© 2011. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra. © 2011. HABITAQ Estratexias,...

aves da cidade de pontevedraXabier Vázquez Pumariño | Cosme Damián Romay Cousido

Páxina seguinte

Índice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)

© 2011. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra.© 2011. HABITAQ Estratexias, S. L.

Edita: Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra.

Dirección técnica: Xabier Vázquez Pumariño.

Equipo técnico (traballo de campo e textos): Xabier Vázquez Puma-riño (HABITAQ Estratexias, S.L., www.habitaq.com), biólogo (nº colexia-do: 12397-CL) e Cosme Damián Romay Cousido, biólogo (nº colexiado: 20020-X).

Fotografías: todas © dos seguintes autores: Xabier Vázquez Pumariño, Cosme Damián Romay Cousido, Vítor Xosé Cabaleiro Barroso, Antonio Fontoira García, Juan Antonio García Pérez, Juan Gómez Escáriz, Miguel González-Vélez Iglesias, Pablo Gutiérrez Varga, Luis Iglesias Núñez (Aporta Comunicación), Fernando Jubete Tazo, Oscar Martínez Roza, Emilio Mar-tínez Sabarís (Grupo Anelamento Anduriña), Rafael Muñoz Bastit, Martiño Nercellas Méndez, Ricardo Ramos, Atocha Ramos Martínez, Xosé Ramón Reigada Prado, Juan Sagardía Pradera, Pablo Sanmartín Santiago.

Fotografía da capa: lavandeira branca (Motacilla alba) adulta, © Xabier Vázquez Pumariño.

Fotografía da contracapa: arriba, becacina pequena (Lymnocryptes minimus) © Pablo Gutiérrez Varga. Abaixo, picapeixe © Xabier Vázquez Pumariño.

Citación recomendada: Vázquez Pumariño, X. & Romay Cousido, C. D. 2011. Aves da cidade de Pontevedra. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra / HABITAQ Estratexias, S. L., Pontevedra.

ISBN: 978-84-694-9992-4

Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que prohíbe a reprodución, plaxio, distribución ou comunicación pú-blica, en toda ou en parte, dunha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calque-ra soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a perceptiva autorización.


Páxina anterior - Páxina seguinte

aves da cidade de pontevedraXabier Vázquez Pumariño | Cosme Damián Romay Cousido



Pensamos que é un deber de toda persoa sensíbel e cultivada coñecer algo máis sobre as nosas amigas as aves que sobre-voan o territorio de Pontevedra. Eses seres vivos que teñen o privilexio de percibir a nosa paisaxe desde o aire, de ver e de gozar cómo o Lérez vai transformándose na ría, a ambos lados de Tambo.

Curiosidades científicas e repaso exaustivo á vida e costumes desta fauna composta por centos de familias que adornan os nosos ceos, comparten connosco o verxel natural no que nos asentamos e desenvolven a súa vida social e familiar en con-tacto coas nosas rúas e prazas, os parques e xardíns, os bos-ques, as veigas, as árbores e os cómaros, os ríos, o embalse, a ría... todos eles escenarios dunha diversidade que debemos protexer para garantirnos un futuro mellor para todos e todas, incluídas as propias aves.

Con esta recopilación de fichas de aves estamos contribuíndo a ese obxectivo divulgativo e cultural que a ciencia merece entre nós. Agradezo o traballo realizado aos seus autores, que se esforzaron con rigor e precisión para que a cidadanía de Ponte-vedra dispoña dunha espléndida arma de traballo para coñecer mellor a nosa natureza.

Miguel Anxo Fernández LoresAlcalde de Pontevedra

GUÍA DAS AVES DE PONTEVEDRA

I

Sen dúbida os paxaros son moito máis ca un adorno nos par-ques, xardíns, espazos naturais, árbores ou arbustos dunha cidade. Son un síntoma da súa relación coa natureza e a teste-muña viva, ricaz e patente da súa saúde ambiental.

Por esa razón resulta tan variada e abundante a relación de aves que día tras día, ano tras ano, surcan o ceo de Ponteve-dra. Tantos centos de miles de paxaros non poden equivocarse de lugar e por iso se fóron convertendo nas nosas adorables veciñas.

Os espléndidos hábitats que conforman o conxunto urbano e rural da capital fan de Pontevedra o fogar de múltiples familias e variedades de paxaros que aproveitan areais, montes, tellados, xunqueiras e ríos para establecer unha vida sedentaria ou tem-poral na que desenvolven a súa vida ou algún ciclo concreto, segundo os costumes de cada especie.

En calquera caso, trátase dunha riqueza faunística de pri-meiro nivel que desde o Concello quixemos resaltar editando este completo guieiro das especies avistadas nos nosos ceos. Unha publicación que desexamos serva de instrumento para desplegar iniciativas divulgativas e educativas encamiñadas a fomentar o amor pola natureza entre as persoas máis novas, e a saciar as curiosidades culturais e científicas de calquera ci-dadán interesado.

Se Pontevedra é referente en materia de calidade urbana e xes-tión sustentábel do seu territorio, non poden faltar entre nós publicacións coma esta, grazas á que nos coñeceremos mellor a nós mesmos, xa que os seres humanos somos só unha peza máis nun ecosistema no que todos estamos biolóxicamente interrelacionados.

Quero agradecer a súa dedicación ao equipo técnico que está detrás deste exhaustivo traballo, e ofrecer os seus resultados a toda a cidadanía, para que os aproveite, os difunda entre as no-vas xeracións e contribúan así a formar cidadáns máis sensíbeis co medio e desbordantes de amor a Pontevedra.

Raimundo González CarballoConcelleiro de Medio Ambiente Urbano

Limiar



O presente estudo, realizado durante os anos 2008 e 2010 na área urba-na e arredores da cidade de Pontevedra, tivo como propósito coñecer a diversidade de abundancia de aves silvestres como elementos indicadores da calidade de vida en Pontevedra, ademais de servir de documento bá-sico para a súa correcta xestión e conservación. Outros obxectivos foron:

• Cuantificardetallamenteapoboaciónreprodutoradalgunhasavesco-loniais en áreas fortemente humanizadas, como a gaivota patiamarela (Larus michahellis).

• Estimaro volumedeefectivosnosdurmidoirosdalgunhasavesgre-garias, coma os estorniños pinto (Sturnus vulgaris) e negro (Sturnus unicolor) e a pega (Pica pica).

• Identificarasáreasdeconservaciónprioritariaparaasavesnacidadee arredores.

Vista parcial do ensanche da cidade de Pontevedra. © C. D. Romay Cousido.


III

No planeta existen arredor de 9400 especies de aves, das cales unha déci-ma parte se ten rexistrado en Europa, norte de África e Oriente Próximo (área denominada Paleártico Occidental) (Snow & Perrins, 1998a, 1998b; Gill et al., 2006). En Galicia son 448 as especies de aves vistas nalgunha ocasión no seu territorio continental e zona marítima próxima (Penas et al., 2004).

As aves son uns excelentes indicadores ambientais; isto significa que unha elevada diversidade deste grupo de animais nun territorio está correlacio-nada cun contorno san e sustentable ambientalmente (BirdLife Interna-tional, 2004; SEO/BirdLife, 2007). Por exemplo, o indicador poboacións de aves silvestres vén sendo usado a nivel local, rexional e incluso estatal nalgúns países para avaliar a calidade de vida e a sustentabilidade das actividades humanas (McMahon, 2002).

A cidade de Pontevedra ten unha situación excelente para acoller variadas co-munidades de aves, grazas á proximidade ao mar e a zonas húmidas continen-tais como a Xunqueira de Alba, con alta diversidade ornítica (Cabaleiro, 2008a).

Introdución



Figura 3. Localidades de interese, mencionadas no presente traballo (ver capas da imaxe na lenda da figura 2):

1. Espazo Natural de Interese Local (ENIL) da Xunqueira de Alba; 2. Lagoa de Alba; 3. Río Rons; 4. Alba (aldea); 5. Illa das Esculturas; 6. TAFISA; 7. Monteporreiro; 8. Lérez (parroquia); 9. A Barca; 10. Desembocadura do Gafos; 11. Alameda; 12. Xardíns de Vicenti; 13. Casco vello; 14. Ponte da AP-9; 15. Intermareal entre Lourido e Mollabao e xunqueira da Puntada; 16. Parque de Campolongo (praza da Constitución e rúa Antonio Taboada); 17. Campolongo e colexio da ONCE; 18. Ponte Boleira (río dos Gafos).

Figura 1. Mapa de Galicia, cos límites das comarcas, onde se resalta dentro dun círculo vermello a situación da área de estudo.


IV

Considerouse a totalidade do casco urbano da cidade de Pontevedra (suroeste de Galicia, 42º23’-42º29’N, 08º37’-08º40’W; figura 1) com-prendendo un polígono irregular (polígono de referencia) que bordeaba (e incluía) os seguintes puntos: a) Monteporreiro, b) treito do río Lérez augas abaixo do balneario de Lérez, c) illa das Esculturas, d) aldea de Alba, e) metade sur da Xunqueira de Alba (paseo peonil), f) estrada paralela á la-goa de Alba, g) río Lérez entre a ponte do Burgo e Mollabao, h) Mollabao, i) Campolongo, j) estación de autobuses, k) estación de ferrocarril, l) O Marco, m) terreos da antiga TAFISA e n) paseo fluvial pola beira sur do Lérez. A partir da liña do polígono de referencia trazouse unha envolvente de 200 metros, que delimitou a área de estudo de facto (zonas visibles da ortofoto das figuras 2 e 3).

As coordenadas UTM (datum ED50 , fuso 29T) dos límites da área de estudo foron os seguintes: a) norte: x: 531142, y: 4700558; b) sur: x: 529041, y: 4695957; c) leste: x: 531718, y: 4699990; d) oeste: x: 527905, y: 4696866

Coa finalidade de facer máis sinxela a representación dos datos, e poder comparalos con traballos de ornitoloxía similares (por exemplo Villarino et al., 2002, SEO/BirdLife, 2007) elaborouse unha malla de cuadrículas UTM de 1x1 km que abranguía a totalidade do polígono de referencia. As cuadrículas resultantes foron numeradas de modo secuencial de oeste a leste e de norte a sur (figura 2); as correspondencias cos nomes das UTM de 1x1 km son os seguintes: 1: NH3100, 2: NG2999, 3: NG3099, 4: NG3199, 5: NG2898, 6: NG2998, 7: NG3098, 8: NG3198, 9: NG2897, 10: NG2997, 11: NG3197, 12: NG2896, 13: NG2996, 14: NG3096. Co-rrespóndense con tres cuadrículas UTM de 10x10 km: NH30, NG29 e NG39.

Figura 2. Imaxe co polígono de referencia marcado en vermello, as cuadrículas UTM de 1x1 km correspondentes a estas co bordo azul e a zona de estudo representada a través de ortofoto (ver texto: área de estudo). Inclúese a numeración das cuadrículas UTM de 1x1 km correspondentes á área de estudo en amarelo e a situación da zona considerada no contexto galego (cadrado vermello).

Área de estudo



Maio de 2008 (época reprodutora) (figura 4):• Cultivos, aldea.• Parque urbano (arborado, tanto de caducifolias como de coníferas).• Ripisilva (con Salix atrocinerea, Alnus glutinosa e Salix viminalis).

Outubro de 2008 (época non reprodutora) (figura 4):• Aldea con parches de ripisilva.• Ripisilva (moi urbanizada).• Ripisilva (pouco urbanizada).• Zona urbana.

Maio e xuño de 2010 (época reprodutora) (figura 5):• Aldea.• Áreas degradadas (polígonos industriais, obras, viais, ruínas, indus-

trias).• Beira fluvial desarboradas.• Canaval.• Casas dispersas.• Eucaliptal.• Litoral.• Mosaico rural.• Parque urbano.• Río.• Ripisilva.

Para completar a información obtida durante as mostraxes de campo, revisáronse diversas publicacións impresas, como os diferentes anuarios das aves de Galicia (Munilla & Guitián, 1994; Salaverri & Munilla, 1995; Salvadores & Vidal, 1996; De Souza et al., 1998; Barros & Galán, 2000; Vi-dal & Salvadores, 2000; Salvadores & Vidal, 2002; Vidal & Salaverri, 2003; Romay, 2004; Conde & Lijó, 2006; Salaverri & Taboada, 2007; Epifanio & Vidal, 2008; Martínez, 2010) e diferentes noticiarios en internet (Sociedade Galega de Historia Natural, 2009; Sociedade Galega de Ornitoloxía, 2010). Ademais, realizáronse consultas a numerosos observadores con rexistros de aves na zona de Pontevedra.

En todas as visitas foron empregados prismáticos de 10x42 e 10x50, ideais para avistar aves, obténdose fotografías con axuda dunha cámara fotográfica dixital. Empregouse ademais un telescopio terrestre 20-60x82 disposto nunha atalaia do centro da cidade (no alto do edificio “As Torres”) desde onde se contabilizou e se rexistraron diferentes parámetros biolóxi-cos da gaivota patiamarela (Larus michahellis) e desde onde se localizaron e contabilizaron durmidoiros de estorniños (Sturnus spp.).

Rulas turcas (Streptopelia decaocto). Esta especie atinxiu densidades superiores ás 10 aves/10 ha en mosaicos rurais e parques urbanos da área de estudo. © X. Vázquez Pumariño.


V

Entre xaneiro e novembro de 2008, e durante os meses de maio e xuño de 2010, foron prospectadas 14 cuadrículas UTM de 1x1 km corresponden-tes ao casco urbano de Pontevedra e contorno inmediato (figuras 2 e 3), coa finalidade de estudar as aves alí presentes e caracterizar os hábitats empregados por elas.

As visitas foron realizadas ao longo de todos os meses no período indica-do, con especial intensidade en maio e xuño (evidencias de cría das distin-tas especies, itinerarios para estudar a comunidade de aves reprodutoras e censo da colonia de gaivota patiamarela Larus michahellis na cidade) e outubro e novembro (itinerarios para as aves non reprodutoras e contaxes de durmidoiros).

Para o presente traballo considerouse a época de cría precisamente os me-ses de maio e xuño, se ben para algunhas especies de reprodución temperá (como a pega Pica pica) ou tardía (folosa amarela Hippolais polyglotta) am-pliouse a recollida de datos, de ser o caso, entre o 1 de abril e o 31 de xullo, inclusive. Anotouse para cada especie se “pode nidificar” ou “non nidifica” na área de estudo, segundo presentara indicios ou non de reprodución. Seguindo a Martí & Del Moral (2003) estes indicios clasificáronse, á súa vez, en tres categorías ou graos (entre paréntese, abreviaturas utilizadas):

• Críaposible (p): especie detectada na época e hábitat de cría apropiada (V). • Críaprobable (P): machos con cantos territoriais (MC); ave ou parella

con territorio establecido (pelexas entre machos, persecucións, acosos a outras especies) (T); cortexo, parada nupcial, comportamento de di-suasión ante predadores (CP); construción do niño, aporte de material, entrada en buracos (CN).

• Cría segura (C): comportamento de distracción ou de finxir ferida por parte dos adultos (CD); niño usado no ano, ou cascas de ovo que poidan asignarse a unha especie (NU); crías novas acabadas de saír do niño (rabicurtos, boqueiras, penuxe,...) (X); adultos con bicada ou saco fecal no bico (AB); niño ocupado, coa ave chocando, con ovos e/ou polos (N).

Os itinerarios a pé ou transectos finlandeses (figuras 4 e 5), de lonxitude coñecida e cun ancho de banda de 25 m a cada lado da liña de avance do observador, foron realizados en diferentes meses dos anos 2008 e 2010 en áreas representativas dos hábitats da cidade. Estes itinerarios tiveron dous obxectivos: calcular índices de abundancia (IKAs, expresados en aves/km) e abundancias absolutas (expresadas en aves/10 ha) que poidan servir para identificar cambios no número de aves ao longo do tempo, seguindo o método exposto en Tellería (1986). Distribuíronse da seguinte maneira:

Material e métodos



Figura 5. Ortofoto cos itinerarios realizados na primavera de 2010 para obter os valores de abundancia absoluta (aves/10 ha) na zona de estudo.


VI

Figura 4. Ortofoto cos itinerarios realizados en 2008 para obter os valores de abundancia lineal (IKA) na zona de estudo:

1. Zona de ripisilva na illa das Esculturas; 2. Parque urbano arborado (Alameda); 3. Ripisilva a carón do río Lérez (Monteporreiro); 4. Contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas en Campolongo; 7. Aldea con parches de ripisilva preto do río dos Gafos; 10. Zona urbana preto da estación de ferrocaril. Coa letra “n” desígnanse os itinerarios 5, 6, 8, 9, 11, 12, 13 e 14, correspondentes a áreas de ripisilva moi humani-zada e de ripisilva pouco humanizada, realizados por duplicado no mes de outubro.

Vista parcial do paseo do extremo sur da xunqueira de Alba, por onde discorreu un dos transectos finlandeses de 2010. (c) C. D. Romay Cousido.



Exposición e interpretación dos resultados

Con toda a información recompilada, elaborouse unha listaxe de espe-cies detectadas na área de estudo entre o 1 de xaneiro de 2008 e o 31 de decembro de 2010, se ben se aportan tamén datos anteriores ao 31 de decembro de 2007, que se mostrarán nun apartado específico deste traballo.

Esta listaxe está encabezada con información sobre a fenoloxía da especie na área de estudo (residente, migradora, invernante, estival, ocasional), se se reproduce ou non e se é nativa de Galicia ou ben introducida na co-munidade. A seguir, fornécese o nome oficial en galego (Conde, 1999) e a denominación científica de cada especie, co seu autor e ano de descrición (Costa et al., 2009), ademais doutros nomes en galego (de ser o caso) e as denominacións oficiais (e, de ser o caso, alternativas) en castelán e inglés (Penas et al., 1991, 2004; Costa et al., 2000; Clavell et al., 2005).

A información referida á distribución e hábitat, abundancia e situación de cada especie na Península Ibérica e Galicia é tomada de Penas Patiño et al. (1991, 2005); Martí & Del Moral (2003); Snow & Perrins (1998a, 1998b) e de observacións propias, omitíndose a citación destas obras no tex-to das especies por motivos de espazo (agás en especies concretas). Ademais, consultáronse os volumes editados data 2010 do Handbook of the Birds of the World, citados especificamente para cada ave. Baixo o epígrafe de comentarios persoais (com. pers.) inclúense, ademais das informacións verbais dos diferentes ornitólogos, todas as comunicacións escritas, sexan a través de foros de aves (galiciaves, avesfórum), por co-rreo electrónico ou por carta (in litt.).

Ao pé do texto, detállanse os datos dispoñibles sobre índices quilométri-cos de abundancia (IKA, expresados en aves/km) e densidades absolutas (aves/10 ha), calculadas seguindo as liñas expostas en Tellería (1986) para os transectos finlandeses.

Nos mapas de distribución para as especies detectadas distinguiuse só entre “pode nidificar” e “non nidifica”, sen precisar a categoría de repro-dución anotada (posible, probable ou segura) polos seguintes motivos: 1) a inmensa maioría dos datos obtidos no campo foron de nidificación posible, con poucos datos de cría probable e moi poucos de nidificación confirmada; 2) evitouse dedicar tempo a confirmar a cría das especies, evitando así molestias innecesarias ás aves nidificantes e optimizando o tempo dispoñible para realizar transectos, que se xulgaron máis informati-vos e útiles; 3) os datos de nidificación confirmada corresponderon a miú-do a puntos da cidade sensibles para as aves (colonias de cría, hábitats pouco alterados, contornos sen molestias humanas), polo que se omite a localización destes lugares por motivos de confidencialidade.


VII

Diversidade

Entre xaneiro de 2008 e novembro de 2010, obtivéronse evidencias da presenza de 131 especies de aves na zona de estudo, das cales 81 foron vistas durante a época de cría. Case a metade do total de especies (65) atinxiu algún grao de cría (posible, probable ou segura). Grazas á re-visión bibliográfica e aos comentarios doutros observadores, compilouse información sobre 44 especies máis nos anos anteriores a 2008. En Pon-tevedra, polo tanto, hai rexistradas un mínimo de 175 especies, sendo quizais un dos contornos urbanos de Galicia con maior diversidade deste grupo de vertebrados. Desas 175 aves, 22 foron introducidas polo home na zona, case todas con finalidade ornamental (anátidas exóticas). Outras 12 especies (14 taxóns) están catalogadas como ameazadas (en perigo de extinción ou vulnerables) no contexto mundial, español e/ou galego (táboa 1).

Cobertura

Considerouse que todas as cuadrículas UTM de 1x1 km foron mostreadas de xeito satisfactorio, cun esforzo moi semellante en todas elas agás na da Xunqueira de Alba, que tivo un maior volume de datos propios e de aportacións doutros observadores (principalmente Vítor Xosé Cabaleiro Barroso e Pablo Sanmartín Santiago), ademais de posuír abundante infor-mación bibliográfica (Cabaleiro, 2008a, 2010).

Lavandeira amarela (Motacilla flava). Xuvenil nunha xunqueira. © C. D. Romay Cousido.

Invernante Migradora Estival Residente Ocasional Reprodutora Non reprodutora Introducida Nativa Ameazada Presenza antes de 2008 TOTAL

2008-2010 12 17 14 67 21 65 66 11 120 9 111 131Antes de 2008 0 0 0 0 44 0 44 11 33 7 44 44TOTAL 12 17 14 67 65 65 110 22 153 12 155 175

Resultados

Táboa 1. Número de especies de aves detectadas en Pontevedra no trienio 2008-2010 e en anos anteriores, agrupadas en categorías.



Mapa de distribución do cisne mudo (Cygnus olor) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

norte

0 0,5 km

Presente na é poca de cría, pode nidificarPresente na é poca de cría, non nidificaPresente só fóra da época de críaPresente na época de cría e fóra dela


1

© C. D. Romay Cousido, A. Ramos Martínez.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia (agás no extremo norte e zonas cálidas), chegando ao Pacífico. Introducido en América do Norte, Sudáfrica e Oceanía. Resi-dente ou parcialmente migratorio. Pouco común (Del Hoyo et al., 1992).Península Ibérica. Galicia. Habitante de lagoas, pequenos encoros, ríos lentos e estanques, foi introducido nalgunhas zonas da Península, formando núcleos reprodu-tores dispersos (Cataluña, Cantabria, Galicia, Andalucía), involucrando case sempre 1-3 parellas por localidade. Aparece ocasionalmente en inverno, sobre todo no litoral (quizais individuos salvaxes, cando menos no caso de aves vistas en Baleares e Le-vante). En Galicia cría regularmente na ría da Coruña, Vilaboa e Pontevedra. Existen rexistros en inverno no litoral (moitos deles en 1962/63) asignables a aves silvestres.Área de estudo. Presenza de exemplares desde o 17/7/1997, ano no que se ceiba-ron un total de 15 “parellas” de cisnes mudos con fins ornamentais no río Lérez (illa das Esculturas; Diario de Pontevedra, 18/7/1997). Aínda que xa desde 1998 houbo intentos de cria de 1-2 parellas (V. X. Cabaleiro, com. pers.), co devir dos anos a maioría destas aves morreron ou fóronse espallando a áreas veciñas, sobre todo cara á zona de Sanxenxo, Combarro e (quizais) a Vilaboa, onde tamén se ceibaron aves. No ano 2005 unha parella sacou dous polos, que morreron polas pedradas duns rapaces (P. Sanmartín, com. pers.). Ao ano seguinte (agosto de 2006) obser-vouse na illa das Esculturas unha parella de adultos con cinco xuvenís “grandiños”, dos cales se verían no inverno seguinte dous con vida (González, 2006a; datos propios). En abril de 2007, houbo de novo unha parella nidificando na illa das Escul-turas, descoñecéndose o éxito da cría (Freire, 2007). En 2008, foron vistas un total de cinco aves no Lérez (construíron niño), mais dúas en Combarro, sen anotarse o éxito de cría (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). No ano 2009 confirmouse a nidificación dunha parella o 4/6/2009, con dous adultos seguidos de dous polos cre-cidiños no río Lérez preto da nova praia fluvial (Sanmartín, 2009h), sendo observados de novo o 7/10/2009 preto da xunqueira da Puntada en dirección á enseada de Lourido (E. González, com. pers.). En 2010 contáronse en total cinco adultos entre Pontevedra e Combarro, e unha parella construíu niño e lográronse ver tres poliños, pero ningún foi rexistrado en maio nin xuño (datos propios).

Xestión da especie.Como especie foránea, débese evitar introducir máis aves tanto en Pontevedra como en Galicia. Recoméndase non actuar sobre a poboación actual agás se se confirma que a poboación de aves nidificantes é autosustentable, isto é, que man-tén o número (ou o incrementa) nos vindeiros anos. Entón, cabería propoñer medi-das de retirada de exemplares do medio natural, unha vez que esta especie chega a excluír a aves acuáticas autóctonas dos seus territorios (Snow & Perrins, 1998a).

Especie Ano MesHábitat(lugar)

Itinerariosnese hábitat

Densidade(aves/10 ha)

IKA(aves/km)

Cygnus olor 2010 Xuño Litoral 1 0,0 3,6

Táboa 2. Abundancia do cisne mudo (Cygnus olor) en Pontevedra no ano 2010.

ciño, cisne vulgar, cisne real

cisne vulgar

mute swan

Cisne mudoCygnus olor (Gmelin, 1789)

Residente, Reprodutora, IntroducidaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



2

© Ó. Martínez Roza.

Mapa de distribución do cisne negro (Cygnus atratus) en Pontevedra no ano 2008. Sen rexistros en 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Orixinario de Australia, foi introducido en numerosas partes do mundo con finalidade ornamental, chegando a criar nalgúns lugares de modo esporádico (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Presente en parques e xardíns de moitas vi-las e cidades ibéricas, sen apenas rexistros de cría con éxito, situación extrapolable a Galicia.

Área de estudo. Presenza sen (quizais) posibilidades de cría na illa das Esculturas e no veciño río Lérez, de aves procedentes dunha solta de nu-merosas anátidas acaecida en 1997 (daquela ceibáranse cinco “parellas” desta ave; Diario de Pontevedra, 18/7/1997, 25/7/1997). No ano 2007 había aínda dúas aves (Fortes, 2007), localizándose unha no 2008 e 2009 (Cabaleiro, 2009j; P. Sanmartín, com. pers.) pero ningunha en 2010 (datos propios).

Xestión da especie.Evitar a introdución de máis exemplares na zona, ao ser unha ave non nativa.

ciño negro

cisne negro

black swan

Cisne negro*Cygnus atratus (Latham, 1790)* nome galego non oficial

Residente, Non reprodutora, IntroducidaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



3

© C. D. Romay Cousido.

Mapa de distribución do ganso do Canadá (Branta canadensis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009. Sen rexistros no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por América do Norte; introducido no noroeste e nor-te de Europa e Nova Zelandia. Parcialmente migratorio (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Relativamente común en coleccións, apa-recen algunhas aves presumiblemente escapadas en moitas zonas hú-midas, se ben algúns individuos puidesen proceder das poboacións in-troducidas no resto de Europa (xa ben asentadas desde o século XVII). En Galicia o escenario é semellante, onde os poucos rexistros obtidos asígnanse a aves escapadas ou introducidas.

Área de estudo. Un exemplar apareceu a finais de 2006 no río Lérez, portando una anela de colección (P. Sanmartín, com. pers.). Foi observado nos seguintes meses, primeiro no contorno da illa das Esculturas, logo no próximo intermareal de Lourido (Poio) e despois (na primavera) preto da ponte do ferrocarril en Monteporreiro, para volver ser visto no inverno 2007/2008 na illa das Esculturas e na enseada da Seca (Poio) (Sanmartín, 2006; E. González, 2007; E. González, com. pers.; M. Freire, com. pers.). Descoñécese se foi ceibado na zona do Lérez ou ben procede dalgunha colección próxima. Non se obtivo ningunha observación da especie en 2010.

Xestión da especie.Evitar a introdución de máis exemplares na zona, unha vez que é unha especie alóctona.

ganso canadense

barnacla canadiense

Canada goose

Ganso do CanadáBranta canadensis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



4


Mapa de distribución do ganso do Exipto (Alopochen aegyptiaca) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Residente na África subsahariana, foi introducido no século XVIII en Inglaterra e no XX en Holanda e Bélxica, onde existen xa varios centos de parellas. Común na súa área natural de distribución. Residente (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Presenza ocasional na Península e Baleares, ás veces durante o inverno asociados a gansos de orixe europea, como Anser anser, pero coñécense moitos rexistros de aves solitarias en hu-midais do interior, quizais escapes locais (De Juana, 2006). En Galicia o panorama é similar, con citas en Ortigueira, Corrubedo, Baiona, A Limia o esteiro do Miño, aparentemente todas aves escapadas (aínda que o exemplar de Ortigueira puidera provir das poboacións do noroeste euro-peo). Presente nalgúns parques (As Pontes, Vigo, Pontevedra).

Área de estudo. A primeira mención é a de dúas “parellas” no río Lérez en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Ao parecer houbo citas posteriores (con fotografías) de polo menos dúas das aves nos seguintes anos. Máis recentemente foi citado un exemplar en marzo de 2007 na illa das Esculturas (Fortes, 2007), que continuaba en anos posteriores na zona (P. Sanmartín, com. pers.); así, o 2/12/2009 descansaba preto da xunqueira da Puntada (E. González, com. pers.). Outro (ou o mesmo) sería visto o 29/3/2010 nun dos piares da ponte da Barca (P. Sanmartín, com. pers.), pero en maio xa se verían dous exemplares na illa das Esculturas (datos propios). Probablemente sexan aves ceibadas con finalidade orna-mental máis recentemente: son confiadas, voan perfectamente e adoitan achegarse ao esteiro do río Gafos coa marea baixa (P. Sanmartín, com. pers.). Con este dato de dúas aves, o valor de densidade para a especie nos hábitats ocupados é de 2,9 aves/10 ha (táboa 3).

Xestión da especie.Igual que para as especies anteriores, cómpre evitar máis introducións desta ave exótica.




IKA(aves/km)

Alopochen aegyptiaca

2010 Xuño Ribeiras fluviais desarboradas río Lérez)

5 2,9 0,7

Táboa 3. Abundancia do ganso do Exipto (Alopochen aegyptiaca) en Pontevedra no ano 2010.

ganso do Nilo

ganso del Nilo

Egyptian goose

Ganso do ExiptoAlopochen aegyptiaca (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



5


Mapa de distribución do pato do mato (Cairina moschata) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ben repartido por América Central e do Sur (agás no extremo me-ridional), vén sendo domesticado polo home desde antigo, difundíndose as variedades domésticas por todo o mundo. Residente común na súa área de distribución natural (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Citado en liberdade en varias ocasións na Península, confirmándose a súa nidificación regular en Girona. Tamén se comprobou a súa cría en Canarias. En Galicia, a maioría de rexistros com-pilados de pato do mato concéntranse nas áreas máis poboadas do país: nas Rías Baixas (desde Outes ata A Guarda) e no Arco Ártabro ata Valdo-viño. Teñen aparecido aves tanto do morfotipo “branquinegro”, o máis co-mún en catividade, como do “salvaxe” (cor negra-verdosa lustrosa). Como nidificante mencionouse na foz do Lagares, Vigo, onde en novembro de 2007 se viron adultos seguidos de oito polos de poucos días (M. Alonso & B. Jiménez, com. pers.), e en Pontevedra (datos propios).

Área de estudo. Rexistrouse a cría con éxito da especie en outubro de 2007 na lagoa de Alba, ao observarse unha femia (en actitude vixiante) con tres patiños medianeiros seguíndoa (datos propios). En 2008 atopábanse 3-5 aves na Xunqueira de Alba e río Rons (datos propios) e ata 15 na illa das Esculturas (Fortes, 2007). En 2010, a cifra reduciuse a apenas 1-2 individuos na Xunqueira de Alba e río Rons e uns 10 na illa das Esculturas (datos propios). A estes habería que engadir 7-10 exemplares no esteiro do río Gafos (incluíndo un híbrido con Anas platyrhynchos), totalizando por tanto unhas 20 aves ceibes no seo da cidade.

Xestión da especie.Anotar os episodios de cría no contorno urbano e facer un seguimento da poboación. É importante evitar novas soltas de aves. Sería interesante pla-nificar a retirada destes exemplares en semiliberdade na zona de estudo.




IKA(aves/km)

Cairina moschata

2010 Maio-xuño Parque urbano 2 7,3 1,8

Ribeiras fluviais desarboradas

5 5,8 1,5

Zona urbanizada 14 0,9 1,0

Táboa 4. Abundancia do pato do mato (Cairina moschata) en Pontevedra no ano 2010.

pato crioulo, pato mudo

pato criollo

muscovy duck

Pato do mato*Cairina moschata (Linnaeus, 1758)* nome galego non oficial



norte

0 0,5 km



6

Macho (c) C.D. Romay Cousido, A. Ramos Martínez.

Mapa de distribución do pato mandarín (Aix galericulata) en Pontevedra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Orixinario do nordeste de China, territorio do Amur (Rusia) e Xa-pón, foi introducido en numerosas partes do mundo con finalidade orna-mental, chegando a criar nalgúns lugares, como as illas Británicas, Suíza, Alemaña e Países Baixos (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Presente en parques e xardíns de moitas vilas e cidades ibéricas, aparecen ocasionalmente exemplares en inverno en humidais tanto litorais como interiores, sendo algunhas citas asignables a exemplares asilvestrados do noroeste de Europa que se desprazan ao sur xunto a outras aves. En Galicia, citas da especie en Laxe, O Incio e esteiro do Miño, entre outros lugares, quizais todas asignables a escapes locais.

Área de estudo. Ceibáronse cinco “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997), que deberon subsistir na zona pouco tempo, unha vez que non existen rexistros na década do ano 2000. Recentemente existe unha cita, correspondente a unha femia de orixe descoñecida vista regularmente no río Gafos preto da súa des-embocadura desde o 17/11/2009 ata a data de peche deste traballo (finai de 2010) (Cabaleiro, 2009a; V. X. Cabaleiro, com. pers.). Preto da área de estudo, un exemplar foi observado nun regato de Marín o 24/7/2007 (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a introdución de exemplares na zona, ao ser unha ave non nativa.

pato mandarín

Mandarin duck

Pato mandarínAix galericulata (Linnaeus, 1758)

Ocasional, Non reprodutora, IntroducidaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



7

Á esquerda macho, e á dereita femia, capturados para anelamento, © E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.

Mapa de distribución da cerceta (Anas crecca) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por zonas tépedas e frescas de case toda Eurasia, desde Galicia ata Xapón. Migratorio, inverna en zonas mornas de Europa, Asia e África. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (como reprodutora). Localizado como reprodutor nalgúns puntos da Península, entre eles as Ribeiras do Louro (O Porriño). Moi difundido como invernante por case todo o territorio, especialmente no litoral. En Galicia os principais con-tinxentes invernais repártense polo Grove, Ortigueira, Ponteceso e, con números variables, pola Terra Chá, A Limia, esteiro do Miño e Ribadeo.

Área de estudo. No contorno urbano de Pontevedra existen poucos rexistros: dous exemplares no intermareal de Lourido, Poio, xusto no límite da área de estudo, en xullo de 2007 (datos propios); oito exemplares (catro machos e catro femias) na Xunqueira de Alba o 26/12/2008 (Cabaleiro, 2008c), e, xa en 2009, sete individuos (cinco machos e dúas femias) na Xunqueira de Alba o 9/1/2009, que aumentan a 11 exemplares ao día seguinte e baixan a 10 o día 31 (Cabaleiro, 2009h).

Xestión da especie.Prohibir de xeito efectivo a caza desta especie en toda Galicia.

cerceta común, cerceta real, charneco, anelo

cerceta común

eurasian teal, common teal, teal

CercetaAnas crecca (Linnaeus, 1758)

Invernante, Non reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



8

Á esquerda, arriba, individuos domésticos; á esquerda, abaixo, femia © C. D. Romay Cousido. Á dereita, macho, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do lavanco (Anas platyrhynchos) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia, América do Norte e norte de África (agás no Sáhara). Residente ou parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1992).Península Ibérica. Galicia. Moi difundido por toda a Península, especial-mente nas costas, metade occidental e val do Ebro. En Galicia cría por case todo o país, ocupando todo tipo de masas acuáticas tranquilas, non contaminadas e con abondosa vexetación de ribeira.Área de estudo. En Pontevedra nidifican varias parellas no complexo Xunqueira de Al-ba-río Rons-río Lérez. Tamén pode críar no esteiro do Gafos. As cifras máis alta de aves salvaxes rexistráronse o 15/10/2004, con 53 aves na Xunqueira de Alba e o 14/8/2008 con 41 exemplares no mesmo lugar (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Cando menos unha parte das aves da Xunqueira voan á ría ao anoitecer. Nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río Lérez, foron contados 136 alavancos o 31/1/2007 (E. González, com. pers.). Como nidificantes, confirmouse a cría na lagoa de Alba; a produtividade neste lugar no 2007 foi a seguinte: o 18/4/2007 unha parella cun poliño, outra con dous e outra con catro; o 22/4/2007 unha femia con nove poliños, unha parella con dous e outra con catro (P. Sanmartín, com. pers.). Houbo unha captura para anelamento na Xunqueira de Alba no ano 2008 (Cabaleiro, 2008a). O 14/4/2010 localizouse unha femia con doce crías na lagoa de Alba (E. González, com. pers.). Existen numerosos exemplares semi-domésticos, moitas veces estirpes de granxa.

Xestión da especie.Como actuacións propostas para conservar esta ave está a de regular de xeito efecti-vo a caza da especie naqueles lugares onde aínda se exerza, unha vez que esta pode facer diminuír as poboacións de modo significativo e ademais producir a contamina-ción con chumbo destes espazos. É tamén importante non contaminar as augas das lagoas e ríos, e tamén evitar tipo de molestia que poida prexudicar a cría da especie nas mencionadas zonas húmidas. Por último, sería interesante planificar a retirada dos exemplares domésticos e híbridos presentes en semiliberdade na zona de estudo.




IKA(aves/km)

Anas platyrhynchos 2010 Maio-xuño Canaval 2 0,0 5,5Parque urbano 2 7,3 1,8Ribeiras fluviais desarboradas

5 0,8 1,8

Ripisilva 8 4,5 1,1

Táboa 5a. Abundancia do lavanco (Anas platyrhynchos) en Pontevedra no ano 2010.




IKA(aves/km)

Anas platyrhynchos var. Domestica

2010 Maio-xuño Zona urbanizada 14 0,5 0,1

Táboa 5b. Abundancia do lavanco doméstico (Anas platyrhynchos var. domestica) en Pontevedra no ano 2010.

pato real, alavanco, alavanco real, pato do país

ánade azulón

mallard

LavancoAnas platyrhynchos (Linnaeus, 1758)

Residente, Reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



9


Mapa de distribución do pato bastardo (Aythya marila) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en zonas árticas e subárticas de Eurasia e Norteamérica. Migradora, inverna en zonas tépedas. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Invernante moi escaso na Península, sobre todo en lagoas, encoros e treitos de costa resgardada de Cataluña, litoral cantábrico e Galicia (De Juana & Varela, 2000; Penas et al., 2004).

Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra, correspondente a un macho adulto preto da ponte da autoestrada sobre o río Lérez, o 9/1/2008 (E. González, com. pers.).

Xestión da especie.Ningunha concreta para esta especie.

parrulo bastardo, parrulo caribranco

porrón bastardo

greater scaup

Pato bastardoAythya marila (Linnaeus, 1761)

Ocasional, Non reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



10


Mapa de distribución do mergullón pequeno (Tachybaptus ruficollis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Eurasia e África. Residente, con algunha dispersión invernal. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península (especial-mente na súa metade occidental e litoral mediterráneo) e Baleares. En Ga-licia é pouco común e está restrinxido á franxa atlántica, con poboacións tamén na Terra Chá, A Limia e alto Tambre (Martí & Del Moral, 2003).

Área de estudo. En Pontevedra cría só na lagoa de Alba. Obtívose un rexistro de 1-2 exemplares en maio de 2010, e varias observacións en 2006 e 2007, incluíndo un exemplar fotografado o 9/12/2007 (datos pro-pios; Álvarez, 2007a). A corta de boa parte da vexetación de ribeira en 2008 (que protexía a lagoa) provocou que non criaran desde entón, se ben o dato de 2010 permite albiscar esperanzas de novos episodios de cría (datos propios; P. Sanmartín, com. pers.). O 10/5/2006 observouse un adulto con (polo menos) catro poliños, e o 15/5/2002 anotouse unha pare-lla alimentando a catro polos e un niño con outra parella, cunha cría enriba do adulto (comportamento habitual nos mergullóns). Dentro da área de estudo, pero fóra da súa zona habitual, concretamente nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río Lérez, foi localizado un exemplar o 20/12/2010 (E. González, com. pers.). Fóra da área de estudo, existe unha mención invernal en Lourido (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Esta especie responde ben á creación de novos humidais, sobre todo aqueles con zonas de diferente profundidade, que xeran orlas de vexe-tación de ribeira con espadainas (Typha latifolia) e carrizos (Phragmites australis). É imprescindible eliminar a caza ocasional (ilegal) da especie e calquera tipo de molestias na época de cría.




IKA(aves/km)

Tachybaptus ruficollis

2010 Maio-xuño Ripisilva 8 0,5 0,5

Táboa 6. Abundancia do mergullón pequeno (Tachybaptus ruficollis) en Pontevedra no ano 2010.

merguillete, fonducho, somorgullo pequeno

zampullín común, zampullín chico

little grebe, dabchick

Mergullón pequenoTachybaptus ruficollis (Pallas, 1764)



norte

0 0,5 km



11

© X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do corvo mariño grande (Phalacrocorax carbo) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cosmopolita, falta só de América (se ben inverna na costa leste de EE.UU. e Canadá) e de zonas desérticas. Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Existen pequenos núcleos reprodutores dis-persos pola zona centro da Península, desde Álava ata Granada. Inverna por toda Iberia e Baleares, especialmente nos litorais e vales do Teixo, Guadiana e Ebro, onde chega a ser numeroso (Del Moral & De Souza, 2004). En Galicia non cría e inverna tanto no litoral como nos principais ríos e encoros, anotándose os mellores números nas rías de Arousa, Ponteve-dra, Ferrol, Ares-Betanzos e A Coruña, ademais de nos encoros de San Martiño (río Sil) e Castrelo de Miño (río Miño).

Área de estudo. Presenza (sen posibilidades de cría) no río Lérez e en zo-nas litorais próximas, onde poden invernar arredor de 250 corvos mariños grandes (E. González, com. pers.). Existen aves inmaturas (non reproduto-ras) que permanecen todo o ano nos arredores da desembocadura deste río. Na Xunqueira de Alba existen observacións de individuos illados de pri-meiro ano que aparecen a partir de mediados de setembro para descan-sar ou alimentarse en marea alta. Algúns seguen o río Rons cara ao norte (Cabaleiro, 2008a), e tamén remontan o Lérez (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Concienciar aos pescadores deportivos e profesionais da escasa inciden-cia desta ave ictiófaga sobre as poboacións de peixes, para evitar episo-dios de caza ocasional e incluso descastes sistemáticos, como ten acon-tecido noutras áreas como Asturias (Coordinadora Ornitolóxica d’Asturies, com. pers.). Ademais, débese evitar a contaminación das augas do río.

corvo mariño real, corvo, corvarán, pata

cormorán grande

great cormorant

Corvo mariño grandePhalacrocorax carbo (Linnaeus, 1758)

Residente, Non reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



12


Mapa de distribución da garzota (Egretta garzetta) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por boa parte do sur e centro de Europa, África, sur e leste de Asia e Australia. Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Existen varias colonias de cría concentradas no cuadrante suroeste, con numerosas localidades de nidificación tamén no litoral mediterráneo, val do Ebro e do Douro e Baleares. Recente cría de parellas en colonias illadas na costa cántabro-atlántica ibérica desde o País Vasco ata Portugal. En Galicia atópase como non reprodutor por boa parte da franxa costeira e rara vez en humidais do interior. As mellores concentracións rexístranse nas rías de Ortigueira, Ferrol e, sobre todo, Arousa. Unha única colonia coñecida (anos 2009 e 2010) na ría de Arousa (E. Martínez, com. pers.; M. Lorenzo [vía galiciaves], com. pers.).

Área de estudo. Obsérvanse exemplares illados ou pequenos grupos ao longo do ano nos arredores da illa das Esculturas, no treito final do río Lérez e, sobre todo, na zona intermareal fronte a Lourido e Mollabao, onde as cifras máis elevadas poden oscilar entre 11 e 17 exemplares, aínda que o 18/11/2009 víronse 24 garzotas (E. González, com. pers.). Moi rara vez remontan o río máis alá da ponte do ferrocarril en Monteporreiro (P. San-martín, com. pers.). Na Xunqueira de Alba semella escasa, cun máximo de tres exemplares a comezos de outubro de 2008 e presenza regular entre xullo e outubro (anos 2008 e 2009) (Cabaleiro, 2008a; datos pro-pios). Tamén se observaron ata tres exemplares no treito final do río Rons (P. Sanmartín, com. pers.). Na lagoa de Alba houbo dous exemplares en outubro de 2007 e citas esporádicas noutros anos (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios).

Xestión da especie.É importante evitar a contaminación das augas das lagoas, e tamén cal-quera tipo de actividades lúdicas que poidan molestar a estas elegantes aves, como as realizadas con embarcacións de motor.

garza, garza branca

garceta común

little egret

GarzotaEgretta garzetta (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



13

© X. Vázquez Pumariño e © C. Romai Cousido

Mapa de distribución da garza real (Ardea cinerea) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Repartida por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e África (agás no Sáhara). Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Atópanse varios núcleos reprodutores disper-sos por toda a Península, especialmente na metade occidental e val do Ebro. En Galicia cría só nas comarcas da Limia e Valdeorras (e en 2004 tamén en Noia; Martínez, 2008) e é común como non reprodutor en todo o país. As mellores concentracións rexístranse nas rías de Ortigueira, Ferrol e Arousa. Vese todo o ano en zonas litorais (especialmente marismas e es-teiros de ríos), encoros, lagoas e tramos lentos de ríos e regatos. Depende das masas de auga para se alimentar. Tamén poden usar as árbores de ribeira para repousar e durmir.

Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría nos diferentes treitos de ríos da área abarcada e en zonas litorais próximas. Frecuente no treito final do río e na zona intermareal entre Lourido e Molla-bao, onde as cifras máis elevadas poden oscilar entre 18 e 24 aves, aínda que se contaron 31 garzas reais o 12/10/2006 (González, 2006b). Pre-senza ao longo de todo o ano, especialmente desde agosto ata febreiro.

Xestión da especie.Como actuacións propostas para conservar esta ave, está a de evitar a contaminación das augas das lagoas, e tamén calquera tipo de activi-dades lúdicas que poidan prexudicar a fauna, como as realizadas con embarcacións de motor.

garza, garza do mar

garza real

grey heron

Garza realArdea cinerea (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



14


Mapa de distribución da garza vermella (Ardea purpurea) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por case toda Europa (agás no extremo norte), oeste de Asia e África (agás no Sáhara e metade occidental). Residente ou par-cialmente migratoria. Pouco común (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Cría no val do Ebro, litoral mediterráneo (in-cluíndo Baleares) e cuadrante suroeste, con varias parellas tamén na sub-meseta norte e, desde 2007, en Galicia (Corrubedo ; M. Polo, com. pers.). No resto de Galicia obsérvase todos os anos en escaso número en abril-xuño e setembro-novembro (migracións), sobre todo na fachada costeira. Aparece en lagoas con ribeiras poboadas de helófitas e ripisilva, tramos lentos de ríos e regatos e ocasionalmente en zonas litorais e encoros.

Área de estudo. Presenza aparentemente regular durante as migracións na Xunqueira de Alba desde (polo menos) o ano 2000, sempre en escaso número. As primeiras mencións corresponden a un adulto en agosto de 2000 (Novegil et al., 2003) e unha ave en maio de 2001 (Mucientes, 2004). Tras a cita dun exemplar o 15/5/2007 (Sanmartín & Cabaleiro, 2007), o mes de agosto de 2008 semellou ser bo para a especie na Xunqueira de Alba, cun xuvenil o 29/7/2008 e o 1/8/2008, dous xuvenís o 2/8/2008 e de novo un xuvenil o 14/8/2008 (Cabaleiro, 2008u; V. X. Cabaleiro, com. pers.). No ano 2009 e 2010 non se detectaron exemplares na zona. Ta-mén se observou un adulto no río Gafos en Tomeza en setembro de 2005 (Cabaleiro & Couso, 2005b).

Xestión da especie.Igual que para outras aves acuáticas, débese evitar a contaminación das augas, e tamén calquera tipo de actividades lúdicas que poidan molestar aos exemplares, como as realizadas con embarcacións de motor.

garza, garza imperial

garza imperial

purple heron

Garza vermellaArdea purpurea (Linnaeus, 1766)

Migradora, Non reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



15


Mapa de distribución do cullereiro (Platalea leucorodia) en Pontevedra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidificante en zonas húmidas litorais e interiores dispersas por Europa, Oriente Próximo e sur e centro de Asia ata Manchuria. Inverna principalmente na cunca mediterránea, Mauritania e suroeste de Asia. Co-mún localmente (Del Hoyo et al., 1992).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable. Como nidificante, localizado no cuadrante suroeste, mentras que en migración atópase repartido por hu-midais de boa parte da Península. Inverna sobre todo nos litorais, a miúdo en pequenos grupos. En Galicia é frecuente nas migracións e está loca-lizada na invernada, sendo o principal punto de observación a enseada do Grove.

Área de estudo. Dentro da área de estudo, concretamente en Mollabao, foron vistos dous exemplares alimentándose o 31/1/2009 (E. González & G. Ferreiro, com. pers.). Existen observacións regulares en Lourido e na enseada da Seca (Poio) (E. González, com. pers.; datos propios).

Xestión da especie.Conservar zonas de intermareal, evitando a súa contaminación e molestias por parte de mariscadores, paseantes e deportistas (especialmente nos seus pousadoiros da marea alta).

vutarda, espátula

espátula común

Eurasian spoonbill

CullereiroPlatalea leucorodia (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



16


Mapa de distribución do voitre (Gyps fulvus) en Pontevedra no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Estendido polos macizos montañosos da Península Ibérica, Bal-cáns, Asia Menor ata a India. Migrador, inverna no Sahel. Común local-mente (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por boa parte da Península, espe-cialmente na metade oriental. Presente en grandes cortados fluviais, riscos calcáreos e cordais con grandes paredes e zonas con gandaría extensiva próxima. Común nas serras prepirenaicas e nos contrafortes dos sistemas Ibérico e Central. En Galicia é pouco común e con presenza regular só nas serras do Xistral, Faladoira, Courel e do Eixe, entre os meses de abril e setembro.

Área de estudo. Na zona de estudo existe só unha mención: o 19/5/2010, un grupo de 39-42 exemplares entra en voo ás 13:00 h (hora oficial) no concello de Pontevedra por Lourizán, seguen polo val do río Tomeza cara ao sur e despois de ascender por unha térmica entre os concellos de Pontevedra e Vilaboa desaparecen cara ao suroeste ás 13:20 h (Urones del Río et al., 2010).

Xestión da especie.Especie divagante na zona, non se propoñen medidas específicas de xestión.

voitre leonado, abutre, butre

buitre leonado, buitre común

griffon vulture

VoitreGyps fulvus (Hablizl, 1783)



norte

0 0,5 km



17

Femia capturada para anelamento, © X. Vázquez Pumariño

Mapa de distribución da tartaraña das xunqueiras (Circus aeruginosus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por zonas tépedas e mornas de Europa e noroeste de África ata o centro de Asia. Parcialmente migratorio. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por zonas húmidas dos vales dos grandes ríos peninsulares (Douro, Teixo, Guadalquivir, Ebro) e tamén no litoral. Escasea na vertente cantábrica. En Galicia está distribuído de xeito moi localizado na época de cría, con evidencias de reprodución no Parque Natural de Corrubedo e no esteiro do río Miño. Durante a migración e invernada, algo máis repartido sobre todo na franxa costeira. Escaso na Terra Chá e raro na comarca da Limia. Caza invariablemente en contornos abertos, sobre todo preto de humidais con vexetación palustre, aínda que tamén se detecta na costa.

Área de estudo. En Pontevedra existe un único rexistro, obtido o 16/9/2008 na Xunqueira de Alba: unha femia adulta cazando entre as 11:00 e as 12:30 h oficial que logo marcha ao sur (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.Aínda que tan só hai constancia dunha observación na área de estudo, é conveniente garantir a conservación da Xunqueira de Alba como eventual refuxio de exemplares en migración ou, incluso, de aves invernantes.

rapina arpella

aguilucho lagunero occidental, aguilucho lagunero

marsh harrier

Tartaraña das xunqueirasCircus aeruginosus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



18

Xuvenil, © J. Sagardía Pradera.

Mapa de distribución do azor (Accipiter gentilis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa e noroeste de África ata o Pa-cífico. Tamén en América do Norte. Residente. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido polas zonas de media montaña con abondosa cobertura arbórea de case toda a Península Ibérica, sobre todo da metade norte (onde chega a criar ata o nivel do mar). En Galicia está distribuído de modo continuo pola metade occidental e, de forma discon-tinua, pola oriental, con abundancias moi variables segundo as zonas. As mellores poboacións atópanse nas Rías Baixas, Arco Ártabro e Terra Chá. Nidifica en árbores altas, construíndo un niño voluminoso de garabullos. Caza na espesura do bosque, aínda que durante a cría dos polos e logo da súa emancipación frecuenta zonas de campos, contornos de peque-nas aldeas, ermos e tamén o litoral.

Área de estudo. En Pontevedra localizouse unicamente na zona da Xun-queira de Alba e tamén en Campolongo, onde pode nidificar, se ben é máis probable que estes contornos sexan usados como lugar de caza dalgunha parella residente en zonas arboradas próximas. Existen tamén referencias na parroquia de Lérez, moi preto da zona de estudo (P. San-martín, com. pers.).

Xestión da especie.A poboación desta ave mantense relativamente estable, incluso en au-mento localmente nos derradeiros anos, se ben segue a ser sensible a molestias e a expolios ocasionais. É importante evitar a corta de árbores durante a época de cría nos lugares onde nidifique a especie.

azor común, ave das galiñas

azor común

Northern goshawk

AzorAccipiter gentilis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



19

Macho, © C. D. Romay Cousido.

Mapa de distribución do gabián (Accipiter nisus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa, Macaronesia, noroeste de África e Oriente Próximo ata o Xapón. Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por zonas de abondosa cobertura forestal de case toda a Península Ibérica, faltando dos vales dos grandes ríos e zonas áridas. En Galicia é común e está distribuído por toda ela, agás en certas áreas de alta montaña e na chaira limiá. Para criar elixe exclusivamente zonas arboradas, tanto caducifolias como coníferas, e incluso chega a observarse eucaliptais maduros. Caza na espesura do bosque ou nas proximidades deste, especialmente se existen sebes e pe-quenas manchas de árbores e arbustos. É frecuente en parques e xardíns en ambientes urbanos e áreas suburbanas.

Área de estudo. Pode nidificar na zona de Alba e Lérez, onde se localizou en dúas cuadrículas UTM de 1x1 km. Tamén houbo un rexistro en Cam-polongo, e varios en Monteporreiro e na parroquia de Lérez (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). Publicouse unha observación dunha femia ten-tando capturar un cirrio (Apus apus) en voo o día 17/5/2010 na Xunqueira de Alba (Gómez & Cabaleiroº, 2010a). A zona sueste da área de estudo (O Marco) é frecuentada pola especie nas súas expedicións de caza, con exemplares seguramente procedentes do monte de San Cibrán en To-meza, onde cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.). O día 1/5/2010 avistouse no Marco un exemplar con anel de PVC e anela metálica que resultou ser marcado no concello de Marín o 1/7/2009 por investigadores da universi-dade de Alcalá de Henares (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar as cortas de árbores durante a época de cría nos lugares onde ni-difica a especie podería beneficiala considerablemente, xa que é sensible a este tipo de molestias.

gabián común, gavilán

gavilán común

Eurasian sparrowhawk

GabiánAccipiter nisus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



20


Mapa de distribución do miñato (Buteo buteo) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa, Macaronesia, noroeste de Áfri-ca e Oriente Próximo ata o Xapón. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península, faltando de boa parte do litoral de Levante. En Galicia é común e está distribuído por toda ela, sendo máis común na metade norte e litorais. Nidifica en formacións arbóreas (caducifolias, coníferas, eucaliptais maduros). Para cazar, adoita pousarse en árbores ou postes en zonas de cultivos ou bor-dos de bosques, e desde alí axexar ás súas presas, usualmente micro-mamíferos e réptiles.

Área de estudo. Resulta relativamente común na periferia da cidade, ob-servándose exemplares pairando sobre zonas despexadas en inverno e primavera. Anotouse un índice de abundancia de 0,4 aves/km en maio (época reprodutora) en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra (Campolongo) (táboa 7).

Xestión da especie.Igual que para o azor e o gabián, é importante evitar as cortas de árbores durante a época de cría nos lugares onde nidifica a especie.



IKA(aves/km)

Buteo buteo 2008 Maio Mosaico rural (Campolongo) - 0,4

Táboa 7. Abundancia do miñato (Buteo buteo) en Pontevedra no ano 2008.

miñato común, mioto, buxato, buzaco, lamote

busardo ratonero, ratonero común

common buzzard

MiñatoButeo buteo (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



21


Mapa de distribución da aguia calzada (Hieraaetus pennatus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no suroeste e leste Europa, noroeste de África e Oriente Próximo ata o centro de Asia. Poboación illada en Sudáfrica. Migradora, inverna na África subsahariana. Común localmente (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído na época de cría por boa parte da media montaña da Península, especialmente se existen amplas masas ar-boradas. Usa como cazadeiros tanto zonas forestais como áreas abertas, especialmente humidais. En Galicia é reprodutora na metade oriental, espe-cialmente nos vales dos ríos Miño e Sil (Vázquez, 2003), con algunhas pa-rellas no sueste galego (datos propios). Frecuente na migración outonal por todo o territorio, con rexistros cada vez máis habituais en inverno no litoral.

Área de estudo. Especie quizais regular na zona, con observacións du-rante a migración posnupcial e, nun caso, durante a prenupcial. Obser-vouse un adulto de morfo claro nos arredores da estación de ferroca-rril de Pontevedra o 3/10/1996 (Rodríguez, 1998), un exemplar sobre a autoestrada preto de Pontevedra o 17/10/1999 (Luciarte et al., 2002) e, máis recentemente, un exemplar o 23/9/2008 na Xunqueira de Alba, que é acosado por dous corvos pequenos (Corvus corone) e marcha cara ao sueste (Cabaleiro, 2008a) e outro individuo de morfo claro o 4/5/2009 so-brevoando a cidade de Pontevedra (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar as molestias ás aves que cazan ou repousan na época de migración.

aguia caudal

aguililla calzada, águila calzada

booted eagle

Aguia calzadaHieraaetus pennatus (Gmelin, 1788)



norte

0 0,5 km



22

Femia ou xuvenil, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do lagarteiro (Falco tinnunculus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa e norte de África ata Corea e Nepal. Tamén na Macaronesia e na África subsahariana. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En Galicia é pouco común e está distribuído por boa parte do país, se ben falta naqueles lugares con gran cobertura forestal. As mellores poboacións localízanse no val do Miño. En aparente regresión poboacional, quizais polo incremento da cobertura vexetal paralela ao progresivo abandono do rural e aos monocultivos forestais. Cría en zonas acantiladas da costa e do interior; tamén nalgunhas canteiras a ceo aberto e rara vez en edificios elevados das cidades. Busca alimento en campos abertos e ermos.

Área de estudo. Ocasional na zona, cunha cita na primavera de 2008 na Ponte do Couto (datos propios) e unha única observación na Xunqueira de Alba (macho o 28/12/2008, V. X. Cabaleiro & B. Couso, com. pers.), sendo quizais exemplares procedentes de áreas próximas.

Xestión da especie.Para conservar as poboacións desta rapina é necesario fomentar a agri-cultura e a gandaría tradicional na periferia da cidade de Pontevedra.

lagarteiro común, lagarteiro peneireiro, peneirei-ro, peneiriña, tecelán, ataíñocernícalo vulgar

common kestrel

LagarteiroFalco tinnunculus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



23

Xuvenil, © J. Sagardía Pradera.

Mapa de distribución do falcón da raíña (Falco eleonorae) en Pontevedra no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por determinadas illas do Mediterráneo, desde as Balea-res ata Grecia, e tamén nas Canarias e puntos da costa marroquí próxima. Migratoria, inverna en Madagascar. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, sendo os puntos de reprodución máis próximos algúns illotes e puntos do litoral das Baleares e do nordeste de Canarias. Aparece: en primavera e verán por diversas zonas da Península Ibérica, incluso en grupos, onde se alimentan antes de comezar a súa (tardía) reprodución nas Baleares e Canarias. En Galicia é moi rara.

Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra: un exemplar de morfo escuro en voo ao norte sobre río Lérez, entre a ponte dos Tirantes e a illa das Esculturas, o 20/9/2010 (Cabaleiro, 2010a).

Xestión da especie.Efectuar un seguimento anual entre agosto e outubro para comprobar se é regular a presenza da especie no contorno de Pontevedra.

falcón de Eleonora

halcón de Eleonora, halcón de Eleonor

Eleonora’s falcon

Falcón da raíñaFalco eleonorae (Géné, 1839)



norte

0 0,5 km



24

© J. Sagardía Pradera.

Mapa de distribución do falcón pequeno (Falco subbuteo) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por boa parte de Europa e oeste de Asia, pasa o inver-no na África subsahariana. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por boa parte da Península (de modo continuo pola metade norte) e Baleares. En Galicia é pouco común e está distribuído irregularmente por case toda ela. Semella máis frecuente nas Rías Baixas e na Terra Chá. Nidifica en niños vellos de córvidos, sobre todo do corvo pequeno (Corvus corone), efectuando a súas incursións de caza na procura de pequenas aves en zonas abertas.

Área de estudo. Regular no contorno da Xunqueira de Alba, desde finais de abril ata finais de setembro (derradeira cita do ano o 25/9/2008; Ri-veiro & Cabaleiro, 2008a). Existe unha cita en xullo de 2007 en Mourente (Cabaleiro, 2007b), e tamén unha referencia de cría nos anos 90 en Ver-ducido, colindando coa parroquia de Lérez (P. Sanmartín, com. pers.). Ata mediados dos 90 foi común a observación deste falcón cazando nos ceos da cidade de Pontevedra; no mes de agosto aparecía unha parella cos xuvenís dese ano á tardiña para cazar insectos, procedentes probable-mente do monte de San Cibrán ou dalgún monte da parroquia de Lérez. Desde entón vese con pouca frecuencia, con algún exemplar durante as migracións. Pódese asegurar que diminuíu bastante (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Efectuar un seguimento das posibles zonas de reprodución da especie na área de estudo e contorno inmediato e garantir a tranquilidade da ni-dificación.

alcotán europeo

hobby

Falcón pequenoFalco subbuteo (Linnaeus, 1758)

Estival, Non reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



25

© M. González –Vélez Iglesias.

Mapa de distribución do falcón peregrino (Falco peregrinus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case todo o planeta (cosmopolita), se ben falta de zonas de América central e do sur e do centro de Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Pouco común (Del Hoyo et al., 1994).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e está distribuído irregularmente por case toda ela. Nidifica en cantís litorais e interiores e nalgunhas canteiras a ceo aberto con paredes provistas de ocos e repisas, sempre en lugares sen molestias humanas. Ocasionalmente, cría en grandes edificios en vilas e cidades e tamén en viadutos e grandes noiros de vías de comunicación.

Área de estudo. Nos derradeiros anos os ceos de Pontevedra son em-pregados, fóra da época de cría, por polo menos dous exemplares da especie, que predan, entre otras aves, sobre estorniños (Sturnus spp.) (datos propios). No ano 2008 obtivéronse evidencias de reprodución (cría probable) dunha parella nunha construción da zona, da que se omite a localización no mapa por motivos de confidencialidade. Desde 2008 ata a actualidade un exemplar é visto regularmente na Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro & P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.É fundamental evitar as molestias ás aves reprodutoras, extremadamente sensibles á presenza humana, incluídos naturalistas e fotógrafos. Non se debe divulgar a localización dos niños, para evitar eventuais expolios por parte de furtivos (aínda frecuentes).

falcón, falcón pelegrín, peregrino

halcón peregrino, halcón común

peregrine falcon, peregrine

Falcón peregrinoFalco peregrinus (Tunstall, 1771)



norte

0 0,5 km



26


Mapa de distribución do rascón (Rallus aquaticus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia ata o Pacífico, e tamén no ex-tremo norte de África. Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Ligado a humidais de zonas baixas e chai-ras, e tamén ao litoral, preséntase disperso pola Península e Baleares. En Galicia cría no litoral atlántico e en determinadas lagoas, encoros e barrei-ras do interior (Terra Chá, Sobrado, Valdeorras, A Limia). A poboación foi estimada nos 80 en algo máis de 1000 parellas, non existindo cambios substanciais desde aquela, agás diminucións a pequena escala (Pombo, 2003).

Área de estudo. Presenza de varias aves na Xunqueira de Alba, onde en xullo de 2000 se observou un xuvenil do ano (cría confirmada) e se esti-maron os efectivos de toda a zona en 5-6 parellas (Piñeiro, 2003d), cifra que probablemente se manteña a día de hoxe (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Como actuacións propostas para conservar esta ave, está a de evitar a destrución de xunqueiras, espadainais e canaveiras en calquera punto do litoral (mesmo as áreas pequenas) e, paralelamente, eliminar os focos de contaminación das augas dos humidais.




IKA(aves/km)

Rallus aquaticus

2010 Maio Canaval 2 0,0 1,8

Táboa 8. Abundancia do rascón (Rallus aquaticus) en Pontevedra no ano 2010.

rascón de auga, furamatos

rascón europeo

water rail

RascónRallus aquaticus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



27


Mapa de distribución da galiñola (Gallinula chloropus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cosmopolita, habita todos os continentes agás Oceanía. Áchase por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e África (agás no Sáhara). Residente ou parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Ben repartida pola Península e Baleares, falta apenas de áreas de montaña, comarcas moi forestadas e zonas moi ári-das. En Galicia nidifica principalmente en humidais costeiros e en diversos puntos dos vales do Tambre, Ulla, Miño, Limia, Sil e Támega. Elixe para criar masas de vexetación helofítica (sobre todo espadainas), ás veces de pequeno tamaño.

Área de estudo. Cría só na Xunqueira de Alba, recompilándose os se-guintes datos: no ano 2007, varios adultos, observándose unha parella cun polo o día 4/5/2007 e unha parella cun polo e outra con catro o día 15/5/2007, todas elas na lagoa de Alba (P. Sanmartín, com. pers.). Na tempada de cría de 2008 probablemente dúas parellas na mesma zona (houbo un avistamento dun polo pequeno en xuño). Rexistrada tamén en 2010, con confirmación de cría de dúas parellas (máis outra posible) na lagoa de Alba e varias observacións na zona da Xunqueira de Alba, entre elas un xuvenil en agosto no sector central deste humidal (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). Os grupos familiares permanecen na zona ata ben entrado o outono (cita de dous adultos e a cría dese ano en outubro de 2007 en Alba; datos propios).

Moi preto da zona de estudo, nas balsas e xunqueira de Praceres (a carón da fábrica de celulosas), tense observado algunha parella criando hai anos (P. Sanmartín, com. pers.).Engadir unha cita antiga na Xunqueira de Alba, de sete exemplares o 22/8/1987 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).Xestión da especie.Igual que para o rascón, é importante conservar a vexetación helofítica destas pequenas zonas húmidas e evitar a súa contaminación. Esta es-pecie é aínda considerada cinexética, sendo desexable a moratoria per-manente da súa caza.




IKA(aves/km)

Gallinula chloropus


Táboa 9. Abundancia da galiñola (Gallinula chloropus) en Pontevedra no ano 2010.

galiña de río, pita de río, galiña de auga

gallineta común , polla de agua

common moorhen

GaliñolaGallinula chloropus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



28


Mapa de distribución da píllara real (Charadrius hiaticula) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Habita as zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, desde Baffin e Groenlandia ata Taymir polo leste, e desde Svalbard ata Bretaña e Polonia polo sur. Migratoria, inverna sobre todo no litoral europeo e africa-no. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península Ibérica, onde resulta común entre agosto e maio sobre todo en certos treitos do litoral e gran-des humidais interiores. En Galicia inverna na costa, coas mellores con-centracións na ría de Arousa.

Área de estudo. Presenza ocasional de exemplares no intermareal de Mollabao, cun rexistro recente de sete píllaras reais dentro da zona de estudo o 9/12/2010 (E. González, com. pers.). Resulta algo máis frecuen-te fronte á praia de Lourido e na veciña enseada de Lourido, onde se anotaron 18 individuos o 22/12/2009 e ata 23 exemplares durante a mi-gración primaveral do 2010 (E. González, com. pers.). Observado tamén na enseada da Seca (Poio) (E. González, com. pers.; P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). Rexistrado na primavera de 2008 no río Lérez, nas proximidades da illa das Esculturas (datos propios). O primeiro rexistro para a cidade data de comezos dos anos 90 e refírese a un exemplar en primavera (marzo ou abril) no esteiro do río Rons (P. Sanmartín & V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir nega-tivamente nesta e noutras limícolas, polo menos puntualmente.

píldora, pilla, arieiro

chorlitejo grande

great ringed plover

Píllara realCharadrius hiaticula (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



29

Xuvenil, © C. D. Romay Cousido.

Mapa de distribución da píldora cincenta (Pluvialis squatarola) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría na tundra, desde o extremo nordeste de Europa ata o estrei-to de Bering, e tamén no norte de Norteamérica. Migradora, inverna nas costas do oeste e sur de Europa, África, sur de Asia, Oceanía e tamén no litoral de América do Sur. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Estendida nas migracións e en inverno polo litoral, sendo máis rara no interior. En Galicia os seus principais cuarteis de invernada están nas rías de Ortigueira e Arousa, con varios miles de aves.

Área de estudo. No intermareal de Mollabao, dentro da área de estu-do, rexístranse individuos de forma ocasional (por exemplo, sete píldoras cincentas o 9/12/2010), exemplares que se desplazan para se alimentar desde o areal fronte á praia de Lourido. Neste punto hai presenza habitual tanto no inverno (ata 221 exemplares no ano 2010) como nas pasaxes migratorias, especialmente na primaveral (arredor de 200 aves en marzo de 2009) (E. González, com. pers.).

píllara cincenta

chorlito gris

grey plover, black-bellied plover

Píldora cincentaPluvialis squatarola (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



30

© P. Gutiérrez Varga

Mapa de distribución da píldora dourada (Pluvialis apricaria) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en zonas abertas do terzo norte de Europa e extremo norte de Asia. Tamén en Groenlandia e Islandia. Inverna en zonas máis tépedas destes continentes. Migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península en inver-no e durante as migracións, especialmente en zonas chairas (cultivadas ou non) e nos litorais. En Galicia é común localmente entre outubro e febreiro, con números variables segundo as condicións meteorolóxicas no centro de Europa.

Área de estudo. Especie irregular na zona en inverno. Na área de estu-do soamente hai tres rexistros, que corresponden á zona do intermareal de Mollabao, preto da ponte da AP-9 sobre o río Lérez. O primeiro, de tres individuos, foi obtido o día 9/11/2007. Posteriormente, o 22/1/2008 observouse neste punto un exemplar e o 9/12/2010 rexistráronse dúas píldoras douradas. Ademais, foi mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Fóra da área de estudo, no areal fronte a Lourido, hai unha cita dunha ave o 14/1/2010, e na enseada da Seca (Poio) detectáronse tres exemplares o 9/12/2010, coincidindo cunha vaga de frío (E. González, com. pers.).Xestión da especie.Especie protexida, débese evitar a súa caza, especialmente cando vai acompañada de avefrías (especie cazable) nas vagas de frío.

píldora dourada europea, píldora dourada común, píllara dourada, píllara dourada grande, mazaricochorlito dorado europeo

European golden plover

Píldora douradaPluvialis apricaria (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



31

Inmaturo, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución da avefría (Vanellus vanellus) en Pontevedra no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en boa parte de Europa (agás na maior parte das ribeiras do Mediterráneo) e centro e norte de Asia. Inverna no oeste e sur de Europa, noroeste de África, Oriente Próximo e sur de Asia. Parcialmente migratoria, común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en Galicia (como reprodutora). Cría puntualmente en zonas chairas e húmidas do interior e tamén en grandes humidais do litoral. Como invernante, está repartida por case todo o terri-torio peninsular, en números variables segundo os anos (máis numerosa con vagas de frío en Europa central). En Galicia, cría na Terra Chá (actual-mente rara alí) e na comarca da Limia. Como invernante, ben repartido por zonas chairas e litoral, se ben con números irregulares.

Área de estudo. Especie ocasional na área de estudo. Observáronse seis exemplares no intermareal de Mollabao, con outros dous na veciña en-seada da Seca (Poio) o día 9/12/2010, coincidindo cunha vaga de frío (E. González, com. pers.). Mencionado en invernada na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Especie (aínda) cinexética, sería interesante evitar a súa captura durante as vagas de frío. Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional sería outra medida positiva para esta limícola.

conícora, choromica, galo da braña, galo monteiro

avefría europea

Northern lapwing

AvefríaVanellus vanellus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



32

Adulto nupcial, © A. Fontoira García.

Mapa de distribución do pilro común (Calidris alpina) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría nas zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, ao norte do paralelo 60º N, e, en Europa, tamén en zonas arredor do Báltico e nas illas Británicas. Migratoria, inverna sobre todo no litoral europeo e africano. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, sendo común fóra da época de cría en zonas de marismas litorais e grandes humidais interio-res. En Galicia inverna na costa, coas mellores concentracións nas rías de Arousa e Ortigueira.

Área de estudo. Ocasional na zona. No intermareal de Mollabao, preto da ponte da autoestrada AP-9 sobre o río Lérez, hai un rexistro moi recente de dous individuos o día 20/12/2010, con seguridade exemplares despra-zados desde a enseada de Lourido (nesa data había 50 exemplares no lugar), onde a especie é habitual. Neste mesmo punto houbo unha men-ción en migración no ano 2008. No grande areal de Lourido (moi próxi-mo á área de estudo) contáronse 116 exemplares en decembro do 2008 (invernada), e 102 en marzo dese mismo ano (migración). No intermareal da enseada da Seca (Poio) os números de pilro común adoitan ser máis discretos que en Lourido (E. González, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir nega-tivamente nesta e noutras limícolas, polo menos puntualmente.

pilro curlibico, bilurico, mazarico

correlimos común

dunlin

Pilro comúnCalidris alpina (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



33


Mapa de distribución da becacina común (Gallinago gallinago) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por case toda Eurasia (agás nas áreas máis cálidas) ata o Himalaia. En xeral, migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (como reprodutora). Perviven pequenos núcleos reprodutores dispersos polo cuadrante no-roeste, desde Ávila e (quizais) a serra da Estrela ao norte ata a serra do Xistral. O principal núcleo segue estando en Senabria e nas montañas limítrofes entre Ourense e Portugal. Poboación total de apenas unhas pou-cas ducias de parellas. Común en inverno en toda a Península e Baleares, especialmente na zona litoral e grandes humidais interiores. En Galicia, aparte da poboación reprodutora, destacan os efectivos invernantes na fachada atlántica, ás veces numerosos en varias zonas das Rías Baixas.

Área de estudo. Presenza regular de exemplares illados ou pequenos grupos na Xunqueira de Alba (X. Piñeiro, com. pers.; P. Sanmartín, com. pers.), estimándose os efectivos invernantes en seis ou sete exemplares (Cabaleiro, 2010b). Observación dun exemplar o 10/9/2008 e de dous individuos o 23/12/2008 nesta localidade (Cabaleiro, 2008e), contándose ata tres exemplares entre o 27 e o 31/1/2009 (Cabaleiro, 2009c). A desta-car, ata sete exemplares foron capturados para anelamento na Xunqueira de Alba entre o 18/11/2009 e o 17/12/2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Segundo un cazador, no ano 2006 e anteriores xuntábase un grupo de becacinas a durmir nunha zona concreta da Xunqueira de Alba, e que hai anos cazaron un exemplar cunha anela dun país do leste, probablemente Rusia (P. Sanmartín, com. pers.). Cando se traballaba a Xunqueira de Alba e había gando (ata os anos 80) chegábanse a cazar ata 30-40 becacinas por día (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Especie cinexética, que pode sufrir cuantiosas baixas ao rematar a tempo-rada de caza. Sería desexable unha moratoria na captura destas aves, que poida beneficiar tamén á máis escasa becacina pequena (Lymnocryptes minimus).

becacina cabra, cabra do aire, gacha

agachadiza común

common snipe

Becacina comúnGallinago gallinago (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



34

© P. Gutiérrez Varga

Mapa de distribución da becacina pequena (Lymnocryptes minimus) en Pontevedra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no nordeste de Europa e norte de Asia, desde Suecia ata o río Lena. Migratoria, inverna en humidais da Europa occidental e suroeste de Asia. Pouco común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, onde é invernante es-casa sobre todo na metade norte do país. En Galicia está presente en escaso número entre novembro e marzo, visitando principalmente zonas de xunqueiras rasas e extensas e marismas litorais.

Área de estudo. Presenza regular desde hai (polo menos) 15 anos na Xunqueira de Alba, catalogada como un dos mellores lugares de Galicia para detectala (X. Piñeiro, com. pers.). Coñécense arredor de 12 men-cións, case sempre de exemplares solitarios ou dúos, ás veces acom-pañadas de Gallinago gallinago. Con todo, nos últimos tres anos só se detectou un exemplar: ave capturada para anelamento o 18/11/2009 na Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Foi mencionada en Penas et al. (1991) nun punto ao noroeste da cidade de Pontevedra, probable-mente a Xunqueira de Alba.

Xestión da especie.A caza ocasional desta ave pode ser un factor crítico para a pervivencia da exigua poboación invernante galega. O seu parecido coa cinexética becacina común (Gallinago gallinago) e a facilidade para disparala (voo parabólico, predecible) son as causas de que case todos os anos se cobre algún exemplar de becacina pequena na nosa terra. Sería desexable unha moratoria na caza da becacina común, polo menos nas zonas de xunquei-ras e marismas onde se ten citado Lymnocryptes minimus.

becacina xorda

agachadiza chica

Jack snipe

Becacina pequenaLymnocryptes minimus (Brünnich, 1764)



norte

0 0,5 km



35

Inmaturo en inverno, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do mazarico rabinegro (Limosa limosa) en Pontevedra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Repartida en zonas temperadas e subárticas de Europa (ao norte ata Islandia) e norte de Asia. Migratoria, inverna sobre todo no oeste e sur de Europa, norte de África e sur de Asia. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España (poboación reproduto-ra). Cría de modo esporádico na Península Ibérica, sobre todo en humidais do interior. Frecuente como invernante, sobre todo no litoral, e repartida nas migracións. En Galicia criou en 1981 na Limia (Villarino et al., 2002), sendo común como non reprodutora nos humidais costeiros, especial-mente nas Rías Baixas, con preto dun milleiro de aves invernantes na ría de Arousa.

Área de estudo. Na zona de estudo existe só unha mención: o 2/9/2009, un exemplar foi observado nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río Lérez (González, 2009a)

Xestión da especie.Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir nega-tivamente nesta e noutras limícolas.

agulla rabinegra

aguja colinegra

black-tailed godwit

Mazarico rabinegroLimosa limosa (Linnaeus, 1758)



Mapa de distribución do mazarico chiador (Numenius phaeopus) en Pontevedra nos anos

norte

0 0,5 km



36


2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Habita as zonas árticas e subárticas do hemisferio norte, ao norte do paralelo 60º N, e, en Europa, tamén cría nos países bálticos (Estonia, Letonia) e montes Urais. inverna sobre todo no litoral europeo e africano. Migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Non cría na Península, onde é frecuente en inverno (sobre todo en Andalucía) e moi común na pasaxe primaveral (can-do se pode atopar incluso polo interior). O paso outonal discorre case exclusivamente pola costa. En Galicia vese en ambas pasaxes (especial-mente a finais de abril) e invernan varias ducias de aves, principalmente na ría de Arousa.

Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no intermareal entre Lourido e Mollabao, nomeadamente na pasaxe primaveral (abril-maio, cun máximo de oito aves o dia 24/4/2009) e na pasaxe outonal (agosto-setembro, cun “pico” de 11 mazaricos chiadores o 20/9/2010). A destacar, a zona máis frecuentada polo mazarico chiador na zona de estudo é a xunqueira da Puntada; as aves que visitan esta zona son as mesma que se observan na pequena enseada de Lourido (E. González, com. pers.). Presenza excepcional na invernada: coñecese unha cita dun exemplar os días 13 e 14/12/2010 (P. Sanmartín & C. Casalderrey, com. pers.) e de tres o 20/12/2010 (E. González, com. pers.).

Habitual na pasaxe prenupcial tanto na parte norte da Xunqueira de Alba como (xa fóra da área de estudo) nos campos á beira do río Gafos en Tomeza (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Os rexistros máis recentes nestas dúas zonas son de 2009: 13 exemplares (nun bando) que entran a des-cansar na Xunqueira o 29/4/2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.) e catro aves en campos a carón do río Gafos en Tomeza (Asociación Vaipolorío, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a contaminación do litoral. Os recheos costeiros poden incidir nega-tivamente na conservación das aves acuáticas.

mazarico galego, zarapico

zarapito trinador

whimbrel

Mazarico chiadorNumenius phaeopus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



37


Mapa de distribución do mazarico real (Numenius arquata) en Pontevedra nos anos 2007 e 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en zonas tépedas e frescas de case toda Eurasia, invernando sobre todo nos litorais. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. En Perigo de Extinción (poboación reprodu-tora). Existe un único núcleo reprodutor estable na Península Ibérica: 1-3 parellas que se veñen reproducindo desde hai varios anos na comarca da Terra Chá luguesa, moi ameazadas actualmente polo regadío proxec-tado para ese contorno. Común como invernante, sobre todo na costa cántabro-atlántica. En Galicia, as mellores concentracións rexístranse nas rías de Ortigueira (pasaxe, en xullo-setembro) e Arousa (presenza notable entre xullo e marzo).

Área de estudo. Presenza fóra da época de cría en 2007 e 2008 no intermareal entre Lourido e Mollabao, en número moi reducido (probable-mente divagantes).

Xestión da especie.Igual que para outras limícolas, é importante evitar a contaminación das augas.

mazarico curlí, mazarico, zarapico, corlobico

zarapito real

Eurasian curlew

Mazarico realNumenius arquata (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



38

Exemplar capturado para anelamento, © E. Martínez Sabarís (Grupo de Anelamente Anduriña).

Mapa de distribución do bilurico claro (Tringa nebularia) en Pontevedra no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica ao norte do paralelo 55ºN, desde Escocia e Noruega a través de Siberia ata o Pacífico. Inverna no oeste e sur de Europa, oeste, norte e leste de África e sur de Asia. Migradora, común localmente (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Frecuente nas migracións e na invernada en zonas de intermareal por todo o litoral ibérico. Menos común no interior. En Galicia é frecuente xa desde o mes de agosto, permanecendo ata maio e incluso xuño. Invernante pouco numeroso pero estendido (Penas et al., 2004).

Área de estudo. Presenza quizais regular durante a migración na área de estudo, concretamente no intermareal de Mollabao: obtivéronse tres citas en 2007 (nos meses de agosto, setembro e novembro) e un rexistro moi recente en setembro de 2010, sendo aves quizais en movemento desde a veciña enseada de Lourido (E. González, com. pers.). Existen mencións regulares neste último lugar e, sobre todo, no intermareal de Campelo e Combarro (Poio), onde se teñen visto ata 42 aves (E. González, com. pers.)

Xestión da especie.Evitar a contaminación de zonas de intermareal, e tamén respectar a tran-quilidade dos repousadoiros de marea alta desta e doutras limícolas.

bilurico pativerde

archibebe claro

greenshank

Bilurico claroTringa nebularia (Gunnerus, 1767)



norte

0 0,5 km



39

© J. A. García Pérez.

Mapa de distribución do bilurico alinegro (Tringa ochropus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría nunha ampla franxa que abrangue zonas tépedas e frescas de Europa e Asia, invernando no sur destes continentes e en África. Migra-dora, común localmente (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído fóra da época de cría por boa par-te da Península, especialmente en humidais e ríos interiores. En migración, tamén en marismas litorais con xunqueira ou herba salgada. En Galicia é frecuente entre xullo e novembro en humidais da Terra Chá e da Limia, con rexistros numerosos tamén na franxa litoral. Invernante pouco común.

Área de estudo. Especie moi rara, observouse un exemplar na Xunqueira de Alba o 14/9/2008 (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.Evitar a toda costa a contaminación das augas continentais.

andarríos grande

green sandpiper

Bilurico alinegroTringa ochropus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



40

© M. Nercellas Méndez.

Mapa de distribución do bilurico das rochas (Actitis hypoleucos) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Repartido por case toda Eurasia ata o Himalaia e o Pacífico. Mi-gratorio, en xeral. Común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Atópanse núcleos reprodutores dispersos por toda a Península, especialmente na metade norte e La Mancha. En Galicia cría só no val do Miño e quizais na Limia, sendo común como non repro-dutor en case todo o litoral e ribeiras de encoros e grandes ríos do noso país. Os mellores números anótanse nas rías de Ortigueira, Pontevedra e, sobre todo, Arousa.

Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría nas marxes do ríos Lérez e Gafos e en zonas litorais próximas (V. X. Cabaleiro, com. pers.; E. González, com. pers.; datos propios). Tras a pasaxe prenup-cial, que dura ata comezos de xuño, comézanse a ver os primeiros exem-plares en dispersión a finais de xullo, citándose pouco despois os primeiros grupos (catro exemplares na ponte da Barca o día 3/8/2010; P. Sanmartín, com. pers.). A zona comprendida entre Mollabao e a enseada de Lourido acolle densidades importantes, principalmente na marxe norte da costa, tanto na invernada (destacando 20 biluricos das rochas o 14/1/2010), como na pasaxe primaveral (marzo-abril, con 25 exemplares en abril de 2009). Con todo, os máximos anuais detéctanse principalmente na pasaxe outonal (outubro-novembro) onde se viron ata 49 aves no ano 2008 e 34 no 2009, ambas as dúas cifras en novembro (E. González, com. pers.). En inverno é tamén habitual na zona de estudo, contándose oito no paseo desde a ponte dos Tirantes ata a ponte do ferrocarril en Monteporreiro (P. Sanmartín & C. Casalderrey, com. pers.).

Houbo un total de 19 capturas e nove recapturas para anelamento na Xun-queira de Alba entre xullo e outubro de 2008, entre elas a dun exemplar marcado no mesmo lugar en agosto de 2006 (Cabaleiro, 2008a). O número máximo diario de anelamento produciuse o 13/9/1990 con 13 exemplares anelados na Xunqueira de Alba, cifra seguida moi de preto polas 12 aves capturadas o 6/9/2006 no mesmo lugar (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a contaminación de ríos e ribeiras, onde esta ave se alimenta.

bilurico bailón, mazarico, bildurico

andarríos chico

common sandpiper

Bilurico das rochasActitis hypoleucos (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



41

Adulto en plumaxe invernal, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución da gaivota cabecinegra (Larus melanocephalus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría sobre todo nas beiras do mar Negro (Ucrania), se ben ao longo do século XX foi establecendo pequenas colonias ao longo do litoral mediterráneo e nalgúns humidais de Europa central e oriental. Migradora, inverna no Mediterráneo e litoral do oeste de Europa e noroeste de África, sendo común nalgúns puntos (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído fóra da época de cría polo litoral da Península Ibérica, especialmente no Mediterráneo, aínda que inverna en número crecente na costa atlántica. Tamén está presente en escaso número nalgúns humidais da Mancha. Cría esporádica na metade oriental ibérica. En Galicia é frecuente entre xullo e abril en intermareais das Rías Baixas e no Golfo Ártabro.

Área de estudo. Especie ocasional na cidade de Pontevedra, obser-váronse dous exemplares (adulto e primeiro inverno) na Xunqueira de Alba o 1/8/2008 (Cabaleiro, 2008a). Non se descarta a presenza regular de exemplares nos arredores da ponte da AP-9 sobre o río Lérez, se ben ata 2010 os rexistros máis próximos situábanse en Lourido e na enseada da Seca, en Poio (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios). Neste último lugar, contáronse ata 66 gaivotas cabecinegras o 4/8/2010 (E. González, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar a contaminación das augas mariñas.

gaviota cabecinegra

Mediterranean gull

Gaivota cabecinegraLarus melanocephalus (Temminck, 1820)



norte

0 0,5 km



42

Adulto en plumaxe invernal, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución da gaivota chorona (Larus ridibundus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por case toda Eurasia (agás no extremo norte) e nores-te de América do Norte. Residente ou parcialmente migratoria. Moi común (Del Hoyo et al., 1996). A especie é nomeada a miúdo Croicocephalus ridibundus (Van Duivendijk, 2010).

Península Ibérica. Galicia. Localízanse colonias de cría desta ave nal-gúns humidais da cunca dos ríos Douro, Ebro, Teixo, Guadiana e Guadal-quivir, ademais de salinas mediterráneas (Gata, Santa Pola). Moi común e estendida en inverno. En Galicia criou en Baldaio (anos 70) e en Noia (2001), sen descartar algunha nidificación ocasional noutro punto. Fóra da época de cría está moi repartida por toda a franxa litoral, escaseando no interior. Anótanse as mellores concentracións nas rías da Coruña, Ponte-vedra, Vigo e Arousa.

Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no treito final do río Lérez e no litoral próximo, con varios centos de aves cada inverno. Máxi-mo conteo de case 1000 exemplares no treito final do río Lérez e no litoral próximo, anotado durante o censo de láridos invernantes coordinado por SEO/BirdLife e realizado por SEO/Pontevedra na zona (E. González & G. Ferreiro, com. pers.). Río arriba, obtívose un máximo de 70 exemplares só na illa das Esculturas o 20/2/2009; Casalderrey Cánovas & Sanmartín Santiago, 2009c.





IKA(aves/km)

Larus ridibundus

2010 Maio-xuño Áreas degradadas 3 1,4 1,2

Táboa 10. Abundancia da gaivota chorona (Larus ridibundus) en Pontevedra no ano 2010.

gaivota chorona común, gaivotiña, chorleta, tripeira

gaviota reidora

black-headed gull

Gaivota choronaLarus ridibundus (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



43


Mapa de distribución da gaivota escura (Larus fuscus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en zonas subárticas de Europa e Asia e tamén en varios puntos da fachada litoral europea ata Canarias. Residente ou parcialmente migratoria. Moi común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. As principais colonias de cría desta gaivota ubícanse nas illas Sisargas e no Parque Nacional das Illas Atlánticas de Galicia, con episodios de nidificación no Delta do Ebro, Euskadi, Asturias, Mariña luguesa e Berlengas. Poucos centos de parellas en total. Moi co-mún e estendida nas migracións e no inverno, especialmente no cuadran-te suroeste. En Galicia, ademais do dito das colonias de cría, pódense ver exemplares non reprodutores todo o ano na práctica totalidade do litoral, aumentando o seu número nos meses de outubro e novembro coa migra-ción outonal e en marzo e abril coa primaveral. En inverno, presentan as mellores concentracións as rías da Coruña, Pontevedra e Arousa.

Área de estudo. Presenza sen posibilidades de cría no treito final do río Lérez e no litoral próximo, con varias ducias de aves cada inverno. Un censo no inverno do 2009 (coordinado por SEO/BirdLife e realizado en Pontevedra por SEO/Pontevedra) totalizou 80 exemplares desta especie dentro da zona de estudo (E. González & G. Ferreiro, com. pers.).


gaivota, gavota

gaviota sombría

lesser black-backed gull

Gaivota escuraLarus fuscus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



44

“© X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución da gaivota patiamarela (Larus michahellis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído polas costas mediterráneas, oeste de Europa ata a Bretaña, noroeste de África e Macaronesia. Residente. Moi común (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por todo o litoral da Península e Balea-res. En Galicia é común e está distribuído por toda a franxa costeira. Nidifica en cantís litorais, illotes rochosos e, en número crecente, nos tellados de grandes cidades e vilas litorais (A Coruña, Noia, Pontevedra, Vigo). As principais colo-nias mundiais da especie ubícanse nos arquipélagos de Cíes, Ons e Sisargas.

Área de estudo. Durante a tempada de cría de 2008 prospectouse a zona centro do casco urbano de Pontevedra na procura de niños de gaivota pa-tiamarela, empregando como atalaia de observación un edificio de grande altura, cos seguintes resultados:- O 20 de maio anotouse un total de 37 niños seguros (adultos chocando; non se observaron

polos naquela data), sete probables e un en construción. Estimouse que a cifra real de pare-llas de gaivota patiamarela (moitas parellas estarían localizadas en zonas non visibles desde a atalaia) podería rondar as 60 no casco urbano pontevedrés. Todos os niños observados localizábanse en tellados (91,1%) ou en terrazas da parte superior dos edificios (8,9%). Dos niños en tellados, o 58,5% situábase a carón de chemineas, e o 29,3% descubertos no medio do tellado. A orientación predominante (51,1%) dos niños foi de compoñente E (NE, E, SE). Valorando a antigüidade do tellado onde se emprazaba a plataforma de cría nunha escala subxectiva (de moi novo a moi vello), as gaivotas semellaron elexir maioritariamente tellados algo vellos ou vellos (71,1%), a miúdo con algo de vexetación (fentos, gramíneas) na que camuflar o seu niño (no 25,0% dos casos).

- Con data 30 de xuño, volveuse inspeccionar a zona, atopándose 32 niños, dos cales 28 presentaban xa crías (que a miúdo se dispersaban polas proximidades) e outros catro tiñan aparentemente ovos (adulto chocando). Contabilizáronse 47 polos diferentes. A produti-vidade (media) foi de 1,7±0,1 polos por niño controlado (rango: 1-3 polos). Asumindo un global de 60 parellas para Pontevedra, con esa produtividade o total de polos nacidos na cidade en 2008 superaría o cento. Nesa data as crías atopábase ben crecidas, cun 53,2% que tiñan, polo menos, a metade de talla que un adulto, e o 4,3% incluso xa igualaban aos seus proxenitores.

Como dato de interese, o día 1/7/2009 máis dun cento de exemplares sobrevoaban o río Lérez en Monteporreiro, alimentándose de formigas con ás (Sanmartín, 2009g).

Durante a temporada de nidificación de 2010, realizouse de novo unha prospección similar á de 2008:- Os días 16 e 17 de maio observáronse un total de 48 adultos chocando mais dous

niños probables. Estimouse que a cifra de parellas de gaivotas patiamarelas era li-xeraimente superior á de 2008, probablemente rondando as 65-70 parellas. Destes niños, o 87,5% dos niños situáronse en tellados, estando o resto en azoteas planas con coios ou saíntes planos de torres ou fachadas. A porcentaxe de niños apoiados en chemineas en 2010 foi de 43,8%, algo inferior ao de 2008. A orientación predomi-nante dos niños neste ano tamén foi de compoñente E.

- Con data 26 de xuño realizouse unha revisión exhaustiva, estudándose 40 niños con adultos chocando ou con pólos. Nestes 40 niños había un total de 31 polos crecidos (todos de talla superior a 1/3 do adulto, e o 80,2% superior a ½ do adulto. É probable que, debido á calor reinante durante a prospección, houbese máis pólos na zona; por este motivo non se calcula a produtividade para 2010.

Fóra da época de cría, a especie é común por toda a zona de estudo, especialmente preto do mar. No treito final do río Lérez e no litoral próximo, censáronse arredor de 1500 destas gaivotas no inverno do 2009, durante o censo de láridos invernantes coordinado por SEO/BirdLife e realizado por SEO/Pontevedra na zona (E. González & G. Ferreiro, com. pers.).

Xestión da especie.Ocasionalmente poden causar molestias por ruídos, danos nos tellados e obturacións de canalóns, polo que se recomenda atender ás demandas puntuais da cidadanía e proceder á retirada dos niños. Para manter a po-boación en niveis aceptábeis habería que controlar as fontes de alimenta-ción (basureiros, descartes en portos, etc.).




IKA(aves/km)

Larus michahellis 2010 Maio-xuño Aldea 4 14,1 7,7Áreas degradadas 3 0,0 45,5Canaval 2 0,0 6,4Eucaliptal 1 9,2 5,5Litoral 1 3,8 12,7Mosaico rural 7 0,5 3,6Parque urbano 2 10,7 9,1Ribeiras fluviais desarboradas

5 44,2 20,0

Ripisilva 8 0,9 5,9Zona urbanizada 14 2,2 4,8

Táboa 11. Abundancia da gaivota patiamarela (Larus michahellis) en Pontevedra no ano 2010.

gaivota, gavota

gaviota patiamarilla

yellow-legged gull

Gaivota patiamarelaLarus michahellis (Naumann, 1840)



norte

0 0,5 km



45

Subadulto (pousado) e adulto (en voo), © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do gaivotón (Larus marinus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído polas costas do norte e oeste de Europa desde Islan-dia a Nova Zembla (ao leste) e desde Svalbard ata Galicia (ao sur). Tamén en Groenlandia e noreste de Norteamérica. Parcialmente migratoria. Co-mún localmente (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Desde 2005, os únicos núcleos reprodutores na Península están localizados en Galicia: varias parellas en illotes entre Ortigueira e Burela e 1-2 parellas no Parque Nacional das Illas Atlánticas (VV.AA., 2007, 2008; Munilla & Barros, 2008; Á. Barros, com. pers.; da-tos propios). Tamén se ten citada a cría dunha parella híbrida con Larus michahellis en Portugal nos últimos anos (Gonçalves, 2007). Presente fóra da época de cría por todo o litoral cántabro-atlántico, sendo moi rara no Mediterráneo. En Galicia as mellores concentracións nesta época danse no litoral entre Laxe e Muros e na ría de Arousa (J. R. Gómez, com. pers.; datos propios).

Área de estudo. Presenza dun adulto preto do río Rons en novembro de 2008 (datos propios). Observacións ocasionais tamén no intermareal de Mollabao, cun exemplar adulto localizado o 15/8/2008 (E. González, com. pers.). Regular na praia e a enseada de Lourido, cunha media de tres individuos invernantes nos últimos anos (P. Sanmartín, com. pers.; E. González, com. pers.; datos propios). Destacar o censo de oito gaivotóns en outubro do 2007 entre Combarro e Mollabao, sobre todo en Lourido (E. González, 2007d).

Xestión da especie.Evitar a polución das augas do litoral.

gaivota, gavota

gavión atlántico

great black-backed gull

GaivotónLarus marinus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



46

Xuvenil, © A. Ramos Martínez.

Mapa de distribución do carrán cristado (Sterna sandvicensis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Repartido polas costas europeas, desde Irlanda ata Estonia e desde España ata Grecia e o mar Caspio. Tamén no litoral atlántico americano. Inverna nos litorais de Europa, sur de Asia, África occidental e América atlántica. Parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 1996). A especie é nomeada a miúdo Thalasseus sandvicensis (Van Duivendijk, 2010)

Península Ibérica. Galicia. Na Península cría no Delta do Ebro e na Albu-fera de Valencia. En Galicia non cría e obsérvase no litoral todo o ano, es-pecialmente en agosto-outubro, con bo número de aves invernantes nas Rías Baixas. Os principais fluxos de paso discorren moi próximos á costa.

Área de estudo. Presenza regular case todo o ano, sen posibilidades de cría, no esteiro do Lérez e intermareal próximo, en escaso número (agás nos pasos primaveral e outonal, onde chegaron a verse 62 aves dispersas ata Combarro; E. González, com. pers.). Chegan río arriba ata a ponte do Burgo (P. Sanmartín, com. pers.) se ben en agosto de 2007 foron vistos dous exemplares sobrevoando río arriba a ponte dos Tirantes sobre o río Lérez (González, 2007c).

Xestión da especie.Igual que para outras aves acuáticas, é importante para esta especie evitar a contaminación das augas.

carrán, pirrí, curricurrá, garavita

charrán patinegro

Sandwich tern

Carrán cristadoSterna sandvicensis (Latham, 1787)



norte

0 0,5 km



47

Xuvenil, © A. Ramos Martínez.

Mapa de distribución do carrán común (Sterna hirundo) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia (agás no extremo norte e leste), litoral africano e costa atlántica americana, sempre en colonia máis ou me-nos dispersas. Migratoria, dispérsase fóra da época de cría polo Atlántico Sur. Común localmente (Del Hoyo et al., 1996).

Península Ibérica. Galicia. Varios núcleos reprodutores dispersos pola metade oriental da Península e Baleares, sendo as principais colonias as do Delta do Ebro, Albufera de Valencia e Santa Pola. En Galicia criou ata os anos 60 na antiga lagoa de Antela (A Limia; Villarino et al., 2002), obser-vándose actualmente só entre xullo-novembro e marzo-maio, durante as migracións. Moi rara vez tamén no inverno. Os principais fluxos de paso discorren a poucas millas da costa.

Área de estudo. Observado irregularmente no esteiro do río Lérez e in-termareal próximo durante as migracións (abril-maio e agosto-outubro), sempre en escaso número (máximo de tres aves en outubro de 2002; Romay, 2006). Un exemplar desta especie foi observado en agosto de 2008, descansando na escolleira preto da ponte da AP-9 sobre o río Lérez (González, 2008).

Xestión da especie.Evitar a contaminacións das augas litorais.

carrán, garavita, charrela

charrán común

common tern

Carrán comúnSterna hirundo (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



48


Mapa de distribución da pomba doméstica (Columba livia f. domestica) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por case todo o planeta, alí onde existan asentamen-tos humanos. Como cimarrona tamén se atopa moi estendida. A forma salvaxe está restrinxida a certos lugares do oeste de Europa, norte de Áfri-ca e Oriente Próximo ata o sueste de Asia. Tamén na África subsahariana. Residente. Moi común (formas doméstica e cimarrona). Escasea a forma salvaxe (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Repartida por toda a Península e Baleares (doméstica e cimarrona). En Galicia é común e está distribuída por case toda ela, faltando dalgunhas áreas de montaña. Moi numerosa nalgunhas cidades (Vigo, Pontevedra, Ourense, Santiago de Compostela). En Galicia, a forma doméstica nidifica en faiados, alpendres e outras construcións humanas. As cimarronas fano en pontes, rochedos, canteiras, torres e si-milares. A forma salvaxe, quizais desaparecida como tal en terras galegas, nidifica(ba) en cantís rochosos litorais e nalgunhas penedías do interior. Esta pomba busca alimento en parques, xardíns e terras de cultivo.

Área de estudo. En Pontevedra resulta moi común, especialmente no casco urbano. Obtivéronse os seguintes valores de abundancia lineal (IKA) en maio (época reprodutora): 6,0 aves/km en ripisilva; 107,0 aves/km nun parque urbano (Alameda) e 28,0 aves/km en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas (táboa 12). Fóra da época de cría, acháronse en zona de ripisilva moi urbanizada 8,7 aves/km a comezos de outubro e 19,6 aves/km a mediados de outubro.

Xestión da especie.Nalgunhas cidades galegas efectuáronse descastes de ducias de exem-plares para evitar a “sobrepoboación” das áreas urbanas. En Pontevedra se teñen tomado medidas para evitar a súa proliferación, como selar ocos onde a especie adoitaba criar e pór pinchos en cornixas para evitar que as aves pousen. Habería que availar posibles molestias puntuais baixo demanda de cidadáns e posterior avaliación técnica. En calquera caso para limitar o número de aves na cidade habería que limitar os aportes de alimento específicos (frecuentes na Ferraría e na praza de Galicia).




IKA(aves/km)

Columba livia f. domestica

2008 Maio Ripisilva 2 - 6,0

Parque urbano 1 - 107,3Mosaico rural 1 - 28,0

Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 8,7Ripisilva moi urbanizada [bis]

2 - 19,6

2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 2,3Canaval 2 0,0 2,7Litoral 1 4,3 3,6Mosaico rural 7 2,9 1,3Parque urbano 2 64,6 27,3Ripisilva 8 0,0 1,4Zona urbanizada 14 14,3 5,5

Táboa 12. Abundancia da pomba doméstica (Columba livia f. domestica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

pomba das rochas (aves salvaxes), pomba

paloma doméstica

feral pigeon

Pomba domésticaColumba livia f. domestica (Gmelin, 1789)



norte

0 0,5 km



49


Mapa de distribución do pombo torcaz (Columba palumbus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por toda Europa, Macaronesia, noroeste de África e Oriente Próximo ata Afganistán. Parcialmente migratorio ou residente. Co-mún (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península (agás no val do Guadalquivir e sueste árido) e Baleares. En Galicia é común e está distribuído por case toda ela, sendo máis numeroso na metade oriental. Nidifica en zonas boscosas, sobre todo caducifolias (carballeiras, soutos, ripisilva). Tamén en grandes coníferas densas de parques e xardíns (Cu-pressus, Pseudotsuga). Busca alimento en cultivos e tamén en prados, moitos deles en vilas e cidades.

Área de estudo. En Pontevedra resulta común, especialmente entre outu-bro e marzo na periferia (bandos de aves non reprodutoras, entre eles un de 50 aves rexistrado o 9/1/2009 na Xunqueira de Alba; Cabaleiro, 2009k). Como nidificante, mantén unha densidade media, algo máis elevada en parques con grandes coníferas: así, en maio de 2008 achouse un índice de abundancia (en aves/km) de 5,0 en ripisilva a carón do río Lérez e de 8,0 en área de cultivos, xardíns e casas dispersas. En 2010, o IKA máximo en maio-xuño foi de 3,6 aves/km tanto en canaval como en eucaliptal e ribeiras fluviais desarboradas.

Xestión da especie.Pódese considerar unha ave común na franxa litoral, e tan só o abandono dos cultivos podería facer que poboacións locais diminuíran ou incluso desapareceran. A progresiva adaptación a buscar alimento dentro de vilas e cidades podería trivializar eventualmente ese problema.




IKA(aves/km)

Columba palumbus


Mosaico rural 1 - 8,0Outubro Ripisilva pouco

urbanizada2 - 2,9

Aldea con parches de ripisilva

1 - 1,9

Zona urbana 1 - 1,5Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 2,9

Ripisilva moi urbanizada 2 - 2,72010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,5

Zonas degradadas 3 4,5 3,0Canaval 2 0,0 3,6Eucaliptal 1 4,3 3,6Mosaico rural 7 3,6 3,4Parque urbano 2 4,6 2,7Ribeiras fluviais desarboradas

5 1,5 3,6


Táboa 13. Abundancia do pombo torcaz (Columba palumbus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

torcaza, trucaz

paloma torcaz

common woodpigeon

Pombo torcazColumba palumbus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



50


Mapa de distribución da rula turca (Streptopelia decaocto) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Extraordinaria expansión areal ocorrida durante o século XX, par-tindo de Oriente Próximo e sur de Asia. Agora, distribuída por case toda Europa, Macaronesia e norte de África ata Corea e Tailandia. Colonizou recentemente América do Norte. Residente. Moi común (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Repartida por toda a Península e Baleares agás nas zonas de media e alta montaña. En Galicia é común sobre todo no litoral e está en expansión, faltando aínda de certas áreas da metade leste do país e das montañas. Nidifica en vilas e cidades, e, en núme-ro crecente, tamén en aldeas. Atópase en parques e xardíns, e, fóra da época de cría, tamén nos cultivos e prados da periferia inmediata destes núcleos poboados.

Área de estudo. Moi frecuente en determinadas áreas, anotouse unha densidade absoluta de 21,8 aves/10 ha en parque urbano en maio, e un índice de abundancia (aves/km) en maio de 6,0 en ripisilva, 26,8 en parque urbano arborado e 32,0 en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia. Fóra da época de cría obtivéronse valores en ripisilva moi urbanizada de 15,2 aves/km a comezos de outubro e de 8,9 a mediados dese mes, con valores baixos (1,0 aves/km) tamén a mediados de outubro en ripisilva pouco urbanizada.

Houbo un rexistro de máis de 130 aves na Xunqueira de Alba o 21/12/2008 (Casalderrey & Sanmartín, 2008a), cifra moi notable incluso no contexto galego. Tamén subliñar 38 individuos no Marco o 11/12/2008 (Cabaleiro, 2008g) e 32 aves xuntas no mes de agosto de 2000 en Alba (Piñeiro, 2000e). Ademais, recompiláronse datos de pequenos durmidoiros: en ou-tubro de 2008, había oito aves a carón do Gafos preto de Ponte Boleira (punto “a”) e polo menos tres aves ao solpor nunha árbore da rúa Antonio Taboada (Campolongo) (punto “b” no mapa).Xestión da especie.Ningunha medida concreta para esta especie.




IKA(aves/km)

Streptopelia decaocto




2 - 8,9

Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,02010 Maio-xuño Aldea 4 3,6 1,8

Canaval 2 0,0 0,9Mosaico rural 7 10,0 7,3Parque urbano 2 21,8 8,2Ribeiras fluviais desarboradas

5 0,9 0,7


Táboa 14. Abundancia da rula turca (Streptopelia decaocto) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

rula portuguesa, rula de colar, rola

tórtola turca

Eurasian collared dove

Rula turcaStreptopelia decaocto (Frivaldszky, 1838)



norte

0 0,5 km



51


Mapa de distribución da rula común (Streptopelia turtur) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Difundida por case toda Europa e norte de África ata China. Esti-val, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España. Repartida por toda a Península (agás nas ribeiras e montañas do Cantábrico e Pirineos) e Baleares. En Galicia é común e está amplamente distribuída. É máis nu-merosa nas comarcas do Deza e Carballiño e no val do Sil. Cría en zonas con mestura de cultivos, sebes e pequenos bosquetes de caducifolias (carballo, castiñeiro, ripisilva) ou piñeiros illados. Fai o niño usualmente en silveiras ou arbustos densos. Busca alimento en campos labrados, pra-deiras ou ermos.

Área de estudo. En Pontevedra é cada vez máis escasa, estando só pre-sente en determinadas áreas da periferia, cun máximo de 1,4 aves/10 ha (táboa 15). Chega en abril, cun exemplar citado o 21/4/2004 preto da Xunqueira de Alba (Álvarez, 2004a). Individuos solitarios ou en parellas observanse na zona do Marco na primavera (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). Un mínimo de catro exemplares estaban presentes no mencionado lugar o día 16/6/2009 (Gó-mez, 2009d).

Xestión da especie.Áchase en grave declive poboacional en toda Europa, e tamén en terras galegas. O mantemento da agricultura tradicional e da gandaría extensiva pode beneficiar a esta especie, así como evitar as rozas de matogueiras na época de cría. Unha moratoria na caza da especie en Galicia e en Euro-pa sería imprescindible (aínda é considerada especie cinexética).




IKA(aves/km)

Streptopelia turtur


2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,9Áreas degradadas 3 1,4 1,2Mosaico rural 7 1,3 0,8

Táboa 15. Abundancia da rula común (Streptopelia turtur) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

rula brava (nome local), rula común, rula do país, rola

tórtola europea , tórtola

European turtle dove

RulaStreptopelia turtur (Linnaeus, 1758)

Estival, Reprodutora, NativaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



52

Femia de morfo avermellado, © J. Sagardía Pradera.

Mapa de distribución do cuco común (Cuculus canorus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Difundido por case toda Europa e norte de África ata China. Esti-val, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península e Ba-leares, faltando en diversas comarcas da metade sur. En Galicia é pouco común, se ben está moi ben distribuído. As mellores poboacións atópanse no val do Miño. En evidente declive poboacional desde os anos 80. Pa-rasita pequenos passeriformes, sobre todo das familias Sylviidae e Mo-tacillidae, se ben se teñen rexistrado case un cento de especies de aves hospedadoras en Europa (Snow & Perrins, 1998a). Frecuenta un grande número de hábitats, preferindo zonas de sebes e pequenos bosquetes.

Área de estudo. Localizado na periferia de Pontevedra, especialmente nas ribeiras do río Lérez. O número de machos cantores cucando na pri-mavera é cada ano menor tamén nesta zona de Galicia (datos propios).

Xestión da especie.Impedir a destrución de sebes e bosquetes autóctonos onde nidifican as aves que “visita” o cuco. Evitar fumigacións en zonas de campos con abundancia de lepidópteros, unha vez que os cucos se alimentan das súas eirugas.

cuco rei, cuquelo

cuco común

common cuckoo

Cuco comúnCuculus canorus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



53

© P. Sanmartín Santiago.

Mapa de distribución da catorra de Kramer (Psittacula krameri) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Orixinaria do sur e sueste de Asia, desde Afganistán ata Myanmar e Sri Lanka, e tamén de África (entre o Sáhara e o Ecuador). Introducida en Oriente Próximo, Norteamérica, Macaronesia e Europa occidental, nidifican-do regularmente en Inglaterra, Países Baixos, Austria, Italia, España e Por-tugal. Residente na súa área natural de cría. Común (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Existen varios núcleos reprodutores dispersos por toda a Península, especialmente no litoral mediterráneo e arredores de Madrid, Sevilla e Logroño. Tamén nas Baleares. Habita parques e xardíns de vilas e cidades, ocasionalmente nos extrarradios destas, totalizando unhas 200-300 parellas en España. En Galicia existen observacións (sen se confirmar a cría, agás en Vigo; C. Vidal, com. pers.) sobre todo nas Rías Baixas (desde a ría de Arousa ata As Neves) e tamén na cidade da Coruña, sempre nas proximidades de núcleos urbanos.

Área de estudo. A primeira cita da especie en Pontevedra corresponte a unha parella voando pola zona da rúa Loureiro Crespo o 10/3/1990 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Desde entón, é observada escasamente sempre en Campolongo. Existen varias citas en 2008 na zona de estudo: dous ou tres exemplares no parque urbán de Campolongo o 8/5/2008 (Couso & Cabaleiro, 2008c); dous na Xunqueira de Alba o 31/8/2008 (Cabaleiro, 2008a), un macho en outubro de 2008 nos xardíns de Vicenti, no cas-co urbano de Pontevedra (datos propios) e tres exemplares na mañá do 25/11/2008 no centro da cidade de Pontevedra (Cabaleiro, 2008i).

Xestión da especie.Evitar adquirir esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando así o debilitamento do comercio destas catorras. No caso de posuír algun-ha, non ceibala no medio natural.

cotorra de Kramer

cotorra de Kramer

rose-ringed parekeet

Catorra de KramerPsittacula krameri (Scopoli, 1769)



norte

0 0,5 km



54


Mapa de distribución da cata (Myiopsitta monachus) en Pontevedra en 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en Sudamérica, especialmente en Arxentina e zonas adxa-centes. Introducida no Caribe, Norteamérica e en Europa, onde chega a ser común en España e Portugal, sendo moi pouco numerosa noutros países. Moi común na súa área natural de distribución (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Existen poboación asentadas, case todas elas en aumento, no litoral mediterráneo, Baleares e en cidades como Sevilla, Madrid e Vigo, ademais de noutros puntos illados do territorio. Asociada case sempre a parques e xardíns, nidifica en grandes árbores, e ocasionalmente en infraestruturas humanas e niños de cegoña branca (Ciconia ciconia).

Área de estudo. A primeira cita na cidade de Pontevedra produciuse en setembro de 1995, coa observación de dous exemplares pola marxe de-reita do río Lérez preto da Xunqueira de Alba (Fernández-Cordeiro, 1996). Colonia de cría establecida entre 1999 e 2006 (aproximadamente) nunhas palmeiras (Phoenix sp.) no seo do colexio da ONCE de Campolongo, que chegou a contar con varias parellas (datos dos responsables do centro). Actualmente, é probable que xa non críe no recinto, sendo os últimos rexistros de 2007 e 2008, sempre aves solitarias. A destacar a observa-ción dun grupo de catro exemplares o 29/9/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a), o derradeiro compilado para a área de estudo. Non detectada en 2009 nin en 2010.

Xestión da especie.Facer un seguimento dos seus efectivos, e tomar as medidas axeitadas de captura no caso de confirmarse de novo a reprodución. Evitar adquirir esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando así o debilita-mento do comercio destas aves. No caso de posuír algunha, non ceibala no medio natural.

catorra arxentina, catorra (de peito) gris

cotorra argentina

monk parekeet

CataMyiopsitta monachus (Boddaert, 1783)



norte

0 0,5 km



55

© R. Muñoz Bastit.

Mapa de distribución do cacatúa ninfa (Nymphicus hollandicus) en Pontevedra en 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en Australia e Tasmania, sendo moi común na súa área natural de distribución. Estendida como mascota por boa parte do mundo (Del Hoyo et al., 1997).

Península Ibérica. Galicia. Non existen poboacións asilvestradas na Pe-nínsula Ibérica, se ben os rexistros de aves illadas, case sempre preto de cidades e grande vilas, son frecuentes. En Galicia hai citas esporádicas na zona de Cangas do Morrazo e O Grove.

Área de estudo. A primeira e única cita na cidade de Pontevedra obtívose o 12/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a), correspondente a un exemplar voando e reclamando mentres bordeaba a xunqueira.

Xestión da especie.Evitar adquirir esta especie en mercados e tendas de mascotas, logrando así o debilitamento do comercio destas aves. No caso de posuír algunha, non ceibala no medio natural.

ninfa

cacatúa ninfa

cockatiel

Cacatúa ninfa*Nymphicus hollandicus (Kerr, 1792)* nome galego non oficial

Ocasional, Non reprodutora, IntroducidaÍndice xeral - Índice (nomes cientificos) - Índice (nomes galegos)


norte

0 0,5 km



56

© L. Iglesias Núñez / Aporta Comunicación.

Mapa de distribución do curuxa común (Tyto alba) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cosmopolita, repártese por case toda Europa (agás no extremo norte e leste), Macaronesia, noroeste de África, Oriente Próximo ata Indo-nesia e Australia. Tamén en América e na África subsahariana. Residente. Común (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Estendida por toda a Península (agás nalgun-has zonas montañosas e áridas) e Baleares. En Galicia é común e está dis-tribuída por case toda ela, faltando dalgunhas áreas do cuadrante sueste. Máis abondosa na metade norte do país. Nidifica nas proximidades do home, en faiados, alpendres, campanarios de igrexas e torres. Rara vez visita as vilas grandes ou cidades, preferindo aquelas aldeas rodeadas de cultivos, sebes e pequenos bosquetes. Rara vez cría en rochedos. Caza en campo aberto ou en áreas arboradas pouco densas.

Área de estudo. Localizouse en varios lugares con contornos abertos e cultivos tradicionais da área de estudo (Alba, Campolongo, O Marco), sen descartarse que poida estar presente noutros puntos próximos (Santa Margarida, Lérez, Figueirido). Cría nunha zona concreta da metade leste da cidade (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Vista ocasionalmente cazando pola zona do Marco, a última o día 25/12/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.En Galicia, a curuxa é unha especie ubiquista nos contornos non fores-tais, e é posible que o abandono do rural poida beneficiala a curto prazo (ata que os antigos contornos agrícolas se forestalizan en demasía). A instalación de caixas niño en determinadas áreas con edificios novos (por exemplo urbanizacións), provistas dun diámetro de entrada de 150 mm, podería incidir positivamente na colonización de novas áreas por parte desta rapina nocturna (Brinzal, 2008).

curuxa común, coruxa, ancrusa

lechuza común

barn owl

CuruxaTyto alba (Scopoli, 1769)



norte

0 0,5 km



57


Mapa de distribución do moucho de orellas (Otus scops) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case todo o sur e leste de Europa e noroeste de África ata o Xapón e Pakistán. Tamén na África subsahariana. Estival ou parcialmente migratorio, inverna nalgunhas zonas do Mediterráneo e na África ao sur do Sáhara. Común localmente (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península e Balea-res, sendo máis escaso no cuadrante noroccidental. En Galicia é pouco común e está distribuído pola metade sur do país, e ademais na Terra Chá, Compostela e Terra de Melide. Falta dalgunhas zonas de media e alta montaña. É máis numeroso no val do Sil e comarcas do cuadrante sueste. Nidifica en áreas boscosas pouco densas, como piñeirais (Pinus) maduros, soutos (Castanea) e nalgunhas carballeiras (Quercus) e ripisilva. A miúdo en parques dalgunhas cidades e vilas galegas (Santiago de Com-postela, Vigo, Ponteareas, Ourense, Verín).

Área de estudo. Na área de estudo nidifican de dúas a cinco parellas, entre elas unha ou dúas na zona da Alameda e Xardíns de Vicenti e outras tantas na parroquia de Lérez, preto de Monteporreiro. Cifra máxima de catro exemplares cantando na primavera de 2009 no barrio do Castañal (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Especie en retroceso poboacional, quizais polo abandono da agricultura tradicional e o gando extensivo na Galicia meridional, pervive en locali-dades concretas. Podería beneficiarse da instalación de caixas niño, cun diámetro de entrada de 60 mm (Brinzal, 2008).

moucho, piouca

autillo europeo

Eurasian scops owl

Moucho de orellasOtus scops (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



58


Mapa de distribución do moucho (Athene noctua) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ave nocturna repartida polo centro e sur de Europa, norte de África ata Somalia, Oriente Próximo e sur de Asia ata China. Residente. Común (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída por toda a Península, faltando de zonas moi montañosas e grandes áreas boscosas, e, de modo crecente, tamén de amplas áreas de Galicia e do Cantábrico.

Área de estudo. Moi localizada en Pontevedra, con dúas parellas no extremo nordeste da área de estudo e na parroquia de Lérez, preto da ponte de Santiago (Casalderrey & Sanmartín, 2009a; Sanmartín, 2009a; P. Sanmartín, com. pers.; G. Ferreiro, com. pers.). Ata finais dos anos 90 criou nos hangares da estación de ferrocarril de Pontevedra, descoñecén-dose a situación actual no lugar (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Observado un xuvenil en San Mauro en agosto de 2008 (X. V. Cabaleiro, com. pers.). Un exemplar foi atopado atropelado preto da Xunqueira de Alba en 2010, aínda que fóra da área de estudo (datos propios). A destacar, na proxima aldea de Verducido (Pontevedra) aneláronse sete exemplares en 1992 e 2008 (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.O mantemento do mosaico rural tradicional nos arredores de Pontevedra é vital para a conservación desta especie. Nas zonas onde se detecte a súa presenza, sería positiva a instalación de caixas niño de madeira medianas (diámetro de entrada de 70 mm), que poden ser ocupados por esta ave (Brinzal, 2008).

gatomoucho

mochuelo común

little owl

MouchoAthene noctua (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



59

Esquerda, poliño, © X. Vázquez; dereita, adulto, © E. Martínez / G. A. Anduriña.

Mapa de distribución do avelaiona (Strix aluco) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ave nocturna repartida por case toda Europa e noroeste de África ata Corea e Nepal. Residente. Común (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída irregularmente por toda a Pe-nínsula, faltando dos vales dos grandes ríos (Ebro, Douro, Guadiana e Guadalquivir) e da maior parte do cuadrante sueste (agás grandes áreas boscosas). En Galicia é común e está estendida por toda ela, sendo esca-sa nos monocultivos de eucalipto da franxa litoral e abundante nalgunhas áreas boscosas da provincia de Lugo. Nidifica en carballeiras (Quercus) e soutos (Castanea) maduros, tamén en grandes parques, e menos frecuen-temente en zonas de ripisilva e piñeirais maduros. Rara vez visto fóra da cobertura forestal. Existen rexistros de cría en zonas de rochedo e incluso en edificios.

Área de estudo. Sorprendentemente ben repartida na zona de estudo, unha vez que a especie escasea en zonas litorais e incluso desaparece de áreas enteiras (por exemplo no contorno da ría de Arousa). Todas as cuadrículas ocupadas están xusto na periferia do casco urbano, sendo frecuente no arborado próximo ao río Lérez.

Xestión da especie.Igual que ocorre para outras aves forestais, a conservación do arborado autóctono e o respecto ás árbores maduras é vital para a súa cría. Pode-ríase barallar a posibilidade da instalación, nalgúns lugares, de caixas niño de madeira grandes (diámetro de entrada de 120 mm), que poden ser ocupados por esta ave (Brinzal, 2008).

moucho, moucho real, cabra, bú

cárabo común

tawny owl

AvelaionaStrix aluco (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



60

© L. Iglesias Núñez / Aporta Comunicación.

Mapa de distribución da avenoiteira cincenta (Caprimulgus europaeus) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuída por case toda Europa e noroeste de África ata China e Nepal. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Repartida por todo o cuadrante noroes-te da Península e, irregularmente, pola metade oriental, sendo común, por exemplo, en Cataluña. Tamén en Baleares. En Galicia é frecuente e está distribuída por case toda ela, faltando dalgunhas comarcas como A Coruña, Tabeirós, A Limia e tamén no val do Eo. Áchanse as mellores poboacións no val do Miño. Cría principalmente en piñeirais (Pinus) sen molestias humanas, con árbores mortas e pouco sotobosque. Tamén en carballeiras (Quercus), soutos (Castanea) e incluso eucaliptais (Eucalyptus) adevesados. Caza a miúdo na proximidade de zonas habitadas, ao abeiro de farolas. O número de exemplares que visita Galicia fluctúa dependendo dos anos. É probable que nun ano bo para a especie esta se atope mellor distribuída, e incluso se poida observar dentro de cascos urbanos de cida-des (por exemplo Santiago de Compostela; datos propios).

Área de estudo. Escaso, foi localizado en 2008 na parroquia de Lérez, en Mollabao e na Xunqueira de Alba. Sen datos para 2010. Permanece ata entrado o mes de setembro, cunha cita na Xunqueira de Alba o 16/9/2008 (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.A principal ameaza para esta ave nocturna son os atropelos, unha vez que gusta de pousar sobre as estradas na primeira metade da noite, para recoller a calor acumulada durante o día. Sería necesaria unha sensibiliza-ción cidadá sobre este problema. Ademais, unha correcta xestión forestal, que conserve árbores mortas e que efectúe rozas controladas fóra da época de cría, beneficiaría esta especie.

noiteboá, abrenoites

chotacabras europeo

European nightjar

Avenoiteira cincentaCaprimulgus europaeus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



61


Mapa de distribución do picapeixe (Alcedo atthis) na cidade de Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en case toda Eurasia ata China e Indonesia. Tamén no no-roeste de África. Parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 2001).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península, faltando de amplas áreas interiores da metade oriental e tamén das montañas. En Galicia é pouco común e repártese irregularmente por todo o país, locali-zándose a maioría das localidades no val do Miño e Rías Baixas. Cría en noiros areosos ou de terra branda das ribeiras de ríos, encoros e lagoas, sen formar colonias. En inverno, repártese por treitos baixos de ríos e no litoral, sendo común na ría de Arousa.

Área de estudo. En Pontevedra é visto regularmente na Xunqueira de Alba (en agosto do 2010 foron vistos catro exemplares voando xuntos; E. González, com. pers.), e tamén no río Lérez, sobre todo nos meses de outubro e novembro (Gómez, 2009a; E. González, com. pers.; datos propios). Hai tamén unha cita no río Gafos o 2/4/2008 (Couso & Cabaleiro, 2008d) e observación no litoral próximo, onde se rexistraron catro pica-peixes o 16/10/2007 (E. González, com. pers.). Houbo un total de sete capturas e catro recapturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.Igual que para outras aves dependentes ríos e lagoas, evitar a contamina-ción destas masas de auga.

martiño peixeiro, reiseñor da mar

martín pescador común

common kingfisher

PicapeixeAlcedo atthis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



62


Mapa de distribución do cirrio (Apus apus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en case toda Eurasia ata China e tamén no noroeste de Áfri-ca. Estival, inverna na África subsahariana. Común ou moi común (Del Hoyo et al., 1999).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na metade meridional, especialmente nalgunhas cidades (Pontevedra, Vigo, Ourense) e vilas grandes (Monforte de Lemos, Ponteareas, Verín). Abondoso na cidade de Lugo (gran colonia na muralla). Frecuenta zonas habitadas, sobre todo vilas e cidades con edificios antigos. Rara vez en cantiles mariños. En aldeas, invariablemente en pequenas colonias, que poden ser grandes nalgúns edificios antigos (igrexas, mosteiros, torres).

Área de estudo. En todas as cuadrículas UTM de 1x1 km da zona de estudo houbo constancia da presenza da especie, e en todas elas con posibilidades de cría. A principal colonia da cidade ubícase nas ruínas do Convento de Santo Domingo, a carón do edificio do Concello, onde crían da orde de 30-60 parellas (datos propios). Hai colonias de cría destacables na ponte da Barca (probablemente moi antiga; E. González, com. pers.), en Monteporreiro (P. Sanmartín, com. pers.; datos propios) e tamén nun edificio preto da igrexa de Lérez, fóra da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.).

En Pontevedra a especie está presente entre mediados de abril e setem-bro, rara vez ata outubro. Así, hai rexistros de grupos un 18 e un 22 de abril (Cabaleiro, 2006h, 2007a), e outro, excepcionalmente tarde, un 19 de outubro (Cabaleiro, 2005c). Na colonia de cría en Monteporreiro as primeiras citas son de finais de abril (25/4/2006) e as últimas nesa colonia de principios de agosto (9/8/2008 a máis tardía). En 2010 as colonias de Monteporreiro e a ponte da Barca estaban desocupadas xa o 3 de agosto (P. Sanmartín, com. pers.).Fóra das zonas de reprodución, existe unha cita o 28/4/2010 duns 60 exemplares sobrevoando a Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro, com. pers.).As primeiras cópulas obsérvanse a mediados de maio, cun rexistro de tres cópulas en voo dentro dun grupo na Xunqueira de Alba o 17/5/2010 (Gómez & Cabaleiro, 2010b).Anotáronse altos índices de abundancia (en aves/km) en maio en parques urbanos (103,5) e en cultivos, xardíns e casas dispersas (52,0), con valores máis discretos en zonas de ripisilva a carón do Lérez (12,0).Xestión da especie.O cirrio é unha especie que non requer características especiais para apa-recer nunha zona, agás a presenza de lugares axeitados para a cría. É sensible á destrución de colonias en plena época de nidificación, moitas veces coincidindo con labores de restauración de edificios antigos. Reco-méndase efectuar estas labores xusto despois da época de cría dos cirrios (a partir de finais de agosto) e evitando selar aquelas gretas ou ocos nos que se introduzan estas aves. Os retellados deben facerse, polo menos en parte, con tellas curvas, sen argamasa na base (London Swifts, 2008; datos propios). Nos edificios de nova construcción pódense instalar niños artificiais (caixas con aberturas lonxitudinais de 30 mm de altura).




IKA(aves/km)

Apus apus 2008 Maio Ripisilva 2 - 12,0Parque urbano 1 - 103,5Mosaico rural 1 - 52,0

2010 Maio Aldea 4 3,8 10,5Zonas degradadas 3 0,0 18,2Canaval 2 0,0 27,3Eucaliptal 1 0,0 5,5Mosaico rural 7 0,0 17,9Parque urbano 2 0,0 16,4Ribeiras fluviais sen árbores

5 0,0 5,5


Táboa 16. Abundancia do cirrio (Apus apus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

cirrio común, birrio, vencello, falciño, rondalla

vencejo común

common swift

CirrioApus apus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



63


Mapa de distribución do peto formigueiro (Jynx torquilla) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por Europa, norte de África e Oriente Próximo ata Afganistán. Migradora, inverna na África subsahariana e, en escaso núme-ro, no suroeste de Europa. Pouco común (Del Hoyo et al., 2002).

Península Ibérica. Galicia. Espallado polas zonas boscosas caducifolias da metade norte da Península, e nalgúns puntos da metade sur. En Galicia é pouco común, nidificando sobre todo en zonas de soutos e carballei-ras maduras da metade oriental. Moi estendido na migración posnupcial (agosto-novembro), especialmente na franxa costeira, chegándose a ob-servar en toxeiras (Ulex) e cultivos litorais.

Área de estudo. Catro rexistros: un exemplar moi cedo o 13/2/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008v) e outro no mesmo lugar o 5/10/2008 (Cabaleiro, 2008a), un xuvenil capturado para anelamento na Xunqueira o 11/9/2009 e outro exemplar en hortas na zona do Marco o 6/9/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Fóra da zona de estudo, houbo unha cap-tura para anelamento en zona de mosaico rural moi preto do río Lérez en Verducido o día 14/9/2004 (P. Sanmartín, com. pers.). Non se descarta a presenza regular da especie nos arredores da cidade durante a migración posnupcial.

Xestión da especie.Conservar árbores mortas e maduras nas masas forestais e fomentar a agricultura tradicional e a gandaría extensiva.

retorcepescozo

torcecuello euroasiático, torcecuello

Eurasian wryneck, wryneck

Peto formigueiroJynx torquilla (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



64


Mapa de distribución do peto verde (Picus viridis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por Europa e Oriente Próximo ata Afganistán. Residente. Pouco común (Del Hoyo et al., 2002). A poboación ibérica é a miúdo se-parada nunha especie independente: Picus sharpei (Van Duivendijk, 2010).

Península Ibérica. Galicia. Estendido pola Península, se ben falta en nu-merosas comarcas do sur. En Galicia é común localmente, coas mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Cría en zonas boscosas, como fragas caducifolias maduras (carballeiras, soutos), piñeirais maduros con árbores mortas, ripisilva e incluso parques e eucaliptais vellos. Para se alimentar, busca tamén zonas de prados con herba curta e abas de outeiros preto de bosques, para localizar alí formigueiros e alimentarse neles.

Área de estudo. Estendido pola periferia do casco urbano, en escaso número. Anotouse un índice de abundancia máximo de 3,0 aves/km en maio (época reprodutora) en ripisilva xunto ao Lérez (táboa 17).

Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a).Xestión da especie.Conservar árbores mortas e maduras nas masas forestais e fomentar a agricultura tradicional e a gandaría extensiva poden ser medidas que con-tribúan a que se manteñan as poboacións desta bela ave, cada vez máis escasa en Galicia (datos propios).




IKA(aves/km)

Picus viridis


2010 Maio-xuño Mosaico rural 7 0,0 0,5Ripisilva 8 1,2 0,7

Táboa 17. Abundancia do peto verde (Picus viridis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

peto/pito verdeal, pito verdello, peto rinchón

pito real

green woodpecker

Peto verdePicus viridis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



65


Mapa de distribución do peto real (Dendrocopos major) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Estendido por case toda Europa e noroeste de África (incluíndo Canarias) ata o China e o Xapón. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2002).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a metade norte da Penín-sula e áreas forestais (sobre todo piñeirais) da metade sur. Falta de moitas zonas chairas desarboradas. En Galicia é común e está distribuído por case toda ela, sendo máis abondoso nos piñeirais na metade oriental. Nidifica principalmente en piñeirais (Pinus) de máis de 15 anos, e tamén en áreas de bosque mixto (con carballos e castiñeiros). Tamén frecuente en zonas de ripisilva. Depende de masas arbóreas maduras e extensas, se ben pode visitar zonas con árbores xoves para buscar alimento.

Área de estudo. En Pontevedra resulta pouco común, localizándose nas ribeiras arboradas do Lérez e tamén na Xunqueira de Alba, onde é residen-te (Cabaleiro, 2008a; Gómez, 2010). Obtívose un valor de 1,0 aves/km en zona de ripisilva en maio (época reprodutora, taboa 18), abundancia lineal algo menor que o seu parente o peto verde (Picus viridis).

Xestión da especie.Unha correcta xestión forestal, na que se conserven árbores maduras e mortas, podería beneficiar a este pícido, en aumento poboacional no litoral galego (datos propios).




IKA(aves/km)

Dendrocopos major


Táboa 18. Abundancia do peto real (Dendrocopos major) en Pontevedra no ano 2008.

pito, paxaro carpinteiro

pico picapinos

great spotted woodpecker

Peto realDendrocopos major (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



66

© P. Sanmartín Santiago.

Mapa de distribución da andoriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) en Ponteve-dra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no terzo sur de Europa, noroeste de África, Oriente Próximo, Arabia e sur de Asia ao leste ata Manchuria. Parcialmente migratoria. Co-mún (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Moi ben repartido por zonas de media e alta montaña de toda a Península e Baleares, chegando a colonizar zonas de baixa altitude con presenza de viadutos, grandes pontes e monumentos antigos; rara vez en cantís costeiros. En Galicia é frecuente sobre todo na cunca do Sil e algo máis escaso e puntual no resto (Penas et al., 2004; datos propios).

Área de estudo. Unha única cita en Pontevedra, correspondente a tres exemplares sobrevoando a ponte do Burgo o 23/4/2009 (González, 2009b).


andoriña das rochas

avión roquero

crag martin

Andoriña dos penedosPtyonoprogne rupestris (Scopoli, 1769)



norte

0 0,5 km



67


Mapa de distribución da anduriña (Hirundo rustica) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Eurasia e norte de África, e tamén en Amé-rica do Norte. Estival, inverna na África subsahariana e en Sudamérica. Común (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis común na metade sur. Aparece en zonas agrícolas, criando en aldeas e pequenas vilas, utilizando alpendres, faiados e casas vellas. Gusta de visitar zonas húmidas (lagoas, encoros, prados húmidos) e tamén os arredores de ríos e regatos, para se alimentar.

Área de estudo. En Pontevedra é pouco común e está restrinxida como reprodutora ás parroquias de Alba e Lérez, se ben non se descarta a pre-senza noutras áreas (incluso no casco urbano) de aves alimentándose. Está presente desde comezos de marzo (primeiras citas un 6 e un 7 des-te mes; Cabaleiro 2005a, 2006d), se ben hai un rexistro excepcional no Marco o día 6/2/2009 (Cabaleiro, 2009b). En maio (época reprodutora) rexistráronse apenas 1,0 aves/km en área de ripisilva a carón do Lérez.

Xestión da especie.Manter intactas, ou ampliar e restaurar de ser o caso, as masas de agua en zonas agrícolas, pode benefiar a esta bela ave. Para as poboacións reprodutoras, evitar reformas de construcións humanas na época de cría e evitar molestias ás aves nidificantes poden resultar medidas moi positivas para a andoriña.




IKA(aves/km)

Hirundo rustica


2010 Maio-xuño Canaval 2 0,0 2,7Ripisilva 8 0,0 0,2

Táboa 19. Abundancia da andoriña (Hirundo rustica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

andoriña común, anduriña, arondiña

golondrina común

barn swallow

AndoriñaHirundo rustica (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



68


Mapa de distribución da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra nos anos 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Eurasia e norte de África, e illadamente tamén en Namibia. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2004).Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares. En Galicia é común localmente e repártese case todo o país, coas mellores densi-dades no cuadrante sueste. En grave retroceso poboacional, ten desaparecido de comarcas enteiras (datos propios). Nidifica en zonas habitadas, tanto en vilas grandes como nalgunhas aldeas, especialmente naquelas que se conser-van lameiros e, a miúdo, cabana gandeira extensiva. Para se alimentar, visita zonas húmidas (lagoas, encoros, prados húmidos), ascendendo a miúdo en grupos ata zonas de montaña a finais do verán e no outono (Guitián et al., 2004).Área de estudo. En Pontevedra, pasouse de 105 niños en 1979 e un máximo de 181 en 1981 (táboa 21), a estar case extinto 25 anos despois (Rebollo et al., 1991; E. Martínez, com. pers.; V. X. Cabaleiro, com. pers.). Un momento clave no devir da especie na cidade pontevedresa foi a reforma do Mercado de Abastos, onde criaba a maioria das parellas en 2003, ficando unhas poucas parellas (sobre 10) nas casas próximas (V. X. Cabaleiro, com. pers.). No ano 2006 só quedaba unha parella, que en 2007 non criou (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Tampouco houbo evidencias de cría entre 2008 e 2010, se ben a pre-senza de exemplares en varias zonas da cidade en 2008 pode apuntar a unha reprodución polo menos esporádica (datos propios). Obtivéronse índices de abundancia (en aves/km) de 3,0 e 4,0 en ripisilva e cultivos con casas disper-sas, respectivamente, ambos os dous en maio de 2008 (época reprodutora).

Xestión da especie.A conservación de zonas con lama no interior ou preto de vilas e cidades (hoxe en día cubertas de asfalto), beneficiaría a esta ave. Ademais, non destruír os seus niños (incluso aqueles abandoados), evitar reformas de edificios na época de cría e instalar niños artificiais poden resultar medidas positivas para este hirundínido.

1979 1980 1981 1982 1985 1987 1988

Niños enteiros 105 128 181 180 125 115 100

Parellas 134

Táboa 20. Niños da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra no período 1979-1988 (tomado de Rebollo et al., 1991).



IKA(aves/km)

Delichon urbicum 2008 Maio Ripisilva - 3,0Mosaico rural - 4,0

Táboa 21. Abundancia da andoriña de cu branco (Delichon urbicum) en Pontevedra no ano 2008.

anduriña, arondiña, rinchón

avión común

house martin

Andoriña de cu brancoDelichon urbicum (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



69


Mapa de distribución da pica das árbores (Anthus trivialis) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o leste de Asia. Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Nidificante frecuente no terzo norte da Pe-nínsula Ibérica. En migración, moi estendida por toda a Península, sendo máis común entre agosto e outubro. En Galicia vese entre abril e outubro por boa parte do territorio, se ben como nidificante prefire as zonas de outeiros e de media montaña do interior, a miúdo asociado a bosque mixto laxo e monte alto.

Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xunqueira de Alba, con dous exemplares o 10/9/2008 (Cabaleiro, 2008o) e dous individuos quizais distintos o 24/9/2008 (Riveiro & Cabaleiro, 2008b). Fóra da área de estudo, como nidificante, en abril de 2006 foi mencionada unha parella nunha zona de cría habitual no monte do Castro (Mourente) (Ca-baleiro, 2006e), e outro exemplar, reclamando, nunha zona axeitada para a cría en Verducido o 7/6/2010 (P. Sanmartín, com. pers.). Tamén fóra da zona considerada, foi anelado nas proximidades de Praceres e Verducido (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Ningunha medida concreta para esta ave.

bisbita arbóreo

tree pipit

Pica das árboresAnthus trivialis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



70


Mapa de distribución da pica dos prados (Anthus pratensis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en Europa e no oeste de Asia ao norte do paralelo 45º N. Tamén en Groenlandia. Migratoria, inverna no sur de Europa. Común (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Cría apenas nun par de localidades do Cordal Cantábrico. Moi común en outono e inverno por toda a Península e Ba-leares, visitando zonas de campos, pradeiras, veigas, ribeiras de lagoas e o litoral. Máis común na metade norte, e abondoso localmente en Galicia nesta época.

Área de estudo. En Pontevedra, esta especie de orixe norteña foi locali-zada nas proximidades do río Lérez e, sobre todo, da Xunqueira de Alba, onde se poden observar pequenos grupos entre setembro (primeira ob-servación o día 29; Cabaleiro, 2008k) e marzo. Houbo un total de seis capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.O abandono do rural, coa conseguinte forestalización de cultivos, prexu-dicaría esta ave, que, por outra banda, se aclimata ben a cambios rápidos na morfoloxía do territorio (visita recheos, aterrazamentos, zonas queima-das). Evitar as capturas ocasionais desta ave.

pica, lavandeira

bisbita pratense , bisbita común

meadow pipit

Pica dos pradosAnthus pratensis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



71


Mapa de distribución da pica alpina (Anthus spinoletta) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría nos macizos montañosos do sur de Europa, Cáucaso e Asia Menor ata o Himalaia, invernando en vales e litorais próximos. Común en xeral (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Nidifica no terzo norte de Galicia, Cordal Can-tábrico, Pirineos, Sistema Ibérico, Sistema Central e, esporadicamente, en Sierra Nevada. Inverna en zonas baixas de case toda a Península, es-pecialmente nos humidais do terzo norte. En Galicia é pouco común en xeral, criando entre a serra da Capelada e o Xistral, e tamén nos Ancares, Courel, Trevinca e Macizo Central. Como invernante, estendido pero só común nalgúns puntos: frecuenta encoros, grandes prados húmidos, ri-beiras fluviais desarboradas e incluso marismas e algúns treitos de costa resgardados.

Área de estudo. Moi escaso, capturáronse tres exemplares para anela-mento na Xunqueira de Alba en xaneiro de 2008 (V. X. Cabaleiro, com. pers.) e serían vistos dous (capturados para anelamento) entre o 14 e o 21/11/2008 e un desde o 26/11/2008 ata finais dese ano (Cabaleiro, 2008b). O día 9/1/2009, estaban presentes na Xunqueira dous exempla-res, que aumentan a tres o día 16 e a catro o día 31 (Cabaleiro, 2009e). Non se compilaron citas posteriores.

Xestión da especie.Conservar as zonas húmidas e os pasteiros naturais é fundamental para esta especie.

pica patinegra alpina

bisbita alpino, bisbita ribereño alpino

water pipit

Pica alpinaAnthus spinoletta (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



72

© X. Vázquez Pumariño

Mapa de distribución da lavandeira amarela (Motacilla flava) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de case toda Eurasia (agás no norte), Oriente Próxi-mo e norte de África. Tamén en Alaska. Coñécense ata 18 subespecies nesta vasta área de distribución. Estival, inverna nos trópicos (principal-mente na África subsahariana). Común localmente (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Atópase como nidificante a subespecie M. f. iberiae (ás veces tratada como especie independente a partir do comple-xo de Motacilla flava, como M. iberiae; Van Duivendijk, 2010). Distribuída sobre todo nos litorais da Península e Baleares, Val do Guadalquivir, Sub-meseta Norte e determinadas áreas de Navarra, Aragón e La Mancha. En Galicia é pouco común e repártese pola franxa atlántica, Terra Chá, A Limia e determinados humidais da Dorsal Galega e do val do Sil. Para criar, elixe sobre todo lagoas con amplos campos húmidos (brañas), cordóns dunares con zonas enchoupadas próximas, xunqueiras e espadainais. Vi-sita con frecuencia áreas de pasteiros con gando para se alimentar.

Área de estudo. Restrinxida ao curso do río Lérez e Xunqueira de Alba, onde foi nidificante probable no verán de 2008 (datos propios). Obtivé-ronse tres capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). No 2006 capturáronse para anela-mento na Xunqueira cadanseu xuvenil o 11/7/2006 e o 1/8/2006 e ata tres xuvenís o 21/8/2006 (P. Sanmartín, com. pers.). O 27/8/2004 recuperouse tamén na Xunqueira de Alba un macho que fora anelado na Xunqueira como polo o ano anterior por membros do Grupo de Anelamento Andu-riña, o que suxire unha certa filopatría (tendencia a criar no mesmo lugar de nacemento) polo menos nunha parte dos exemplares (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Conservar as zonas húmidas e os pasteiros naturais é fundamental para esta bela lavandeira. O mantemento da agricultura e gandaría extensiva tamén a beneficia.

lavandeira verdeal

lavandera boyera

yellow wagtail

Lavandeira amarelaMotacilla flava (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



73


Mapa de distribución do lavandeira real (Motacilla cinerea) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa (agás na metade leste e extremo norte), Oriente Próximo e centro e leste de Asia, demais do norte de África e Macarone-sia. Residente ou parcialmente migratoria. Común localmente (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída polas zonas de media e alta mon-taña da Península, e, entre Galicia e Navarra (e tamén en Cataluña), en ríos e regatos de zonas baixas. En Galicia é común localmente e repártese por todo o país, sendo máis numerosa na comarca do Deza. Habita regatos permanentes e ríos, ocasionalmente en regatos estacionais na zona máis mediterránea do país. Tamén nalgunhas lagoas e encoros. En outono e inverno, máis repartida, visita a miúdo zonas habitadas (xardíns, tellados vellos ou proximidades de fontes), chegando a anotarse boas densidades en vilas e cidades. Tamén no litoral nesta época.

Área de estudo. Como nidificante, detéctase no curso do Lérez augas arriba da ponte do Burgo. Como non reprodutora, está estendida por todo o casco vello (onde en outubro de 2008 se estimou a presenza de 5-10 aves), Xunqueira de Alba, río Gafos e treito final do Lérez. Así, houbo va-lores máis altos de abundancia lineal (IKA) fóra da época de cría que na reprodutora (táboa 22).

Houbo un total de dúas capturas para anelamento na Xunqueira de Alba entre xullo e outubro de 2008 (Cabaleiro, 2008a). No ano 2007 criou unha parella a carón do río Gafos no centro de Pontevedra (preto da avenida de Vigo). Nese mesmo ano, o 29/1/2007, tres exemplares foron vistos nos paseo a carón do Lérez entre a ponte dos Tirantes ata a ponte do ferroca-rril en Monteporreiro (P. Sanmartín, com. pers.). Mencionada ademais en Monteporreiro hai varios anos e en Verducido (xa fóra da área de estudo), cunha captura para anelamento no inverno de 1996 (P. Sanmartín, com. pers.). En 1990 aneláronse cinco polos nun niño no río Rons, en Cerpon-zóns, moi preto da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Depende estreitamente de ríos e regatos durante a época de cría, e, se-cundariamente, tamén fóra dela. Conservar os cursos de auga limpos e sen barreiras artificiais é importante para esta ave.




IKA(aves/km)

Motacilla cinerea


Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1Zona urbana 1 - 1,5Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 1,9


Táboa 22. Abundancia da lavandeira real (Motacilla cinerea) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

labrandeira, lavandeira amarela

lavandera cascadeña

grey wagtail

Lavandeira realMotacilla cinerea (Tunstall, 1771)



norte

0 0,5 km



74

Á esquerda, adulto da subespecie M. a. alba; á dereita, adulto da subespecie M. a. yarrellii, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución da lavandeira branca (Motacilla alba) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Eurasia ata China, tamén no norte de África. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 2004).

Península Ibérica. Galicia. Repartida por case toda a Península, falta de boa parte do cuadrante suroeste, onde é común no inverno. En Galicia é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis abondosa en zonas agrícolas do interior. Frecuenta zonas abertas, como agras, leiras labradas, campos de herba moi curta e xardíns, especialmente preto do mar e de ríos. Tamén en zonas de ripisilva laxa e incluso visita os tellados vellos das casas, en aldeias e vilas. En inverno, a miúdo en pequenos grupos. Forma durmidoiros en árbores nalgunhas vilas e cidades fóra da época de cría. A subespecie británica, denominada lavandeira enloitada (Motacilla alba yarrellii) é ás veces tratada como especie independente (Motacilla yarrellii; Van Duivendijk, 2010), resultando frecuente en inverno no terzo norte peninsular, e algo máis localizada no resto.

Área de estudo. En Pontevedra, anotouse un índice de abundancia (en aves/km) máximo en maio (época reprodutora) de 12,0 en ripisilva, 11,5 en parque urbano arborado e de 16,0 en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia. Existen evidencias dun pequeno durmidoiro no casco urbano da cidade en 2008, dunhas ducias de aves (localizadas ao solpor voando cara o centro urbano), se ben non se concretou a locali-zación exacta (datos propios). Ata finais dos anos 80 existía un dormidoiro importante nunhas árbores en Campolongo, pero despois de diferentes reformas da zona non se tiveron máis evidencias de ocupación.

Tamén se detectaron varios exemplares de lavandeira enloitada (Motacilla alba yarrellii) en inverno; por exemplo, unha femia o 14/12/2008 no recinto feiral da cidade (G. Ferreiro, com. pers.) e outra femia tres días despois no casco urbano de Pontevedra (Cabaleiro, 2008f) e tamén na primavera (3/5/2010, tres exemplares, moi tardíos, na zona do recinto da feira; P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.A presenza de gando (incluso estabulado), propicia a presenza desta ele-gante ave, que, así a todo, ten experimentado un leve declive en certas zonas de Galicia (por exemplo na Ría de Arousa; datos propios). Fomentar a agricultura e a gandaría extensiva podería beneficiar a esta especie.




IKA(aves/km)

Motacilla alba



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 0,9Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 1,9

2010 Maio-xuño Áreas degradadas 3 2,4 0,6Eucaliptal 1 14,5 3,6Parque urbano 2 2,0 2,7Ribeiras fluviais desarboradas 5 0,0 1,1Zona urbanizada 14 1,9 1,4

Táboa 23. Abundancia da lavandeira branca (Motacilla alba) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

labrandeira, señorita, costureira

lavandeira branca

white wagtail

Lavandeira brancaMotacilla alba (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



75


Mapa de distribución da carriza (Troglodytes troglodytes) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Europa, Oriente Próximo e centro e leste de Asia, demais de na África setentrional e América do Norte. Residente ou parcialmente migratoria. Moi común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Repartida por case toda a metade norte da Península (agás zonas chairas deforestadas) e zonas de media e alta montaña da metade sur. Tamén en Baleares. En Galicia é moi común e repártese por todo o país, sendo máis abondoso na metade leste. Cría en zonas de matogueira, como toxeiras (Ulex) e xesteiras (Cytisus), sebes entre cultivos e áreas arboradas con abondoso sotobosque, incluso en eucaliptais (Eucalyptus). Tamén en parques e xardíns.

Área de estudo. Especie estendida na zona de estudo, especialmente na periferia (Lérez, Alba, Campolongo, Marcón). Atinxiu valores de abun-dancia lineal (IKA, en aves/km) no mes de maio de 15,0 en ripisilva e de 4,0 en zona de cultivos, xardíns e casas dispersas. En zona de ripisilva moi urbanizada obtivéronse 1,1 aves/km a comezos de outubro e 1,8 a mediados, mentras que na ripisilva pouco urbanizada houbo 1,0 aves/km a comezos de outubro e 2,9 a mediados. Ata 7,7 aves/km foron anotadas a comezos de outubro en aldea con parches de ripisilva a carón do Gafos e 1,5 aves/km na zona urbana da cidade.

Xestión da especie.Resulta unha especie moi común, presente en zonas de matogueira e sotobosque por toda Galicia, e que non presenta aparentes problemas de conservación.




IKA(aves/km)

Troglodytes troglodytes


Mosaico rural 1 - 4,0Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1

Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 1,8Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 2,9

Aldea con parches de ripisilva 1 - 7,7Zona urbana 1 - 1,5

2010 Maio-xuño Aldea 4 1,0 2,7Áreas degradadas 3 2,8 2,4Canaval 2 8,7 6,4Eucaliptal 1 7,3 1,8Litoral 1 7,3 1,8Mosaico rural 7 5,3 3,1Parque urbano 2 2,1 1,8Ribeiras fluviais desarboradas 5 7,4 4,4Ripisilva 8 11,2 5,2Zona urbanizada 14 1,5 1,3

Táboa 24. Abundancia da carriza (Troglodytes troglodytes) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

carrizo, carraxe, carniza

chochín común

winter wren

CarrizaTroglodytes troglodytes (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



76


Mapa de distribución do merlo rieiro (Cinclus cinclus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de case toda Europa, Asia Menor, e oeste e centro de Asia ata o lago Baikal e China. Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Repartido de modo continuo polo extremo norte ibérico, desde Galicia ao nordeste de Castela e León, continuan-do por Navarra ata os Pirineos oscenses e cataláns. Tamén en sistemas montañosos da zona central e meridional ibérica. En Galicia é común e distribúese por case todo o país, agás nas proximidades do litoral, sendo numeroso en áreas de media montaña da provincia de Lugo. Depende de ríos de augas limpas e rápidas, ocasionalmente tamén visita zonas remansadas.

Área de estudo. Localizado no río Lérez na parroquia de Lérez (extremo noreste da zona de estudo), sen evidencias de cría ata a data. Houbo unha captura excepcional para anelamento dun xuvenil no centro da Xunqueira de Alba en outubro de 2009 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Outro xuvenil sería capturado moi preto da área de estudo no tramo medio do río Rons no outono de 2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.É moi importante manter a calidade das augas dos ríos, evitando na medi-da do posible a construción de barreiras nestes e respectando o arborado das ribeiras.

lavacú, melro rieiro, merlo/melro de río, merlo/melro troiteiromirlo-acuático común, mirlo acuático

black-bellied dipper

Merlo rieiroCinclus cinclus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



77


Mapa de distribución da azulenta común (Prunella modularis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa e Oriente Próximo. Parcialmente migratoria ou re-sidente. Común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída continuamente entre Galicia e Navarra, e polos Pirineos ata Xirona. Tamén en zonas altas do Sistema Ibérico, Sistema Central e Sierra Nevada. En inverno obsérvase dispersa por outras zonas da Península. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso nas comarcas do Deza e O Carballiño. Habita zonas de matogueira e monte baixo, sobre todo toxeiras (Ulex) e xesteiras (Cytisus). Tamén en zonas de leiras con sebes e pequenas árbores. Rara vez en parques e xardíns.

Área de estudo. En Pontevedra atópase asociada a determinados con-tornos de matogueira, sebes e cultivos tradicionais do terzo norte e extre-mo leste, onde cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.; datos propios). Tamén se ten mencionado en lugares dos arredores da área de estudo, en Lérez, Salcedo, Verducido e Praceres; nestes dous últimos lugares capturáronse algúns exemplares para anelamento (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Dependente de zonas de matogueira, pode resultar unha especie común en moitas localidades, se ben nos derradeiros anos rexistrouse un declive moderado nalgunhas áreas próximas (por exemplo no Grove e Sanxenxo; datos propios). Cómpre evitar rozas de monte baixo na época de cría desta especie.




IKA(aves/km)

Prunella modularis

2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,5

Áreas degradadas 3 2,4 0,6Canaval 2 7,2 1,8Mosaico rural 7 2,1 0,5Ripisilva 8 1,2 0,7Zona urbanizada 14 0,6 0,5

Táboa 25. Abundancia da azulenta común (Prunella modularis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

azuliña, azuleira, negrucho

acentor común

hedge accentor, dunnock

Azulenta comúnPrunella modularis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



78


Mapa de distribución do paporrubio (Erithacus rubecula) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de Europa, oeste de Asia, noroeste de África e Ma-caronesia. Parcialmente migratorio e residente. Moi común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por todas as áreas de media e alta montaña da Península, faltando das principais chairas e zonas despro-vistas de cobertura de arborado. Presenza continua desde Galicia ata Navarra. En inverno atópase por toda a Península. En territorio galego é unha especie común e repártese por todo o país, sendo máis abondoso na metade leste. Elixe, tanto na época de cría como fóra desta, masas boscosas con sotobosque, principalmente carballeiras (Quercus), ripisilva e soutos (Castanea), menos frecuentemente en piñeirais (Pinus) e eucalip-tais (Eucalyptus). Tamén en cultivos de froiteiras, parques e xardíns; rara vez en matogueira.

Área de estudo. En Pontevedra atopouse en todas as cuadrículas es-tudadas. No tocante á época reprodutora (maio), rexistráronse máximos de 10,0 aves/km en zona de ripisilva e 12,0 aves/km en contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría (comezos de outubro) houbo un máximo de 17,4 aves/km en aldea con parches de ripisilva preto do río Gafos. No referente ás densidades absolutas (aves/10 ha), os máximos corresponderon aos meses de maio e xuño en ripisilva (9,1) e no litoral (7,3 aves/10 ha) (táboa 26).

Xestión da especie.Evitar a súa caza ocasional. É importante para esta especie a conserva-ción do sotobosque mesmo en parques e xardíns.




IKA(aves/km)

Erithacus rubecula



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 5,4Ripisilva pouco urbanizada 2 - 9,6Aldea con parches de ripisilva 1 - 17,4Zona urbana 1 - 9,1Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 7,7Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 8,9

2010 Maio-xuño Aldea 4 3,6 1,8Áreas degradadas 3 1,3 2,4Canaval 2 6,2 6,4Litoral 1 7,3 1,8Mosaico rural 7 5,7 3,9Parque urbano 2 3,6 0,9Ribeiras fluviais desarboradas 5 2,7 1,8Ripisilva 8 9,1 4,5Zona urbanizada 14 0,6 0,6

Táboa 26. Abundancia do paporrubio (Erithacus rubecula) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

paparrulo (nome local), pisco, paparroi, peizoque

petirrojo europeo

European robin

PaporrubioErithacus rubecula (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



79

© E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.

Mapa de distribución do rousinol (Luscinia megarhynchos) en Pontevedra no ano 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no sur e centro de Europa, norte de África e oeste e centro de Asia. Estival, invernal na África subsahariana. Común en xeral (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribúese por case toda a Península Ibéri-ca (falta dos Pirineos e de boa parte das comunidades do Cantábrico) e Baleares. En Galicia repártese principalmente pola provincia de Ourense, terzo sur de Lugo e localidades dispersas na Coruña e Pontevedra. Ocupa zonas de bosque de ribeira, sebes entre cultivos, matogueira mediterrá-nea e bosques claros de aciñeiras (Quercus ilex) e castiñeiros (Castanea sativa). Na migración outonal (agosto-setembro) vese tamén por zonas de canaveiras e ripisilva da zona litoral, incluso en sebes entre cultivos.

Área de estudo. Moi escaso, capturouse para anelamento na Xunqueira de Alba un exemplar o 17/8/2009 e outro o 28/8/2006; ademais, obser-vouse un o 30/8/2007 (Cabaleiro, 2008a; V. X. Cabaleiro, com. pers.); pre-to da área de estudo, foron anelados exemplares en Verducido e Praceres (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Ningunha concreta para esta ave.

reiseñor, roisinol

ruiseñor común

rufous nightingale

RousinolLuscinia megarhynchos (Brehm, 1831)



norte

0 0,5 km



80

Macho capturado para anelamento, © C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / G. A. Anduriña.

Mapa de distribución do papoazul (Luscinia svecica) en Pontevedra nos anos 2009 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de boa parte da Europa e Asia, invernando en zonas máis mornas deses continentes e tamén no norte de África. Migradora, común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en Galicia. Nidifica por zonas mon-tañosas da metade norte da Península (Macizo Central, Cordal Cantábrico, Sistema Central, Sierra Cebollera), con varios miles de parellas. En inverno atópase disperso por humidais de case toda a Península, especialmen-te no litoral mediterráneo. Estendido por numerosas zonas palustres nas migracións, especialmente entre agosto e novembro. En Galicia cría moi localizado no Macizo Central ourensán e nas zonas altas do concello da Gudiña e quizais no da Mezquita, sendo frecuente localmente na franxa litoral na migración posnupcial e moi escaso en inverno.

Área de estudo. Moi escaso, capturáronse para anelamento na Xunqueira de Alba varios exemplares nos meses de agosto e setembro dos anos 2009 e 2010 (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.A conservación de zonas palustres (espadainas, canaveiras) é fundamen-tal para esta especie.

ruiseñor pechiazul, pechiazul

bluethroat

PapoazulLuscinia svecica (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



81

Femia, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do rabirrubio (Phoenicurus ochruros) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en toda a Eurasia tépeda e norte de África. Residente, común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribúese por toda a metade norte da Penín-sula e zonas de media e alta montaña da metade sur, faltando das princi-pais chairas. En inverno atópase disperso por toda a Península. En Galicia é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis abondosa na metade sur da provincia de Lugo. Ocupa núcleos habitados, desde zonas de casas illadas ata grandes cidades. Tamén en zonas de cantís litorais e interiores, illas rochosas e canteiras a ceo aberto.

Área de estudo. Moi ben repartida por toda a zona abarcada, anotouse no mes de maio (época de cría) uns índices de abundancia máximos de 15,3 en parque urbano arborado e 12,0 en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra. Fóra da época de cría cons-tatouse un valor de 2,2 aves/km en ripisilva moi urbanizada a comezos de outubro.





IKA(aves/km)

Phoenicurus ochruros



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 2,22010 Maio-xuño Áreas degradadas 3 0,0 1,8

Mosaico rural 7 1,7 2,1Ribeiras fluviais desarboradas

5 1,5 0,4


Táboa 27. Abundancia do rabirrubio (Phoenicurus ochruros) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

curroxo, raborrufo, ferreira

colirrojo tizón

black redstart

RabirrubioPhoenicurus ochruros (Gmelin, 1774)



norte

0 0,5 km



82

Esquerda, xuvenil, © C. D. Romay Cousido; dereita, macho, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do chasco (Saxicola torquatus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través das zonas tépedas de Eurasia e norte de África. Par-cialmente migratorio ou residente. Común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda Península e Baleares, fal-tando das principais chairas e zonas áridas (Ebro, A Mancha, Guadalquivir e litoral de Almería). En inverno disperso por toda a Península. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis frecuente nas comarcas do centro do país (Deza, Carballiño, Lugo). Frecuenta áreas de silveiras (Rubus), toxeiras (Ulex) e outros arbustos, nomeadamente en zonas de leiras de cultivo ou agras. Tamén en contornos de media montaña e altos de montes, pero rara vez en áreas moi arboradas.

Área de estudo. Ben repartido pola periferia da zona abarcada, anotouse un índice de abundancia de 4,0 aves/km en maio (época reprodutora) en áreas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra, e 0,9 aves/km en canaval (Xunqueira de Alba) tamén en maio (táboa 28).

Xestión da especie.Esta especie hai uns anos era moi común por todo o litoral galego, sendo actualmente algo menos abondosa, suxerindo unha rarificación recente de difícil explicación, se ben pode ter relación co abandono do campo e a crecente forestalización da paisaxe (datos propios). Sería desexable fomentar a agricultura e gandaría tradicional para tentar frear o declive desta pequena ave.




IKA(aves/km)

Saxicola torquatus

2008 Maio Mosaico rural 1 - 4,0


Táboa 28. Abundancia do chasco (Saxicola torquatus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

chasco común, chasca, chazca/o, chaschás, icharro

tarabilla común

common stonechat

ChascoSaxicola torquatus (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



83


Mapa de distribución do chasco norteño (Saxicola rubetra) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o leste de Asia. Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Nidificante moi localizado nas montañas de Ourense, Burgos, País Vasco, Navarra e Pirineos, en marcado declive. En migración, moi estendida entre agosto e outubro por zonas agríco-las abertas, con sebes e zonas de matogueira rasa, incluso nos altos de monte. No Mediterráneo, tamén se detecta na primavera. En Galicia vese principalmente no litoral e ao longo da Dorsal Galega.

Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xun-queira de Alba, onde se capturou un exemplar xuvenil para anelamento o 31/8/2008 (Cabaleiro, 2008m) e se observaron dous exemplares o 24/9/2008 (Riveiro & Cabaleiro, 2008b). Preto da área de estudo, dous xuvenís foron capturados para anelamento en Verducido o 1/9/2002 (P. Sanmartín, com. pers.). Probablemente sexa unha ave escasa pero regular na área de estudo nos meses de agosto e setembro.

Xestión da especie.O abandono do rural, coa conseguinte forestalización de cultivos, prexu-dicaría esta ave.

chasco rabipinto

tarabilla norteña

whinchat

Chasco norteñoSaxicola rubetra (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



84

Macho adulto, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do merlo (Turdus merula) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría nas zonas temperadas de toda Eurasia, norte de África e Macaronesia. Residente ou parcialmente migratorio. Moi común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído pola Península e Baleares. En Ga-licia é moi común e repártese por todo o país, sendo menos abondoso na franxa atlántica (monocultivos de eucalipto e piñeiro). Ocupa multitude de hábitats, desde bosques e pradeiras de montaña ata cultivos litorais, e desde parques e xardíns de cidades ata a espesura de carballeiras (Quer-cus) e ripisilva.

Área de estudo. Moi estendido por todas as cuadrículas UTM 1x1 km da zona abarcada. Os valores máximos de abundancia lineal (IKA, aves/km) rexistrados na época de cría (maio) foron os seguintes: 11,0 en ripisil-va, 15,3 en parque urbano e 12,0 en área cultivada con xardíns e casas dispersas. Fóra da época reprodutora, houbo a comezos de outubro un máximo de 5,4 aves/km en ripisilva moi urbanizada (táboa 29).

É unha especie que comeza a criar cedo, como demostra a cita dun ma-cho ensinando a buscar comida a dous polos na Alameda de Pontevedra o 15/3/2007, e, tres días despois, un adulto leucístico parcial cun polo do ano no mesmo lugar (González, 2007b).

Xestión da especie.Especie ubiquista en contornos forestais e agrícolas, pasa por ser unha das máis abondosas de Galicia, atopándose, ademais, aparentemente en aumento nalgunhas áreas debido ao crecente abandono do campo. Non se propón ningunha medida de conservación concreta.




IKA(aves/km)

Turdus merula



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 5,4Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 0,9Ripisilva pouco urbanizada 2 - 3,8Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 3,9

Aldea con parches de ripisilva 1 - 3,9Zona urbana 1 - 3,0

2010 Maio-xuño Aldea 4 4,6 2,7Áreas degradadas 3 4,8 1,2Canaval 2 18,0 4,5Eucaliptal 1 14,5 3,6Litoral 1 4,3 3,6Mosaico rural 7 14,4 5,7Parque urbano 2 11,3 7,3Ribeiras fluviais desarboradas 5 1,5 0,4Ripisilva 8 15,4 6,6Zona urbanizada 14 4,2 2,1

Táboa 29. Abundancia do merlo (Turdus merula) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

merlo común, melro/a, cochosa, cochorra

mirlo común

common blackbird, blackbird

MerloTurdus merula (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



85


Mapa de distribución do tordo común (Turdus philomelos) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en toda Europa e zona occidental e central de Asia. Intro-ducido en Oceanía. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Nidifica sobre todo no terzo setentrional da Península e en puntos illados do resto. Como invernante, estendido por todo o territorio ibérico e balear. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo menos abondoso na franxa atlántica e acadando densidades relativamente altas no val do Miño. Resulta máis común no outono e no inverno (chegada de invernantes). Frecuenta zonas de bosque denso, a miúdo preto de ríos e lagoas, alimentándose neste ou ben en cultivos e pradeiras próximas.

Área de estudo. Especie presente en zonas de ripisilva do río Gafos e Lé-rez, cunhas poucas parellas nidificantes. Tamén se detectou en Mollabao, preto do mar. Obtívose un índice de abundancia máximo de 4,0 aves/km en maio (época reprodutora) en ripisilva a carón do río Lérez.

Xestión da especie.Na teoría, o abandono do rural, coa densificación do bosque, beneficiaría a este túrdido. Especie cinexética, sería desexable diminuír os cupos de aves por cazador e xornada e evitar as capturas ocasionais desta ave na época de cría.




IKA(aves/km)

Turdus philomelos


2010 Maio-xuño Mosaico rural 7 0,0 0,3Ribeiras fluviais desarboradas 5 0,0 0,4Ripisilva 8 1,1 0,9

Táboa 30. Abundancia do tordo común (Turdus philomelos) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

malvís, tordo pequeno

zorzal común

song thrush

Tordo comúnTurdus philomelos (Brehm, 1831)



norte

0 0,5 km



86

© P. Gutiérrez Varga.

Mapa de distribución do tordo real (Turdus pilaris) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa ao leste de Francia, sobrepasando polo norte o círculo polar. En Asia, nidifica nos Urais ao leste ata o lago Baikal. Parcial-mente migratoria, inverna ao sur ata o norte de África. Común localmente (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído en inverno por case todo o terri-torio, especialmente en zonas agrícolas tradicionais. En Galicia, semella máis abondoso na metade oriental (datos propios).

Área de estudo. Citado no ano 2008 na Xunqueira de Alba, sendo a pri-meira mención da especie para a zona abarcada (datos propios).

Xestión da especie.Especie cinexética, pode verse dezmada localmente polos cazadores, que a miúdo a capturan en grande número. Sería desexable unha regulación (á baixa) dos cupos de caza deste e doutros Turdus.

torda, tordo

zorzal real

fieldfare

Tordo realTurdus pilaris (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



87

Exemplar capturado para anelamento, © V. X. Cabaleiro Barroso.

Mapa de distribución do tordo rubio (Turdus iliacus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no norte e leste Europa e tamén en Asia occidental e ata o lago Baikal. Migratoria, inverna ao sur ata o norte de África. Común local-mente (Del Hoyo et al., 2005).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído en inverno por todo o territorio, variando en abundancia segundo os anos. Visita zonas agrícolas (espe-cialmente áreas de viñas), pradeiras e bosques caducifolios. En Galicia, semella máis abondoso na metade oriental (datos propios).

Área de estudo. Citado na Xunqueira de Alba; é posible que se poida detectar durante a pasaxe (novembro-decembro) en toda a zona abar-cada, se ben faría falta unha prospeción específica (efectúa o groso da migración de noite). Máximo de 40 exemplares o 1/2/2010, entrando ao amieiral da Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro Barroso, com. pers.); cifras tamén notables o 6/12/2008 con 12 exemplares (Cabaleiro, 2008h) e catro exemplares o 16/1/2009 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2009i). Existe unha captura para anelamento dunha ave con caracteres da subespecie islandesa Turdus iliacus coburni o 1/2/2010 na Xunqueira de Alba (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Especie cinexética, pode verse dezmada localmente polos cazadores, que a miúdo a capturan en grande número. Sería desexable unha regulación (á baixa) dos cupos de caza deste e doutros Turdus.

tordo malvís, malvís

zorzal alirrojo

redwing

Tordo rubioTurdus iliacus (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



88

Ave capturada para anelamento, © C. D. Romay & E. Martínez / G. A. Anduriña.

Mapa de distribución do roisinol bravo (Cettia cetti) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría desde Marrocos e Galicia ao leste ata Afganistán, e desde Inglaterra e Suiza ao sur ata Palestina. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a Península e Baleares, faltando dalgunhas comarcas do extremo norte e de determinadas áreas da metade sur. En Galicia é común localmente, repartíndose irregularmen-te polo litoral, val do Miño e do Sul e extremo sur do país. Densidades máis altas na bacía do Miño. Frecuenta zonas de sotobosque en áreas próximas a río e lagoas, espadainais, canavais e incluso silveiras en zonas de prados húmidos (enchoupados).

Área de estudo. En Pontevedra cría no complexo Alba-Lérez en escaso número, localizándose tamén fóra da época reprodutora nas ribeiras do Gafos. É posible que algúns anos poida criar tamén alí, unha vez que o 22/4/2006 foron detectados un macho cantando no río Gafos ao seu paso pola cidade de Pontevedra, e outras catro aves ao longo de dito río ao seu paso pola parroquia de Tomeza (Cabaleiro, 2006f).

Xestión da especie.Manter as zonas de ripisilva con áreas de sotobosque mesto e a orla de vexetación helofítica dos humidais (por pequenos que sexan) son dúas medidas que beneficiarían a esta ave.




IKA(aves/km)

Cettia cetti 2008 Outubro Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Zona urbana 1 - 1,5Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 1,0


Táboa 31. Abundancia do roisinol bravo (Cettia cetti) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

roisinol da auga, reiseñor da auga

cetia ruiseñor, ruiseñor bastardo

Cetti’s warbler

Rousinol bravoCettia cetti (Temminck, 1820)



norte

0 0,5 km



89


Mapa de distribución da carriza dos xuncos (Cisticola juncidis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través do sur de Europa e norte de África ata o sur de Asia e Australia. Tamén na África subsaariana. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repártese irregularmente pola Península e Baleares, faltando de áreas moi forestais e montañas. En Galicia repártese pola metade occidental do país, Terra Chá e “fondos de val” do Miño, Limia e Támega. Atópase en lenta expansión. Ocupa herbeiras crecidas, sexan naturais ou pasteiros abandonados. Tamén en xunqueiras e outra vexetación de marisma.

Área de estudo. Relativamente estendida na zona de estudo, estivo li-gada sempre e herbazais crecidos da periferia do casco urbano. As citas atóparonse próximas ademais aos principais ríos da zona (Rons, Lérez e Gafos). Rexistráronse ata 6,7 aves/km en zona de canaval na Xunqueira de Alba en maio-xuño (época reprodutora) (táboa 32).

Xestión da especie.Depende de zonas herbáceas, polo que o abandono do campo, co con-seguinte desenvolvemento das matogueiras e do arborado, poden causar a desaparición desta ave, como aconteceu na illa de Ons (Domínguez et al., 2002). Fomentar a conservación de herbeiras e pasteiros co emprego extensivo de gando como cabalos ou ovellas.




IKA(aves/km)

Cisticola juncidis


2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,5Zonas degradadas 3 0,0 0,6Canaval (Xunqueira de Alba) 2 8,7 6,4Ribeiras fluviais desarboradas

5 0,9 0,7

Zona urbanizada 14 0,0 0,3

Táboa 32. Abundancia da carriza dos xuncos (Cisticola juncidis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

picaxuncos

cistícola buitrón

zitting cisticola

Carriza dos xuncosCisticola juncidis (Rafinesque, 1810)



norte

0 0,5 km



90

© P. Gutiérrez Varga.

Mapa de distribución da folosa manchada (Locustella naevia) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría na Europa tépeda e fresca, desde Galicia ao leste ata os Urais e polo centro de Asia ata o lago Baikal. Inverna na África subsahariana. Pouco común en xeral (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Localizado como reprodutor nalgunhas zo-nas da costa cantábrica e contorno inmediato, desde Ferrol ata Navarra. Como migrante está moi repartido por case toda a Península, incluíndo Galicia, aparecendo sobre todo nos meses de agosto e setembro en zo-nas con matogueira e arbustos densos, preferentemente preto de humi-dais (datos propios).

Área de estudo. Un único rexistro en Pontevedra: un exemplar de pri-meiro ano capturado para anelamento na Xunqueira de Alba o 22/8/2008 (Cabaleiro, 2008a, t). Preto da área de estudo, un exemplar foi capturado para anelamento nun campo de millo en Verducido o 2/9/2003 (P. San-martín, com. pers.).

Xestión da especie.Ningunha medida concreta para esta ave.

saltón do norte, fulepa

buscarla pintoja

grasshopper warbler

Folosa manchadaLocustella naevia (Boddaert, 1783)



norte

0 0,5 km



91

© C. D. Romay Cousido & E. Martínez Sabarís / Grupo de Anelamento Anduriña.

Mapa de distribución da folosa das canaveiras (Acrocephalus scirpaceus) en Ponteve-dra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Presente en Europa, oeste de Asia e noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartida pola case toda a Península, fal-tando de zonas de alta montaña e áreas áridas. Escasea no terzo norte. En Galicia está distribuída de xeito descontinuo pola franxa litoral, sendo común localmente (por exemplo, no Baixo Ulla). Elixe zonas de canaveiras (Phragmites australis), ás veces de reducida extensión, e ocasionalmente espadainais. Fóra da época de cría, tamén en zonas de ripisilva e sebes entre cultivos.

Área de estudo. En xullo do ano 2000, descubriuse como reprodutor na Xunqueira de Alba e estimouse a poboación en 7-9 parellas, cos últimos individuos vistos en outubro (Piñeiro, 2003a). Nos anos seguintes non se volveron prospectar adecuadamente os seus hábitats, ata o ano 2005, no que se realizaron labores de anelamento de aves palustres na Xunqueira. Entre o 5/7/2006 e o 1/8/2006, en seis xornadas de anelamento captu-ráronse ata 38 aves (máis dúas recapturas), das cales 22 de segundo ano ou adultas e 16 xuvenís do ano (P. Sanmartín, com. pers.). A primeira cita en 2007 foi a dun macho cantor o 22/4/2007 (Sanmartín, 2007b), sendo o primeiro exemplar de 2008 capturado bastante cedo, o 14/3/2008 (P. Sanmartín, com. pers.). En 2010 o primeiro exemplar do ano foi localizado o 28/4/2010 de novo na Xunqueira (P. Sanmartín, com. pers.). Neste ano houbo polo menos catro machos territoriais na zona leste do ENIL e den-sidade superior ás 7 aves/10 ha (datos propios; táboa 33).

Xestión da especie.É importante para esta especie a non degradación das zonas húmidas con orla de vexetación helofítica, nomeadamente canaveiras.




IKA(aves/km)

Acrocephalus scirpaceus

2010 Maio Canaval (Xunqueira de Alba) 2 7,2 3,6

Táboa 33. Abundancia da folosa das canaveiras (Acrocephalus scirpaceus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

fulepa das canaveiras

carricero común

reed warbler

Folosa das canaveirasAcrocephalus scirpaceus (Hermann, 1804)



norte

0 0,5 km



92


Mapa de distribución da folosa dos xuncos (Acrocephalus schoenobaenus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en zonas tépedas e frescas de Europa ata o centro de Asia. Migratoria, inverna ao sur do Sáhara. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Ave migratoria moi estendida por zonas pa-lustres tanto interiores como litorais, escollendo principalmente masas de xuncos e antelas (Juncus, Scirpus, Carex) preto de canaveiras (Phragmites australis) e espadainas (Typha latifolia). Criou en humidais do País Vasco. En Galicia vese tanto na pasaxe de primavera (marzo-maio) e, sobre todo, na pasaxe posnupcial (xullo-novembro).

Área de estudo. En Pontevedra, esta especie foi localizada na Xunqueira de Alba, onde se citou unha ave en xullo de 2000 (Piñeiro, 2003c) e se capturaron para anelamento 20 exemplares entre xullo e outubro de 2008, con catro recapturas (Cabaleiro, 2008a).

Xestión da especie.A conservación de xunqueiras e canaveiras, incluíndo o seu manexo ex-tensivo mediante sega ou pastoreo laxo, semella fundamental para a con-servación desta pequena ave palustre.

folosa das xunqueiras, fulepa das xunqueiras

carricerín común

sedge warbler

Folosa dos xuncosAcrocephalus schoenobaenus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



93


Mapa de distribución da folosa acuática (Acrocephalus paludicola) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Nidifica en determinadas áreas húmidas da Europa oriental e no extremo oeste de Asia, grosso modo entre os 50º-58ºN. Migratoria, inverna no Sahel. Rara, considerada Vulnerable a nivel mundial (BirdLife International, 2004; Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Migradora escasa pero regular polo litoral cántabro-atlántico e algúns humidais do interior, a miúdo asociada a ma-sas de xuncos (Juncus, Scirpus) próximas a canaveiras (Phragmites aus-tralis) e incluso silveiras (Rubus sp.).

Área de estudo. Unha captura para anelamento na Xunqueira de Alba dun adulto o 12/8/2008 (Cabaleiro, 2008t).

Xestión da especie.A conservación de xunqueiras e canaveiras, incluíndo o seu manexo ex-tensivo mediante sega ou pastoreo laxo, semella fundamental para esta folosa globalmente ameazada.

fulepa acuática

carricerín cejudo

aquatic warbler

Folosa acuáticaAcrocephalus paludicola (Vieillot, 1817)



norte

0 0,5 km



94


Mapa de distribución da folosa amarela (Hippolais polyglotta) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Presente no oeste de Europa desde Bélxica ao sur ata o estreito de Xibraltar e desde Galicia ata Croacia. Tamén no noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartida pola case toda a Península, faltan-do de zonas de alta montaña e das estepas cerealistas de Estremadura e A Mancha. En Galicia é común e repártese por toda ela, sendo máis numerosa na metade oriental do país. Ocupa zonas de monte baixo pre-to de masas boscosas, principalmente ripisilva e carballeiras (Quercus). Tamén en sebes desenvolvidas entre cultivos e áreas algo abertas, con salgueiros e especies caducifolias illadas (ou en pequenos grupos) e con abondosa matogueira.

Área de estudo. Ben representada na zona de estudo, faltando só do casco urbano. Chega a ser frecuente nas ribeiras do Lérez e Xunqueira de Alba. A época de chegada a Pontevedra adoita ser finais de abril (primeira cita o 28/4/2010, con dous machos cantores na Xunqueira; P. Sanmartín, com. pers.). En maio (época reprodutora), obtívose unha densidade máxi-ma de 18 aves/10 ha en zona de canaval da Xunqueira de Alba; tamén se anotaron IKAs de 4,0 aves/km en ripisilva e de 4,0 en áreas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra. Presente na zona ata comezos de setembro (catro exemplares capturados para anelamento o 4/9/2009 na Xunqueira de Alba; Sanmartín Santiago, 2009b).

Xestión da especie.A proliferación dos eucaliptais na zona considerada non beneficia á espe-cie, polo que sería interesante evitar novas plantacións e xestionar ade-cuadamente as existentes. Como acontece con outras aves habitantes de matogueiras, aconséllase evitar as rozas na época de cría.




IKA(aves/km)

Hippolais polyglotta


Mosaico rural 1 - 4,02010 Maio-xuño Aldea 4 1,8 0,5

Áreas degradadas 3 1,4 1,2Canaval 2 18,0 4,5Mosaico rural 7 0,0 0,3Ripisilva 8 0,5 0,5Zona urbanizada 14 0,5 0,1

Táboa 34. Abundancia da folosa amarela (Hippolais polyglotta) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

fulepa amarela, lirio

zarcero común

melodious warbler

Folosa amarelaHippolais polyglotta (Vieillot, 1817)



norte

0 0,5 km



95


Mapa de distribución da papuxa do mato (Sylvia undata) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Especie restrinxida a Europa occidental (polo norte chega ata In-glaterra) e norte de África. Principalmente residente. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Distribuída por case toda a Península e pe-quenas zonas das Baleares, faltando só dalgunhas zonas de latifundios agrícolas e da alta montaña. En Galicia atópase por todo o país, sendo máis abondosa na zona centro. Ten sufrido un severo retroceso en zonas litorais en anos recentes, posiblemente pola expansión da papuxa cabe-cinegra (Sylvia melanocephala), que competiría con esta pequena papuxa polos mesmos hábitats (J. R. Gómez, com. pers.; datos propios). A pa-puxa do mato ocupa principalmente zonas de toxeiras (Ulex), xesteiras (Cytisus) e monte baixo en xeral, e rara vez en sebes en zonas de cultivos. Asociado no litoral a áreas a zonas de toxeira desenvolvida, a miúdo con outros arbustos misturados (Cytisus, Crataegus, Prunus, Rubus).

Área de estudo. Presente no terzo norte e no extremo sueste da zona de estudo, asociada a toxeiras, xesteiras e silveiras. Ten unha poboación relativamente pequena, quizais motivada pola abundancia e ubicuidade da papuxa cabecinegra. Unha única observación outonal-invernal: un macho na Xunqueira de Alba o 14/11/2008 (Cabaleiro, 2008j). Na periferia da área de estudo, anelouse un exemplar en Mourente o 15/12/1990 e ata seis exemplares foron capturados para anelamento en Verducido entre 1996 e 2000 (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar as rozas de mato na época de cría pode contribuír á conservación desta pequena ave.

papuxa montesa, papuda, fulecra

curruca rabilarga

Dartford warbler

Papuxa do matoSylvia undata (Boddaert, 1783)



norte

0 0,5 km



96


Mapa de distribución da papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Especie circunmediterránea, cría a través de todo o sur de Euro-pa, desde Galicia ata Palestina, e no norte de África desde Canarias e Ma-rrocos ata Libia. Principalmente residente. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Atópase en case praticamente toda a me-tade sur da Península, con poboacións ao longo do litoral mediterráneo e val do Ebro e determinadas áreas da costa atlántica e cantábrica. Está en expansión areal e poboacional desde os anos 80, tamén en territorio galego, atopándose aquí no litoral atlántico e vales do Ulla, Tambre, Miño, Sil e Limia. Aínda escaso na Galicia cantábrica. Frecuenta zonas de silvei-ras, sebes en zonas de cultivos e monte baixo, e rara vez no sotobosque de zonas boscosas abertas e en xardíns. En outono e inverno atópase a miúdo en arbustos con froitos pequenos, como silveiras (Rubus). Nestes hábitats arbustivos semella desprazar á papuxa do mato (Sylvia undata), polo menos localmente (J. R. Gómez, com. pers.).

Área de estudo. En Pontevedra, atópase ben distribuída pola periferia, sobre todo na zona de Alba-Lérez, onde chega a ser común. Ata cinco exemplares foron capturados para anelamento o día 4/9/2009 na Xun-queira de Alba (Sanmartín, 2009e). A primeira cita da especie na cidade é a dun macho preto da estación de ferrocarril de Pontevedra o 10/5/1987 (Fernández de la Cigoña, 1989; V. X. Cabaleiro; com. pers.).





IKA(aves/km)

Sylvia melanocephala

2010 Maio-xuño Canaval 2 7,2 1,8

Mosaico rural 7 1,0 0,3Ripisilva 8 2,7 0,7zona urbanizada 14 0,0 0,1

Táboa 35. Abundancia da papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala) en Pontevedra no ano 2010.

papuda, fulecra

curruca cabecinegra

Sardinian warbler

Papuxa cabecinegraSylvia melanocephala (Gmelin, 1789)



norte

0 0,5 km



97


Mapa de distribución da papuxa común (Sylvia communis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ben repartida por Europa e Asia occidental e central. Local no noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Distribúese de modo case continuo polo cuadrante noroeste, desde Galicia ata Navarra e Madrid. No resto, habita zonas de media montaña. En Galicia é común e repártese por case toda ela, escaseando na franxa litoral, especialmente nas zonas con maior pro-liferacións de eucaliptais. É máis numerosa na zona central do país. Elixe zonas de monte baixo preto de masas boscosas, principalmente ripisilva e carballeiras (Quercus). Tamén en sebes desenvolvidas entre cultivos e áreas algo abertas, con árbores illadas ou en pequenos grupos e con abondosa matogueira, como xesteiras (Cytisus).

Área de estudo. Localizouse en 2008 no terzo norte da zona abarcada, no complexo Alba-Lérez, onde quizais non cría (igual que acontece nou-tras áreas costeiras veciñas; datos propios). Entrada de migrantes na Xun-queira de Alba o 30/8/2008, cun mínimo de seis exemplares (Cabaleiro, 2008s). Derradeira cita ese ano na cidade de Pontevedra o día 6/10/2008 (Cabaleiro, 2008l). Dous exemplares foron capturados para anelamento na Xunqueira de Alba o 4/9/2009 (Sanmartín, 2009f). Un rexistro en 2010: un exemplar en silveiras (Rubus sp.) entre a rúa do Gorgullón e o río Tomeza o 6/10/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Existen capturas para anela-mento anteriores a 2008 na Xunqueira de Alba, Veducido e Praceres (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.É importante evitar as rozas de matogueira e a destrución de sebes na época de cría.

papuxa, papuda

curruca zarcera

common whitethroat

Papuxa comúnSylvia communis (Latham, 1787)



norte

0 0,5 km



98


Mapa de distribución da papuxa picafollas (Sylvia borin) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Especie de distribución europea e asiática (ata Siberia central), e que migra logo da reprodución á África subsahariana. Común localmente (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a metade norte da Península, faltando na metade sur (agás en certas localidades). En Gali-cia atópase distribuído pola provincia de Lugo, montañas ourensás e en determinadas localidades do litoral, case sempre preto de ríos e lagoas. Ocupa áreas de ripisilva e carballeiras adevesadas, a miúdo con arbustos “de froito” misturados (Crataegus, Prunus, Rubus).

Área de estudo. En Pontevedra, foi localizado un macho cantor entre Alba e o río Lérez nunha xornada do mes de maio de 2008, se ben non se obtiveron máis observacións en meses posteriores, sendo probablemente un exemplar en migración (datos propios). Capturáronse tres exemplares para anelamento durante a migración na Xunqueira de Alba o día 4/9/2009 (Sanmartín, 2009d). Sen observacións en 2010. Coñécense varias captu-ras para anelamento anteriores a 2008 na Xunqueira de Alba, Veducido e Praceres (P. Sanmartín, com. pers.). A especie é escasa na provincia, coñecéndose apenas dúas ou tres localidades con presenza habitual du-rante o verán (en outono, durante a migración, pode ser incluso frecuente puntualmente).

Xestión da especie.Conservar as zonas de ripisilva en bo estado, e respectar as sebes, poden ser dúas medidas que favorezan a permanencia ou incluso a expansión desta discreta ave.

papuxa apardada, papuxa abuada, papuda, fulecra

curruca mosquitera

garden warbler

Papuxa picafollasSylvia borin (Boddaert, 1783)



norte

0 0,5 km



99

Esquerda, femia, © X. Vázquez Pumariño; dereita, macho capturado para anelamento, © C. D. Romay & E. Martínez / G. A. Anduriña.

Mapa de distribución da papuxa das amoras (Sylvia atricapilla) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Eurasia, Macaronesia e norte de África, chegando ata o centro de Asia. Parcialmente migratoria. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a metade norte da Península e áreas montañosas do sur, ademais de Baleares. En inverno atópase de modo disperso por case toda a Península. En Galicia é común e repártese por todo o país, sendo máis numerosa no val do Miño. Habita unha multitude de hábitats, como sebes en zonas de cultivo, parques, xardíns e zonas boscosas con abondoso sotobosque, sendo común en bosques húmidos (ripisilva). En migración e invernada busca arbustos con froitos pequenos, como silveiras (Rubus) e hedreiras (Hedera).

Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas obxecto de estudo, sendo común preto dos ríos (Rons, Lérez e Gafos). No referente a época reprodutora (maio) anotouse un máximo de 15,0 aves/km en zona de ripisilva e de 16,0 en contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría (comezos de outubro) houbo un máximo de 5,8 aves/km en aldea con parches de ripisilva preto do río Gafos. En termos de densidades absolutas (aves/10 ha) os valores máximos corresponderon á ripisilva (8,1) e ao canaval (7,2) (táboa 36).

Xestión da especie.Evitar as rozas da matogueira na época de cría sería positivo para esta especie.




IKA(aves/km)

Sylvia atricapilla



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1Ripisilva pouco urbanizada 2 - 2,9Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 2,9Aldea con parches de ripisilva 1 - 5,8Zona urbana 1 - 1,5

2010 Maio-xuño Aldea 4 3,0 3,6Áreas degradadas 3 1,4 1,2Canaval 2 7,2 1,8litoral 1 4,3 3,6Mosaico rural 7 4,1 4,4Ribeiras fluviais desarboradas 5 4,0 5,1Ripisilva 8 8,1 4,8Zona urbanizada 14 1,0 0,6

Táboa 36. Abundancia da papuxa das amoras (Sylvia atricapilla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

papuxa encapuchada, papuda, fulecra

curruca capirotada

blackcap

Papuxa das amorasSylvia atricapilla (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



100


Mapa de distribución do picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Endemismo da Península Ibérica e suroeste de Francia. Estival, inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartido pola metade norte da Península e zonas montañosas do sur, faltando dalgunhas áreas chairas (onde se circunscribe ás árbores de ribeira de ríos). En Galicia é común e repártese por toda ela, sendo máis numeroso na zona central e oriental do país, onde se acadan as densidades (mundiais) máis altas para a especie. Pre-sente en masas boscosas, sobre todo carballeiras (Quercus), ripisilva e soutos (Castanea), onde chega a acadar boas densidades. Visita rara vez piñeirais e eucaliptais. Como sucede con moitas outras aves, o picafollas ibérico prefire os bosques caducifolios aos eucaliptais, e por esta causa, atinxe moi baixas densidades na franxa litoral, circunscribíndose moitas veces á ripisilva das beiras de ríos e regatos.

Área de estudo. Resulta sorprendentemente común e ben distribuído, ao contrario que en zonas próximas (por exemplo, é escaso na zona de O Grove-Sanxenxo; datos propios). Anotouse un índice de abundancia de 7,0 aves/km en maio (época reprodutora) en ripisilva a carón do río Lérez e de 0,9 en canaval no mesmo mes. Presente desde comezos ou mediados de abril (por exemplo, dous machos cantando o 22/4/2006 no río Gafos ao seu paso pola parroquia de Tomeza; Cabaleiro 2006g), pero pode che-gar antes, como demostra unha cita dunha parella abicando polos no seu niño o 1/5/2007 na Xunqueira de Alba (posiblemente fosen aves chegadas xa en marzo á zona) (Martínez, 2007).

Xestión da especie.Sería positivo para esta ave fomentar a creación e conservación de masas de arborado autóctono, sobre todo carballeiras e bosque de ribeira.




IKA(aves/km)

Phylloscopus ibericus



Táboa 37. Abundancia do picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

mosqueira, chía, tuisa

mosquitero ibérico

Iberian chiffchaff

Picafollas ibéricoPhylloscopus ibericus (Ticehurst, 1937)



norte

0 0,5 km



101


Mapa de distribución do picafollas europeo (Phylloscopus collybita) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Repartido por Eurasia ao leste ata o Himalaia. Migratorio, inverna xeralmente entre os paralelos 50º N e 25º N. Común e incluso abundante localmente (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, moi disperso pola Penínsu-la, asociado a zonas montañosas e, no centro, tamén a zonas de ripisilva, onde a miúdo coexiste con Phylloscopus ibericus. En outono e inverno, moi numeroso por toda Iberia e Baleares, especialmente nas proximidades de zonas húmidas e ríos, ademais de en parques e xardíns. En Galicia é común nesta época e repártese por toda ela, sendo aparentemente máis numeroso na franxa litoral.

Área de estudo. Ben distribuído pola metade occidental da área de estu-do; quizais poida estar presente noutras cuadrículas, especialmente nas correspondentes ao río Lérez (datos propios). Común en xeral, a comezos de outubro (época non reprodutora), anotáronse 1,1 aves/km en zona de ripisilva moi urbanizada, que serían, a priori, as primeiras aves en pasaxe do outono na zona. Os números desta especie aumentaron rapidamen-te, obténdose a mediados de mes 1,5 aves/km en zona urbana, 1,0 en ripisilva pouco urbanizada e 0,9 en ripisilva moi urbanizada. Existe unha captura de catro exemplares o 15/10/2008 na Xunqueira de Alba (Ca-baleiro, 2008k).

Xestión da especie.Fomentar a conservación e a creación de masas de arborado autóctono, sobre todo ripisilva e carballeiras. Respectar as zonas húmidas, por pe-quenas que sexan.




IKA(aves/km)

Phylloscopus collybita

2008 Maio Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1

Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 0,9Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Zona urbana 1 - 1,5

Táboa 38. Abundancia do picafollas europeo (Phylloscopus collybita) en Pontevedra no ano 2008.


mosquitero común

common chiffchaff

Picafollas europeoPhylloscopus collybita (Vieillot, 1817)



norte

0 0,5 km



102


Mapa de distribución do picafollas musical (Phylloscopus trochilus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia ao norte do paralelo 45º N, con pequenas poboacións residuais ao sur deste. Migratoria, inverna na África subsahariana. Moi común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Existen varios núcleos reprodutores no Cordal Cantábrico e zonas próximas, desde a serra do Larouco (Galicia/Portugal) ata Navarra, totalizando apenas unhas poucas ducias de parellas. Nesta época, aparece asociado a zonas de ripisilva, con freixos (Fraxinus), abe-leiras (Corylus) e amieiros (Alnus), e zonas de campiña con árbores baixas. En Galicia cría en escaso número na serra do Larouco (sen datos recentes) e no Caurel, e quizais no Macizo central ourensán e Ancares (Guitián et al., 2004; M. Á. Conde, com. pers.). Moi común a finais do verán e outono, coincidindo coa migración posnupcial, e algo máis raro na prenupcial. Fre-cuenta sobre todo zonas litorais con abundancia de arbustos e de plantas anuais, especialmente fiúncho (Foeniculum vulgare), planta á que semella estreitamente asociado (datos propios). Tamén presente en áreas de ripi-silva e beiras de ríos e lagoas nesta época.

Área de estudo. Habitual na zona da Xunqueira de Alba durante a pasa-xe migratoria posnupcial (agosto-outubro), con 18 exemplares captura-dos para anelamento no ano 2008, catro deles o 16/9/2008 (Cabaleiro, 2008a; P. Sanmartín, com. pers.) e dous en setembro de 2009 (Sanmartín, 2009c). Rexistro tardío doutros dous exemplares na Xunqueira de Alba obtido o 3/10/2009 (Gómez, 2009b).

Xestión da especie.Evitar as rozas entre xullo e outubro de campos de fiúnchos (Foeniculum vulgare) pode ser unha medida sinxela e moi efectiva que incidirá benefi-ciosamente neste paxaro.


mosquitero musical

willow warbler

Picafollas musicalPhylloscopus trochilus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



103


Mapa de distribución do papamoscas cincento (Muscicapa striata) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en case toda Europa, noroeste de África e Oriente Próximo ata Irán e o lago Baikal. Migradora, inverna na África subsahariana. Pouco común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, repártese principalmente pola metade oriental, con poboacións máis illadas no terzo norte. Esten-dido por case toda a Península Ibérica durante as migracións, asociado a masas de ribeira e sebes. En Galicia cría só no cuadrante sueste, onde é escaso. Entre agosto e outubro é habitual a observación de migrantes preto de zonas húmidas no interior e tamén no litoral.

Área de estudo. Dous rexistros recentes en Pontevedra: un exemplar de primeiro ano o 30/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a, r) e tres aves o 22/9/2009 na zona do Marco (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Anteriormente, fora mencionado preto da estación de tren de Pontevedra o 4/9/1990 (V. X. Cabaleiro, com. pers.) e, moi preto da área de estudo, en Praceres o 1/9/1990 (Cabaleiro & Sanmartín, 2010a). Existen varias cap-turas para anelamento recentes en Verducido, fóra xa da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Conservar as masas de arborado de ribeira (amieiros, salgueiros maduros).

trallo, trallón

papamoscas gris

spotted flycatcher

Papamoscas cincentoMuscicapa striata (Pallas, 1764)



norte

0 0,5 km



104


Mapa de distribución do papamoscas negro (Ficedula hypoleuca) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ben repartido por Europa e oeste de Asia, tamén no noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Común e incluso abundante localmente (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, circunscrito ao sistemas montañosos da zona mediterránea da Península, sendo escaso no Cor-dal Cantábrico e Pirineos. Alí, elixe sobre todo zonas arboradas maduras, tanto caducifolias como coníferas. Fóra da época de cría, atópase moi difundido por Iberia e Baleares, especialmente en abril-maio (no Mediterrá-neo) e agosto-outubro (metade occidental), coincidindo coas migracións. En Galicia é común a finais do verán e comezos do outono, e repártese por toda ela, especialmente en zonas agrícolas con arborado disperso, parques e zonas húmidas.

Área de estudo. En Pontevedra resulta pouco común, agás nos seguintes lugares: Monteporreiro, Mourente, Xunqueira de Alba, Lérez, Praceres e Verducido (P. Sanmartín, com. pers.). Aparece habitualmente a comezos de agosto e marcha nos primeiros días de outubro (citas o 25/9/2008 no río dos Gafos e 3/10/2007 no casco urbano de Pontevedra, e, ex-cepcionalmente, un 21/10/2004 no campus universitario de Pontevedra, xunto ao Lérez; Cabaleiro, 2004b, 2007c; Romay & Mucientes, 2008; P. Sanmartín, com. pers.). Existen datos de capturas para anelamento, como o de catro exemplares atrapados o 2/9/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a; Sanmartín, 2008). Con data 31/8/2008, houbo unha pequena entrada de migrantes na Xunqueira de Alba, con 4-5 exempla-res alimentándose no interior dun bosque de Alnus glutinosa (Cabaleiro, 2008q). Durante 2010 non se ten constancia de observacións na cidade, aínda que é moi probable que a especie estivese presente nalgúns puntos. Ata o ano 2008 capturáronse para anelamento 78 exemplares en Praceres e Verducido (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.É fundamental evitar as capturas ocasionais deste paxaro. Conservar pe-quenos bosquetes de caducifolias en zonas agrícolas tamén beneficiaría a esta ave.

trallo, trallón

papamoscas cerrojillo

pied flycatcher

Papamoscas negroFicedula hypoleuca (Vieillot, 1817)



norte

0 0,5 km



105

© J. Gómez Escáriz.

Mapa de distribución da estreliña riscada (Regulus ignicapilla) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa (ao sur do paralelo 55º N; falta no leste) e noroeste de África, chegando ata algunhas zonas de Turquía. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2006).

Península Ibérica. Galicia. Repartido pola metade norte da Península e zonas montañosas do sur, ademais das Baleares, faltando dalgunhas áreas chairas desarboradas. En Galicia é común e repártese por toda ela, sendo máis numeroso na zona central do país. Ocupa masas boscosas, tanto caducifolias como perennifolias. Anótanse boas densidades en piñeirais maduros (Pinus), incluso na montaña, e tamén en carballeiras (Quercus), soutos (Castanea) e ripisilva. Visita parques e xardíns. Resul-ta frecuente en determinados bosque mixtos de Galicia, sendo rara en eucaliptais.

Área de estudo. Común e ben repartida, especialmente en parques (Ala-meda, Xardíns de Vicenti) e ripisilva a carón dos ríos Lérez e Gafos. No mes de maio (época de cría), anotáronse como valores máximos 2,0 aves/km en ripisilva e 3,8 en parque urbano. Fóra da época reprodutiva houbo un valores máximo de 5,4 aves/km en ripisilva moi urbanizada (táboa 39).

Xestión da especie.Ningunha concreta para esta ave. En zonas como a península do Grove o seu número aumentou grandemente nos derradeiros 10 anos grazas ao desenvolvemento de masas de piñeiral e de pequenos rodais de bosque caducifolio, situación que se podería facer extensible a outras áreas, entre elas ao concello de Pontevedra (datos propios).




IKA(aves/km)

Regulus ignicapilla


Parque urbano 1 - 3,8Outubro Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0

Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 1,9Ripisilva moi urbanizada 2 - 5,4Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 2,7

2010 Maio-xuño Mosaico rural 7 1,9 1,3Parque urbano 2 0,0 0,9Ribeiras fluviais desarboradas 5 7,3 1,8Ripisilva 8 0,5 0,5

Táboa 39. Abundancia da estreliña riscada (Regulus ignicapilla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

reyezuelo listado

firecrestEstreliña riscadaRegulus ignicapilla (Temminck, 1820)



norte

0 0,5 km



106


Mapa de distribución do ferreiriño cristado (Parus cristatus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de boa parte da Europa continental ata o oeste de Siberia. Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 2007).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas as zonas montañosas da Península, e tamén en zonas baixas do terzo norte e litoral mediterrá-neo. Falta da maior parte dos vales dos grandes ríos ibéricos. En Galicia é algo común e ben repartido por todo o país, sendo máis abundante nas zonas de piñeirais (Pinus) maduros de zonas de media montaña. Habi-ta masas boscosas de coníferas uniformes ou mesturadas con carballos (Quercus) e/ou castiñeiros (Castanea). Especie de costumes discretas, pode pasar facilmente desapercibida nas masas de coníferas que habita, onde, ademais, adoita presentar densidades moi baixas

Área de estudo. En Pontevedra atópase restrinxida ao arborado ribeirego do río Lérez augas arriba da ponte do Burgo, onde non presenta números elevados. Tamén aparece en bosque mixto (con piñeiros marítimos Pinus pinaster e carballos Quercus robur, principalmente) na parroquia de Lérez (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.A instalación de caixas niño de madeira, con buraco de entrada de 29 mm de diámetro, pode permitir a esta especie prosperar en moitas das masas de arborado xove nas que é moi escaso.

ferreiro, chincho

herrerillo capuchino

crested tit

Ferreiriño cristadoParus cristatus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



107


Mapa de distribución do ferreiriño negro (Parus ater) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Eurasia e norte de África, chegando ata China e Taiwán. Residente. Moi común (Del Hoyo et al., 2007).Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas a zonas montañosas da Península, e tamén en zonas baixas do terzo norte. Falta en amplas áreas da metade sur. En Galicia é común e está ben repartido por todo o país, sendo moi abundante no val do Miño. Frecuenta masas boscosas de coníferas (sobre todo piñeirais) e bosque mixto de piñeiros con carballeiras (Quercus) ou soutos (Cas-tanea). Tamén en ripisilva. Visita ocasionalmente eucaliptais, parques e xardíns.Área de estudo. Moi ben representado na zona de estudo, con presenza en todas as cuadrículas UTM de 1x1 km. En maio-xuño (época reprodutora) obtívose un índice de abundancia lineal máximo de 16,0 aves/km en mosaico rural e de 12,0 aves/km en ripisilva. Fóra da época de cría, a súa abundancia diminúe notable-mente e rexistrouse un máximo de 1,9 aves/km en ripisilva pouco urbanizada no mes de outubro. No tocante ás abundancias absolutas, houbo un máximo de 14,5 aves/10 ha en parque urbano en maio-xuño (táboa 40). Mencionada a súa presen-za ao longo do ciclo anual na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Ningunha concreta para esta ave. De feito, é unha especie versátil á hora de nidificar, chega a facer o niño no chan ao abeiro de raíces ou en pequenos noiros, polo que non depende tanto de ocos como o resto da familia Paridae.




IKA(aves/km)

Parus ater



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,1Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 0,9Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 1,9

2010 Maio-xuño Aldea 4 3,6 1,8Áreas degradadas 3 3,1 1,8Canaval 2 3,6 0,9litoral 1 7,3 1,8Mosaico rural 7 3,7 2,9Parque urbano 2 14,5 3,6Ribeiras fluviais desarboradas 5 5,3 3,6Ripisilva 8 2,5 1,1Zona urbanizada 14 2,0 1,2

Táboa 40. Abundancia do ferreiriño negro (Parus ater) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

ferreiriño común, ferreiro, chincho

carbonero garrapinos

coal tit

Ferreiriño negroParus ater (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



108


Mapa de distribución do ferreiriño azul (Parus caeruleus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa, Oriente Próximo, Canarias e África noroccidental. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2007).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península, faltando dalgunhas áreas chairas desarboradas e tamén de boa parte do cuadran-te sueste. En Galicia é común localmente e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na zona central e oriental galega. Escasea na franxa costeira. Frecuenta masas boscosas, como carballeiras (Quercus), soutos (Castanea), cultivos de froiteiras e ripisilva. Visita con frecuencia parques e xardíns. Localízase en poucos piñeirais (Pinus) e case nunca en eucaliptais (Eucalyptus).

Área de estudo. Ben distribuído por case toda a zona de estudo, espe-cialmente nas ribeiras do río Lérez. Moitos dos rexistros da zona sur da cidade corresponderon a aves illadas en zonas arboradas (datos propios). Anotouse un índice de abundancia en Pontevedra de 2,0 aves/km en maio (época reprodutora) en ripisilva próxima ao río Lérez. Mencionada a súa presenza ao longo do ciclo anual na Xunqueira de Alba, sendo o párido menos común alí (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Igual que acontece con outras aves similares, a conservación das man-chas de bosque autóctono semella crítica para a especie. A instalación de caixas niño con buraco de entrada de 29 mm pode facer que colonice lugares concretos sen presenza anterior.

meixengra, ferreiro bacachís, ferreiro, chincho

herrerillo común

blue tit

Ferreiriño azulParus caeruleus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



109


Mapa de distribución do ferreiriño real (Parus major) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en case toda Eurasia e norte de África, chegando ata Indone-sia polo leste. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2007).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por practicamente toda a Penín-sula e Baleares, faltando dalgunhas áreas chairas. En Galicia é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na comarca do Deza e nos vales do Sil e Miño. Elixe masas boscosas, como carballeiras (Quercus), soutos (Castanea), cultivos de froiteiras e ripisilva. Visita con fre-cuencia parques e xardíns. Localízase en poucos piñeirais (Pinus) e case nunca en eucaliptais (Eucalyptus). En xeral, acada menores densidades que outros membros da familia Paridae, se ben a súa afición a visitar xar-díns e hortas fai dela unha ave familiar.

Área de estudo. Amplamente difundido pola zona considerada, frecuenta tanto zonas rurais da periferia como hábitats urbanos (parques e xardíns). Para a época reprodutora (maio) rexistráronse uns valores máximos de 7,7 aves/km en parque urbano arborado e de 8,0 aves/km en contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas. Fóra da época de cría (comezos de outubro) houbo un máximo de 6,1 aves/km en zona urbana. No referente a densidades absolutas, os máximos foron de 2,4 aves/10 ha en contornos degradados (polígonos industriais, obras) e ao canaval da Xunqueira de Alba, con 2,1 aves/10 ha (táboa 41). Mencionado ao longo do ano na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Ave versátil, pode ocupar numerosos tipos de hábitats, se ben evita os eucaliptais e os piñeirais xoves, moi difundidos na área de estudo. A ins-talación de caixas niño con buraco de entrada de 33 mm de diámetro, é unha medida eficaz para favorecer o asentamento de poboacións deste pequeno párido. A conservación do arborado autóctono tamén beneficia a esta ave.




IKA(aves/km)

Parus major



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 2,2Zona urbana 1 - 6,1Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,9Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 1,9

2010 Maio-xuño Áreas degradadas 3 2,4 0,6Canaval 2 2,1 1,8Eucaliptal 1 0,0 1,8Litoral 1 0,0 1,8Mosaico rural 7 0,6 0,5Ribeiras fluviais desarboradas 5 0,0 0,4Ripisilva 8 1,1 0,9Zona urbanizada 14 0,3 0,3

Táboa 41. Abundancia do ferreiriño real (Parus major) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

ferreiro abelleiro, ferreiro, chincho

carbonero común

great tit

Ferreiriño realParus major (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



110


Mapa de distribución do ferreiriño rabilongo (Aegithalos caudatus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría por toda Eurasia ao leste ata Xapón, e ao sur ata o Irán. Residente. Común localmente (Del Hoyo et al., 2008).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península, agás no fondo dos vales dos grandes ríos ibéricos e zonas desarboradas. En Galicia é algo común e ben repartido por todo o país, sendo máis nume-roso no Alto Miño. Habita masas boscosas caducifolias (especialmente carballeiras, xénero Quercus) e mixtas, sobre todo aquelas maduras. Vi-sita frecuentemente parques e xardíns, sobre todo en inverno. Foxe dos monocultivos de eucaliptos e piñeirais xoves, polo que resulta sumamente escasa na Galicia occidental, se ben nos últimos anos semella haber un aumento na distribución e abundancia desta ave (datos propios).

Área de estudo. Ben repartida na área de estudo, o que contrasta co estatus da especie no conxunto das Rías Baixas, onde tradicionalmente se ven considerando escasa. Obtívose un índice de abundancia máximo de 9,0 aves/km en maio en área de ripisilva preto do río Lérez.

Xestión da especie.Fomentar a conservación das masas de bosque caducifolio e a plantación de carballos (Quercus), poden ser dúas medidas beneficiosas para as po-boacións de ferreiriño rabilongo.




IKA(aves/km)

Aegithalos caudatus 2008 Maio Ripisilva 2 - 9,02010 Maio-xuño Ripisilva 8 0,0 0,2

Táboa 42. Abundancia de ferreiriño rabilongo (Aegithalos caudatus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

subeliño, ferreiriño subeliño, rabo de culler

mito europeo

long-tailed tit

Ferreiriño rabilongoAegithalos caudatus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



111


Mapa de distribución do gabeador común (Certhia brachydactyla) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en Europa desde Dinamarca ata Xibraltar e desde Galicia ata Turquía e o Cáucaso. Tamén no noroeste de África. Residente. Común (Del Hoyo et al., 2008).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Península, faltando dalgunhas áreas chairas desarboradas e do extremo sueste. En Galicia é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na metade oriental e escaseando na costa. Prefire masas boscosas ma-duras, como carballeiras (Quercus), soutos (Castanea), piñeirais (Pinus) e ripisilva. Presente nalgúns parques das cidades. Ausente de eucaliptais (Eucalyptus).

Área de estudo. Ben repartido pola periferia da cidade, mantendo índi-ces de abundancia baixos, cun máximo de 5,0 aves/km na época de cría (ripisilva) e de 5,8 aves/km fóra desta (aldea con parches de ripisilva). No referente ás densidades absolutas, obtívose un máximo de 3,6 aves/10 ha en parque urbano da cidade. Mencionado ao longo do ciclo anual nas zonas arboradas do ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Sería preciso fomentar prácticas forestais que preservaran carballos e outras especies autóctonas que medran a carón ou dentro de eucaliptais sometidos a explotación madereira, e, á súa vez, fomentar a plantación de novos exem-plares de árbores caducifolias. A instalación de caixas niño (cunha abertura transversal de 25 mm de altura) pode ser unha solución a curto prazo moi efectiva para axudar ás poboacións da especie na maior parte das localidades.




IKA(aves/km)

Certhia brachydactyla


Outubro Aldea con parches de ripisilva

1 - 5,8

Zona urbana 1 - 1,5Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Ripisilva moi urbanizada 2 - 2,7

2010 Maio-xuño Mosaico rural 7 0,0 0,5Parque urbano 2 3,6 0,9Ribeiras fluviais desarboradas

5 1,6 2,5

Ripisilva 8 1,1 0,9

Táboa 43. Abundancia do gabeador común (Certhia brachydactyla) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

gabeador común, agatuñador, rubideiro

agateador común

short-toed treecreeper

GabeadorCerthia brachydactyla (Brehm, 1820)



norte

0 0,5 km



112

Xuvenil, capturado para anelamento, © P. Sanmartín Santiago.

Mapa de distribución do oureol (Oriolus oriolus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2009.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ben repartido por Europa e Asia (ata Mongolia e a India). Tamén no noroeste de África. Estival, inverna na África subsahariana. Pouco común en xeral (Del Hoyo et al., 2008).

Península Ibérica. Galicia. Presente na maior parte da Península Ibérica, faltado de boa parte do extremo norte (Cantábrico e Pirineos) e de deter-minadas zonas chairas do sur. En Galicia é pouco común e repártese por toda ela, se ben falta de moitos concellos da Mariña luguesa e na provincia da Coruña só é frecuente no interior. As densidades máis altas da espe-cie sitúanse no cuadrante sueste galego (val do Támega). Está presente en masas boscosas, sobre todo ripisilva, carballeiras (Quercus) e soutos (Castanea). Ás veces tamén en eucaliptais maduros e rara vez piñeirais.

Área de estudo. Circunscrito ao arborado de ribeira do Lérez augas arriba da ponte do Burgo, onde resulta sumamente escaso. Obtívose tamén un rexistro no río Gafos en Tomeza o 14/6/2008 (Sineiro & Cabaleiro, 2008) e polo menos tres citas na Xunqueira de Alba nos anos 2008 e 2009, un deles o 10/9/2008 (Cabaleiro, 2008ñ; P. Sanmartín, com. pers.). Nes-te último lugar, no pequeno bosquete na zona norte da Xunqueira (fóra da área de estudo), houbo ata dous exemplares cantando en xullo de 2006, sospeitándose da cría na zona (P. Sanmartín, com. pers.). Sen citas en 2010 na zona abarcada. Hai anos o Grupo de Anelamento Anduriña capturou polo menos un ouriolo na granxa de Montero Ríos, Lourizán (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.O ouriolo (denominado na comarca de Pontevedra vichelocrego) prefire a ripisilva e os bosques caducifolios aos eucaliptais e piñeirais, e por esta causa, atinxe moi baixas densidades na franxa litoral de Galicia, circuns-cribíndose moitas veces á ripisilva das beiras de ríos e regatos. Fomentar a conservación e a creación de masas de arborado autóctono, sobre todo carballeiras, resultará positivo para esta bela e popular ave.

vichelocrego (nome local), oureol, regavión, figorrodrigo

oropéndola común

golden oriole

OurioloOriolus oriolus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



113

Macho, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do picanzo vermello (Lanius collurio) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Presente por boa parte de Europa, desde Galicia e Cataluña ata o mar Caspio polo leste, e desde o sur de Suecia ata Bulgaria polo sur. Inverna na África subsahariana. Común (Del Hoyo et al., 2008).

Península Ibérica. Galicia. Repartido polo terzo norte da Península, fal-tando das zonas cerealistas de Castela e León e do val do Ebro. Semella atoparse en expansión ao sur, colonizando nos anos 90 algunhas zonas da Submeseta Sur (Madrid, Guadalajara, Cuenca). En Galicia é común e repártese por toda ela, escaseando na franxa litoral e no centro da provin-cia de Ourense. É máis numeroso no terzo oriental do país, onde se aca-dan densidades moderadas. Semella atoparse en expansión no extremo norte e no cuadrante sueste do país, e estable ou en lixeira diminución no resto de Galicia (datos propios). Habita zonas de cultivos tradicionais, con sebes e pasteiros, a miúdo con gandaría extensiva, elixindo para se pousar árbores illadas como carballos e salgueiros. No litoral, aparece a miúdo asociado a ripisilva e brañas.

Área de estudo. En Pontevedra foi atopado na época de cría de 2008 no contorno da Ponte do Couto (Marcón), no extremo sueste, sen confirmar-se a súa reprodución. Nese mesmo ano, un exemplar xuvenil foi observa-do o 10/9/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008p). Nos arredores da zona de estudo, foron capturados exemplares na época de cría en 1993, 1994 e 1996 en Verducido, con observacións en Tenorio e unha captura para anelamento a comezos dos 90 dun xuvenil en migración en Praceres (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional pode beneficiar a esta ave.

picanzo, picaporco, cascarrollo

alcaudón dorsirrojo

red-backed shrike

Picanzo vermelloLanius collurio (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



114

Xuvenil, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do picanzo cabecirrubio (Lanius senator) en Pontevedra no ano 2008.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría no sur de Europa, noroeste de África e Oriente Próximo ata Irán. Pasa o inverno na África subsahariana. Pouco común (Del Hoyo et al., 2008).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por case toda a Iberia mediterrá-nea, ausentándose de zonas altas e da franxa cantábrica, así como de boa parte de Galicia e do norte de Portugal. Habita contornos de mato-gueira aberta, estepas, cultivos tradicionais e devesas, sempre que existan abondosas sebes de arbustos espiñentos. En Galicia cría só no cuadrante sueste, onde é escaso. Entre marzo e maio é habitual a observación de migrantes no litoral.

Área de estudo. Un único rexistro na zona de estudo: un exemplar de primeiro ano entre o 26 e o 30/8/2008 na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2008a, r). Moi preto do límite suroeste da área considerada no presente estudo, observouse un exemplar en migración en Praceres a comezos dos 90 (P. Sanmartín & V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Fomentar a agricultura e a gandaría tradicional.

picanzo rebordá, picanzo, cascarrollo, cazcarrollo

alcaudón común

woodchat shrike

Picanzo cabecirrubioLanius senator (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



115

Adulto, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do gaio (Garrulus glandarius) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de Eurasia e norte de África. Residente, común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por todas as áreas de media e alta montaña da Península, faltando das principais chairas e zonas desprovis-tas de cobertura de arborado. En Galicia é bastante común e repártese por todo o país, sendo máis numeroso na provincia de Lugo. Elixe masas boscosas, principalmente carballeiras (Quercus) e soutos (Castanea), a miúdo con piñeiros (Pinus). Rara vez en piñeirais con eucaliptos (Eucalyp-tus) e ocasionalmente en ripisilva.

Área de estudo. Distribuído en dous sectores: complexo Alba-Lérez (zo-nas de ripisilva con manchas de piñeiral maduro e carballeiras) e Marcón (piñeirais e eucaliptais maduros), sendo bastante común en áreas como Monteporreiro e tamén na veciña parroquia de Lérez (datos propios; P. Sanmartín, com. pers.). Noutros puntos da periferia de Pontevedra é ta-mén frecuente (por exemplo en Campañó, cun rexistro de 10 exemplares o 22/2/2009; C. Casalderrey, com. pers.), se ben na maior parte da zona de estudo é pouco común. Este reducido número de gaios pode ter rela-ción co escaso tamaño (e número) das manchas de arborado caducifolio (especialmente carballos) detectadas na área abarcada, e das que gusta este córvido. Sobre a fenoloxía de cría da zona, obtívose un rexistro de dous xuvenís do ano (independizados) no río Lérez o 1/8/2009 (Gómez, 2009c).

Xestión da especie.Fomentar a plantación de carballos (Quercus) dentro das plantacións de eucaliptos predominantes no contorno da área de estudo favorecería, a medio prazo, a aparición desta ave forestal.

pega marza, pega reboldá, pega da fraga, garra-baio, gaiomonte, pigarra

arrendajo común

Eurasian jay

GaioGarrulus glandarius (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



116


Mapa de distribución da pega (Pica pica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010. Estrelas: a: durmidoiro na illa das Esculturas; b: durmidoiro no esteiro do Gafos; c: durmidoiro en Campolongo.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de todo o hemisferio Norte ao norte do Trópico de Cáncer. Residente, con algunha dispersión invernal. Común (Snow & Perrins, 1998b).Península Ibérica. Galicia. Estendida por toda a Península agás nas partes máis baixas do val do Guadalquivir e determinadas áreas do litoral mediteráneo (por exemplo Cádiz, Málaga e Alacante). En Galicia é común e repartida por todo o territorio, coas mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Habita zonas arboradas en áreas de cultivos e pasteiros, a miúdo preto de aldeas e vilas. Oca-sionalmente en parques. Frecuenta zonas de cultivos tradicionais, onde busca sementes, insectos e, ás veces, outros animais mortos. Foxe de masas bosco-sas, preferindo manchas de arborado máis adevesadas ou pequenos rodais.Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas UTM 1x1 da zona abran-guida. Anotouse en maio (época reprodutora) un índice de abundancia de 28,0 aves/km en zona de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia, con 15,3 aves/km en parques urbanos arborizados e apenas 1,0 aves/km en ripisilva. Fóra da época de cría, en ripisilva moi humanizada, houbo 13,0 aves/km a comezos de outubro e 21,4 a mediados deste mes; mentras que en ripisilva pouco humanizada os valores foron de 4,8 e 1,0 respectivamente. Posúense datos de contaxes en durmidoiros: en outubro de 2003, 30 pegas no esteiro río Gafos (Fernández-Cordeiro, 2007a) (no mapa, punto “b”); en xaneiro e febreiro de 2008, na praza da Constitución (Campolongo), 143 exemplares, que serían 60 en outubro dese ano (datos propios) (punto “c”); e, finalmente, en novembro de 2008, grande durmidoiro dunhas 350 aves (quizais o maior de Galicia) na illa das Esculturas (xunto o río Lérez) (datos propios) (punto “a”). Sobre este último durmidoiro, subliñar que as aves saen xuntas ao abrente en distribúense en bo número cara as seguintes zonas: Pontevedra cidade, Lérez, Monteporreiro e Mourente. Ao solpor van chegando ás poucas. Coñecese desde hai anos, tendo cambiado de lugar na illa das Esculturas a raíz da corta duns grandes eucaliptos (Eucalyptus globulus) (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Ningunha medida concreta para esta ave, que, a pesar dos bos números rexis-trados en Pontevedra, é cada vez máis escasa nalgunhas zonas do país. A ra-zón desta progresiva rarefación é dificilmente explicable, pero aventúrase que o abandono dos cultivos, a densificación das masas arbóreas ou episodios locais de caza ou envelenamento poden ter influenciado neste declive (datos propios).




IKA(aves/km)

Pica pica 2008 Maio Ripisilva 2 - 1,0Parque urbano 1 - 15,3Mosaico rural 1 - 28,0

Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 13,0Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 24,1Ripisilva pouco urbanizada 2 - 4,8Ripisilva pouco urbanizada [bis] 2 - 1,0

2010 Maio-xuño Aldea 4 1,9 3,6Áreas degradadas 3 7,3 1,8Canaval 2 18,0 4,5Eucaliptal 1 25,8 10,9Mosaico rural 7 4,9 2,3Parque urbano 2 10,1 4,5Ribeiras fluviais desarboradas 5 6,1 4,7Ripisilva 8 4,5 1,1Zona urbanizada 14 2,5 1,2

Táboa 44. Abundancia da pega (Pica pica) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

pega rabilonga, pega porca

urraca

black-billed magpie

PegaPica pica (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



117


Mapa de distribución do corvo pequeno (Corvus corone) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia, faltando en zonas de taiga e tundra. Localizado no norte de África. Principalmente residente, sendo común ou moi común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a metade norte da Penín-sula e zonas orientais de Andalucía e Castilla-La Mancha. Falta no litoral mediterráneo. En Galicia é común e distribuído por todo o país, coas me-llores poboacións na provincia de Lugo e interior da Coruña. A abundancia é máis moderada na franxa atlántica, unha vez os monocultivos de piñei-ros e eucaliptos apenas son empregados pola especie como durmidoiro ou, no caso das árbores máis altas, como lugar de cría. Visita ocasional-mente parques das cidades, zonas de intermareal (marismas) e incluso bateas de mexillón para se alimentar.

Área de estudo. Presente en case todas as cuadrículas a zona abarcada, sendo en xeral numerosa na maior parte delas. En maio (época reproduto-ra), achouse un índice de abundancia máximo de 16,0 aves/km en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas. A mediados de outubro (época non re-produtora), obtívose un valor de 1,5 aves/km en zona urbana da cidade de Pontevedra. A densidade absoluta (aves/10 ha) máis alta foi de 4,8 aves/10 ha en contornos degradados (polígonos industriais, obras) (táboa 45). Presente ao longo de todo o ano no ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Ningunha concreta para esta especie, que se pode cualificar de moi co-mún, adaptable e exitosa.




IKA(aves/km)

Corvus corone


Mosaico rural 1 - 16,0Outubro Zona urbana 1 - 1,5

2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,5Zonas degradadas 3 4,8 2,4Canaval 2 0,0 1,8Litoral 1 0,0 1,8Mosaico rural 7 0,0 0,8Ribeiras fluviais desarboradas

5 1,5 0,4


Táboa 45. Abundancia do corvo pequeno (Corvus corone) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

corvo, corvo viaraz, corvelo

corneja negra

carrion crow

Corvo pequenoCorvus corone (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



118

Adulto nupcial, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do estorniño negro (Sturnus unicolor) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído polo Mediterráneo occidental e zonas inmediatas des-de Portugal ata Sicilia e Tunicia, e desde o mar Cantábrico ata Marrocos. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península, agás zonas de media e alta montaña do Cordal Cantábrico e Pirineos. En Galicia é común e distribuído por toda ela, coas mellores poboacións no val do Miño e nas comarcas do Deza e Tabeirós. Cría principalmente en áreas de cultivos tradicionais con edificacións próximas, preferente casas antigas e ruínas. Tamén parques abertos (con pradeiras) e xardíns das vilas e cida-des. Visita en inverno pradeiras, cultivos e ermos, a miúdo en compañía de Sturnus vulgaris. Tamén en parques con árbores de grande porte en vilas e cidades (durmidoiros).

Área de estudo. Atópase en todas as cuadrículas da zona de estudo, concentrándose en inverno nas correspondentes ao caso urbano, ás ve-ces en gran número: deste modo, en durmidoiros mixtos con estorniño pinto Sturnus vulgaris en árbores da Alameda (punto “c” no mapa), Xar-díns de Vicenti (punto “d”), xardíns de Sanidade (punto “b”) e arredores da antiga TAFISA (punto “a”), houbo unhas 35000 aves en xaneiro de 2008 das que unhas 15000 serían estorniños negros. Tamén se sinalaron aves na praza de Méndez Núñez (Campolongo) (punto “e”). Números algo me-nores resultarían da prospeción destes durmidoiros en novembro de 2008 (datos propios), faltando dos puntos “a”, “b” e “e”, sen descartar que estes se ocupen chegado o inverno. Na época de cría (maio) houbo un índice de abundancia en Pontevedra de 12,0 aves/km en maio (época reprodutora) en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia, e fóra da época reprodutora anotáronse 1,0 aves/km en ripisilva pouco urbanizada (comezos de outubro) e 1,5 en zona urbana (mediados de outubro), au-mentando exponencialmente este valor a medida que avanzaba a tardiña e acudían as aves aos durmidoiros.

Xestión da especie.O abandono do rural, coa crecente forestalización de zonas agrícolas, iría en prexuízo desta ave. Para evitar isto, sería interesante fomentar a ganda-ría extensiva (ovellas, cabalos) e o aproveitamente de terreos fértiles para cultivos diversos (cereais, millo, hortalizas). Para os durmidoiros, empregar as medidas de dispersión dos exemplares através de sistemas sonoros só cando as concentracións supoñan unha molestia real para os cidadáns. En ningún caso aplicar descastes nin eliminar as árbores que serven de pou-sadoiro. Sería interesante un cambio na visión dos durmidoiros da especie que, verdadeiramente, supoñen un espectáculo natural en pleno contorno urbano e deben ser vistos máis como un atractivo que como un problema.




IKA(aves/km)

Sturnus unicolor

2008 Maio Mosaico rural 1 - 12,0

Outubro Ripisilva pouco urbanizada 2 - 1,0Zona urbana 1 - 1,5

2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 0,5Canaval 2 3,6 0,9Mosaico rural 7 1,1 1,8zona urbanizada 14 0,0 0,3

Táboa 46. Abundancia do estorniño negro (Sturnus unicolor) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

estornillo, saturniño

estornino negro

spotless starling

Estorniño negroSturnus unicolor (Temminck, 1820)



norte

0 0,5 km



119


Mapa de distribución do estorniño pinto (Sturnus vulgaris) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Ben repartido por Europa e Asia, ata o Himalaia. Tamén na Ma-caronesia. Introducido en América do Norte, Sudáfrica e Oceanía. Parcial-mente migratorio, pasa o inverno en latitudes tépedas. Moi común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Como nidificante, áchase entre Asturias e Na-varra, en Cataluña e en puntos concretos de Valencia e Canarias. Semella en expansión. En inverno, común por todo o territorio e en Baleares, pun-tualmente moi abundante, chegando a formar durmidoiros de ducias de millares de aves en cidades. Aliméntase en grupos en zonas agrícolas e gandeiras, e tamén en pradeiras e xardíns. En Galicia é común e repártese en outono e inverno por toda ela, sendo máis numeroso na franxa litoral e nos vales dos grandes ríos galegos. Forma enormes durmidoiros nas principais cidades de Galicia, especialmente en Lugo, Ourense, A Coruña e Pontevedra, e, ata hai uns anos, tamén en Santiago de Compostela.

Área de estudo. Atópase entre outubro e marzo nas cuadrículas corres-pondentes ao casco urbano, onde acoden á tardiña as aves provenientes dos arredores da cidade para formar durmidoiros en zonas concretas. Es-tes durmidoiros, a miúdo de grande tamaño, fórmanse xunto ao Sturnus unicolor en árbores da Alameda (punto “c” no mapa), Xardíns de Vicenti (punto “d”), xardíns de Sanidade (punto “b”) e arredores da antiga TAFISA (punto “a”). Houbo unhas 35000 aves en xaneiro de 2008 das que unhas 15000 serían estorniños negros. Tamén se sinalaron aves na praza de Méndez Núñez (Campolongo) (punto “e”). Números algo menores resulta-rían do estudo destes durmidoiros en novembro de 2008 (datos propios), faltando dos puntos “a”, “b” e “e”, sen descartar que estes se ocupen che-gado o inverno. Houbo rexistros fóra da época de cría asignables a esta ave en zona de ripisilva moi urbanizada, que se traduciron nun índice de abundancia de 14,1 aves/km a comezos de outubro e de 1,8 a mediados dese mes. Moitos dos Sturnus sp. observados nesta época probablemen-te correspondesen a esta especie.

Xestión da especie.O abandono do rural, coa crecente forestalización de zonas agrícolas, iría en prexuízo desta ave. Para evitar isto, sería interesante fomentar a ganda-ría extensiva (ovellas, cabalos). Para os durmidoiros, empregar as medidas de dispersión dos exemplares através de sistemas sonoros só cando as concentracións supoñan unha molestia real para os humanos. En ningún caso aplicar descastes nin eliminar as árbores que serven de pousadoiro. Sería interesante un cambio na visión dos durmidoiros da especie que, verdadeiramente, supoñen un espectáculo natural en pleno contorno ur-bano e deben ser vistos máis como un atractivo que como un problema.




IKA(aves/km)

Sturnus vulgaris

2008 Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 14,1

Ripisilva moi urbanizada [bis] 2 - 1,8

Táboa 47. Abundancia do estorniño pinto (Sturnus vulgaris) en Pontevedra no ano 2008.

estornillo, saturno, saturniño

estornino pinto

common starling

Estorniño pintoSturnus vulgaris (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



120

Adulto, capturado para anelamento, © P. Sanmartín Santiago.

Mapa de distribución do bico de coral (Estrilda astrild) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Orixinario da África subsahariana, foi introducido no Brasil, illas do Atlántico e Pacífico e suroeste de Europa. Residente. Común (Snow & Perrins, 2008b).

Península Ibérica. Galicia. As primeiras soltas de exemplares ocorreron en Portugal nos anos 60, expandíndose rapidamente en varias frontes, sobre todo cara ao norte e ao leste. Así, obtivéronse os primeiros rexistros en Galicia a finais dos 80 e en Extremadura na mesma época. Actualmente (2008) ocupa case todo Portugal, toda a franxa litoral galega desde A Guarda ata Muros, río Miño augas arriba ata Ribadavia, val do Guadiana ata Ciudad Real, zona de Sevilla cidade, Málaga, litoral de Valencia e de Barcelona, Mallorca e tamén Canarias. Frecuenta zonas de canaveiral, xunqueira, matogueiras entre cultivos e incluso en toxeiras litorais (datos propios).

Área de estudo. Presenza habitual na Xunqueira de Alba, onde se esti-ma unha poboación a finais do verán de 150-200 aves (Cabaleiro, 2010). Durante a realización do presente estudo, foron escoitados e observados varios machos cantores, aparentemente territoriais, nos bordos da xun-queira, tanto en 2008 como en 2010 (datos propios). Observación invernal en 2009 de sete exemplares en Alba (Cabaleiro, 2009f). Rexistro dun ban-do duns 15 exemplares nun parque urbano en Monteporreiro o 12/9/2009 (Casalderrey & Sanmartín, 2009b). Existe unha observación dun exem-plar construíndo tardiamente o seu niño no ENIL da Xunqueira con data 15/9/2008 (Cabaleiro, 2008n). A primeira cita en Pontevedra foi obtida na Xunqueira de Alba o 4/11/1995, estando referida a cinco exemplares (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Posteriormente, observouse un bando dunhas 30 aves (das cales 20 eran xoves do ano e 10 adultos) en xullo do ano 2000 (Piñeiro, 2003f). Fóra da área de estudo, anotáronse pequenos grupos nas parroquias de Verducido e Santa María de Xeve (P. Sanmartín, com. pers.).

Xestión da especie.Sería razoable elaborar un plan galego de control desta ave invasora, evitando a súa propagación a novas zonas e solicitando a colaboración de aneladores de aves, que a miúdo capturan exemplares desta especie (datos propios).




IKA(aves/km)

Estrilda astrild 2010 Maio Canaval (Xunqueira de Alba) 2 3,6 0,9

Táboa 48. Abundancia do bico de coral (Estrilda astrild) en Pontevedra no ano 2010.

coraliño, estrilda

pico de coral

common waxbill

Bico de coralEstrilda astrild (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



121

Esquerda, bando con machos e unha femia; dereita, femia, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do pardal común (Passer domesticus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en case todas as zonas tépedas do planeta (en moitas foi introducido), sendo súa área natural de distribución Eurasia e norte de África. Residente. Moi común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En Galicia é moi común e distribuído por toda ela. Nidifica en zonas habitadas, tanto zonas con casas illadas entre cultivos como en grandes cidades. Lo-calmente, cría en paredóns rochosos agretados. Busca alimento principal-mente en zonas de cultivos, barbeitos, beiras de camiños, parques e xardíns.

Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas obxecto de estudo, ás veces atinxindo números considerables, sobre todo na periferia e en par-ques. Así, para a época reprodutora (maio-xuño), rexistráronse máximos de 92,0 aves/km en parque urbano arborado (Alameda), 68,0 en contorno con cultivos, xardíns e casas dispersas e 41,6 aves/km en mosaico rural. No referente a densidades absolutas (maio-xuño), os máximos foron de 79,1 aves/10 ha en mosaico rural, 67,3 en aldea e 43,0 aves/10 ha en parque urbano. Fóra da época de cría (comezos de outubro) houbo valores algo máis baixos, sendo 19,5 aves/km o valor de abundancia lineal máis elevado. No referente aos durmidoiros da especie, cuantificáronse dous en outu-bro de 2008: arredor de 40 aves nunha árbore da rúa Antonio Taboada (Campolongo) (punto “a” no mapa) e 15 exemplares nun salgueiro (Salix atrocinerea) xunto á Ponte Boleira (punto “b”). Coñécese da presenza de polo menos un durmidoiro na zona da Alameda, de ducias de aves, aínda por avaliar con precisión (datos propios).

Xestión da especie.Evitar reformar os edificios onde se asentan as colonias de cría de pardais durante a época de nidificación, e manter cultivos tradicionais e gandaría extensiva na periferia de vilas e cidades.




IKA(aves/km)

Passer domesticus




2 - 8,9

Ripisilva pouco urbanizada 2 - 2,9Ripisilva pouco urbanizada [bis]

2 - 9,7

2010 Maio-xuño Aldea 4 67,3 32,7Áreas degradadas 3 38,4 26,7Canaval 2 35,2 19,1Eucaliptal 1 0,0 9,1Litoral 1 17,6 12,7Mosaico rural 7 79,1 41,6Parque urbano 2 43,0 27,3Ribeiras fluviais desarboradas

5 13,4 12,7


Táboa 49. Abundancia do pardal común (Passer domesticus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

pardal, pardau

gorrión común

house sparrow

Pardal comúnPasser domesticus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



122

Exemplar capturado para anelamento, (C) E. Martínez Sabaríns / G.A. Anduriña.

Mapa de distribución do pardal montés (Passer montanus) en Pontevedra no ano 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría en boa parte de Europa e Asia, sobre todo en zonas agrí-colas tépedas. Introducido en Norteamérica. Residente. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por toda a Península (especialmen-te na metade norte) e Baleares. En Galicia é pouco común e está distri-buído por case toda ela. Nidifica en zonas habitadas, e tamén en buracos de grandes árbores. Busca alimento principalmente en zonas de cultivos, barbeitos e beiras de camiños.

Área de estudo. Presenza habitual fóra da época de cría no Marco, sen-do as citas máis recentes as dun exemplar anelado e outro observado o 10/1/2010 e dúas aves capturadas para anelamento o 21/11/2010 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Dous únicos rexistros en época de cría na área de estudo: un adulto en hábitat axeitado para a cría (nidificación posible) en Campolongo (datos propios) e un adulto o 13/7/2010 no Marco (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Mencionado na Xunqueira de Alba, con esta-tus descoñecido (Cabaleiro, 2010b), polo que non se inclúe no mapa de distribución. A súa abundancia na área de estudo é moi baixa (táboa 50). Fóra da área considerada, varios exemplares foron capturados para ane-lamento en Praceres e, sobre todo, en Verducido (neste lugar, un máximo de 15 aves en 1996; P. Sanmartín, com. pers.). Tamén foron avistados individuos desta especie na parroquia de Lérez, hai varios anos (P. San-martín, com. pers.).

Xestión da especie.Evitar reformar os edificios onde cría a especie, e manter cultivos tradicio-nais e gandaría extensiva na periferia de vilas e cidades.




IKA(aves/km)

Passer montanus

2010 Maio Mosaico rural 7 1,0 0,3

Táboa 50. Abundancia do pardal montés (Passer montanus) en Pontevedra no ano 2010.

pardal, pardau

gorrión molinero

tree sparrow

Pardal montésPasser montanus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



123

Á esqueda, macho, © X. Vázquez Pumariño; á dereita, femia, © P. Gutiérrez Varga.

Mapa de distribución do pimpín común (Fringilla coelebs) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por toda Europa, Macaronesia e norte de África ata o centro de Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Moi común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por case toda a Península e Ba-leares, agás nas chairas dos grandes ríos (Guadalquivir, Guadiana, Teixo e Ebro) e litoral levantino. En inverno atópase disperso por toda a Penín-sula. En Galicia é común e está distribuído por toda ela, coas mellores poboacións na zona centro e serras orientais (Courel, Enciña da Lastra). Cría principalmente en bosques caducifolios (carballeiras e soutos), oca-sionalmente en hortas de froiteiras e parques, e tamén en piñeirais madu-ros e ripisilva. Cómpre subliñar que esta especie está aparecendo como reprodutor en número crecente en piñeirais maduros da zona litoral antes desocupados (datos propios). Vaga durante o inverno por cultivos e bor-des de bosques.

Área de estudo. Presente en todas as cuadrículas UTM de 1x1 km da zona de estudo, agás a correspondente á ponte da Barca (onde hai posibilidades de que a especie estea presente fóra da época de cría). Anotouse uns índi-ces de abundancia máximos en maio (época reprodutora) de 12,0 aves/km en ripisilva, 11,5 en parque arborado e 4,0 en zonas de cultivos, xardíns e casas dispersas da periferia de Pontevedra. Fóra da época de cría, houbo un rexistro de 1,1 aves/km en ripisilva moi humanizada a comezos de outu-bro. Residente na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.En Galicia, a conservación de masas de árbores maduras (tanto caduci-folias como algunhas coníferas) resulta vital para a especie, así como é aconsellable o manter e fomentar a agricultura tradicional.




IKA(aves/km)

Fringilla coelebs



Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 1,12010 Maio-xuño Eucaliptal 1 0,0 1,8

Mosaico rural 7 0,0 0,3Ribeiras fluviais desarboradas

5 1,6 2,2


Táboa 51. Abundancia do pimpín común (Fringilla coelebs) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

maceiro, chinchín

pinzón vulgar

common chaffinch

Pimpín comúnFringilla coelebs (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



124

Macho, © P. Gutiérrez Varga.

Mapa de distribución do xirín (Serinus serinus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa meridional e central ata o Cáu-caso, ademais de no extremo norte de África. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e distribuído por toda ela, coas mellores poboacións na metade sur do país e, sobre todo, no val do Miño. Cría principalmente en áreas de cultivos tradicionais, provistos de árbores dispersas e zonas de herbazais. Visita tamén zonas de baldíos, por onde vaga durante o inverno.

Área de estudo. Atopouse en case todas as cuadrículas mostrexadas durante a época de cría, e, curiosamente, non houbo rexistros fóra desta (agás na Xunqueira de Alba; Cabaleiro, 2010), facendo supoñer un des-prazamento dos exemplares reprodutores cara a outras áreas. En relación con este feito, existen varias capturas para anelamento en outono e inver-no en zonas de mosaico rural de Verducido (211 exemplares en total ata 2010) e tamén en Praceres (50-60 aves aneladas a comezos da década de 1990; P. Sanmartín, com. pers.). Obtivéronse índices de abundancia só na época de cría (maio-xuño): máximo de 8,1 aves/10 ha en mosaico rural e 7,3 aves/10 ha en áreas degradadas, con 23,0 aves/km en parque urbano (Alameda) e 20,0 en áreas de cultivos, xardíns e casas dispersas.

Xestión da especie.O manter zonas de pradeiras de vexetación anual e cultivos tradicionais é beneficioso para esta pequena ave. Débese prohibir a súa captura por parte de silvestristas.




IKA(aves/km)

Serinus serinus



2010 Maio-xuño Aldea 4 2,0 2,3Áreas degradadas 3 7,3 1,8Canaval 2 2,1 1,8Mosaico rural 7 8,1 4,4parque urbano 2 4,3 3,6ribeiras fluviais desarboradas

5 1,6 2,5

Ripisilva 8 4,0 2,5zona urbanizada 14 2,9 1,8

Táboa 52. Abundancia do xirín (Serinus serinus) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

nabiñeiro, sirín

verdecillo

European serin

XirínSerinus serinus (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



125


Mapa de distribución do verderolo (Carduelis chloris) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Europa e Norte de África ata o centro de Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Estendido por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e está moi repartido por toda ela, coas mellores po-boacións nas comarcas do centro do país. Nidifica nunha ampla variedade de hábitats, empregando zonas de bosques de ribeira, sebes, cultivos e campos abandonados. En inverno frecuenta espazos abertos, buscando, igual que outros Carduelis, a presenza de cultivos e vexetación herbácea anual, visitando tamén pequenos bosquetes, sobre todo de ribeira.

Área de estudo. Ben repartido por Pontevedra e arredores: en maio (época reprodutora), anotouse un índice de abundancia máximo (en aves/km) de 6,4 aves/km en parque urbano, sendo o valor dispoñible fóra da época de cría de 2,7 aves/km en ripisilva. Ademais, en outubro de 2008 localizouse un pequeno durmidoiro dunhas nove aves nun bidueiro (Betula sp.) da rúa Antonio Taboada (Campolongo) (sinalado cun asterisco no mapa). Sinalado como residente no ENIL da Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.A conservación e fomento de pradeiras con vexetación anual semella críti-ca para a especie, así como o respecto ao arborado de ribeira.




IKA(aves/km)

Carduelis chloris


Parque urbano 1 - 3,8Outubro Ripisilva moi humanizada 2 - 2,7

2010 Maio-xuño Aldea 4 0,0 2,3Zonas degradadas 3 0,0 0,6Canaval 2 0,0 1,8Litoral 1 4,3 3,6Mosaico rural 7 1,7 2,3Parque urbano 2 3,9 6,4Ribeiras fluviais desarboradas

5 0,9 0,7


Táboa 53. Abundancia do verderolo (Carduelis chloris) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

verdeirol (nome local), verderol

verderón común

European greenfinch

VerderoloCarduelis chloris (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



126


Mapa de distribución do úbalo (Carduelis spinus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia, sobre todo en zonas de media montaña e ao norte do paralelo 50º N. Residente ou parcialmente migra-toria. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Varios núcleos reprodutores dispersos polas principais montañas da metade norte da Península, aonde se atopa aso-ciado a masas de piñeiros maduros, especialmente Pinus sylvestris. En inverno, moi estendido especialmente en zonas con amieiros, bidueiros e carballeiras adevesadas, onde chega a ser común. En Galicia cría só nos montes do extremo norte do país (Capelada, Faladoira, Xistral) e tamén no Xurés. Recentemente ten sido citado un episodio de cría en Verín (A. Xusto & X. R. Reigada, com. pers.). Fóra da época de cría, moi difundido, especialmente en zonas de ripisilva da franxa litoral e no val do Miño.

Área de estudo. Presenza sen (aparentemente) posibilidades de cría na zona da Xunqueira de Alba, e nas ribeiras arboradas (amieirais) do río Ga-fos (hábitat óptimo; V. X. Cabaleiro, com. pers.; datos propios). Unha pros-peción específica desta ave quizais derive nunha cobertura de cuadrículas moito maior da sinalada no mapa. Máximo rexistrado o día 16/1/2009 na Xunqueira de Alba con 200 exemplares (Cabaleiro, 2009d). abondoso al-gúns anos na ribeira do ría dos Gafos. No ano 2009, tres (ou catro) exem-plares cantan ata ben entrado o mes de abril no barrio do Castañal, sen evidencias de cría (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Anteriormente, 12 exem-plares foran anelados no Marco o 27/11/2005 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).

Xestión da especie.Prohibir as capturas para engaiolar por parte de silvestristas. Evitar a corta de arborado de ribeira, especialmente amieiros, salgueiros e bidueiros.

picaouro, cabecita, verdín

lúgano, jilguero lúgano

siskin

ÚbaloCarduelis spinus (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



127

Exemplar capturado para anelamento, © E. Martínez Sabarís / G. A. Anduriña.

Mapa de distribución do xílgaro (Carduelis carduelis) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Estendido por case toda Europa e norte de África ata China e Pakistán. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península e Baleares. En Galicia é común e está distribuído por case toda ela, faltando dalgunhas áreas da metade sur (áreas forestais de Pontevedra e centro de Ouren-se). Áchanse as mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Nidifica en zonas con árbores baixas, tanto en ripisilva como en bosquetes e in-cluso parques e xardíns, invariablemente preto de zonas de campos con abundancia de herbáceas, especialmente cardos (Carduum, Cirsium). En inverno vaga por zonas abertas, a miúdo na compañía doutros frinxílidos.

Área de estudo. Cría na periferia da cidade de Pontevedra, en números discretos, se ben cara o ano 2002 houbo tamén varias parellas nidificando en pequenas árbores ornamentais do centro urbano (datos propios). Na época de cría (maio-xuño) houbo unha abundancia lineal máxima de 1,8 aves/km en zona de eucaliptal, sendo o valor máis alto fóra da época de cría 2,2 aves/km en ripisilva moi urbanizada. No tocante ás densidades absolutas, obtivéronse 4,8 aves/10 ha en zonas degradadas (polígonos industriais, obras) e 2,1 aves/10 ha en mosaico rural tradicional (táboa 54). Un bando de 25 exemplares foi observado o 5/10/2008 na Xunqueira de Alba, onde é residente (Couso & Cabaleiro, 2008b; Cabaleiro, 2010b).

Xestión da especie.Os espazos abertos con abundancia de vexetación anual, sobre todo car-dos (Carduus, Cirsium), e diversas especies da ribeira, como salgueiros e amieiros, semellan vitais para esta especie. Cómpre prohibir a captura de xílgaros para gaiola.




IKA(aves/km)

Carduelis carduelis

2008 Outubro Ripisilva moi urbanizada 2 - 2,2

Ripisilva pouco humanizada

2 - 1,9

Ripisilva pouco humanizada [bis]

2 - 1,9

Zona urbana 1 - 1,52010 Maio-xuño Zonas degradadas 3 4,8 1,2

Eucaliptal 1 0,0 1,8Mosaico rural 7 2,1 1,0Parque urbano 2 0,0 0,9Riberas fluviais desarboradas

5 0,0 0,4


Táboa 54. Abundancia do xílgaro (Carduelis carduelis) en Pontevedra nos anos 2008 e 2010.

sílgaro, pintasilgo

jilguero

European goldfinch

XílgaroCarduelis carduelis (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



128

Macho, © X. Vázquez Pumariño.

Mapa de distribución do liñaceiro (Carduelis cannabina) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Atópase por case toda Europa e norte de África ata o centro de Asia. Residente ou parcialmente migratorio. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Repartido por toda a Península Ibérica e Ba-leares. En Galicia é común e distribuído por toda ela, coas mellores po-boacións nas comarcas do centro do país e en zonas altas do cuadrante sueste. Cría principalmente en zonas de monte baixo, sobre todo toxeiras (Ulex) e sebes en zonas de cultivos. En inverno vaga por áreas abertas, incluíndo campos de dunas e ermos.

Área de estudo. Distribución semellante á do xílgaro na zona abarcada, se ben non cría no contorno urbano e ademais busca como emprazamen-to de cría toxos e outros arbustos. Anotouse un índice de abundancia de 1,8 aves/km en xuño en eucaliptal, e 2,9 aves/km a mediados de outubro (época non reprodutora) en área de ripisilva pouco humanizada preto do río Gafos.

Xestión da especie.Invariablemente asociada á presenza de toxeiras altas e outras matoguei-ras alternando con cultivos, ermos e rochedos, é crítico para esta especie respectar estes hábitats, e tamén fomentar a agricultura extensiva. Dé-bese prohibir ademais a captura destas aves por parte de silvestristas.




IKA(aves/km)

Carduelis cannabina

2008 Outubro Ripisilva pouco urbanizada 2 - 2,9

2010 Xuño Eucaliptal 1 7,3 1,8

Táboa 55. Abundancia do liñaceiro (Carduelis cannabina) en Pontevedra no ano 2010.

liñaceiro común, nabiñeiro, pardillo

pardillo común

common linnet

LiñaceiroCarduelis cannabina (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



129

Exemplares capturados para anelamento: esquerda, © E. Martínez Sabarís; dereita, macho, © P. Sanmartín Santiago.

Mapa de distribución do cardeal (Pyrrhula pyrrhula) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Cría a través de toda Eurasia, desde Portugal ata Xapón. Residen-te común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a rexión eurosiberiana da Península Ibérica, desde o norte de Portugal e cordal cantábrico ata os Pirineos e Cataluña. En inverno disperso por toda a Península, agás no extremo sur. En Galicia é común en xeral e ben repartido por todo o país, agás certas zonas de influencia mediterránea do cuadrante sueste. Acada as mellores densidade no val do Miño en Lugo. Cría en zonas boscosas, frecuentando zonas de bosque de ribeira, carballeiras, zonas de froiteiras e incluso eucaliptais preto de ríos. Semella que a presenza de arborado denso con sotobosque é favorable para a especie.

Área de estudo. Restrinxido á ripisilva do complexo Alba-Lérez, onde pode ser común (máximo de 3,6 aves/10 ha; táboa 56). Non se descarta a presenza dalgún individuo na zona de bosque de ribeira do río Gafos, especialmente na zona de Tomeza.

Xestión da especie.A conservación de áreas de ripisilva e pequenos bosquetes caducifolios resultará positiva para a especie.




IKA(aves/km)

Pyrrhula pyrrhula

2010 Maio-xuño Ribeiras fluviais desarboradas 5 1,5 0,4

Ripisilva 8 3,6 0,9

Táboa 56. Abundancia do cardeal (Pyrrhula pyrrhula) en Pontevedra no ano 2010.

paporrubio real, chinca

camachuelo común

common bullfinch

CardealPyrrhula pyrrhula (Linnaeus, 1758)



norte

0 0,5 km



130

Esquerda, femia, © C. D. Romay Cousido; dereita, macho, © P. Gutiérrez Varga.

Mapa de distribución da escribenta común (Emberiza cirlus) en Pontevedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Atópase desde Portugal e Inglaterra ata Turquía e desde Marrocos a Tunicia. Residente, con algunha dispersión invernal. Común (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Distribuído por toda a metade norte da Penín-sula e zonas montañosas da metade sur; tamén nas Baleares. En Galicia é común e repartido por toda ela, coas mellores poboacións nos vales do Miño e Sil. Cría nunha ampla variedade de hábitats, frecuentando zonas de bosques de ribeira, sebes, cultivos, zonas de froiteiras e matogueiras litorais. Evita zonas de monte baixo extenso e rochedos (ao contrario que Emberiza cia). En inverno vaga por cultivos con sebes e nas proximidades de ermos.

Área de estudo. Relativamente común na periferia da cidade, anotouse en maio (época reprodutora) un índice de abundancia de 1,0 aves/km en ripisilva e de 8,0 aves/km en zonas de cultivos, xardíns e casas disper-sas da periferia de Pontevedra (Campolongo). Presente ocasionalmente fóra da época de cría en zona urbana (observación en Ponte Boleira en outubro de 2008).

Xestión da especie.Conservar zonas de ripisilva e pequenos bosquetes semella fundamente para a especie. O manter a agricultura extensiva (tradicional) pode ser un punto forte que beneficie a esta ave entre outras.




IKA(aves/km)

Emberiza cirlus 2008 Maio Ripisilva 2 - 1,0Mosaico rural 1 - 8,0

Táboa 57. Abundancia da escribenta común (Emberiza cirlus) en Pontevedra no ano 2008.

escribiente, escribidor

escribano soteño

cirl bunting

Escribenta comúnEmberiza cirlus (Linnaeus, 1766)



norte

0 0,5 km



131

Plumaxe invernal, © C. D. Romay Cousido.

Mapa de distribución da escribenta das canaveiras (Emberiza schoeniclus) en Ponte-vedra nos anos 2008 a 2010.

Distribución e hábitat. Abundancia.Global. Distribuído por case toda Eurasia ata o Pacífico e Himalaia. Par-cialmente migratorio. Común localmente (Snow & Perrins, 1998b).

Península Ibérica. Galicia. Vulnerable en España. En Perigo de Extin-ción en Galicia. Poboacións reprodutoras correspondentes á subespecie E. s. whitherby na metade oriental da Península e a E. s. lusitanica na occidental, sendo as dúas escasas e ameazadas. Habitan canaveiras ben conservadas, con pasteiros, xunqueiras e cultivos cercanos. En inverno chega a subespecie europea, E. s. schoeniclus, considerada en España Vulnerable, que pode formar durmidoiros de grande tamaño en áreas da metade oriental do estado, estando máis dispersa polo resto. En Galicia cría a subespecie E. s. lusitanica cunha poboación inferior ás 150 parellas e quizais menor de 100, concentradas nos esteiros do río Anllóns, Tambre, Miño e, sobre todo, no Baixo Ulla. En inverno áchanse aves (a maioría schoeniclus) en áreas chairas provistas de prados húmidos, cultivos e árbores de ribeira (sobre todo vimbieiros Salix viminalis) de todo o país.

Área de estudo. Presenza regular en escaso número entre novembro e febreiro na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b), localizándose 7-8 exemplares en decembro de 2008 (varios capturados para anelamento) e xaneiro de 2009 (Cabaleiro, 2008d, 2009g), obténdose tamén rexistros en invernos anteriores (P. Sanmartín, com. pers.). Non se descarta a pre-senza de E. s. lusitanica, incluso como reprodutor ocasional en no ENIL da Xunqueira de Alba.

Xestión da especie.Evitar a eliminación de canaveiras e xunqueiras, sobre todo na época de cría, e respectar o arborado de ribeira. A agricultura extensiva podería be-neficiar a esta interesante ave.

escribiente, escribana

escribano palustre

reed bunting

Escribenta das canaveirasEmberiza schoeniclus (Linnaeus, 1758)



137, Ocasional, Non reprodutora, Nativa

Pato frisadoAnas strepera (Linnaeus, 1758)(Hemisferio norte). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Caba-leiro, 2010b).


Cerceta do estíoAnas querquedula (Linnaeus, 1758)(Eurasia, inverna en África). Vulnerable en España. Ocasional, existen dúas citas na Xunqueira de Alba a finais dos anos 90 (P. Sanmartín, com. pers.).


Cerceta aliazulAnas discors (Linnaeus, 1766)(Norteamérica). Divagante, obtívose un rexistro dun macho na Xunqueira de Alba en maio de 2007 (Abuín, 2007), que sería visto por varios obser-vadores (polo menos entre o 1 e o 8 de maio). Apesar de ser unha especie frecuente en coleccións zoolóxicas, o comportamento esquivo e as datas (primavera, momento no que se produciron moitas citas en Iberia; De Jua-na, 2006) fan pensar nunha ave salvaxe.

Cerceta aliazul, © C. D. Romay.

140, Ocasional, Non reprodutora, Introducida

Pato picopintoAnas poecilorhyncha (Forster, 1781)(Asia). Introducida. Ocasional, existe unha observación de dúas femias no río Lérez en Pontevedra en maio de 1999 (Fernández-Cordeiro et al., 2002).


132

Baixo este epígrafe danse a coñecer varias especies citadas na área de estudo da cidade de Pontevedra en anos anteriores a 2008, todas elas apenas nunha ou dúas ocasións, e que se supoñen, porén, ocasionais na zona. Algunhas especies, como a cerceta aliazul, son raras mesmo a nivel español e europeo. Faise unha especial énfase na información sobre aves introducidas, subliñando a necesidade de evitar novas soltas destas especies alóctonas:


Cerceta caneleiraDendrocygna bicolor (Vieillot, 1816)(Sur e centro de Asia). Especie introducida. Ceibouse unha parella na illa das Esculturas, no río Lérez, en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Un individuo permaneceu nesa zona ata, polo menos, o ano 2007 (P. Sanmartín, com. pers.).


Ganso de cabeza riscadaAnser indicus (Latham, 1790)(Sur e centro de Asia). Especie introducida. Liberouse unha parella na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997).


Ganso de cara brancaBranta leucopsis (Bechstein, 1803)(Eurasia). Especie divagante en Galicia, sobre todo en inverno, aínda que existen numerosos exemplares en coleccións particulares e algúns par-ques públicos (por exemplo en Allariz; datos propios). Ceibáronse cinco “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997, que subsistiron poucos anos (Diario de Pontevedra, 25/7/1997; P. Sanmartín, com. pers.).


Pato carolino*Aix sponsa (Linnaeus, 1758)(Norteamérica). Especie alóctona, liberáronse cinco “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Descoñé-cese canto tempo perviviron estas aves na zona, aínda que un macho sería observado e fotografado o 27/4/2006 na zona (V. X. Cabaleiro, com. pers.).* nome galego non oficial.


AsubiónAnas penelope (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Ocasional, foron observadas dúas aves no Lérez baixo a ponte da AP-9 en febreiro de 2007 (González, 2007a).

Outras aves citadas en Pontevedra




Pato filipino*Anas luzonica (Fraser, 1839)(Illas Filipinas). Especie alóctona, ceibouse unha parella na illa das Escultu-ras en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Endémica das illas Filipinas, en estado silvestre está considerado Vulnerable a nivel mundial.* nome galego non oficial.


Cerceta de colar*Callonetta leucophrys (Delacour, 1936)(Centro e sur de Sudamérica). Especie alóctona, liberáronse tres “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Descoñécese canto tempo perviviron estas aves na zona.* nome galego non oficial.


Pato rubioNetta rufina (Pallas, 1773)(Eurasia). Especie escasa en Galicia, presente sobre todo en outono e inverno. Ceibáronse dúas “parellas” na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997).


Pato cristadoAythya fuligula (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Especie invernante en Galicia. Observouse un exemplar asigna-ble ao xénero Aythya na illa das Esculturas hai varios anos (P. Sanmartín, com. pers.), sendo probable esta especie ou algún híbrido de orixe do-méstica con outro Aythya, frecuentes en catividade (datos propios).


Mergo grandeMergus merganser (Linnaeus, 1758)(Zonas subárticas). Ocasional, hai unha cita no Lérez nos anos 80 (Fernán-dez de la Cigoña, 1989).


Pavo real*Pavo cristatus (Linnaeus, 1758)(Sur de Asia). Especie alóctona, ceibouse unha parella de tres anos de idade e outra da forma P. c. f nigripennis na illa das Esculturas en xullo de 1997 (Diario de Pontevedra, 25/7/1997). Descoñécese canto tempo perviviron estas aves na zona.* nome galego non oficial.


FaisánPhasianus colchicus (Linnaeus, 1758)(Asia). Introducida. Ocasional, existe unha cita dun macho nun campo da pa-rroquia de Alba, Pontevedra en marzo e abril de 2003 (Álvarez, 2007b), xusto no límite da Área de estudo. Outro exemplar foi visto hai unos años en Verdu-cido, moi preto da área de estudo (P. Sanmartín, com. pers.). Cómpre atribuír estes rexistros a exemplares ceibados por cazadores con fines cinexéticas.


Corvo mariño cristadoPhalacrocorax aristotelis (Linnaeus, 1761)(Litoral europeo e do noroeste de África). En Perigo de Extinción en Es-paña. Vulnerable en Galicia. Mencionado como residente na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b), se ben quizais só sexa divagante na zona.

Corvo mariño cristado, © C. D. Romay.


Pelicano brancoPelecanus onocrotalus (Linnaeus, 1758)(Eurasia e norte de África). Ocasional, mencionado por Seoane en setem-bro de 1857 en Pontevedra (Penas et al., 1991).


Garzota grandeEgretta alba (Linnaeus, 1758) (Cosmopolita). Citada o 23/03/2005 na Xunqueira de Alba (Piñeiro, 2011). O seu nome científico aparece a miúdo como Casmerodius albus ou Ar-dea alba.


Cegoña brancaCiconia ciconia (Linnaeus, 1758)(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


133



Cegoñas brancas, © X. Vázquez Pumariño.


Cegoña negraCiconia nigra (Linnaeus, 1758)(Eurasia, inverna nos trópicos). Vulnerable en España. Ocasional, cítaa Fernán-dez de la Cigoña (1989) na cidade de Pontevedra. Arcas & Cabaleiro (2004a) menciona unha ave sobrevoando a cidade cara o leste en abril de 2004.


Miñato abelleiroPernis apivorus (Linnaeus, 1758)(Eurasia, inverna en África). Ocasional, rexistráronse dous exemplares so-brevoando a estrada entre Tomeza e Salcedo, xusto no bordo meridional da área de estudo, en xullo de 2006 (Álvarez, 2006).


Miñato negroMilvus migrans (Boddert, 1783)(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


EsmerillónFalco columbarius (Linnaeus, 1758)(Zonas árticas e tépedas do hemisferio norte). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


Poliña pintaPorzana porzana (Linnaeus, 1766)(Eurasia, inverna zonas cálidas). Ocasional ou moi escasa, obtívose unha cita dunha ave na Xunqueira de Alba en novembro de 2000 (Piñeiro, 2003b).


PernalongaHimantopus himantopus (Linnaeus, 1758)(Mediterráneo e Asia). Vulnerable en Galicia. Divagante, coñécese unha mención de dous exemplares na Xunqueira de Alba en maio de 1987 (Cabaleiro, 1990).


Bilurico patirrubioTringa totanus (Linnaeus, 1758)(Europa e Asia, inverna tamén en África). Vulnerable en España. Existe unha cita na xunqueira da Puntada o dia 12/9/2007 (E. González, com. pers.). Mencionado tamén na Xunqueira de Alba, con estatus descoñecido actualmente (Cabaleiro, 2010b).

Bilurico patirrubio, © C. D. Romay.


ArceaScolopax rusticola (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Vulnerable en Galicia. Rara, hai unha cita nos arrabaldos de Pontevedra en febreiro de 2006 (Cabaleiro, 2006b) e unha mención dun cazador arredor do ano 2006 dun exemplar que entrou nun bosquete ao norte da Xunqueira de Alba (P. Sanmartín, com. pers.).


Gaivota pequenaLarus minutus (Pallas, 1776)**(Eurasia). Divagante, anotouse unha ave en xullo de 2003 en Lourido, Poio, xusto no límite da zona de estudo (Piñeiro, 2007). Irregular na parte externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).** tamén denominada Hidrocoloeus minutus (Pallas, 1776) (Van Duivendijk, 2010).


Gaivota tridáctilaRissa tridactyla (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Vulnerable en Galicia. Ocasional, citouna Seoane en Ponteve-dra no século XIX (Penas, 1991). Non hai datos recentes. Irregular na parte externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).


134




Carrán árticoSterna paradisaea (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Moi raro, existe un rexistro dun exemplar no peirao da Estribela, na cidade de Pontevedra, o 16/9/1988 (Cabaleiro & Sanmartín, 2010b).


Carrán pequenoSterna albifrons (Pallas, 1764)**(Eurasia). Moi raro, observáronse dous exemplares en setembro de 2003 no esteiro do río Lérez, en concreto en zonas de limos de Lourido, Poio, xusto no límite da zona de estudo (Fernández-Cordeiro, 2007b). Escaso na parte externa da ría de Pontevedra (E. Martínez, com. pers.).** tamén denominada Sternula albifrons (Pallas, 1764) (Van Duivendijk, 2010).


Gaivina de cara brancaChlidonias hybrida (Pallas, 1811)(Mediterráneo e Asia). Ocasional, foi obtida unha cita dun adulto na Xun-queira de Alba en setembro de 1995 (Cabaleiro & Sanmartín, 2002).


Gaivina negraChlidonias niger (Linnaeus, 1758)(Eurasia e Norteamérica, inverna en zonas cálidas). En Perigo de Extin-ción en España. Irregular na zona, hai constancia de polo menos unha cita de dous individuos nas Corvaceiras, esteiro do Lérez, en outubro de 2002 (Romay, 2006b). Escaso na parte externa da ría en outono (E. Mar-tínez, com. pers.).

Gaivina negra, © X. Vázquez Pumariño.

Gaivota tridáctila, © M. Nercellas Méndez.


Arao pequenoAlle alle (Linnaeus, 1758)(Ártico, inverna en latitudes algo máis mornas). Mencionado un exemplar “hai bastantes anos” no río Lérez moi preto da ponte da Barca por Enrique Serrano Corroto (P. Sanmartín, com. pers.).


Rula rosada*Streptopelia roseogrisea (Sundevall, 1857)(África). Introducida. Especie frecuente en catividade, con diversas varie-dades de cor, predominando as brancacentas e as de cor ante pálida. Un único rexistro dun exemplar comendo xunto a 10 Streptopelia decaocto nun xardín preto da rúa Loureiro Crespo o 14/12/1989 (V. X. Cabaleiro, com. pers.). Unha observación en maio de 2008 dun exemplar de Strepto-pelia sp. moi pálido en Campolongo non foi confirmada (datos propios).* nome galego non oficial.


LavercaAlauda arvensis (Linnaeus, 1758)(Europa e Asia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


135



Laverca, © X. Vázquez Pumariño.


Andoriña das barreirasRiparia riparia (Linnaeus, 1758)(América, Europa, África e boa parte de Asia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


Pedreiro cincentoOenanthe oenanthe (Linnaeus, 1758)(Eurasia, inverna en África). Rexistrado nunha ocasión na cidade de Pon-tevedra: un exemplar polas vías do tren entre a rúa Xaquín Costa e a esta-ción de ferrocarril o 11/10/1991 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).


Tordo charloTurdus viscivorus (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).


Folosa grandeAcrocephalus arundinaceus (Linnaeus, 1758)(Europa e oeste de Asia, inverna na África subsahariana). Mencionado na Xunqueira de Alba, con estatus descoñecido actualmente (Cabaleiro, 2010b).


Folosa pálidaHippolais opaca (Cabanis, 1850)**(Mediterráneo occidental, inverna en África). Divagante, hai unha cita de tres exemplares de Hippolais pallida na Xunqueira de Alba en agosto de

1988 (Díaz, 1988). Houbo unha separación recente no ámbito taxonómico das poboacións orientais e occidentais da especie, constituíndose H. opa-ca na Península Ibérica e noroeste de África (Del Hoyo et al., 2007). A este novo taxón cabería asignar a observación pontevedresa.** tamén denominada Iduna opaca (Cabanis, 1850) (Van Duivendijk, 2010).


Escribenta amarelaEmberiza citrinella (Linnaeus, 1758)(Eurasia). Unha única cita na área de estudo: seis exemplares (entre eles un macho e dúas femias) polas vías do tren entre a rúa Xaquín Costa e a estación de ferrocarril o 3/3/1990 (V. X. Cabaleiro, com. pers.).


TrigueirónEmberiza calandra (Linnaeus, 1758)(Europa, noroeste de África e suroeste de Asia). Mencionado en pasaxe na Xunqueira de Alba (Cabaleiro, 2010b).

Trigueirón, © P. Gutiérrez Varga.

Ademais, outra especie foi citada moi preto da área de estudo, conside-rándose factible a súa presenza dentro desta:

BubelaUpupa epops (Linnaeus, 1758)(Eurasia, inverna en África). Citada dúas veces en zonas próximas ao límite nordeste da área de estudo: un exemplar no Castelo, Lérez, en abril de 2007 (Sanmartín, 2007a) e outro exemplar no mesmo lugar o 29/3/2009 (Sanmartín, 2009i). Non se descarta a súa presenza ocasional dentro da zona de estudo.


136



No presente estudo plásmase a diversidade de aves rexistrada na cidade de Pontevedra e o seu contorno, tanto historicamente (175) como nos anos 2008 a 2010 (131). Estes valores pódense considerar altos no con-texto das cidades galegas, unha vez que nun estudo semellante en San-tiago de Compostela (C. D. Romay, en prep.) o número de especies non supera as 90 e os valores son aínda menores en cidades como Ourense e Lugo (datos propios). A explicación podería ser que a cidade de Ponte-vedra presenta un bo número de hábitats variados e adecuados para as aves na súa periferia (ENIL da Xunqueira de Alba, intermareal de Lourido-Mollabao, ripisilva do Lérez e do Gafos), que a día de hoxe, presentan un estado de conservación relativamente bo. Ademais, os parques e xardíns da cidade acollen no seu seo, ao amparo de grandes árbores, multitude de aves nidificantes, e tamén nutridos durmidoiros (datos propios).

Como xa se apuntou na introdución, unha elevada diversidade de aves nun territorio determinado está en correlación cun ambiente san e susten-table ambientalmente (BirdLife International, 2004; SEO/BirdLife, 2007). Isto fai das aves uns excelentes indicadores ambientais, tanto que o indicador poboacións de aves silvestres vén sendo usado a nivel local, rexional e incluso estatal nalgúns países para avaliar a calidade de vida e a sustentabilidade das actividades humanas (McMahon, 2002).

As aves son cualificadas como un grupo paraugas, unha vez que coa conservación das áreas máis importantes para estas conséguese pro-

texer o conxunto da biodiversidade (SEO/BirdLife, 2007). Para lograr este obxectivo de conservar a diversidade é necesario coñecer a abundancia e distribución das especies presentes, ademais de proceder ao seguimento das mesmas (CEA, 2005; SEO/BirdLife, 2007; Escandell, 2008). Efectiva-mente, estes indicadores son pezas chave xa que axudan a detectar os problemas, a propor accións para melloralos e a avaliar a eficacia destas accións (CEA, 2005).

Seguindo o esquema marcado por SEO/BirdLife (2007) nunha experiencia piloto de estudo dunha comunidade de aves en ambiente urbano (Santan-der), identíficanse as zonas (neste caso, cuadrículas UTM de 1x1 km) de maior diversidade na área de estudo para as aves reprodutoras (figura 7). Paralelamente, realízase o mesmo procedemento coas aves residentes e non reprodutoras (figura 5, 6 e 8). A diversidade de aves reprodutoras, e tamén as de non reprodutoras, son excelentes indicadores ambientais: a maior diversidade, mellor calidade dos hábitats presentes na cuadrícula de estudo e mellor calidade de vida para os seres humanos que vivan no contorno desa zona (MacMahon, 2002). Unha valoración global desta diversidade dáse nas figuras 9 e 10, onde se aprecia a maior diversidade das cuadrículas do ENIL da Xunqueira de Alba e da Illa das Esculturas, neste último lugar moi probablemente pola existencia de varias especies de anátidas introducidas, aínda que tamén pola existencia nos seus arre-dores de bosque de ribeira relativamente ben conservado (datos propios).

Figura 5. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km fóra da época de cría. Inclúese tanto aves en invernada como en migración, tanto nativas como introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.

Figura 6. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na época de cría pero que non mostraron evidencias de reprodución. Inclúese ás especies introduci-das; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.


137Discusión



Figura 7. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na época de cría (só aves con posibilidades de cría): Inclúense tamén ás especies introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.

Figura 8. Número de especies detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km tanto na épo-ca de cría como fóra de ela (residentes). Inclúese ás especies introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.

Figura 9. Total de especies de aves detectado por cuadrícula UTM de 1x1 km na zona de estudo ao longo do ciclo anual. Inclúese ás especies introducidas; exclúense ás 40 especies detectadas antes de 2008.

Figura 10. Representación da diversidade de especies por cuadrícula UTM de 1x1 km segundo categorías semicuantitativas, a partir dos datos da figura 9.


138



Outro indicador ambiental empregado sería o de raridade: así, nunha área determinada, son consideradas raras ou de distribución restrinxida as especies que ocupen un menor número de cuadrículas. Estas especies raras a miúdo presentan (sobre todo aquelas nidificantes) problemas de conservación non só a nivel local, senón nunha escala máis ampla (CEA, 2005; SEO/BirdLife, 2007). As cuadrículas que teñan un maior número de especies raras son consideradas de maior valor desde o punto de vista da diversidade, e, polo tanto, serían de conservación prioritaria. Na maior parte dos casos, estas cuadrículas que acollen especies raras tamén adoi-tan ser as que posúen maior diversidade de aves reprodutoras e/ou non reprodutoras, polo que os indicadores ambientais de diversidade e rari-dade están netamente relacionados (SEO/BirdLife, 2007). Para o caso de Pontevedra, é a cuadrícula da Xunqueira de Alba a que presenta un maior número de especies raras: 27, que non se localizaron en ningunha outra cuadrícula da área de estudo no período 2008-2010.

Por último, no referente ao estado de ameaza das 169 especies rexistra-das historicamente na área de estudo, obtivéronse datos das seguintes especies ameazadas:

Mundial: unha especie considerada “Vulnerable” (Acrocephalus paludico-la) (BirdLife International, 2004).

España: cinco especies/taxóns consideradas “En Perigo” (Phalacroco-rax aristotelis, Gallinago gallinago, Numenius arquata, Chlidonias niger e Emberiza schoeniclus lusitanica), se ben as aves observadas na zona de Pontevedra son non reprodutoras (a categoría refírese a aves reprodutoras para Gallinago gallinago, Numenius arquata e Chlidonias niger) (Madroño et al., 2004).

España: oito especies/taxóns consideradas “Vulnerables” (Ciconia nigra, Anas crecca, Anas querquedula, Rissa tridactyla, Streptopelia turtur, Acro-cephalus paludicola e Emberiza schoeniclus schoeniclus) (Madroño et al., 2004).

Galicia: tres especies/taxóns consideradas “En Perigo” (Gallinago gallina-go, Numenius arquata e Emberiza schoeniclus lusitanica), se ben as aves observadas na zona de Pontevedra son non reprodutoras (a categoría refírese a aves reprodutoras nos dous primeiros casos) (Xunta de Galicia, 2007).

Galicia: catro especies consideradas “Vulnerables” (Himantopus himanto-pus, Rissa tridactyla, Scolopax rusticola e Luscinia svecica), se ben as aves observadas na zona de Pontevedra son non reprodutoras (a cate-goría refírese a aves reprodutoras nos segundo e terceiro caso) (Xunta de Galicia, 2007).

Todos estes taxóns ameazados foron avistados en tres zonas ben dife-renciadas: o ENIL da Xunqueira de Alba, o intermareal de Mollabao e a ripisilva do río Gafos.

Unha vez determinadas as cuadrículas de maior diversidade (ENIL da Xunqueira de Alba e Illa das Esculturas), xunto con aquelas que posúen máis aves raras ou de distribución restrinxida (ENIL da Xunqueira) e as que acollen máis especies ameazadas (ENIL da Xunqueira, intermareal de Mollabao e ribeiras do Gafos), procédese a delimitar as zonas destas cua-drículas onde se obtiveron a maior parte dos rexistros das aves, incluíndo aqueles hábitats mellor conservados ou de maior interese (bosques cadu-cifolios, ripisilva, xunqueiras, humidais con helófitas, intermareais, áreas de cultivos tradicionais e sebes).

O resultado plásmase na Figura 11, onde se detallan catro espazos de conservación prioritaria na zona de estudo, os seguintes:

A. Xunqueira de Alba e río Rons. Comprende toda a extensión do Es-pazo Natural de Interese Local da Xunqueira de Alba ata o límite coa aldea de Alba, as augas libres e vexetación ribeirega da lagoa de Alba, o esteiro do río Rons e diversas zonas de arborado e de herbazais localizados nas proximidades destes lugares.

B. Ripisilva do río Lérez. Río Lérez augas arriba da antiga TAFISA, con-siderando a marxe dereita do río (illa das Esculturas, ripisilva da pa-rroquia de Lérez) e a marxe esquerda desde a ponte da vía férrea ata Monteporreiro.

C. Intermareal de Lourido-Mollabao. Comprendería o esteiro do Lérez desde a ponte da AP-9 cara a ría. Son zonas de fangos e bancos de area de elevada produtividade, frecuentados sobre todo por limícolas, gaivotas, garzas e carráns.

D. Ribeiras do río Gafos. No río Gafos, considérase de conservación

prioritaria as zonas de árbores caducifolias e ripisilva entre a rúa Anto-nio Taboada (parque de Campolongo) e a estación de autobuses, re-centemente rehabilitadas, e tamén a ripisilva parcialmente recuperada entre a estación de autobuses e a avenida de Vigo ata a rotonda da estrada cara Montecelo e Bora. En Campolongo, sería interesante con-servar, na medida do posible, as zonas de leiras de cultivo tradicional, campos, sebes e árbores illadas ou en pequenos rodais nos arredores do colexio da ONCE ao norte ata a rúa Fernández Ladreda, ao sur ata o centro comercial de Carrefour, ao oeste ata a rúa Campolongo e ao leste ata a estación de autobuses.

Para todas estas áreas, é imprescindible garantir a súa protección fronte a agresións humanas:

Eliminar proxectos de apertura de viais (pistas, estradas).

Rexeitar a súa urbanización, agás se se trata de observatorios ornitolóxi-cos o pequenos puntos de informacións.

Evitar a toda costa a contaminación de ríos e litorais.

Desbotar a corta de árbores de ribeira e caducifolios.

Fomentar a agricultura e a gandaría extensiva.

Respectar as colonias de cría dalgunhas aves en edificios antigos.

Instalar caixas niño para algunhas aves forestais.

Só con estas medidas podemos garantir a conservación das aves na cida-de de Pontevedra para as vindeiras xeracións.

Figura 11. Espazos de conservación prioritaria para as aves na área de estudo.

A. Xunqueira de Alba e río Rons; B. Ripisilva do Lérez; C. Intermareal de Lourido-Mollabao; D. Ribeiras do río Gafos.


139



Rexistráronse 175 especies de aves en Pontevedra cidade e contorno inmediato, o que se pode calificar de diversidade “alta” para este grupo de vertebrados no contexto das vilas e cidades galegas.

22 destas especies son aves introducidas polo home na zona, tanto con fines ornamentais como de forma accidental.

Predominan as especies non nidificantes (110) sobre as nidificantes (65).

Das 175 aves rexistradas, unha está considerada “Vulnerable” a nivel mun-dial, cinco están “En Perigo de Extinción” en España, oito son “Vulnera-bles” en territorio español, tres están “En Perigo de Extinción” en Galicia e catro máis son consideradas “Vulnerables” en territorio galego.

Durante os anos 2008 a 2010, anos no que se efectuaron as mostraxes inten-sivas de campo, obtivéronse evidencias de presenza de 131 especies de aves.

A poboación reprodutora da gaivota patiamarela (Larus michahellis) no nú-cleo urbano de Pontevedra foi de aproximadamente 60 parellas en 2008 e 65-70 parellas e 2010, cunha produtividade de 1,7±0,1 polos por niño, o que se traduciría na cría de máis de 100 xuvenís por cada ano.

O volume de efectivos en durmidoiros foi o seguinte: 35000 aves en seis durmidoiros no caso do estorniños pinto (Sturnus vulgaris) e negro (Stur-

nus unicolor) (máis da metade desta cantidade correspondería á primeira especie); 520 aves en tres durmidoiros no caso da pega (Pica pica) e nú-meros menores en 1-2 durmidoiros para as seguintes especies: rula turca (Streptopelia turtur), pardal común (Passer domesticus) e verderolo común (Carduelis chloris).

As cuadrículas con maior diversidade foron as correspondentes á Xun-queira de Alba e illa das Esculturas-río Lérez, con 103 e 63 especies de aves respectivamente (ver Figura 9).

En base á riqueza de especies, aos rexistros de especies ameazadas e á presenza de presenza de hábitats de interese para as aves, propóñense as áreas de conservación prioritaria na cidade e arredores: A. Xunqueira de Alba e río Rons; B. Ripisilva do Lérez; C. Intermareal de Lourido-Mollabao; D. Ribeiras do río Gafos (Figura 11).

As liñas mestras da xestión das especies de aves de Pontevedra pasan por eliminar proxectos de infraestruturas viais e arquitectónicas, evitar a contaminación de ríos e litorais, de evitar a corta de árbores de ribeira e caducifolios, de fomentar a agricultura e a gandaría extensiva, de respec-tar as colonias de cría dalgunhas aves en edificios antigos e de instalar caixas niño para algunhas aves forestais.

Lavandeira branca (Motacilla alba) © X. Vázquez Pumariño


140Conclusións



Agradecer á Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra a oportunidade de realizar este estudo. Á toda a corporación municipal e á Policía Local de Pontevedra, polas facilidades dadas e de xeito especial a José Benito. A todas as persoas que aportaron rexistros, en especial aos compañeiros Pablo Sanmartín, Vítor Xosé Cabaleiro e Encarna Gon-zález, bos coñecedores da avifauna pontevedresa que ademais axudaron na revisión do texto. A todos os fotógrafos que cederon amablemente as fotografías para o presente traballo: Vítor Xosé Cabaleiro, Antonio Fon-toira, Juan Antonio García, Juan Gómez, Miguel González-Vélez, Pablo Gutiérrez, Luis Iglesias (Aporta Comunicación), Fernando Jubete, Oscar Martínez, Emilio Martínez (Grupo Anelamento Anduriña), Rafael Muñoz, Martiño Nercellas, Atocha Ramos, Ricardo Ramos, Xosé Ramón Reigada, Juan Sagardía, e Pablo Sanmartín.

Catorra de Kramer (Psittacula krameri) © R. Ramos


141Agradecementos



Abuín, R. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio 2007): Anas discors. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Alström, P.; Aymí, R.; Clement, P.; Dyrcz, A.; Gargallo, G.; Hawkins, A. F. A.; Madge, S. C.; Pearson, D. J. & Svensson, L. 2006. Family Sylvidae (Old World Warblers), en del Hoyo, A.; Elliott, A. & Christie, D. Handbook of the Birds of the World. Vol. 11: Old World Flycatchers to Old World Warblers. Lynx Edicions, Barcelona.

Álvarez, D.; Fernández, M. & Mouriño, J. 2007. Noticiario Ornitolóxico (xuño 2007): Larus marinus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Álvarez, L. 2006. Noticiario Ornitolóxico (xullo 2006): Pernis apivorus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Álvarez, L. 2007. Faisán común Phasianus colchicus, en Salaverri, L. J. & Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Álvarez, R. 2007. Tachybaptus ruficollis. En: Sociedade Galega de Ornito-loxía. URL: http://www.sgosgo.org/fotos.asp?id_fotos=1365

Anónimo. 2008. LICRíoLérez. Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia. URL: http://www.siam-cma.org (con acceso: 15/12/2010).

Barros, Á. & Galán, P. (ed.). 2000. V Anuario das aves de Galicia 1997. Álvaro Barros & Pedro Galán editores, A Coruña.

BirdLife International. 2004. Birds in the European Union: a status as-sessment. Wageningen, Holanda.

Brinzal. 2008. Cajas nido para rapaces nocturnas. URL: http://www.brin-zal.org/cajasnido.htm (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. 2010a. Muscicapa striata Papamoscas cincento, en: Martínez Mariño, J. M. (coord.). Anuario Histórico das Aves de Galicia, pp. 199. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Com-postela.

Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. 2010b. Sterna paradisaea Carrán ártico, en: Martínez Mariño, J. M. (coord.). 2010. Anuario Histórico das Aves de Galicia, pp. 93. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compos-tela.

Cabaleiro, V. X. 2008a. Estudo das aves migradoras posnupciais no hu-midal Xunqueira de Alba, Pontevedra. Excmo. Concello de Pontevedra. Concellería de Medio Ambiente Natural.

Cabaleiro, V. X. 2008b. Anthus spinoletta, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008c. Anas crecca, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008d. Emberiza schoeniclus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008e. Gallinago gallinago, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008f. Motacilla alba, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008g. Streptopelia decaocto, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008h. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con

acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008i. Psittacula krameri, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008j. Sylvia undata, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008k. Anthus pratensis, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008l. Sylvia communis, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008m. Saxicola rubetra, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008n. Estrilda astrild, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008ñ. Oriolus oriolus, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008o. Anthus trivialis, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008p. Lanius collurio, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008q. Ficedula hypoleuca, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008r. Lanius senator, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008s. Sylvia communis, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008t. Acrocephalus paludicola, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008u. Ardea purpurea, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2008v. Jynx torquilla, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009a. Aix galericulata, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con


142Bibliografía



acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009b. Hirundo rustica, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009c. Gallinago gallinago, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009d. Carduelis spinus, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009e. Anthus spinoletta, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009f. Estrilda astrild, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009g. Emberiza schoeniclus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009h. Anas crecca, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009i. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009j. Cygnus atratus, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009k. Columba palumbus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2009l. Turdus iliacus, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2010a. Falco eleonorae, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2010b. GuíadeavesdoENILXunqueiradeAlba. Con-cellalía de Medio Ambiente Natural do Concello de Pontevedra. 88 pp.

Cabaleiro, V. X. & Couso, B. en prep. Garza vermella Ardea purpurea, en Polo, M.; Justo, A. & Aleu, E. XIII Anuario das Aves de Galicia 2005. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Cabaleiro, V. X. & Sanmartín, P. A. 1996. Carrán caribranco Chlidonias hybrida, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). III Anuario das Aves de Galicia 1995. Grupo Erva, Vigo.

Cabaleiro, V. X. 1990. Himantopus himantopus. Ardeola 37: 338.

Cabaleiro, V. X. 2004a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2004): Ciconia nigra. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2004b. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2004): Ficedula hypoleuca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2005a. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2005): Hirundo rus-tica. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2005b. Noticiario Ornitolóxico (setembro 2005): Ardea

purpurea. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2005c. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2005): Apus apus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006a. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2006): Gallinago gallinago. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006b. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2006): Scolopax rusticola. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006c. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2006): Turdus ilia-cus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006d. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2006): Hirundo rus-tica. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006e. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Anthus trivialis. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006f. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Cettia cetti. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006g. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Phylloscopus ibericus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2006h. Noticiario Ornitolóxico (abril 2006): Apus apus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Apus apus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (xullo 2007): Falco subbu-teo. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Cabaleiro, V. X. 2007c. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2007): Ficedula hypoleuca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2008a. Streptopelia decaocto, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. So-ciedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009a. Athene noctua, en: Socieda-de Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009b. Estrilda astrild, en: Socieda-de Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Casalderrey, C. & Sanmartín, P. A. 2009c. Larus ridibundus, en: Socie-dade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Socieda-de Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

CEA. 2005. Diseño y puesta a punto de un indicador del estado de con-servación de la biodiversidad basado en el seguimiento de las poblaciones de aves reproductoras para el municipio de Vitoria- Gasteiz (Álava). Con-sultora de Recursos Naturales, S. L. Vitoria-Gasteiz.

Clavell, J.; Copete, J. L.; Gutiérrez, R.; de Juana, E. & Lorenzo, J. A. 2005. Lista de las aves de España. SEO/BirdLife, Madrid.

Conde Teira, M. Á. 1999. Nomes galegos para as aves ibéricas: lista completa e comentada. Chioglossa 1: 121-138. Grupo Naturalista Hábitat.

Conde Teira, M. Á. & Lijó Pose, G. (coord.). X Anuario das aves de Galicia 2002. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Costa, H.; Araújo, A.; Farinha, J. C.; Campinos Poças, M. & Mello Ma-chado, A. 2000. Nomes portugueses das aves do Paleárctico Ocidental. Assírio & Alvim, Lisboa. 182 pp.

Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008a. Falco tinnunculus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008b. Carduelis carduelis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008c. Psittacula krameri, en: Sociedade


143



Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Couso, B. & Cabaleiro, V. X. 2008d. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

De Juana, E. 2006. Aves raras de España. Lynx Edicions, Barcelona.

De Souza, J. A.; Martínez Lago, M.; Monteagudo, A.; Pérez Villa, G. & Sandoval, A. (ed.).1998. IV Anuario das aves de Galicia 1996. Grupo Naturalista Hábitat, A Coruña.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2004. Handbook of the birds of the world. Volume 9: Cotingas to Pipits and Wagtails. Lynx Edicions, Bar-celona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2005. Handbook of the birds of the world. Volume 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2006. Handbook of the birds of the world. Volume 11: Old World Flycatchers to Old World Warbles. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2007 Handbook of the birds of the world. Volume 12: Picathartes to Tits and Chickadees. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Christie, D. 2008 Handbook of the birds of the world. Volume 13: Penduline-tits to Shrikes. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1992. Handbook of the birds of the world. Volume 1: Ostrich to Ducks. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1994. Handbook of the birds of the world. Volume 2: New World Vultures to Guineafowl. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1996. Handbook of the birds of the world. Volume 3: Hoatzin to Auks. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1997. Handbook of the birds of the world. Volume 4: Sandgrouse to Cuckoos. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 1999. Handbook of the birds of the world. Volume 5: Barn-owls to Hummingbirds. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 2001. Handbook of the birds of the world. Volume 6: Mousebirds to Hornbills. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Hoyo, J.; Elliott, A. & Sargatal, J. 2002. Handbook of the birds of the world. Volume 7: Jacamars to Woodpeckers. Lynx Edicions, Barcelona.

Del Moral, J. C. & De Souza, J. A. 2004. Cormorán Grande invernante en España. II Censo Nacional. SEO/BirdLife, Madrid.

Díaz, M. 1988. Zarcero pálido Hippolais pallida. Ardeola 35: 312.

Dominguez, J.; Tapia, L. E.; Martín, G.; Arenas, M.; Quintero, I.; Rego, L. E. & Vidal, M. 2003. AtlasdelasavesnidificantesdelosArchipiélagosdeCíesyOns(ParqueNacionaldelasIslasAtlánticas). Naturaleza y Par-ques Naturales. Serie técnica. Organismo Autónomo Parques Nacionales, Madrid.

Epifanio Lemos, J. C. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). 2008. XII Anuario das aves de Galicia 2004. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Escandell, V. 2008. Programa SACRE-Seguimiento de Aves Comunes Reproductoras de España, en: Del Moral, J. C.; Escandell, V.; Molina, B.; Bermejo, A. & Palomino, D. (eds.). Programas de seguimiento de SEO/BirdLife en 2006: 4-9.

Fernández Cordeiro, A. 1996. Myiopsitta monachus, en: Salvadores Ra-mos, R. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). III Anuario das aves de Galicia 1995. Grupo Erva, Vigo.

Fernández de la Cigoña, E. 1989. As viaxeiras de auga. Ed. Xerais, Vigo.

Fernández de la Cigoña, E. 1989. Viaxeiras da auga. Aves mariñas e acuáticas de Galicia e norte de Portugal. Edicións Xerais de Galicia, Vigo.

Fernández-Cordeiro, A. 2007a. Pega Pica pica, en Salaverri, L. J. & Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Fernández-Cordeiro, A. 2007b. Carrán pequeno Sterna albifrons, en Sa-laverri, L. J. & Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Fernández-Cordeiro, A.; Pastoriza, A. & Álvarez, D. 2002. Anas poeci-lorhyncha, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). VII Anuario das Aves de Galicia 1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Fortes, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Alopochen aegyp-tiaca. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Fortes, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Cairina moschata. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Freire, M. 2007. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Cygnus olor. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Gill, F. & Wright, M. 2006. Birds of the World. Recommended English Names. Helm, London.

Gómez, J. A. & Cabaleiro, V. X. 2010a. Accipiter nisus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. & Cabaleiro, V. X. 2010b. Apus apus, en: Sociedade Gale-ga de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixte-ma.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. 2009a. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. 2009b. Phylloscopus trochilus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. 2009c. Garrulus glandarius, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. 2009d. Streptopelia turtur, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gómez, J. A. 2010. Dendrocopos major, en: Sociedade Galega de Orni-toloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Gonçalves, A. 2007. Gaivotão-real Larus marinus. Noticiário Ornitológico, 281: 1. Sociedade Portuguesa para o Estudo das Aves.

González, E. 2006a. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2006): Cygnus olor. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2006b. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2006): Ardea cinerea. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (febreiro 2007): Anas penelo-pe. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (marzo 2007): Turdus merula. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2007c. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2007): Sterna sandvi-censis. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2007d. Noticiario Ornitolóxico (outubro 2007): Larus mari-nus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2008. Noticiario Ornitolóxico (agosto 2008): Sterna hirundo. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2009a. Limosa limosa, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2009b. Ptyonoprogne rupestris, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-


144



nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

González, E. 2010. Alcedo atthis, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Guitián, J.; Munilla, I.; González, M. & Arias, M. 2004. Guíadelasavesde O Caurel. Lynx Edicions, Barcelona.

London’s Swifts. 2008. London’s Swifts Homepage. URL: http://www.londons-swifts.org.uk/ (con acceso: 15/12/2010).

Luciarte, C.; Gil, A. & Burgas, A. 2002. Aguia calzada Hieraaetus penna-tus, en Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). VII Anuario das Aves de Galicia 1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía.

Madroño, A.; González, C.; Atienza, J. C. (eds.). 2004. Libro rojo de las aves de España. SEO/BirdLife-Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.

Martí, R. & Del Moral, J. C. 2003. Atlas de las aves reproductoras de España. SEO/BirdLife-Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.

Martínez, J. M. (coord.). 2010. Anuario Histórico das Aves de Galicia. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela. 266 pp.

Martínez, E. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio 2007): Phylloscopus iberi-cus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Martínez, E. 2008. Garza real Ardea cinerea, en Epifanio, J. C. & Vidal, C. (coord.). XII Anuario das Aves de Galicia 2004. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

McMahon, S. K. 2002. The depelopment of quality of life indicators – a case study from the City of Bristol, UK. Ecological Indicators 2: 177-185.

McMahon, S. K. 2002. The depelopment of quality of life indicators – a case study from the City of Bristol, UK. Ecological Indicators 2: 177-185.

Mucientes, G. 2004. Garza vermella Ardea purpurea, en Romay, C. D. (coord.). IX Anuario das Aves de Galicia 2001. Sociedade Galega de Orni-toloxía, Santiago de Compostela.

Munilla, I. & Barros, Á. 2008. Fotos: Larus marinus. URL: http://www.sgosgo.org/fotos.asp?id_fotos=1715 (con acceso: 15/12/2010).

Munilla, I. & Guitián, J. (ed.). 1994. Primeiro anuario das aves de Galicia 1992-93. Ignacio Munilla & José Guitián editores.

Novegil, A.; Epifanio, J. C. & Piñeiro, X. 2003. Garza vermella Ardea purpurea, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Penas, X. M.; Guitián, J.; López, Z. & Álvarez, E. (coords.). 1995. Atlas de vertebrados terrestres de Galicia. Tomo I: Aves. Consello da Cultura Galega – Sociedade Galega de Historia Natural, Santiago de Compostela.

Penas, X. M.; Pedreira, C. & Silvar, C. 1991. GuíadasavesdeGalicia.Bahía Edicións, A Coruña.

Penas, X. M.; Pedreira, C. & Silvar, C. 2004. GuíadasavesdeGalicia.Segunda edición. Baía Edicións, A Coruña.

Piñeiro, X. 2003a. Porzana porzana, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Or-nitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2003b. Acrocephalus scirpaceus, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2003c. Acrocephalus schoenobaenus, en Vidal, C. & Salave-rri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2003d. Rallus aquaticus, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Or-nitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2003e. Streptopelia decaocto, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2003f. Estrilda astrild, en Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). VIII Anuario das Aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2007. Gaivota pequena Larus minutus, en Salaverri, L. J. & Taboada, J. (coord.). XI Anuario das Aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Piñeiro, X. 2011. Garzota grande Egretta alba, en Aleu, E.; Justo, A. & Polo, M.. (coord.). XIII Anuario das Aves de Galicia 2005. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Pombo, A. A. 2003. Rascón europeo Rallus aquaticus en: Martí, R. & Del Moral, J. C. Atlas de las aves reprodutoras de España. SEO/BirdLife-Ministerio de Medio Ambiente, Madrid.

Rebollo, S.; Fernández, J. M. & Fariña, A. C. 1991. Estado de la po-blación del avión común (Delichon urbica L.) en un área del noroeste de España y propuesta metodológica de muestreo basada en el análisis de los nidos poco deteriorados, en: Fernández-Cordeiro, A. & Domínguez, J. Actasdoprimeirocongresogalegodeornitoloxía. Santiago, decembro de 1989, pp. 135-142.

Riveiro, A. & Cabaleiro, V. X. 2008a. Falco subbuteo, en: Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixte-ma.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Riveiro, A. & Cabaleiro, V. X. 2008b. Saxicola rubetra, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Ga-lega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Rodríguez, Á. 1998. Aguia calzada Hieraaetus pennatus, en De Souza, J. A.; Martínez, M.; Monteagudo, A.; Pérez, G. & Sandoval, A. (ed.). IV Anuario das Aves de Galicia 1996. Grupo Naturalista Hábitat, A Coruña.

Romay Cousido, C. D. (coord.). 2004. IX Anuario das aves de Galicia 2001. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Romay, C. D. & Mucientes, G. 2008. Papamoscas negro Ficedula hypo-leuca, en Epifanio, J. C. & Vidal, C. (coord.). XII Anuario das Aves de Galicia 2004. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Romay, C. D. (coord.). En prep. Aves da Alameda e Campus Universitario de Santiago de Compostela.

Romay, C. D. 2006a. Carrán común Sterna hirundo, en Conde, M. Á. & Lijó, G. (coord.). X Anuario das Aves de Galicia 2002. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Romay, C. D. 2006b. Gaivina negra Chlidonias niger, en Conde, M. Á. & Lijó, G. (coord.). X Anuario das Aves de Galicia 2002. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Salaverri Leiras, L. J. & Taboada Martínez, J. (coord.). 2007. XI Anuario das aves de Galicia 2003. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Salaverri, L. J. & Munilla, I. (ed.). 1995. Segundo anuario das aves de Galicia 1994. Luis José Salaverri & Ignacio Munilla editores.

Salvadores Ramos, R. & Vidal Rodríguez, C. (coord.). 1996. III Anuario das aves de Galicia 1995. Grupo Erva, Vigo.

Salvadores, R. & Vidal, C. (coord.). 2002. VII Anuario das aves de Galicia 1999. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Santiago de Compostela.

Sanmartín, P. A. 2009a. Athene noctua, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009b. Hippolais polyglotta, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009c. Phylloscopus trochilus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009d. Sylvia borin, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009e. Sylvia melanocephala, en: Sociedade Galega de


145



Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009f. Sylvia melanocephala, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Or-nitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009g. Larus michahellis, en: Sociedade Galega de Or-nitoloxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornito-loxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009h. Cygnus olor, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2009i. Upupa epops, en: Sociedade Galega de Ornito-loxía. Noticiario Ornitoxeográfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. & Cabaleiro, V. X. 2007. Noticiario Ornitolóxico (maio 2007): Ardea purpurea. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2006. Noticiario Ornitolóxico (xuño 2006): Branta cana-densis. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2007a. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Upupa epops. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

Sanmartín, P. A. 2007b. Noticiario Ornitolóxico (abril 2007): Acrocephalus scirpaceus. URL: http://www.sgosgo.org (con acceso: 15/12/2010).

SEO/Birdlife. 2007. Bases para la elaboración de una estrategia para la conservación de la biodiversidad en el municipio de Santander: las aves como indicadores ambientales. Versión 1.0. Febreiro 2007. SEO/BirdLife, Ayuntamiento de Santander.

Snow, D. W. & Perrins, C. M. (ed.). 1998a. The Birds of the Western Palearctic. Concise edition. Volume I: Non-Passerines. Oxford University Press, Oxford-New York.

Snow, D. W. & Perrins, C. M. (ed.). 1998b. The Birds of the Western Palearctic. Concise edition. Volume II: Passerines. Oxford University Press, Oxford-New York.

Sociedade Galega de Historia Natural. 2009. Sección de ornitoloxía.URL: http://perso.wanadoo.es/sghnornitoloxia/ (con acceso: 15/12/2010).

Tellería, J. L. 1986. Manual para el censo de los vertebrados terrestres. Ed. Raíces, Madrid.

Urones del Rio, F.; Torres Otero, F.; Portas, R. & Cabaleiro, V. X. 2010. Gyps fulvus, en: Sociedade Galega de Ornitoloxía. Noticiario Ornitoxeo-gráfico Galego. Sociedade Galega de Ornitoloxía / Sixtema, Santiago de Compostela. URL: http://sig.sixtema.es/sgo (con acceso: 15/12/2010).

Van Duivendijk, N. 2010. Advanced Bird ID Guide. The Western Palearc-tic. New Holland Publishers, London.

Vázquez, X. 2003. Distribución, estima poboacional e nidificación da aguia calzada (Hieraetus pennatus Gmelin, 1788) en Galicia (NW Espa-ña). En: Sociedade Galega de Historia Natural (ed.). Actas do V Congreso GalegodeOrnitoloxía (SantiagodeCompostela, 16e17denovembrode 2002), pp. 125-129. Sociedade Galega de Historia Natural, Santiago de Compostela.

Vidal, C. & Salaverri, L. J. (coord.). 2003. VIII Anuario das aves de Galicia 2000. Sociedade Galega de Ornitoloxía, Vigo.

Vidal, C. & Salvadores, R. (coord.). 2000. VI Anuario das aves de Galicia 1998. Grupo Erva & Sociedade Galega de Ornitoloxía, Vigo.

VV.AA. 2007. Gavión atlántico Larus marinus. Ardeola 54: 398.

VV.AA. 2008. Gavión atlántico Larus marinus. Ardeola 55: 142.

Villarino, A; González. S. & Bárcena. F. 2002. Vertebrados da Limia dendea lagoadeAntelaósnososdías.VolumeI–Aves:GaviiformesaPiciformes. Limaia produccións. Sandiás.

Xunta de Galicia. 2007. Catálogo galego de especies ameazadas. Diario Oficial de Galicia 89: 7409-7423.


146



Ofrécese un breve glosario sobre termos ornitolóxicos que poden levar a confusión:

Ave ocasional: Ave observada nun determinado lugar cando aparece de forma esporádica, sen obedecer aos seus patróns habituais de presenza.

Ave de paso: Nome dado a unha especie migratoria que se despraza dende a área de cría á de invernada ou viceversa.

Ave divagante: Ave migratoria observada nun determinado lugar non común para a especie, debido a que se desviou da súa ruta migratoria.

Ave estival: Aquelas aves migratorias presentes nun territorio concreto durante a época de cría, período que na nosa latitude vai de primavera a verán.

Ave invernante: Ave migratoria que está presente nun determinado en-torno xeográfico só durante o inverno, xeralmente entre o outono e o inicio da primavera.

Ave migratoria: Denominación que recibe unha especie que nun ciclo anual, xeralmente, se despraza entre distintas rexións, en función da dis-ponibilidade de recursos.

Ave sedentaria: Designa a aquelas especies de aves que permanecen todo o ano na mesma rexión, aínda que realice pequenos desprazamen-tos dentro desta.

Pardal común (Passer domesticus) © C. D. Romay Cousido


147Glosario



Vista da praza da Ferraría © C. D. Romay Cousido.

Eucaliptal da illa das Esculturas, xunto ao río Lérez © X. Vázquez Pumariño.

Durmidoiro de pega (Pica pica) no eucaliptal da illa das Esculturas, xunto ao río Lérez © X. Vázquez Pumariño.

Vista parcial da Xunqueira de Alba © X. Vázquez Pumariño.

Ponte dos Tirantes, sobre o río Lérez © X. Vázquez Pumariño.


148Apéndice




149

Accipiter gentilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Accipiter nisus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Acrocephalus arundinaceus . . . . . . . . . . . 136Acrocephalus paludicola . . . . . . . . . . . . . . . 93Acrocephalus schoenobaenus . . . . . . . . . . 92Acrocephalus scirpaceus . . . . . . . . . . . . . . 91Actitis hypoleucos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Aegithalos caudatus . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Aix galericulata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Aix sponsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Alauda arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Alcedo atthis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Alle alle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Alopochen aegyptiaca . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Anas crecca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Anas discors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anas luzonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Anas penelope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anas platyrhynchos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Anas poecilorhyncha . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anas querquedula . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anas strepera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anser indicus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Anthus pratensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Anthus spinoletta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Anthus trivialis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Apus apus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Ardea cinerea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Ardea purpurea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Athene noctua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Aythya fuligula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Aythya marila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Branta canadensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Branta leucopsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Buteo buteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Cairina moschata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Calidris alpina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Callonetta leucophrys . . . . . . . . . . . . . . . . 133Caprimulgus europaeus . . . . . . . . . . . . . . . 60Carduelis cannabina . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Carduelis carduelis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Carduelis chloris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Carduelis spinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Certhia brachydactyla . . . . . . . . . . . . . . . . 111Cettia cetti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Charadrius hiaticula . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Chlidonias hybrida . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Chlidonias niger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Ciconia ciconia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Ciconia nigra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Cinclus cinclus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Circus aeruginosus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Cisticola juncidis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Columba livia f. domestica . . . . . . . . . . . . . 48Columba palumbus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Corvus corone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Cuculus canorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Cygnus atratus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Cygnus olor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Delichon urbicum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Dendrocopos major . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Dendrocygna bicolor . . . . . . . . . . . . . . . . 132Egretta alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Egretta garzetta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Emberiza calandra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Emberiza cirlus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Emberiza citrinella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Emberiza schoeniclus . . . . . . . . . . . . . . . . 131Erithacus rubecula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Estrilda astrild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Falco columbarius . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Falco eleonorae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Falco peregrinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Falco subbuteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Falco tinnunculus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Ficedula hypoleuca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104Fringilla coelebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Gallinago gallinago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Gallinula chloropus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Garrulus glandarius . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Gyps fulvus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Hieraaetus pennatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Himantopus himantopus . . . . . . . . . . . . . . 134Hippolais opaca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Hippolais polyglotta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Hirundo rustica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Jynx torquilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Lanius collurio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Lanius senator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Larus fuscus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Larus marinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Larus melanocephalus . . . . . . . . . . . . . . . . 41Larus michahellis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Larus minutus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Larus ridibundus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Limosa limosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Locustella naevia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Luscinia megarhynchos . . . . . . . . . . . . . . . 79Luscinia svecica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Lymnocryptes minimus . . . . . . . . . . . . . . . . 34Mergus merganser . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Milvus migrans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Motacilla alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Motacilla cinerea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Motacilla flava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Muscicapa striata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Myiopsitta monachus . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Netta rufina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Numenius arquata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Numenius phaeopus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Nymphicus hollandicus . . . . . . . . . . . . . . . . 55Oenanthe oenanthe . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Oriolus oriolus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Otus scops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Parus ater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Parus caeruleus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Parus cristatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Parus major . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Passer domesticus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Passer montanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Pavo cristatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pelecanus onocrotalus . . . . . . . . . . . . . . . 133Pernis apivorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Phalacrocorax aristotelis . . . . . . . . . . . . . . 133Phalacrocorax carbo . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Phasianus colchicus . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Phoenicurus ochruros . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Phylloscopus collybita . . . . . . . . . . . . . . . . 101Phylloscopus ibericus . . . . . . . . . . . . . . . . 100Phylloscopus trochilus . . . . . . . . . . . . . . . 102Pica pica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Picus viridis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Platalea leucorodia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Pluvialis apricaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Pluvialis squatarola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Porzana porzana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Prunella modularis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Psittacula krameri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Ptyonoprogne rupestris . . . . . . . . . . . . . . . 66Pyrrhula pyrrhula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Rallus aquaticus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Regulus ignicapilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Riparia riparia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Rissa tridactyla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Saxicola rubetra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Saxicola torquatus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Scolopax rusticola . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Serinus serinus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Sterna albifrons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Sterna hirundo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Sterna paradisaea . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Sterna sandvicensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Streptopelia decaocto . . . . . . . . . . . . . . . . 50Streptopelia roseogrisea . . . . . . . . . . . . . . 135Streptopelia turtur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Strix aluco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Sturnus unicolor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Sturnus vulgaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Sylvia atricapilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Sylvia borin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Sylvia communis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Sylvia melanocephala . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Sylvia undata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Tachybaptus ruficollis . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Tringa nebularia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Tringa ochropus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Tringa totanus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Troglodytes troglodytes . . . . . . . . . . . . . . . 75Turdus iliacus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Turdus merula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Turdus philomelos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Turdus pilaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Turdus viscivorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Tyto alba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Upupa epops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Vanellus vanellus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Índice (nomes científicos)




150

Aguia calzada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Andoriña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Andoriña das barreiras. . . . . . . . . . . . . . . . 136Andoriña de cu branco . . . . . . . . . . . . . . . . 68Andoriña dos penedos . . . . . . . . . . . . . . . . 66Arao pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Arcea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Asubión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Avefría . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Avelaiona. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Avenoiteira cincenta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Azor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Azulenta común. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Becacina común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Becacina pequena. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Bico de coral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Bilurico alinegro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Bilurico claro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Bilurico das rochas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bilurico patirrubio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Bubela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Cacatúa ninfa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Cardeal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Carrán ártico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Carrán común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Carrán cristado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Carrán pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Carriza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Carriza dos xuncos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Cata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Catorra de Kramer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Cegoña branca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Cegoña negra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Cerceta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Cerceta aliazul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Cerceta caneleira. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Cerceta de colar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Cerceta do estío . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Chasco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Chasco norteño. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Cirrio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Cisne mudo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Cisne negro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Corvo mariño cristado . . . . . . . . . . . . . . . . 133Corvo mariño grande. . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Corvo pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Cuco común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Cullereiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Curuxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Escribenta amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Escribenta común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Escribenta das canaveiras . . . . . . . . . . . . . 131Esmerillón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Estorniño negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Estorniño pinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Estreliña riscada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Faisán . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Falcón da raíña . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Falcón pequeno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Falcón peregrino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Ferreiriño azul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Ferreiriño cristado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Ferreiriño negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Ferreiriño rabilongo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Ferreiriño real. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Folosa acuática . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Folosa amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Folosa das canaveiras . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Folosa dos xuncos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Folosa grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Folosa manchada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Folosa pálida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Gabeador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Gabián . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Gaio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Gaivina de cara branca . . . . . . . . . . . . . . . 135Gaivina negra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Gaivota cabecinegra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Gaivota chorona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Gaivota escura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Gaivota patiamarela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Gaivota pequena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Gaivota tridáctila . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Gaivotón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Galiñola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Ganso de cabeza riscada . . . . . . . . . . . . . 132Ganso de cara branca. . . . . . . . . . . . . . . . 132Ganso do Canadá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Ganso do Exipto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Garza real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Garza vermella. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Garzota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Garzota grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Lagarteiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Lavanco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Lavandeira amarela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Lavandeira branca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Lavandeira real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Laverca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Liñaceiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Mazarico chiador . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Mazarico rabinegro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Mazarico real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Mergo grande . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Mergullón pequeno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Merlo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Merlo rieiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Miñato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Miñato abelleiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Miñato negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Moucho. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Moucho de orellas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Ouriolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Papamoscas cincento . . . . . . . . . . . . . . . . 103Papamoscas negro . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104Papoazul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Paporrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Papuxa cabecinegra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Papuxa común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Papuxa das amoras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Papuxa do mato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Papuxa picafollas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Pardal común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Pardal montés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Pato bastardo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Pato carolino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Pato cristado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pato do mato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Pato filipino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pato frisado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Pato mandarín. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Pato picopinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Pato rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pavo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pedreiro cincento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Pega . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Pelicano branco. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Pernalonga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Peto formigueiro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Peto real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Peto verde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Pica alpina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Pica das árbores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Pica dos prados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Picafollas europeo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Picafollas ibérico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Picafollas musical . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Picanzo cabecirrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Picanzo vermello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Picapeixe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Píldora cincenta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Píldora dourada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Píllara real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Pilro común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Pimpín común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Poliña pinta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Pomba doméstica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Pombo torcaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Rabirrubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Rascón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Rousinol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Rousinol bravo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Rula. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Rula rosada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Rula turca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Tartaraña das xunqueiras. . . . . . . . . . . . . . . 17Tordo charlo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Tordo común . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Tordo real . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Tordo rubio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Trigueirón. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Úbalo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Verderolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Voitre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Xílgaro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Xirín . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Índice (nomes galegos)




151Índice xeralLimiar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IIntrodución . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IIIÁrea de estudo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IVMaterial e métodos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VResultados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIIAves de Pontevedrea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Outras aves citadas en Pontevedra . . . . . . 132Discusión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137Conclusións. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Agradecementos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Bibliografía. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Glosario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Apéndice. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Índice (nomes científicos). . . . . . . . . . . . . . 149Índice (nomes galegos) . . . . . . . . . . . . . . . 150



No presente traballo recóllese in-formación relativa a 131 especies de aves detectadas na cidade de Pontevedra e o seu contorno entre os anos 2008 e 2010, fornecendo información novidosa sobre a súa distribución e abundancia e propo-ñendo medidas de xestión para cada unha delas. A estas 131 especies engádense outras 44 especies ob-servadas en anos anteriores na zona considerada, sendo tamén tratadas neste traballo, ofrecendo deste xeito unha visión global da extraordinaria diversidade de aves da cidade pon-tevedresa.

Os autores, Xabier Vázquez Pumariño e Cosme Damián Romay Cousido, son biólogos e bos coñecedores da avifauna galega. Xabier (Lugo, 1969) é un dos responsables da consultora Habitaq, desenvolve o seu traballo no eido ambiental con especial atención ás aves, o medio natural en xeral e a súa conservación. Cosme Damián (O Grove, 1981) é tamén consultor am-biental e participa activamente en di-versos estudos ornitolóxicos en Gali-cia, tendo publicado ou en proxecto varios libros e artigos sobre aves.

Os dous colaboraron no plan de con-servación da tartaraña cincenta (Cir-cus pygargus) e gatafornela (Circus cyaneus) en Galicia e nos contidos da web de Turismo Ornitolóxico de Turgalicia.

Aves da cidade de PontevedraXabier Vázquez PumariñoCosme Damián Romay Cousido


© 2011. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra. © 2011. HABITAQ Estratexias,...

Documents

Transcript of © 2011. Concellalía de Parques e Xardíns do Concello de Pontevedra. © 2011. HABITAQ Estratexias,...