ESPAZIOAESPAZIOA

Egilea: Uxue JaurrietaEgilea: Uxue Jaurrieta

UNIBERTSOAUNIBERTSOA Unibertsoa astro Unibertsoa astro

guztien multzoa da.guztien multzoa da. Existitzen den Existitzen den

guztia unibertsoan guztia unibertsoan dago.dago.

Unibertsoa izugarri Unibertsoa izugarri zabala baita :zabala baita :

Bilioika eta bilioika Bilioika eta bilioika kilometro zabalkilometro zabal

ASTROAKASTROAK Astroak zeruko Astroak zeruko

gorputz naturalak gorputz naturalak dira, dira, adibidez:izarrak, adibidez:izarrak, planetak, sateliteak planetak, sateliteak kometak eta abar. kometak eta abar.

BIG-BANGBIG-BANG

Unibertsoko materia Unibertsoko materia guztia gune bakar guztia gune bakar batean bilduta batean bilduta zegoen. Duela zegoen. Duela 15.000.000.000 urte 15.000.000.000 urte

inguru eztanda egin inguru eztanda egin zuen eta zuen eta unibertsoan zehar unibertsoan zehar zabaldu zen. zabaldu zen.

GALAXIAKGALAXIAK Unibertsoko espazioan Unibertsoko espazioan

daude ehun mila daude ehun mila milioika galaxia. milioika galaxia. Galaxiak izar multzo Galaxiak izar multzo erraldoiak dira.erraldoiak dira.

Esne Bidea du izena Esne Bidea du izena gure galaxiak.gure galaxiak.

Galaxia guztiak ez Galaxia guztiak ez dira berdinak, ez dira berdinak, ez neurriz ez eta formaz neurriz ez eta formaz ere.ere.

IZARRAKIZARRAK Izarrak berezko argia Izarrak berezko argia

duten astroak dira.duten astroak dira. Izaren osaera: Izarrak Izaren osaera: Izarrak

hidrogenoz eta hidrogenoz eta bestelako gasez bestelako gasez osaturik daude, eta osaturik daude, eta horien erreakzioen horien erreakzioen ondorioz sortzen dira ondorioz sortzen dira beroa eta argia.beroa eta argia.

Eguzkia: Eguzkia gure Eguzkia: Eguzkia gure izarra da. izarra da.

KONSTELAZIOAKKONSTELAZIOAK Izarrez osaturiko Izarrez osaturiko

irudiei konstelazio irudiei konstelazio esaten zaie.esaten zaie.

Ezagunena Hartz Ezagunena Hartz Txikia da. Txikia da. Nabigatzeko Nabigatzeko erabiltzen zutelako.erabiltzen zutelako.

UNIBERTSOKO FENOMENOUNIBERTSOKO FENOMENOBITXIAKBITXIAK

Quasarrak:Quasarrak: zulo zulo beltz handiak beltz handiak dituzten galaxien dituzten galaxien erdiko guneak erdiko guneak dira.Pisu ikaragarria dira.Pisu ikaragarria dute, oso argitsuak dute, oso argitsuak dira eta gure dira eta gure inguruko galaxiak inguruko galaxiak baino askoz ere baino askoz ere urrutiago daude. urrutiago daude.

Zulo beltzak Zulo beltzak : :

Unibertsoan dauden Unibertsoan dauden objekturik bitxienak objekturik bitxienak omen dira. Inork ez ditu omen dira. Inork ez ditu inoiz ikusi, baina, inoiz ikusi, baina, astronomoek diotenez, astronomoek diotenez, hor daude. Oso eremu hor daude. Oso eremu txikiak dira, eta inguruan txikiak dira, eta inguruan grabitate-indargrabitate-indar izugarria izugarria egiten dutenez, dena egiten dutenez, dena erakartzen dute, baita erakartzen dute, baita argia ere.argia ere.

EGUZKI-SISTEMAEGUZKI-SISTEMA Lurra, gu bizi garen Lurra, gu bizi garen

planeta, Eguzki-planeta, Eguzki-Sistemaren osagaia Sistemaren osagaia da.da.

Eguzkia gas bero-Eguzkia gas bero-beroa duen bola beroa duen bola birakari bat da, ia birakari bat da, ia osorik hidrogenoz osorik hidrogenoz eta helioz osatuta. eta helioz osatuta. Argia eta beroa Argia eta beroa zabaltzen ditu.zabaltzen ditu.

GRABITATE-INDARRAGRABITATE-INDARRAEspazioko gorputz guztiek grabitate-Espazioko gorputz guztiek grabitate-

indarra egiten dute.indarra egiten dute.Adibidez, Lurrak gu erakartzen Adibidez, Lurrak gu erakartzen

gaitu.Horrela ez balitz, espazioan gaitu.Horrela ez balitz, espazioan noraezean ibiliko ginateke.noraezean ibiliko ginateke.

Eguzki-sisteman grabitazioa nagusia Eguzki-sisteman grabitazioa nagusia Eguzkiak sortzen du.Eguzkiak sortzen du.

SATELITEAK EDO ILARGIAKSATELITEAK EDO ILARGIAKPlaneten inguruan Planeten inguruan biraka dabiltzan biraka dabiltzan

astroak dira.Planetek bezala, horiek astroak dira.Planetek bezala, horiek ere ez dute berezko argirik.ere ez dute berezko argirik.

Lurrak satelite bakarra dauka, Ilargia. Lurrak satelite bakarra dauka, Ilargia. Beste planeta batzuek,bat bera ere ez Beste planeta batzuek,bat bera ere ez dute, eta beste batzuek asko dituzte; dute, eta beste batzuek asko dituzte; Saturnok, adibidez, 18ditu. Saturnok, adibidez, 18ditu.

Neurri eta forma askotako ilargiak Neurri eta forma askotako ilargiak daude.daude.

GORPUTZ TXIKIAKGORPUTZ TXIKIAK-Asteroideak:

Marten eta Jupiterren arteko asteroide-gerrikoa osatzen dute.

Forma irregularreko gorputz txiki harritsuak dira.

-Meteoritoak :

Meteoro edo izar iheskorrak ez dira benetako izarrak, objektu askoz txikiagoak dira. Izugarrizko abiaduran sartzen dira atmosferan, eta asko berotzen dira.

-Kometak: zeruan noizean behin agertzen diren gorputz argidunak dira. Halley Kometa 76 urtetan behin hurbiltzen da eguzki aldera.

LURRA GURE ETXEALURRA GURE ETXEA -Lurra Eguzkitik -Lurra Eguzkitik

hurbilen dagoen hurbilen dagoen hirugarren planeta da.hirugarren planeta da.

-Lurra planeta berezia -Lurra planeta berezia da, bertan gu bizi da, bertan gu bizi garelako.garelako.

Ura egoera likidoan Ura egoera likidoan egoteak eta egoteak eta atmosferan oxigeno atmosferan oxigeno ugari egoteak bizitza ugari egoteak bizitza sortzen du.sortzen du.

LURRAREN MUGIMENDUAKLURRAREN MUGIMENDUAK - Errotazioa- Errotazioa : Lurra bere : Lurra bere

ardatzaren inguruan biraka ardatzaren inguruan biraka dabil. Bira hori egiteko 24 dabil. Bira hori egiteko 24 ordu behar ditu eta horrela ordu behar ditu eta horrela bereizten dira gaua eta bereizten dira gaua eta eguna.eguna.

- Translazioa- Translazioa : Lurra : Lurra Eguzkiaren inguruan biraka Eguzkiaren inguruan biraka dabil. Eta bira hori egiteko dabil. Eta bira hori egiteko 365 egun 6 ordu eta 9 minutu 365 egun 6 ordu eta 9 minutu behar ditu, hau da, urte bete. behar ditu, hau da, urte bete. Mugimendu horren ondorioz Mugimendu horren ondorioz sortzen dira urtaroak.sortzen dira urtaroak.

ILARGIAILARGIA Lurrak duen satelite bakarra da. Lurrak duen satelite bakarra da.

Ilargian ez dago ez urik, ez Ilargian ez dago ez urik, ez atmosferarik, beraz ezinezkoa da atmosferarik, beraz ezinezkoa da bertan bizitzarik egotea. bertan bizitzarik egotea.

Ilargiak, lurrak bezala bi mugimendu Ilargiak, lurrak bezala bi mugimendu ditu : ditu :

- errotazioa ( 28 egunetan ) - errotazioa ( 28 egunetan ) - translazioa ( 28 egunetan ).- translazioa ( 28 egunetan ). Horren ondorioz Ilargiak beti Horren ondorioz Ilargiak beti

erakusten dio aurpegi berdina erakusten dio aurpegi berdina Lurrari.Lurrari.

Ilargiaren faseak : Ilargiaren faseak : - ilberria : ikusten ez denean - ilberria : ikusten ez denean - ilgora :handitzen ari denean - ilgora :handitzen ari denean - ilbetea : osoa ikusten denean - ilbetea : osoa ikusten denean – – ilbehera : gero eta txikiagoa ikustenilbehera : gero eta txikiagoa ikusten denean.denean.

EKLIPSEAKEKLIPSEAK Eklipseak Eguzkia, Lurra eta Eklipseak Eguzkia, Lurra eta

Ilargia lerrokatzen direnean Ilargia lerrokatzen direnean gertatzen dira.gertatzen dira.

Eklipse motak:Eklipse motak: - Eguzki eklipse partziala : - Eguzki eklipse partziala :

Ilargiak Eguzkiaren zati bat Ilargiak Eguzkiaren zati bat ezkutatzen duenean da.ezkutatzen duenean da.

- Eguzki eklipse osoa : - Eguzki eklipse osoa : Ilargiak Eguzki osoa Ilargiak Eguzki osoa ezkutatzen duenean. ezkutatzen duenean.

- Ilargi eklipsea : Lurraren - Ilargi eklipsea : Lurraren itzalak Ilargia ezkutatzen itzalak Ilargia ezkutatzen duenean da.duenean da.