ENCUENTRO ENLA CUARTA FASE

16, 17 de octubre, 1998 •Escuela Náutica de Portugalete •Bizkaia

ENCUENTRO ENLA CUARTA FASE

1998ko urriak 16-17 • Portugaleteko Nautika Eskola • Bizkaia

1964 - 197

Desde la lucha por laslibertades al Congresode Leioa.Unificación en CC.OO.(CECO-CONE).

1976 - 197

Corriente Unitariaen CC.OO.Ruptura y expulsiones.

1980 - 199

CCOO: En 1987,constitución de IzquierdaSindical de CC.OO.

En 1985, constituciónde ESK-CUIS; confluencia de SU, CSUTy Candidaturas Unitarias

199

Encuentroen la cuarta fase.

1964 - 1976

Asakatasunaren aldekoborroketatik,Leioako Biltzarrara;bategitea CCOOn(CECO-CONE).

1976 - 1979

Korronte UnitarioaCCOOn.Haustura eta kanporatzeak.

1980 - 1998

CCOO: 1987an,CCOOetako Ezker Sindikalasortu zen.

1985ean, ESK-CUISsortu zen;SU, CSUT eta KandidaturaUnitarioek bat egin zuten.

1998

Bilgune laugarren fasean.

Bil

gu

ne

ENC

UEN

TRO

EN

LA

CU

ART

A F

ASE

portadas 25/10/07 15:51 Página 1

3Sindikalismoak bide luzea jorratu du mende eta erdiko esperientziarekin, etaluzea ere da egun konbergitzen duten pertsonetako askok 60. hamarkadatikEuskal sindikalismoaren aniztasunaren barruan berezko proiektu sindikala sus-petzeko burutu duten bidea.

Egia da ez dela lehenengo aldia bat egiten dutela proiektu sindikal batean.Elkarrekin aritu ziren enpresa-taldeak eta lantegietako langile batzordeak sor-tzen, mendian eta elizetan burutzen ziren asanbladatan zein 1974ko abendua-ren 11ko greba orokorra prestatzen.

Elkarrekin egin zuten Leioako biltzarran amaitu eta batere erraza izan ez zenEuskadiko CCOOen bategiterako bidea. Hau da, egun proiektu sindikal haususpertzen duten pertsona batzuk aspalditik ezagutzen dute elkar, elkarrekinaritu ziren frankismoren menpe zegoen euskal langile-mugimenduaren berro-saketan askatasun sindikala lortu arte.

Baina ez zen hor bukatu elkarrekin buruturiko bidea, eta beste testuingurubatean, sindikatuen legalizazioa lortu ondoren, hiru urteetako iraupena izanzuen esperientzi amankomunal bati ekin zioten, hots, Korronte Unitarioarenaritzeari alegia. Esperientzi hau 1979ko udazkenean amaitu zen Korronte Uni-tarioko kide batzuren kaleratzearekin, besteak barruan geratu zirelarik.

Hamazortzi urte iraun du hirugarren fase honek, organikoki banandurik izandirela. Urte hauetan, haserraldiak eta bategite bat baino gehiago izan dira. Etalaugarren faseari ekin diote, borrokarako grinari eutsi dion jendea erakundebatean bat eginik. Euskal Herriko historiaren erreferentzi puntuak izan direnborroketan parte hartu duten pertsonak. Ezbeharretara ohituriko jendea.Enpresa-zuzendaritzarekin lankidetzari uko egin dion jendea, iraizteen aurkagarbi eta argiz arituz, neurri diskriminatzaileen kontra eginaz...

Desberdinak izan diren sindikatu desberdinetan egoteak ez du arazorik supo-satu mobilizazio bateratuak suspertzeko, ezta ere bizitza sozialeko beste espa-rruetan elkarrekin aritzeko (eskludizioaren aurka, presoen aldeko egitateanedo intsumisioaren aldeko mobilizazioak apoiatzerakoan).

Esandakoak eta ahaztu zaizkigunak, ibilbide berri honen sinesgarritasuna adie-razten dute; zeinak, ezinbestez, ideia desberdin eta bizituriko esperientzi des-berdinen islada izango den aniztasun osagarri sendoa izango duen; hala nolaeraketa-indartzea, zeinaren bidez hobekiago egin aurre bizi beharko ditugunerronkei eta honela afiliatuei hobekiago erantzun.

EZKERSINDIKALA

1. GEHITZEAK ETA GUTXITZEAKMUGIMENDU SINDIKALEAN 7

Sindikalismo aktiboaren bide egokia 9

Barne harremanak mugimendu sindikalean 14

Mugimendu sindikalaren aginpide morala 18

Lan-araubidea enpresetan 21

Ezker sindikala 25

2. EKONOMIA ETA PERTSONAK 29

Hazkunde ekonomikoa eta gizartea 31

Neoliberalismoa 33

Globalizazioa 36

Batasun europarra 38

Konponbideak eta alternatibak 40

Hego herrialdeekiko solidarioak 44

3. BALOREAK BATZEN DITUENKONBERGENTZIA 47

Ibilbide luzea 49

Estruktura ordezkatzaile eta eragilea 51

4. ARAZO NAZIONALA 53

Dimentsio orekatua 55

Euskara. Autodeterminazioa 57

5. HAINBAT PROPOSAMENMUGIMENDU SINDIKALARENTZAT 59

5

71.Gehitzeaketa gutxitzeakmugimendusindikalean

Sindikalismo aktibobaten bide egokia

Ziurenik, aurrera eramaten ari garen bezalako konbergentzi baterako, seinaleona da bere sortze eta garapena, gure herriko sindikalismoarentzat udaberrimugitu baten esparruan eman izana. Konbergentzi hau, protagonizatzen dituztenkolektibo sindikalen elementu sustatzaile gisa, harrera ona baino ez dezakeaurkitu seriotasunaz eta zorroztasunaz eta behar den borondatez ere, kaudi-men moral zein eskubideen eraitze-ondarea sortu nahi duen sindikalismoan.Sindikalismo honek, mendea amaitzear eta oso aldakorra den mundu honetan,gizarteari behar duen balore gehigarria eman nahi dio.

Apirileko 23ko ordubeteko lan-etenaldiaz eta Maiatzaren 1eko manifestaldiaz,beste ekimenen artean, mobilizazio sindikalak, bere indarrak neurtu zituen. Etasaihestezin denez, arlo ahul batzuk, batez ere enpresetan, adierazi zituen, zeinaspalditik datozen inertzi batzuren eragin gerarazlea. Inertzi hauek ez dirabatere errazak gainditzen. Hauen artean aipatu komunikabideetan norberarenirudia handitzeko tendentzia, ekarturiko meritoak gradu batean edo besteandesenfokatuz. Baina balantzearen hartzekoan, eta oraingo honetan zalantzarikgabe, buruturiko esfortzuari saldo garbi positiboa uzten dioten partida batzukagertzen dira.

Kanpainaldiaren funtsezko edukinek (35 orduetako lanaldia astean eta oina-rrizko diru-sarrera) bat egin dute euskal gizartearen alderdi handi batek dituenkezka eta sentsibilitatearekin. Kanpainaldi hau, enplegua duen jendeak, urrita-suna, langabezia edo pobrezia pairatzen duen pertsonekiko korronte solidariobaten espresiobidea da. Bistan da errebindikazio hauek, nagusia den eta pen-tsamendu uniformearen foro zein tribuna guztietatik predikatzen den guztiarenaurka dagoela. Baina kanpainaldiaren diskurtsoak eta praktikak frogatu zutenerrebindikaziok gaurkotasun handia dutela, eta berauek ukatzea aginte-ihardu-tea dakarrela eta ez razionaltasun ekonomiko ukaezin baten defentsa.

Ekimenaren onarpena

Antzeko garrantzia eman diezaiokegu beste egitate azpimagarri bati: sindikalismonazionalak egitate sozio-ekonomikoa zabaltzeko ekimenaren onarpenari, uni-tarioki mobilizatuz. Gobernuaren lege-asmoen baitan edo maila estataleko sin-dikalismoan nagusi diren portaerekin bat izango ez diren dinamikak sortzeko

9

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

gai izango den sindikalismo aktibo baten eszenategi batean, hots, euskal espa-rru batean pentsatzeko aukera ematen digun perspektibarekin. Hau dela eta,esan daiteke, kanpainaldia, herrialde europear batzutan bizi den nahiari EuskalHerriak egin dion ekarpena izan dela. Nahi honek, langabezian diren pertsonekbultzaturiko mobilizazio eta presio sindikalari esker, bere lehen lege-irudikape-

na aurkitu du Frantziako Asanbladak onarturiko 35 orduetako legean,nahiz eta berau partziala eta osagabea izan den. Baliteke beste par-lamentu batzuk bide horretatik jotzea, baina ugazaberi europarrekadierazi duten oposizio itxia kontutan hartuz gero, irudikapena ez daemango kale-mobilizazioez exigitzen jarraitzen ez bada eta berau ezbada indar sindikalen lehentasun errebindikatzaileen artean aurkitzen.

Hauek al dira bizi-perspektiba zein ideia-kuadro baten lehen tra-zuak, zeinak gehiago zehazten diren neurrian, ideia neoliberaldunsistemari bere globaltasun berberatik erantzuteko gai izango diren?Seguraski, galdera hau erretorikoa da, eta haritik gehiegi tira eginnahi da jakin gabe nahikoa haril izango den. Hala ere, ez dugu berebalorea mesprezatu behar aipaturiko norabidetik aritzeko. Bereoinarri morala, genero, muga eta pertsonen koloreen gainetik bestejokaera solidarioak suspertzen dituen sustrai berberatik sortzen da;jarrera horiek, munduko Estatu askotan, batez ere lurralde pobree-netan, ematen den ume-esplotazio eta lanarekin bukatzeko bal-dintzak sortzera garamatzate herrialde bakoitzean eta gurean ere;edo oraindik aitortzeke dauden eskubide sindikal eta demokratiko-en lorpenean ere laguntzera.

Sindikalismoarenbide luzea

Sindikalismoak bide luzea eman du mundu osoan langileek bizi zituzten bal-dintza lotsagarrietaz defendatzeko lehen eta hasberri taldeak osatu zirenetik.Mende eta erdiko ibilbide honetan, errealitate ekonomiko eta produktiboanzein lan-erregulazioetan emandako eraldaketei loturiko krisialdiek, amildegia-ren ertzan jarri dute mugimendua behin baino gehiagotan. Baina mugimenduakaurrera egin du aldaketei egokituz, nahaste-borraste eta atzerakadaldi luzeenostean. Egokiera horren kalitateaz zein beronetaz dugun iritzia alde batera utzi-ko dugu, orientazio guztiak present izan baitira. Ematen du, egun, horrelakoegoera bizi dugula. Batzuren arabera, sindikalismoak, bere historiaren zehar izanduen krisirik larrienetako bat bizi du, batez ere eremu garatuenetan.

Sindikalismoa mugitu eta aritzen den esparruaren faktore objetibo eta ideolo-gikoen zerrendatzea, beronek dituen arazoetara hurbiltzeko ohiko bidea izanda, zein segurtasunik gabe eta koropilotsu azaltzen den etorkizunari perspek-tiba positiboagoak aurkitzeko sistema. Aipaturiko zerrendatzea eta suertaturikoeraginak juzgatzeko ikuspuntuak hemen adierazteak ez luke interesik izango,arlo honetan ematen den adostasuna zabala baita eta nahikoa adierazita dago.Ordea, gustatuko litzaiguke sindikalismo berritu eta bere historiaren jabe izannahi duen nahiaren alderdiari buruzko hausnarketaren bat egitea, alderdi sub-jetiboei buruzko hausnarketa.

10

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

35 orduetakolanaldia asteaneta oinarrizkodiru-sarrerarenexigentziakbat egiten duteeuskalgizartearenalderdi handibatekin

Sindikalismoareneraldagarritasuna

Sindikalismoak ba al du eraldagarritasunik? Ez da gaur goizeko galdera, etagarai desberdinetan zein protagonista desberdinek emandako erantzunak ereez dira aho batekoak izan. Baina galdera berregin behar da, eragina baitu. Era-gina, sindikalismoak eta berau osatzen duten erakundeetako zein taldeetakobakoitzak bere burua aitortzean eta beronen egitatea bideratzean. Eman direneraldaketekin batera, autorrekonozimendu honek, erasoaldi handienetako batjasan du. Erosioak korronte guztietan egin du eragin, eta erosioa ez da maka-la izan adierazitako galderari baiezkoa eman ohi diogunongan.

Korronte batzuk, sindikalismoari, gizarte errealitatearen eraldatze-hulburuakeman dizkiote; beste batzuk, jakina denez, ez. Laburbildurik esan, sindikalismobritaniarra edo EEBBetan nagusia den sindikalismoa, ez dela esparru honetankokatzen. Ezta ere sindikalismo kristauaz ezagutu zena. Eta zalantzak, sindika-lismo sozialista edo hobekiago esanda, sindikalismo libreari buruz dagokionean.Sindikalismo profesionala edo independientea, esparrutik at geratzen da inongozalantzarik gabe. Korronte hauek izan duten gizarte desberdin eta desideragarribaten kontzeptziora bideraturiko osagarri ideologikoa oso ahula izan da;honek, nortasun ideologiko sendoago, gizartearen eraldaketa sakonerakonahia adibidez, bere gain hartzen zutenengandik bereiztuko luke. Maila horre-tan desberdintasunik ezartzeko aukera ematen zuena, praktikan ez zen hainarbi geratzen; esan behar da bigarren korronteetan lehenengoetan baino jarrerazein praktika errebindikatzailea garbiago zela. Pena merezi du aipatzea korrontebatek zein besteak, gizonezko eta emakumezkoen arteko berdintasunariburuzko exigentziak eta arazoak alde batera uzten zituztela.

Garai berrietan

Garai berrietara mugatuz, korronte-zatiketa honek irudikapenberezia izan zuen 70 eta 80ko urteetako Euskadin. Urte horietansindikatuen arteko gatazka oso bizia izan zen produkzio-apara-tuaren zein berau arautzen zituzten erregulazioen desmantela-keta-prozesu nahasian. Egun, ordea, garai hori, historiaren partebat balitz ikusten dugu, eta ez egungoa. Geroari egiten diogu so,errealitate sozialaren indar eraldatzailetzat hartuko duen identi-tatea berregitea utziko lizkiguketeen oinarrietaz kezkatzen gara.Eta honek bultzatzen gaitu. Mundua aldatu egin da, eta ez daerraza identifikatzen zerk dirauen eta zer aldatu behar den urte-tan jarraitu ditugun uste haietatik, ezta ere zein izango den nora-bide berrietan jarduteko prest izango den sindikalismoaren gizaosaketa zein soziala.

Gizarte desberdin, justuago eta solidarioa sortzera zuzendurikosindikalismoaren iraunkortasun eragingarria frogatzeke dago, etor-kizuneko egitate orok dauden moduan. Baina borondatearen espa-

11

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Gustatukolitzaigukesindikalismoberritu baterakoalderdisubjetiboeiburuzkohausnarketarenbat egitea

rruan mugitzen ari garenez, esan nahi dugu etorkizun horrekuneoroko orientazioarekin eta iharduerarekin lotura estua duela.Honekin baieztatzen dugu errealitate laborale, sozial eta ekono-mikoaren hisiz, sindikalismoak bere bide propioa jorra dezakela,moldaera eta gatazka, irizpide zein interes-independentzia etaarerioek diseinaturiko mundua onartzeko tendentziaren artekotentsioei irtenbidea aurkitzen badie.

Ikuspegi batzuren arabera, gakoa, sindikalismo militante batenbaieztapenean datza; beste batzuren ustez, aldiz, indarreandagoen sistemaren aurkako helburu batzuren aldarrikapenean.Betetzen zaila bada ere, dena baliagarria da eta beharrezkoa.

Guk gure aldetik zera gehitu nahiko genuke, Jason eta argonautei bezala, guriere, agintariek frogak bidaltzen dizkigutela, gainditu behar ditugunak aurreraegin nahi badugu. Froga horiek, egun, aparteko orduen ezinbesteko errotikkentzeari buruzkoak dira; Nafarroako VW edo Gasteizko Mercedes Benz beza-lako enpresa-hitzarmenetako txantai eta presioei buruzkoak; emakumezkoak,gizonezkoen baldintza berberetan kontratatzeko ugazaben ezezkoari buruzkoak;B hitzarmen deiturikoei buruzkoak, non plantillaren alderdi batentzat solda-ta zein lan-baldintza gaitzagoak jasotzen diren, zeinetan, emakumezkoenkaltean, balore berdinetako lanentzat, soldata desberdinak ordaintzen diren.Mundua zabala da eta aurre egin behar diegun erronkak helgaitzak direladirudite. Bertigo sortzailearen sentsazio honen parean, ekologismoak era-biltzen duen lema parafraseatuz, agian esan genezake sindikalismoak tokiantokiz pentsatu eta tokian tokiz ekin, eta globalean pentsatu eta globaleanekin esan beharko lukeela.

Dimentsio zehatza

Dena den, ezin da inoiz ahaztu kanpainaldian plazaratutako errebindikazioendimentsio zehatza. Eta kanpainaldiak jarraipen ona izan dezan, arrazonagarriaderitzogu harira datozen gogoeta batzuk proposatzeari. Besteak beste denbo-rari buruzkoak. Denbora da kontutan izan behar dugun faktorea; enpresetan–sindikatuen adostasunaz–, ordutegi eta lan-egutegien malgutasuna nagusitzenari den dinamika da; malgutasun honek deusezten du lanaldiaren murrizketakenplegua sortzeko duen ahalmena. Honez gain, eta dinamika kontrajarri horigabe ere, frogatzeke dago 35 orduetako lanaldiak langabeziaren murrizketanizan dezakeen eragina. Ekidezina da uzkurtasunik sentitzea sortuko liratekeenmilaka enpleguen zenbatekotze doi eta zehatzean oinarritzen den exigentziarenargudiaketa entzuterakoan. Egia da ekonomian eta enpleguan faktore askokeragiten dituztela, aldagai bati bakarrik eragin onuragarri eta erabatekoak ezinzaizkiola egotzi. Batez ere sentsibilizazio sozialarako eta enplegurik ez dute-nekiko mobilizazio zabala eta solidarioa sortzeko tresna gisa bere erabilgarri-tasuna azpimarratzeko beharrezko betekizun ez denean.

Lanaldiaren murrizketarekin batera, enpleguaren banaketarako formula zabala-goei ekin behar zaie. Esan dugun bezala, lanaldiaren murrizketa ordutegiaren

12

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

Sindikalismoarenetorkizuna,honek uneorohartzen duenorientazioarenbaitan dago

malgutasunarekiko aztertu behar da; eta hemen, lehen neurri bezala,aparteko orduak mugatzeko helburuaz. Aldi berean, enpleguarenbanaketan eta lan-banaketan oinarrituriko bizi-kalitate hobeago baterazuzenduriko kontratu-era berriak proposatu beharko lirateke. Lan-banaketaren barruan etxe-lana aurkitzen da, bere zentzu zabalean.Mahai gainean diren proposamenak aztertu eta berri batzuk aurkitzensaiatu beharko ginateke.

Denbora-zatirako lanaren ikusmoldeak garrantzi handiko eraldaketaexigitzen du –egungo errealitatetik hasiz, borondatezko lan-banaketaeta partehartzeko bidea bihurturiko baldintzetara–; zeren eta egun arte,kalokako enplegurako bidea izan den. Era berean, denbora-zatirakolana aukera bakarra da pertsona askorentzat, batez ere gazteentzat,ordaindutako lan-ihardueran sartu ahal izateko. Denbora-zatirakolanak ere, enplegu bat izan nahi duten emakumezko askoren lane-ratzeko era maskaratzen du, edo talde honi, denbora osorako lana-ri uko egitea errazten dio, ordu gutxiko lanaldiaz aldatuz, etxekodiru-sarreren osagarri gisa. Esperientziaren arabera, ez da errazagatazka hau gainditzea, pertsona berean egoera ekidezin baten aurreko etaatzeko aldeak biltzen baitira; baina gutxienik, eskakizun sindikalen artean den-bora-zatirako lan-arautzearen exigentzia mantendu behar da, denbora osokoa-rekin baliokidetuz, bai eskubideetan, bai egitatetan.

13

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Lanaldiarenmurrizketarekin batera,enplegu-banaketarakoformulazabalagoeiekin beharzaie

Barne harremanakmugimendu sindikalean

Aritmetikaren edozein esanahi erabilgarrian, gehitzea, garrantzitsua da, etagutxitzea, ez da horrenbesterako. Euskal mugimendu sindikalari aplikatuz,azken garaia, indarrak eta aliantzak, adiskidetasunak eta distantziak aldatudituzten gehitze eta gutxitze garaia izan da, egungo egoera sindikalean dirensindikatuetako bakoitzak aresti hurbilean betetzen zuen tokia zehazten jakiteazaila egiten dela. Guzti honek emaitza garbia du: ELA, LAB, STEE-EILAStikhurbil, eta CCOO zein UGTtik urruti gaudela.

Paradoxikoa bada, azken sindikatu hauentzat, CCOO eta UGTrentzat alegia,1994ko urtarrilaren 27ko greba orokorra, bilakera baten goi-muturra izan da;zeina, egun, UGTren zuzendaritza estatalak berak, barne-txosten batean, CCOOnbilakaera karakterizatzen zuen segizio-sindikalismo horren praktikaz gorenerairitsi den. Bilakaera horretan ezin da elementu aringarririk aurkitu, eta are gu-txiago, ezinbestez oso kritiko den iritzi bat ñabartzen utziko duen elementupositiborik. Azken urteotan, arerioen proposamenekin bat egitea bezalakoindar eskasako jarrera negoziatzaileaz aritu dira CCOO eta UGT Gobernuarekinedo CEOErekin sinaturiko akordio-errituala eszeneratzen, Pentsioei buruzkoItuna edo Lan-erreforman bezala eginiko ukazioa nabarmenak eraginaz.

Ibilbide zentralista

Portaera hauekiko ordain logikoa ibilbide zentralista da. Ibilbide honek,euren pribilegio itxuragabearen egoera alda lezakeen lan-esparruko edozeintransferentzien aurkari setatsuenak izatera eraman ditu. Sindikatu biek, Eus-kadin, lan-edukinei zein sozio-ekonomikoei dagokienez, zaharkituriko Estatutueta Amejoramendua defendatzen dituzte. Egitez, lan-esparruari dagokionez,ematen du, eskumen estatal osoan aurkitu nahi dutela une askotan aurre eginbehar dioten ordezkaritza beherakorrak bermatzeko gai ez den babesa; ordez-karitza beherakor honek, lan-ordezkaritzarekiko zein instituzionalarekiko kon-trola korkorarazten die, eta ezin ditugu ahaztu diru-laguntzak eta honetatikeratortzen diren fondoen administrazioa. Ezta uxatu ezaugarri hauetako gatazkabatek nazionalismo espainiarra euskaldunarekin aurrez aurreko gaztazka girobatean har dezakeen eta izatez hartzen duen traza ideologikoa.

Egitate burutua den bilakaera negatibo horrek, CCOOn ari zen Ezker Sindika-laren 20 urteetako esperientziari amaiera eman dio. Erakunde honetan kon-bergitzen direnetako parte den kolektibo honentzat, CCOOn jokabide nagusiak

14

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

burutzen zuen zesio berri bakoitzarekin lan horren interesa eta justifikazioaunez une ahulduz joan ziren; era berean, CCOOtik at mundu sindikalean ema-ten ari ziren aldaketeekiko erakargarritasuna handituz zihoakien. Beraz, esandaiteke erabakia bikoitza izan zela; alde batetik, ezker sindikalaren ideienmundutik urrutiratu zen erakundea uztea, eta bestaldetik, ideia horiek ordez-katuago zeuden esparruan bete-betean sartzea.

ELAren bilakaera

Eta bizitzak ez dela ez programei ez lege-dekretuei lotzen frogatu nahiko bali-gu, aurrekoa ematen ari zen bitartean, ELAn gertaera berezia ematen ari zen.Hogei urteetako historia sindikalaz definitutako matematiketan hezituriko burukartesiarrentzat asimilatzen zaila zena. Pixkanaka-pixkanaka, ELAren bilakaeraksindikatu hau bereizi du guk beraiekin izandako esperientziaz ezarritako lekutik.Egun, aitortu behar dugu bere proposamenak zein ikuspuntuak interesa eta arre-ta merezi dizkigutela. Ikusi dugu indarrean diren postulatu ekonomikoekiko dis-kurtso kritikoa osatuz joan dela; nola urrundu den nagusitasun instituzionalekosindikalismotik; eta nahi nazionalei dagokienez, nola hasi den partehartzen esparru sozio-politikoan lorpen handiko ekimenen bidez,bere lan-programetan agertzen ez ziren gai batzuk bereganatuz–eskludizio soziala kasu–.

Egia da denborak esango digula ea ELA bezalako erakunde baten-tzat emaniko bira-erradioa zabaltasun handikoa den, eta ea norabi-de berri hau egonkorra eta sustraituta dagoen. Oraindik ere, ELAk,enpresa askotan, eskaintzen duen itxura bere ihardunbidean eskainiohi duena da, buruzagi mailan eman den bilakaeraren arrastorikagertzen ez dela. ELAk dituen afiliatu asko eta asko ez dira ELAnsartu oposizio-sindikalismoa egiteko. Hau izango ote da ELArenbarruan ahalegin berriztatzaileak duen mugaren adierazpena? Esandugun bezala, denborak erakutsiko digu zertan geratzen den guztihau. Bitartean, gure zentzu praktikoari lotuz, jasotako eskaintzeipositiboki erantzun diegu, udaberriko kanpainaldian bezala, ekime-netan erretizentzirik gabe parte hartuz. Ekimen hauek, guk irrikatuohi dugun sindikalismoa berpizten dute.

Aliantzenbeste dimentsioa

ELA eta LABen arteko lankidetza estuak, urteen poderioz, beste dimentsio bateman die aliantzei eta lan-harremanei Euskadin. Alde batetik, bien interesakfrogatu duelako aliantza horrek aurre egin behar izan dituen froga zartadatsuakgainditzeko beharrezkoak diren tinkotasuna eta malgutasuna eman ditzazkeela.

15

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

ELArenbilakaerak,sindikatu haubereizi duguk beraiekinizandakoesperientziazezarritakolekutik

Eta bestaldetik, 'hainbat duzu, hainbat balio duzu' horretaz askatzeko gai izandirelako, helburu berberetara bideratutako beste indar batzurekin gehitze-egi-tatea burutuz.

Ez zaigu atsegin egiten bloke edo fronteetaz hitzegitea, sektakeria areagotzenduelako, eta kritika hertsietan zein neurtuetan oinarrituriko hausnarketa ere lau-sotzen duelako. Baina gure egitaterako, bistan da, ELA, LAB, STEE-EILAS etabeste erakundekin elkar ongi ulertze bat dagoela eta elkarlanerako aukera; egunCCOO eta UGTrekin gertatzen ez zaiguna. Eta ez hori bakarrik, bistan da ere,azken sindikatu hauekin, berauen politikak direla medio, batzuetan aurrez aurreegiten dugula. Ondorioz, elkarkidetza sindikala dela medio, bizitza sindikalarengarapenak jarri gaituen tokian gaude, eta hor, hain zuzen ere, egon nahi dugu.

Aurrekoa esan ondoren, esan, gehitzeak ateak zabalik izatea dakarrela, ikuspun-tuak eta berezko helburuak zokoan utzi gabe. Batzuetan, bategiteek eta bana-ketek ez dute bat egiten nagusitzen diren lerrotzeekin. Hau da Posta Legearenaurkako postagintzako mobilizazioan suertatu zena, edo Telefonican, edo bestehitzarmen batzuetan. CCOO eta UGTren aurkako kritika ezin da izan diskurtso,agiri edo prentsaurreko guztietan, behin eta berriro, errepikatzen den leloa. Eztagutxiengo zein disidentziaren aurkako presioa legeztatzeko hain erabiliak izandiren beste gehiengo batzuren atzeko aldearen gehiengo sindikalaren ikuspegia.Izatez, gure ustez, hobe litzateke sindikatu horiek ahalik eta gutxien aipatzea,berezko proposamenen adierazpen positiboak berez hitzegiten utziz. Bestela,behin baino gehiagotan, CCOO eta UGTren portaerari erantzun hutsa baino ezden irudia eman genezake. Hau dela eta, badirudi bistan dela, berezko helburuenaldeko egitatea burutzea interesatzen dela, eta berauekin koherenteak diren iriz-pideekin. Irizpideok ez dira ispuluaren atzeko aldea, ezta aipaturiko sindikatuenpraktikaren ondorioa; egoera orohar aztertzeko eskumen sindikalen gainetikaltxatzen den berezko hausnarketa baten ondorioa baizik.

Gehiengoeta gutxiengo sindikala

Gure iritziz, gehiengo sindilkalak ezin du gutxiengo sindikala ezisolatu ez beronen aurkako blokeorik burutu –terminu horiek, anitzaeta korapilotsua den euskal gizarteaz eraginpeko abaniko sindikaleanzentzu unibokoa duten neurrian–, ezta geroa CCOO eta UGTrenjarraikako gutxitze ohargarriaren esku ere utzi, sindikatu hauek euskalsindikalismoaren esparru ordezkatzailetik at izan arte. CCOO etaUGTren irautea, langileen identitate nabarien egitura anitzari lotzenzaio, eta ez izaera sindikal edo sozio-ekonomikodun faktoreei soilik.Badu zerikusirik ere EAE eta Nafarroa banantzen duen bilbadurainstituzionalarekin, Gobernu zentralaren gordailuzain bakarrakdirela ez esateagatik. ELA eta LABen inguruan osaturiko gehiengosindikala gai izango ote da langileen gehiengoa ordezkatzeko,langileen bi herenak edo bostetik lauak ordezkatzeko? Gai izangoote da sektore bat bestearekiko nagusitzen den sektore baten ordez-karitzat hartua izateko arriskuari itzurtzeko? Nola bideratuko duNafarroan ematen den egoera berezi hori?

16

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

CCOO etaUGTrenaurkakokritika ezin daizan diskurtso,agiri edoprentsaurrekoguztietan,behin etaberriro,errepikatzenden leloa

Eraikuntza nazionalerako proiektuan euskal biztanleriak dauzkan identitateenzein sentimenduen aniztasuna jasotzen asmatzeko eraren baitan emango diragaldera hauen erantzun positiboak. Euskal gizartearekin bezala, esparru sindi-kalean ere, identitate horiek errespetatuto duen diskurtsoa osatu beharko da,sektore bat poztu baina bestea iraunduko dituen kalifikatiboen erabilpena eki-dituz. Kalifikatibo hauek ez dute laguntzen erakunde bakoitzaren portaerenbenetako izaera argitzen. Honek ez du eragozten praktika zentralistei eginbeharreko kritika zehatza eta hertsia, puntu hau baino ez aipatzeagatik.

Lan-harremanetarakoeuskal esparrua

Taldekatze honetan bat egiten dugun kolektibook aspaldi adierazi genuen lan-harremanetarako euskal esparru baten alde tinko aritzeko prest geundela; etaoraingo hau, gure lanaren eta parte izango garen aliantzen helburu nagusietakobat izaten jarraituko duela aldarrikatzeko garaia da. Egia da, proposamenhorren edukinak zein berau ulertzeko eren inguruko eztabaida mahai gaineandela. Gure ustez, lan-mundua zein sozio-ekonomikoa osatzen dituzten esparrudesberdinetan erabaki subiranorako eskubide baten aldarrikapena da. Hemendatza, enplegu, heziketa edo Gizarte Segurantza bezalako eskumenak euskalinstituzioei transferitzeko exigentzia, edo Eusko Legebiltzarrari zein Foru Par-lamentuari gai hauen inguruko lege-ahalmenak itauntzeko exigentzia. Baitaere hitzarmen kolektiborako berezko esparruak eta beste eratako akordioakgaratzeko ahaleginekin bat egiteko arrazoia. Indarrean den estatutu-institu-zionalizaziotik eratorritako autogobernurako ahalmena agortu egin da, esparruhonetako transferentzien jarraipena blokeatzen dituzten mugak hautsi gabe.

Aurrekoak ez du eragozten, guk, noiz edo noiz, irizpide hauen proiekziozehatza ulertzeko era desberdin bat ateratzea. Behin baino gehiagotan nabaritudugu itxura –erabaki subiranoa izatea– edukinaz gaindi ulertua izan dela; edoesparru autonomoa aldarrikatzean, metodo eta helburuen kontzeptzio desberdinbat argi eta argi zehaztua ez izana. Garbi eta argi esango dugu:liskarrak fondo ekonomikoen gestioa ukitu duenean, gurezuhurtasuna handitu da ikustean ez zela kolokan jartzen ara-zoaren mamia, hots, erakunde sindikal batzuk –bai Estatu mailanlabel instituzionala, bai Euskadin daramatenak– fondotzar eko-nomiko horiek gestionatzeko ahalmen hori izan behar dutenala ez, kontutan izanik gestio honek dakartzan era guztietakodependentziak. Zaila da era honetako kritika bat egitea CCOOeta UGTi, sindikatu hauek kritikatzen dituztenek, gure espa-rrura etortzean, antzeko gauzak egiten dituztenean. Beste hain-beste esan dezakegu hitzarmen kolektiboari buruz; Estatumailako zentralizazio, Euskal Herri mailako zentralizazio batetazbesterik gabe ordezkatzen daba, interesatuengandik hurbilagokomailetako partehartzearen kalterako. Gure ustez, lan-harrema-netarako euskal esparruak konpromezu instituzionalei buruz,helburu eta eragingarritasuna oso eztabaidagarriak dituztenhainbeste erakundetan partehartze sindikalaren zereginariburuzko hausnarketa ere dakar.

17

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Lan-harremanetarakoeuskalesparruarenedukinak zeinberau ulertzekoeren ingurukoeztabaida mahaigainean daude

Mugimendusindikalaren aginpide morala

Euskal gizartean, zentralismo estatalak eta postulatu neoliberalek duten nagu-sitasunaren aurka gehiengo soziala osatzeari bideraturiko euskal sindikalis-moaren esfurtzu itzelak arrakastarik izan dezan, gure ustez, sindikalismoarenaginpide moral sendoren osatzeari ekin behar zaio ezinbestez. Ahalegin hau,neurri handi batean, portaera sindikaletan isolatzen diren baloreen baitandago, bere aldarrikapen zein benetako jarreren arteko koherentzian, gehitzekozein baterabiltzeko ahalmenean. Ez dago izan daitezkeen garaipen edo galtzeenbaitan, edo negoziazioen zein akordioen balantzeetan eman daitezkeen emaitzengarbien baitan, nahiz eta ez dugun ukatzen faktore hauek duten garrantzia.Ezin dugu ahaztu hiritarrek klase politikoarekiko duten kontrako iritzia, politi-koek duten ahaltasun moralagatik; eta iritzi hau, zuzendaritza sindikaletara ereheltzen dela. Honengatik, hain zuzen ere, hauteskunde sindikaladietan garrantziadu hautagaiek merezi duten judizio morala; zeina, askotan, ordezkatzen dituenhizkien gainetik dagoen.

Sindikalismoaren autoritate moral hori aitortua izan dadin, sindikalismoak,gizarte honetako kalteatuen izenean aldarrikatzeko gaitasuna adierazi behar duezinbestez. Enplegu fijo duten pertsonak eta langabezian edo kalokako-enpleguaedo eskludituak direnen arteko elkartasun-korronte iraunkor bat osatzea izandaiteke exigentzi honek har dezakeen adierazpenetako bat. Beste bat, garrantzihandikoa berau, gizonezko eta emakumezkoen arteko berdintasunaren defentsaetengabea lan-harremanetan. Elkartasun hau ez datza, gure ustez, langabeziandiren pertsonekin beraientzako erakundeak eratzean, baizik eta sektore hauekfaboratuko dituzten egitate praktikoak burutzean. Hasieran esan dugun bezala,35 orduetako lanaldia eta oinarrizko diru-sarreraren aldeko kanpainaldiak bategiten du pentsakera honekin, eta beste hainbeste esan dezakegu fiskal-espa-

rruko beste exigentzi batzuri buruz, kontratuen lan-arautzeari,lanari zein lan-merkatuari dagozkienez emakumezkoen berezkoerrebindikazioen onarpenenari. Sindikalismoak bide horri ekitenbadio, sindikalismoa ez da langile fijoen lujotzat hartua izango,eta gizarte honek zokoratzen dituenak ordezkatzera joko du.

18

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

Sindikalismoarenaginpide moralsendoarenosatzeari ekinbehar zaioezinbestez

Jarduerasindikalean txertatu

Ikuspuntu hau jarduera sindikalean txertatu behar da afiliatu eta militanteenkontzientzietan eragina izan dezan, negoziazio kolektiboak duen iraupen zeingaurkotasun berarekin. Aparteko orduak kentzeko borrokan, aurrerapen-itxa-ropenerako paradarik utziko duen oinarri ideologikoa da, edo plantillarenalderdi batentzat onartzen diren lan-baldintza diskriminatzaileen aurka. Nolaedo hala, produkziobidean kokapen desberdina duten pertsonekin sentimenduetikoa osatu behar da, egungo lan-egoera karakterizatzen duen atomizazioagaindituko duen oinarrizko elkartasuna gauzagarri egin dadin. Era berean,pertsonek bizi dituzten egoera bereziak kontutan izanik, berauen eskura daudenelkartasun-erak aurkitu behar dira.

Badirudi, erreferenduma, sinaduren bilketa edo deialdi zabaletara loturiko lan-etenaldi bezalako bide kolektiboez adierazten den elkartasuna gauzagarriagodela. Hala ere, neurririk eragingarriena enplegu iraunkorraren etengabekodefentsa da, aldi baterako kontratuak fijoak egiteko borrokatuz edo ALEn era-bileraren aurka arituz. Baina guzti honetan, portaera sindikalak eta enpresentxantaiak tartean sartzen dira.

Aginpidemoralaren ahuldura

EEnplegua izan nahi duten pertsonek ikusten dutenean enpresabatean lan egin ahal izateko, enpresa horren begikoa den sindi-katuaren gomendioa behar dutela, sindikalismoaren aginpidemorala erabat ahultzen da. Padrinoak agintzen duen sindikalismomota hau oso hedatuta dago enpresa askotan, eta elkartasun-alda-rrikapen guztien kontra dago. Era berean, enpresak lan-baldintzakhigatzeko zein giza baliabideen esplotazio-maila gehitzeko burutzendituen presio xantailariak direla bide, jarrera kolaboratzaileek ezdiote mesederik egiten sindikalismoaren aginpide moralari. Zukematen didazu, nik laguntzen zaitut.

Nahiz eta ahotsak altxatzen diren ugazabei esaten dietenak euren egi-tateak edukin moralaz hornitu behar dituztela, ekonomia eta enpresa-ren etika sortzeko lanari ekinaz; eta ugazaba batzuk, itxuraz bada ere,aholku horiek berenganatzen badituzte kode etikoak edo jokabide-kodeak bultzatuz euren enpresetan, balore moral eta ekonomiarenarteko banaketaren etika nagusitzen da. Banaketa honen arabera, egi-tatearen arrazoiek ez dute ajolik; emaitzek, ordea, bai. Emaitzok, sor-turiko jardueraz eta lorturiko etekinez neurtzen dira.

Enpresa-etika honen aurrean, sinple baina eragingarria gizartearent-zat, sindikalismoak bere aginpide morala sustrai dezan, enpresa eta

19

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Padrinoakagintzen duensindikalismomota hau osohedatuta dagoenpresaaskotan, etaelkartasun-aldarrikapenguztien kontradago

ekonomiarentzako balore-sistema batean pentsatzen ahaleginak egin beharkolituzke, bere egitateen zein helburuen etika-oinarria bihurtuz. Enpresa barrurazuzenduriko hausnarketa bat; bere funtzionamendurako harreman sozialeiburuzko hausnarketa, eta bere jarduerak ingurugiroan zein osasun kolektiboaneragiten dituen ondorioei zuzendurikoa.

Eutsi beste baloreak

Honelako hausnarketa batek ez du emaitza positiborik emango gizarteazuzentzen duen elitearen bozeramaileek funtsezkotzat jotzen dituzten baloreeneraginpetik at egiteko gai ez bada; hots, konkurrentzialtasuna banakako zeintaldeko portaeraren arau gisa; garapena ondasuna sortze gisa, edukinekgarrantzirik ez dutelarik; produktibitatearen gehitzea; bizi-kalitatearen besteirizpideekiko irizpide ekonomikoen nagusikeria. Sindikalismoak balore-inde-pendentzi erradikala behar du bere eragin solidario-esparrua propioa osatzekogizartean, eta ez du lortuko bere kideek bere enpresaren konkurrentzialtasunaberaien gain hartzen badute, edo beste herri zein herrialdeekiko konkurren-tzialtasun nazionalaren korresponsableak egiten badira; ondokoaren pobre-tzearen politikari beraien oniritzia ematen badiote.

Guretzat behar-beharrezkoa den hausnarketa etiko honek, gure ustez, ikuspegizabala eskatzen du, mundu zabaleko ikuspegi bat. Urrutian direnekiko bertanburuturiko laguntza praktikoan oinarriturikoa; adibidez, haur-zapalkuntzazbaliatzen diren multinazionalak presionatzeko erosteko ahalmena erabiliz,zeren eta multinazional batzuk zapalkuntza handiko lan-baldintzetan produk-tuak ekoizten dituzten, gero herrialde garatuetako bezeroei garesti saltzeko.Eta zorte hobeago baten bila gure lurraldera datozenak jasoz eta lagunduz.

20

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

Lan-araubideaenpresetan

Enpresa-eredu berri baten aurrean gaude. Eredu honek, multinazionalensartzearekin batera, enpresen lau-araubide eta estrukturan aldaketa sakonaeragin du. Autogintzarekin zerikusirik duten enpresa handi batzuk izan ezik,industri-talde handiak ere, dituzten enpresak, ekoizpen-unitate txikiagoetanantolatzen ari dira, negozioez, ekoizpen-taldeez edo lurraldetaz bananduta.

Bermoldaketa honek, konkurrentetasuna eta negozioen mugikortasunareninteresari erantzuten dio; langileen erresistentzi eta antolatzeko ahalmena ahul-duz; lan-harremanak (mugikortasun funtzional eta geografikoa, lan-egutegienmalgutzea, lantokien irikitze-egunak trabarik gabe ezartzea, aparteko orduakgehitzea) produktibitatearen gehitzearen eta etekinak epe motzera lortzearenmenpe ipiniz.

Produktibitatearen kultura

Arlo honetan, ugazaberiak lorturiko aurrerapenak garrantzi handikoak izandira. Eta larriago dena, produktibitate eta malgutasunaren ugazaba-kulturak–berau enpresak eta lanpostuak mantenarazteko baldintza bezala ulertuta–,sindikatu eta langileen jarduketa zein irizpideen parte handi bat kutsatzen ditu;errealitate hori eta sindikatuen diskurtso nagusien artekodistantzia handitzen delarik.

Aurre egin behar diogun lan-mundu horrek langabezi-tasahandia du –zeinak, berriro ere, era bereziaz emakumezkoenkolektiboarengan eragiten duen–; lan-mundu hori bisustuago,bananduago eta ahulago dago; enpresa-zuzendaritzek itauniraunkorrak ez dituzte oso gustoko, eta administrazio publi-koetaz oso babesturik daude; belaunaldi berriak, aldi bate-rakotasunaz eta zerikusirik ez duen antzinako langileriarenkulturaz erabat markaturik daude. Honek, gure zeregin sin-dikalean aldaketa sakonak eskatzen dizkigu.

21

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

nProduktibitatearenzeinmalgutasunarenugazaba-kulturak,sindikatu etalangileenirizpideetaneragina du

Hitzarmen kolektiboaenpresetan

Egun, enpresaz enpresa eginiko hitzarmen kolektiboek indarra galdu duteesparru horretan duela urte batzuk lor zitezkeen hitzarmenekin gonbaratzenbadugu; hitzarmen hauek iraurdasiko herrialdeko hitzarmenekiko alternatibabaliagarriak ziren. Egun, ez da egoera hori ematen. Hala ere, eremu handietakohitzarmenetan tokirik ez duten hobekuntza batzuk lortzeko esparrua izatendarraite; hobekuntza hauen artean aipatu: aldi baterakoentzat kontratu fijoaklortzea, ALEn bidez eginiko kontratuen arautzea –eta berauen debekua ere–,hobekuntzak lan-osasunean eta beste lan-baldintzak...

EEz da ustegabekoa ugazaberiak lan-murrizketa eta beste eskaera errebindika-tzaileei, bai legez, bai akordio nagusietaz, uko egitea; uko sindikal larriak ezbadakarzkite behintzat. Enpresen egoera oso bestelakoa dela erantzuten dutebehin eta berriro, eta neurri horien ezartze zabalak enpresa askoren itxiera era-gingo luketeela. Honela, ugazaberiak konpromezu nagusitik ihes egiten du,jakin badakielako enpresaz enpresa, salbuespenak izan ezik, helburu horieklortzeko ahalmena nabarmenki murrizten dela.

Herrialde-hitzarmenen koordinazioa

Iazko lehen egunetan, eta hausnarketa baten ondorioz, sindikatu garrantsi-tsuenak, EAEko metalgintzako hitzarmenen negoziazioak koordinatzen saiatuziren (Nafarroan, UGTk eta CCOOk ez zuten nahi izan), lan-etenaldi batzurendeialdietaz lagundurik. Ekimen honek ia ez zuen arrakastarik izan, sindikatuenmenpekotasunarengatik eta hauen arteko banaketarengatik. ELAk Gipuzkoakohitzarmena sinatu zuen, Bizkaian eta Araban deituriko lan-etenaldi eta nego-ziazioak kontutan hartu gabe. CCOO eta UGTk, eraginkortasun mugatuaz, Biz-kaikoa sinatu zuten. Honela, metalgintzako ugazaberiak, lorpen batzuk kenziezazkiokeen mugimendu errebindikatzaile koordinatuari itzuri zion. Bistan daekimen hauek emaitza frustagarriak dakartzatela mobilizazio sendoetan etajarrera koherenteetan sustraitzen ez badira.

Testuinguru honetan, positibo deritzogu ELAk proposaturiko «portaera-araudiakharreman sindikaletan» horren ezartzeari, jarduera sindikalarentzat lotura prak-tikorako tresnak izan daitezkeen neurrian.

Lanaldi-murrizketarenaldeko iharduera

Lanaldiaren murrizketa, azken urteotan, sektore urri eta batzutara soilik mugatuda. Lakuako Gobernuak berak aitortu du, iaz, EAEn, bataz beste, benetakolanaldian, 10 minutuetako igoera eman zela. Aitzitik, aparteko ordu gehiago

22

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

sartu dira. EAEn, 34 milioi aparteko ordu sartuko direla aurreikusten da, hots,45 aparteko ordu langileko; Estatu espainoleko bataz bestekoa baino altuago,zeina 30'5 orduetan kokatzen den. Kontutan hartzen badugu sartzen diren hiruedo lau orduetatik bat bakarra deklaratzen dela, sartutako orduen kopuruaiskandalagarria da.

Bestaldetik, ordutegi-malgutasunaren orokortzea ematen ari da. Ugazabek lan-ahalmena ekoizpen-kargetara egokitzeaz ezezik, aparteko ordu kopuru altua ereezkutatzen dute, enplegu-sortzea eragotziz. Azken hilabeteotan,hain zuzen ere, EAEko Lan-harremanetarako Kontseiluan, ugaza-beria eta sindikatuen arteko eztabaidagai garrantzitsuenetako bataparteko orduak ordutegi-malgutasunaz ordezkatzearena izan da.Confebask aparteko orduak murrizteko prest dago sindikatuekhonako puntuak onartzen badituzte:

• Ugazabek urte-egitegia egitea, non ordutegia hilabetekoaldizkakotasunaz zehaztuko den, eguneko 9 orduetakomugaraino arauz gabe bana daitezkeela.

• Urte-lanaldian ere langile bakoitzeko 100 orduetako burtsaizatea, produkzioaren behar aldatzaileei eta enpresetanematen ohi diren gertaerei aurre egiteko. Burtsa hau 12orduetako lanaldietan edo jai-egun bezalako egunetan era-bili zitzazketen.

• Egin behar den ekoizpenean gai den pertsonal ororen 100orduen burtsa agortu ondoren egingo litzateke langileberrien kontratazioa produkzio-puntetarako.

Ordutegi-malgutasunaren kalteak

Ordutegi-malgutasunak enpresetan eragiten dituen kalteak handiak dira. Apar-teko ordu askoren sartzea ezkutatzen du, enplegu berrien sortzea blokeatu etahauek kentzea errazten du, produktibitatearen gehitze handia aisatzen baitu.Ekoizpen-behar eta ugazaben interesetara mugatzen ditu langileak. Eta edozeingrebatarako deialdiaren eragina ia erabat indergabetzen du.

Adibidez, aste batetarako grebaldi batek, bataz beste, produkzioaren 40 ordue-tako galera ekar dezake. Baina ugazabak 100 orduetako burtsa baten jabebada, bi aste buruan grebak eragindako kalteaz susper daiteke, aukera baitulanaldia hiru edo lau orduz luzatzeko hurrengo bi astetan eta 8 orduetakolanaldia ezartzeko larunbat batean. Eta egia bada ere urte-lanaldia grebaldiarenorduetan murriztua geratuko litzatekeela, enpresak aparteko orduak izangolituzke ekoizpen-maila urtean zehar berreskuratzeko. Kontutan hartzen badugu,egun, egiten diren grebaldiek egun gutxirako iraupena izaten dutela, ordutegi-malgutasunak, ugazabei, grebaldien eraginak neutralizatzeko aukera eskaintzendie, grebaldien eragina desnaturalizatuz, grebaldia erantzun-testigantza hutseanuzten delarik.

Iruñeko Wolkswagen edo Gasteizko Mercedes bezalako garrantzi handikoenpresetan azken hilabeteotan emandako eztabaida eta desakordioek deskala-brua eragin dute, bietan, ordutegi-malgutasuna onartu baita; lehenengo kasuan

23

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Ordutegi-malgutasunarenorokortzeaematen ari da.Ugazabek,lan-ahalmena,ekoizpen-kargetaraegokitzekoparada dutelarik

UGT eta CCOOn apoioaz eta bigarrenean, bi sindikatu horiezgain, ELAren apoioaz. Bizkaiko ABBn, non bere lantoki desber-dinek 80 eta 200 ordu malguen burtsak dituzten, duela hilabetebatzuk grebaldirako deia egin zen lantoki baten itxiera zelamedio. Eraginkorra izan zedin, grebaldirako deiak –egun batzuta-rako lan-etenaldiaz gain– ordu malgulak ez sartzea aldarrikatuzuen. Etorkizunean, burutu nahi diren mobilizazioetarako, faktorehau kontutan izan beharko da, mobilizazioen eraginkortasunagutxitu ez dadin hasiera hasieratik.

Erakunde honetan konbergitzen dugun ESK-CUIS eta Ezker Sindi-kalean biltzen diren ezker sektoreentzako, salaketa eta apartekoorduen zein ordutegi-malgutasunaren aurkako borroka, gure jar-duera sindikalean etengane present izan behar diren elementuakdira. Ezin dugu onartu enpresek burutzen duten txantaia, honelabakarrik aurrera egin dezaketela esaten dutenean; ezta Wolkswagenedo Mercedes-en bezala, non lanpostu berriak sortzeko baldintzafaltsu hori ezarri zaien.

Aldi baterako langileak,bigarren mailako langileak

Sortzez berriak diren enpresez gain, plantillak bortizki murrizteko krisialdiazbaliatzen diren enpresa askok eta askok, egun, lanpostu fijoak bete behardituztenean, aldi baterako kontratuen ugaritasunaz baliatzen dira ekoizpenarenalderdi handi bat betetzeko eta enplegu fijorik ez sortzeko.

CCOO, UGT, ugazaberia eta Gobernuak itaundutako mugarik gabeko kontra-taziorako erreformak ia ez du eraginik izan Euskal Herrian. Egin diren kontra-tazio berrien %90ak aldi baterakoak izan dira; eta Wolkswagen, Mercedes edomugarik gabeko kontratazioak egin diren beste enpresetan, sindikatuekinitaundutako soldata-eskala bikoitz batekin egin dira.

Langile fijo eta aldi baterakoen arteko tartea, lan-balditzetaz ezezik, aldi bate-rakoekiko axolagabetasun sindikalaz ere xedatuta dago. Gazte belaunaldiberrientzat, sindikatuak ez dira borroka eta antolatze-erreferentzirik. Tarte horigainditzeak, lehenik eta behin, ALEn bidez eginiko kontratazioekiko langilebatzorde eta sindikatuen oposizioa dakar; eta aldi berean, fijo eta aldi batera-koentzat, soldata-eskubideen zein lan-baldintzen berdintasuna hitzarmenetanlortzearen atzetik aritzea.

Bigarrenik, sindikatuek eta langile batzordeek jakin badakite, inork bainohobeto gainera, egindako aldi baterako kontratazio asko, lanpostu iraunkorrakbetetzeko egiten direla; krotatazio horien ilegaltasuna, praktikan, onartuz. Ihar-duera horiek salatzea eta fijoak egiteko erabaki tinkoa, ezinbesteko baldintzakdira aldi baterakoek sindikatuenganako konfidantzarik izan dezaten. Bistan da,hau ugazaben baldintzak onartu gabe egin behar dela, hots, ezin da onartusoldata-eskala bikoitza fijoak egiteko, edo denbora luzeago lanean daramatenlangileek dituzten beste eskubide batzuri uko egitea.

24

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

Salaketa etaapartekoorduen zeinordutegi-malgutasunarenaurkakoborroka, gurejarduerasindikaleanetengabepresent izanbehar direnelementuak dira

Ezkersindikala

Hamarkada batzuetako zeregin sindikalaz, ezker sindikalaren izenaz ezagutzenden pertsona eta erakunde multzo zabal horrek, garaien eraldaketarako bideberrien bilaketan ispiritu konformagaitz eta aktiboari erantzunaz darrai. Ezkersindikalaz mintzo garenean, bereiztasun hori, ez dugu ezein sindikatu edokolektiboren etiketa baztertzaile bezala erabili nahi, nahiz eta urtetan baliagiarriizan den erakunde batzuk karakterizatzeko. Konbergentzi honetan bat egitendugunok, etiketa horren barruan aurkitzen gara. Ezker sindikala ez da klubitxia, bertan sartzeko baimena eskatu behar den klub horietako bat, inork ezbaitu esparru horretan izateko eskubidearen patentea. Egitez, gizartea eralda-tzeko nahia daukan korronte sindikaltzat bere burua duten sindikatu, kolektiboeta pertsona orok osatzen dute ezker sindikala. Edo gutxienez, egun nagusitzenden erregimen ekonomiko eta sozialak eragiten dituen injustizia anitz eta dis-kriminazioen aurka dihardutenek. Ezker sindikala, lan-egoeran ematen ari denGobernu eta ugazabekin kontzertazio zein kontsentso-sindikalismotik kritikokiurruntzen da.

Beraz, ezker sindikala anitza da, eta kointzidentzi zabal baten esparruarenbarruan, berdinak ez diren ikuspuntu, iritzi eta errealitateari hurbiltzeko eradesberdinak ematen dira, bakoitzari berezko nortasunaz hornituz.Gure iritziz, esparru honetan, urteetan zehar, adierazpen eratzailedunbi sentsibilitate finkatu dira. Alde batetik, ezker abertzalearen sindi-kalismoa edo abertzalea besterik gabe, autodefinitu ohi den bezala,LABen bildurikoa; eta bestaldetik, frankismo eta enpresa-zapalkunt-zaren aurkako borrokatik sorturiko langilerian kokatzen dena, ESK-CUIS, Ezker Sindikala, STEE-EILAS... bezalako kolektiboetan isladat-zen dena. Hastapen desberdin honek garrantzi handia izan du biadierazpenen iraupenean. LABen sorreran eta bilakaeran, zein berehistorian, abertzaletasun zorrotzaren identitatea konstante bat izanda; aldiz, beste korrontean biltzen ziren pertsonen kontzientziekkon-tzeptzio nazionalarekiko ñabardurak zituzten, zein egitate sindi-kalak izan behar zituen lehentasunetaz. Ondorioz, identitate sozialeta soziopolitiko sendodun taldekatze batzuk araberatu egin dira.Batez ere LABen aldetik, inguru politiko batekiko atxekimenduaga-tik, non ETAren ekintzek zein planteamenduek eragin handia duten;beste korrontean, aldiz, ekintza eta planteamendu hauek erantzungatazkatsuak eragiten dituzte. Honengatik, inertzi historikoak, aurri-ritzi eta mesfidantzak gainditzeko asmoz, ezker sindikal horren bata-sunaren gaiak ez dio erantzuten parte diren alderdi bakoitzak bizikibizi dituen iritzi eta sentimenduen errealitateari.

25

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

Ezkersindikalak,garaieneraldaketarakobide berrienbilaketanispiritukonformagaitzeta aktiboarieutsizdarrai

Bizipendesberdinak

Ez dugu arrazoirik ikusten bizipen desberdin hauek negatiboki baloratzeko.Hori ez da euskal historia sindikalaren atzerabegirako azterketatik atera daite-keen ondorioa. Ezker sindikalaren korronte desberdinek, urte luzetan euskaleszenategi sindikalean eman diren erronkei, dinamismo eta berezko ezauga-rriak ekarri dizkiete, bere arrakasta eta hanka sartze guztiekin. Batzuek beste-engandik ikasi dute. Korronte bakoitzak bere esperientziak burutu ditu, etadenboraz ezker sindikal osoak bereganatu ditu esperientzi horiek. Bilakaeraparaleloa izan dute biziki eraldatzen ari den mundu batean. Uste dugu balantzehonek ezagutzen dugun historiari zuzenkiago erantzuten diola, eta ez zorroz-tasun ideologiko eta sektakerian abiapuntu duten desakordioetaz zein elkargaizki ulertzetaz osaturiko errenkadari. Nahiz eta faktore hauei leporagarriakdiren gertaerak eman.

HHala ere, jakin badakigu, ezker sindikalaren esparru berean ari direla alda-rrikatzen duten erakunde desberdinen arteko lehiak elkar gaizki ulertzea are-agotu dezakela, positibokiago bideratu behar diren indarrak alferrik errez–bai lan autonomoan bai lankidetzan–.

AAntzinean aldaketa uneak eman dira, oraina den bezala, eta etorkizunak–zalantzarik gabe– bilakaera berriak ezagutuko ditu euskal sindikalismoan.Ezker sindikalaren gaurkotasunak berrikuntza interesgarriak ezagutzen ditu.LABk, ezker sindikala biltzeko proposamena plazaratu zuen; eta, berau, unehartako harremanentzako berrikuntza izan zen. ELAren bilakaerak, etorkizunekobilakaerak, biharko ezker sindikalaren osatzean eragin dezake; orain artebetetzen ez zuen eragina betetzen hasi delako. Era xumeago batean, gure kon-bergentziak ere eraldatzen ditu esparru sindikal honen barne harremanak.Ezker sindikalaren osatzeak, erabat irekirik dagoen etorkizun bati egin behardio aurre, eta ez litzateke batere zentzuduna izango osatze horrek hartukoduen bidea aurrez esatea.

Bategiterantz

Korronte desberdinen bategiterantz ekitea ona da, goian soslaituditugun korronte eta eremu horretan aitortzen diren ekimen zeinbeste osagai batzurena. Etorkizunak esango ditu bategite horrekhartuko dituen egiturak; egun, badirudi, esperientzi bateratu etahausnarketa komunetaz osaturiko esparru baten osatzeari lehenta-suna eman behar diogula, lan-errealitatearen zein sozialen jarraipenpartaidetuaren eremuan, berezkoak ditugun arloetako kulturakomun bat osatzera bideratuta. Honetarako, elkar aintzat hartzeaezinbestekoa izango da, mesfidantzarik gabe, elkarrenganako konfi-dantza eraikitzailea; kolektibo zein nahi dituzten pertsona oro bil-duko duena.

26

Geh

itzeak eta gutxitzeak m

ugim

endu sin

dikalean

Ezkersindikaleanaitortzen direnekimen zeinkorrontedesberdinenbategiterantzekitea ona da

STEE-EILAS

Beti bada zer ikasirik. STEE-EILASek bere 6. Biltzarra burutu berri du, hogei-garren urteurreneko biltzarra. Bere bereiztasuna –eredu sindikalen eremuarruntean anomali gustagarria– berriro ere jasota geratu da; argi geratu da beresorrera definitu zituzten ezaugarriak tinko eusten dituela, hots, sen sozio-politiko,nortasun asanbleario, jarrera errebindikatzaile, jatortasun berriztatzaile, barneaniztasunaren gestio ona, portaera unitarioak. Ezaugarriok, funtsean mantenduditu bere ibilbide helduaren zehar; ezker sindikalaren ondareari eginiko kali-tate handiko ekarpenak direla. Eta bide batez ukatu, nahita edo definizioendeformazio eskolastikotik, hezkuntza-esparrura mugaturiko sindikatua denez,korporatibismo esturantzarako etorkizuna baino ez auguratzen zietenak.Gehitzera laguntzen duen erakunde berri honetatik, STEE-EILAS osatzen dutenpertsonei, interes komuneko esparruetan eta elkarrenganako elkartasunarenadierazpenean, ahal den laguntzarik handiena eskaini nahi diegu.

Lankideak

Ez dugu ezker sindikalaren inguruko atal hau utzi nahi, bere lan-esparrutik atoso ezaguna ez den kolektibo bat aipatu gabe. LANKIDEAKek, formalki, «egitatesozialarako kolektibo»tzat du bere burua; nahiz eta bere izaera erakunde sin-dikal batekiko homologarria izan, sindikatuak kooperatibetan legez debekatutadaude. Arrasateko kooperatibismoaren bigarren belaunaldiko jenderik aktiboenabiltzen du, zeina mugimendu honen gehiengo soziologikoaosatzen duen (mugimendua 50. hamarkadaren erdialdeansortu zen eta bigarren belaunaldi hau 60. hamarkadarenamaieran eta 70. hamarkadaren hasieran sartu zen lanera).Unitario eta anitza da. Bere iharduera sindikala, kooperati-beetako ordezkaritza sozialeko Batzorde Sozialen bidez iasoilik burutzen du. Kooperatibek, langile eta kapital-elkar-teak direnez, ordezkatze-estruktura bikoitza dute: sozialaeta enpresariala.

LLANKIDEAKek azken urteotan harturiko lan-jokabideak,kooperatibisten eskubideen inguruan, kooperatibeetakozuzendaritza inposatzen saiatu den neurriei aurre egin etaArrasateko kooperatiben goi-agintaritzak kooperatibismoa-ren oinarrizko irizpideen aurka burutzen dituen erasoakgaleraztera eraman du.

LLANKIDEAKek bat egin du beste sindikatu eta mugimendusozialek kooperatibetatik at gelditzen diren gai soziopolitiko-en inguruan bultzaturiko kanpainaldiekin. Gure ustez, bat egi-teko ahaleginak kolektibo hau kontutan izan behar du, zei-naren ekarpena bere iharduera-eremu berezitik nabaria denune garrantzitsuetan.

27

Geh

itzea

k et

a gu

txitz

eak

mugi

men

du s

indik

alea

n

LANKIDEAKekbat egin du bestesindikatu etamugimendusozialekkooperatibetatikat gelditzen direngaisoziopolitikoeninguruanbultzaturikokanpainaldiekin

Ekonomia etapertsonak

292.

Hazkunde ekonomikoaeta gizartea

Egun, munduko ekonomiak hazkunde ekonomikoaren koiuntura bizi du,Japon eta Asiako hego-ekialdeko herrialdeek izan ezik. Hazkunde ekonomikosendoa dela diote, inflazio-maila zein defizit publiko bajuaz ematen delako,hala nola interes-tipo bajuak. Honek esan nahi du hazkundeak luzez iraundezakela. Izatez, EEBB eta Britania Handiko ekonomiak –zeinen ziklo ekono-mikoak, gainontzeko mendebaldeko herrialdeena baino aurreratuagoak dauden–,hazkunde sendoa deiturikoaren zazpigarrean urtean daude.

Hazkunde ekonomikoaren kalitatea kalibratu ahal izateko, gizarteari so eginbehar zaio eta ez makroekonomiari. Lehenik esan, enplegu gutxi edo enplegukaskarra edo biak bateradun hazkundea dela. Bigarrenik, lurralde-desberdinta-suna zein soziala eragiten duen hazkundea dela. Etekinak oso hazten dira; sol-datak, ordea, mantendu; lanaren errentak, errenta nazionalaren banaketanduen eragina galduz doa. Herrialdeetan bertan, zonalde batzuk gora egitendute; besteak, aldiz, atzera eta hazkundetik at geratzen ari dira. Hirugarrenik,pobrezia, elementu kroniko bihurtu da; onartzen da ez dela hazkundez etapolitika sozialen bidez ezabatu beharreko fenomenoa, errealitate endemikoadela, zeinarekin bizi behar den, eta pobreentzako hainbat sorospenen bidez,pobrezia desaktibatu eta eramangarria egin.

Zauri sozial irekiak

Planetaren edozein eskualde behatu eta, ñabardura batzuetaz zein besteetaz,hazkunde ekonomiko eta trauma sozial iraunkor zein bizien arteko antzekoeskizofrenia egoera adieraziko digu. Azken urtean, orain dela gutxi arte haz-kunde ekonomiko (eta sozial) orekatuaren eredutzat hartzen ziren Asiakohego-ekialdeko herrialdeen gehiengo ekonomiak, bata bestearen atzetik porrotegiten ikusi dugu. Mendebaldeko herrialdeetako emulazio laisterketak porrotegin du. Zauri sozial orok batera ematen ari dira (langabezi-tasa handia, sol-daten ñarriadura, lan-eskubideen galera...), zeinen ondorioak NazioartekoMoneta Fondoaren, FMIren, errezeta bortitxetaz larriagotzen diren.

Egun, Amerika latindarra, politika ekonomikoen bideragarritasunaren eredutzaterabiltzen da. Barne Produktu Gordinaren (PIB) hazkunde handiak eta kan-

31

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

poko diru-inbertsio masiboek bermatuko lukete aurrekobaieztapena. Hala ere, zonalde hartako herrialde gehienetan,eredu ekonomiko neoliberalak, hazkunde intentsibo eta hau-tatzailea, desberdintasun sozialak eta territorialak areagotuditu, kapital transnazionalekiko izugarrizko menpekotasunaematen ari delarik. Etorkizunean hazkundeak pot eginazgero, herrialde hauek ez dute ondare publikorik izango,berau merke saltzen ari baitira.

Mendebaldeko herrialdeen artean, enpleguaren izurriteari ira-bazteaz harrotzen direnak, EEBB eta Britaina Handia hain zuen,atsegina ez den egoera soziala eskaintzen dute: enplegu zaborugari, lan egin baina pobrea den jende-burtsa hazkorrak, lan-eskubideen galtzearen zein lanaldiaren malgutasunaren oro-kortzea. Bi hitzetan esanda, XXI. mendearen atarian gaudenhonetan, XIX. mendeko lan-harremanetarako atzerakada.

Ortodoxia ekonomikoa

Ortodoxia ekonomiko neoliberalarentzat, azken hogei urteetako funtzionamenduekonomikoa gizartetan eragiten ari den ñabardura guztiak, kezka eskasekoaldeko eraginak dira; ortodoxiak ez baitu uste ekonomietan beste funtziona-mendurik eman daitekeenik. Merkatua ekonomiaren gune nagusia da. Ekonomia,gizartearen erdi-erdian dago. Gizartea, ahalik eta arau gutxienekin planeta osorahedatzen den jungla hertsia da. Eta botere nagusi gisa, enpresa transnazionalenbidezko kapitalena, nazioarteko erakunde ekonomikoak (Nazioarteko MonetaFondoa, Mundu Bankua, Nazioarteko Merkataritza Elkartea...) eta Estatuak.Baina funtzionamendu ekonomiko horrek porrotaren bidea erakutsiko balu edomatxinadak eragingo balitu, orduan aldaketaren bat posible izango litzateke.Badirudi epe motzera ez dela emango ez bata ez bestea, nahiz eta politika neo-liberalen kontraesan ekonomiko eta sozialak metatuz joan.

32

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Hazkundeekonomikoarenkalitateakalibratu ahalizateko,gizarteari so eginbehar zaio eta ezmakroekonomiari

Neoliberalismoa

Bigarren Gerra Mundialaren ostean, kapitalismoa ukituta zegoen. Egoera horre-tan eman zen itun keynesiarra deitu zena. Itunak, kapitalismoak bizi izan duengarairik egonkor eta oparoenari zabaldu zizkion ateak: 40ko urtetik 70ko urte-rainoko zorioneko 30 urteak.

Itun keynesiarra, Ongizatearen estatua Mendebaldean eraikitzeko akordiosozial inplizitua izan zen. Bere diseinuak soldata erreal, etekin-tipo, soldatatza,guztizko etekinen hazkundea bermatzen zituen segurtasun eta enplegu osokoegoera batean, askatasunak zalantzan jarri gabe, demokrazia zabaldu eta heda-tuz. Esan ohi da Iparreko herrialde aberatsetako langile eta kapitalisten artekoitun hau posible izan zela langileek ordaindu ezezik, Hegoko herrialdeek ereordaindu egin zutelako. Iparreko langileek klase-borroka hiru hamarkadaz blo-keatuz ordaindu zuten, eta Hogokoek ahal zen guztia hurrupatu zitzaielako.Ingurugiroak ere ordaindu zuen, ezagutzen den erasorik bortitxena jasan bai-tzuen, mugarik gabeko hedakariaz zein teknologi zakar eta arpilatzaileaz.

Itun keynesiarrarenmugak

60. hamarkadaren amaieran, itun keynesiarraren mugak era argi batean azala-razten hasi ziren: eskaera, produkzioa eta enplegu osoa zabaltzen jarraitzekokontraesanak; kontraesanak gastu publikoarekin; enpresari buruzko jendearenbalorazio negatiboa. 1973ko pitrolioaren lehen krisiaren gailentasuna, 25 urtegeroago azterturik, mendebaldeko ekonomietan izan zuen eragina ezezik,kapitalaren portaeran ere inflexio-puntua ekarri zuen. Oso eztabaidatu da kri-sialdi hura eskaintza ala eskaera-krisialdia izan zen. Pentsa daiteke eskaintza-rena izan zela zentzu gogorrean. Kapitalak ez zuen egoera hartan produzitzenjarraitzerik. Erabateko eraldaketa aldarrikatzen zuen. Langileak disziplinatzekogaraia zen. Itun keynesiarra, beldurraz (kontsumismoari) eta komenigarritasunaz(ekonomikoa) onartu izan zena, ez zitzaien interesatzen.

Desenplegua erabili zen mozkin-tipoa lehengora bihurtzeko. Benetako solda-tak, produktibitatearen azpitik hazteko eta honela soldataren aurkako errenta-banaketa lortu. Soldatak murrizteko asmo berberaz, soldatei gaitz asko leporatu

33

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

zaizkie; desoreka ekonomikoen zuzenketa hauen gaineman delarik. Arazo guztien muturreko arrazoi zein arazoguztien azken konponbide bihurtu dira. Inflazioaren aur-kako borrokak, konkurrentzialtasunaren hobekuntzak,kanpo zein defizit publikoaren murrizketak..., den-denaksoldaten blokeatzea exigitzen zuen.

Soldataren aurkako helburu osagarri batekin, sorospensozialen gastuak eta interes nagusiko zerbitzu publikoen(heziketa, osasungintza...) mantenua direla medio, politikaneoliberalak sektore publikoa etengabe erasotu du. Soros-pen eta zerbitzu sozialak kotizazio sozialetaz ordaintzenbadira, berauen murrizketak, eragin guztietarako, lan-kos-tuen murrizketa dakar. Esan, kotizazio sozialak soldatarenparte direla, berdin delarik formalki ugazabek ala langileek

beraiek ordaintzen dituzten ala ez. Gastu horiek zergen bidez egiten diren neu-rrian, berauen murrizketa kapitalistek duten zerga-karga arintzeko balio du.

Ongizate Estatuaren atzerakadak beste zeregin batzuk ere betetzen ditu: langi-leak ahultzen ditu, etorkizunarekiko intseguritatea eta beldurra langileengannagusi dadin utziz, langileen hurrupaketarako baldintza hobeagoak sortuz (sol-data meheagoak, lanaldi luzeagoak, erritmo biziagoak, erantzuteko ahalmeneskasagoa, sindikazio-kota txikiagoak...); zerbitzu publikoen ñarriadurak etamurrizketak sorospenetan, negozioei eta kapital pribatuaren errentagarritasunaribide berriak zabaltzen dizkie, hiritarrak sorospen eta pentsio osagarrien bilaaritu behar direla.

Neoliberalismoarendoktrina ekonomikoa

Neoliberalismoa, doktrina ekonomiko bezala, toki guztietan nagusitu da. Berezeregina, itun keynesiarraren garaia atzean utzi nahi zuen kapitalismo bati ongizetorkion politika ekonomikoak justifikatzea izan da. Ikuspuntu ekonomikotikezin daiteke esan bere gestioa arrakastatsua izan denik. Ez da gai izan 30. urte-etako bezalako garai iraunkorrik lortzeko. Sozialki, aitzitik, bere helburuetakoasko lortu ditu, gizarte oso desberdinak sortuz, baina ez nahi zuen bezaindesestatalizatuak. Politiko eta ideologikoki, hegemoni handia lortu du, bereprintzipioentzako alternatibarik ez dagoela ideia bakuna barreiatuz; denok,aldekoak eta kontrakoak, bere arauetara egokitu behar garela.

Zeintzuk dira neoliberalismoak ezarri dituen indar-ideia horiek eta mundu osoaalde batetik bestera zeharkatzen dituztenak, batere susmagarria ez den legezkoerabilpeneko txanpona bezala?

• Globalizazioa.Kapitalen, merkatuen eta enpresen funtzionamendu mundualizatura ego-kitu behar da.

• Berrikuntza teknologikoa.Gastuak murrizteko, etengabe berritu behar da.

34

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Itun keynesiarra,beldurraz etakomenigarritasunazonartu izan zena,ez zitzaieninteresatzen egoeraberrirako

• Liberalizazioa.Merkatu ororen zabaltzeari ekin behar zaio; mundua,merkatu bakarra izatea lortu arte.

• Desarauketa.Aginte osoa merkatuari eman behar zaio.

• Pribatizazioa.Jabego publiko eta zerbitzu publikoen era guztiakdesagertarazi behar dira. Gizartearen gobernua enpresapribatuaren esku izan behar da.

• Konkurrentetasuna.Nazioarte mailako lehiaketan onik ateratzeko, indar-tsuena izateko borrokatu behar da.

35

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

Neoliberalismoa,doktrinaekonomiko bezala,toki guztietannagusitu da,itun keynesiarrarenpolitikaekonomikoakjustifikatuz

Globalizazioa

Hitzen bat purian bada, berau globalizazioarena edo mundualizazioarena da.Diskurtso sozio-ekonomiko guztien gune nagusia betetzen du. Eta ez bakarrikerrealitatea azaltzeko, iharduera eta estrategia ekonomiko zein politikoak justi-fikatzeko erabiltzen da. Hau dela eta, argitu behar dugu kontzeptu honen atze-an ezkutatzen dena.

Globalizazioaren irudirik oinarrizkoena herrixka globalarekin lotzen da, mundubakarrarekin. Gizarteen bizitza ekonomiko, sozial, politiko eta kulturalen elkar-menpekotasunarekin. Irudi horrek, bi enuntziatu gehiago dakartza berarekin:aurrerapen edukin bat (ona da norabide hori hartzea) eta logika ukaezin bat(globalizazioa, ekidezina da).

Maila bat jaitsiz, neoliberalismoaren kontzeptua diskurtso neoliberalari estukiloturik agertzen da. Globalizazioa, kapitalismoaren sektore ahaltsuenen estra-tegia da, kapital-diruaren itzulingururako baldintza ahalik eta hoberenak ezarriahal izateko, zein mundu mailan, merkatu librea ezartzeko. Estrategia hau, tek-nologi berriek sortzen dituzten aukera gorakorretan finkatzen da, eta Nazioar-teko Moneta Fondoa, Mundu Bankua, eta Nazioarteko Markataritza Elkarteabezalako Estatuen gaineko erakunde ekonomikoak zein nazioen gainekoenpresak sujetu aktibo bezala erabiltzen ditu.

Merkatuarennagusikeria

Merkatuaren mugarik gabeko nagusikerian oinarrituriko neoliberalismoarendoktrina ofizialak globalizazioa denontzat ona dela, nahiz eta epe motzera kos-tuak izan, ziurtatzen badu ere; globalizazioa arautzen dituzten arau politikoeiburuzko eztabaida ez dago itxita, gori-gorian dagoen gaia da eta. Merkataritzalibrearen eraginari buruzko gaur goizekoa ez den leloa eztabaidatzen ari gara.Ortodoxia liberalak behin eta berriro dio oso positiboa den dinamika batenaurrean aurkitzen garela; guk, ordea, uste dugu egiaztatu behar dugula irabazleeta galtzaileak daudela. Galtzaileak ez dira talde sozial edo herrialde jakin batzuksoilik, planeta osoko eskualde osoak baizik, Afrika subsahariarra kasu. Baiez-tapen honekin batera, zeinaren barruan galtzaile bezala ingurugiroa azpimarratubehar den (nola ulertu bada 4.000 kmtara eginiko yogurt bat konkurrentea

36

Eko

nom

ia eta pertso

nak

izatea, ez bada globalizazioak ez dituela garraio-kostuak kontutan hartzen)argitu behar dugu ez dugula inolako ziurtasunik baiesteko epe luzerakoemaitzak partehartzaile guztientzat onuragarriak izango direnik.

Badirudi globalizazioaren kontzeptuak, Estatuak zaharkitutako errealitateakbalira uztera behartzen duela. Politika hau, politika neoliberaletan inplizitu aur-kitzen da. Politika hauek, kapitalari interesatzen ez zaizkion esparruetaz hustunahi dute Estatua; Ongizate estatua hustu nahi dute Onegintza estatua bihurtuarte, lan-erregulazio eta erregulazio ekonomiko batzuk... ezarriz. Hala ere, tesishau errealitatearekin kontrajarri dago. Alde batetik, nazioarteko sis-temak, Estatu-sistema izaten darrai (nazioarteko erakunde ekonomi-ko guztiak Estatuen instituzioak dira, eta hauek dira euren politikakerabakitzen dituztenak); eta bestaldetik, indar ekonomikoek Estatuakbehar dituzte, legeak euren interesen arabera egin ditzaten.

Azkenik, komenigarri da berriro esatea globalizazioa nahikoa ez denparadigma dela egungo elkarren arteko lotura azaltzeko. Neolibera-lismoaren paradigma, paradigma interesatua da. Honek, interdepen-dentzi ekonomikoen prozesuetako berriena hartuz, berauek estrapo-latzen ditu Estatu, komunikabide, uniformizazio kulturalaren zeregi-nari buruzko egokiak ez diren ondorioak ateraz. Prozesu globaletaz,Estatu-nazioez, kultura eta zibilizazioak eta eskualde-integrazioalde-etaz osaturiko eremu multidimentsional batean pentsatzea, burutzenari diren dinamiketatik hurbilago dago. Era berean, dimen-tsiohoriek zeharkako errealitate desberdinetaz konektatuta; sujetu sozia-lez, teknologiez eta ideologiez osaturik. Prozesu heterogeneo etamultidirekzionalen elkarguneak, une bakoitzean estrukturatzen duglobalizazioaz kalifika dezakeguna. Bistan denez, ez gaude fenome-no amaitu baten aurrean, ezta egonkorra, eta jakina, ezta ere atzeraegin ez dezakeen fenomeno baten aurrean.

37

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

Nazioartekosistemak,Estatu-sistemaizaten darraieta indarekonomikoekEstatuak behardituzte, legeakeuren interesenarabera eginditzaten

Batasun europarra

Batasun europarra, egun munduan entsaiatzen ari diren bloke ekonomiko-poli-tikoen adibiderik aurreratuena da. 50ko urteetan sortu zen. Herri nahi unita-rioetaz eta Munduko Bigarren Gerran parte hartu zuten herrialde europarrenborondateaz baliatu zen mende laurdenean bi gerletara eraman zuen nor-gehiagokaren kontrako elkarkidetza bideari ekiteko. Baina batez ere, integrazioekonomiko europarraren esperimentuaren jaiotzak, bere inbertsio, produkzio,salmenta etabarren maila zabalduko zizkion eremu ekonomiko bat izatekokapital handi europarraren erabakiari zor dio; eta honela baldintza hobeagotanleihatu potentzi kapitalista hegemonikoarekin, hots, EEBBkin, eta azalaratzenari zen potentziarekin, Japonekin alegia.

Eraikuntza zuzendudituzten ildoak

Lau hamarka luze hauen zehar hainbat ildoren inguruan eraiki da Batasun euro-parra. Alde batetik, pragmatismoa. Honek ez du esan nahi aurretiko diseinurikgabe aritu denik, baizik eta eraikuntza zehatza (epeak, urratsak eta aukeratutakoerak) oso pragmatikoa izan dela. Adibidez, 1970.eko Werner txostenak, aduanabatasuna gauzatu ondoren 60. hamarkadaren amaieran, hurrengo urratsa izan

behar zena diseinatu zuen, merkatu bakarra hain zuzen. Denadela, merkatu bakarra Akta Bakarraren eskutik eraikitzen hasi zen1986an, sei urte geroago amaitu zelarik.

Bigarren ildoa: metatuz egiten den eraikuntza; garai zehatz batzue-tan, ziklo ekonomikoen gorantzako etapekin bat egin dutelarik.Atzerakadako faseetan, aldiz, eraikuntza europarra gelditu eginda, baina ez du inoiz atzera egin.

Prozesu osoaren zehar kapitalismo europarraren sektorerik ahul-tsuenek burutu duten erabateko kontrolak osatzen du hirugarrenildoa. Sektore hauek, aduana batasuna, merkatu bakarra, monetabakarra diseinatu dituzte, zein une bakoitzean euren intereseikomeni zitzaien integrazio-eredua. Egia da Batasun europarrakapitalaren zerbitzura dagoen eremu ekonomiko bat baino gehiagodela, baina instituzio politiko-legegile eta judizialek bigarren mai-lako zeregina betetzen dute erabaki ekonomikoen parean.

38

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Batasuneuroparra, egunmunduanentsaiatzen aridiren blokeekonomiko-politikoenadibiderikaurreratuena da

Batasun europarraren egungo eraikuntza-faseari, moneta bakarreko buruzkoarialegia, ezkerretik egin zaizkion kritikak aztertzerakoan, uste dugu eurorenezartzearen era eta Banku Zentral Europarraren zereginari buruzko arrazoiketakekonomiaren garaipena suposatzen duen politika ez dela oso egokia. Kontra-koa da, hain zuzen ere, gehiago azpimarratu beharko genukena: ekonomiabide zehatz batetik bideratzeko borondate politikoa, eta ez bide naturaleenatik(moneta estatalak bukatzeko kasuarekin bezala, moneta bakarra inposatzeko).Borondate hori desenpleguarekin bukatzeko erabiliko balitz, ziur, arrakastabermatuta zegoela.

Jarrera zuhurra

Jarrera zuhurra izaten dugu geroari buruzko iragarpenak egiterakoan. Batezere, ikuspegi historikotik gertaera berriei buruzkoak direnean, Estatu desberdinenartean ezarritako moneta bakar baten kasuan bezala. Hori dela eta, eurorenporrota auguratzen duten aurrikuste katastrofikoetatik oso urruti sentitzen gara.Aurrikuste katastrofiko hauek era guztietako angeluetatik eginikoak dira;ekonomilari teorikoen eskuetatik datozenak garrantzitsuak dira, eta ez soilikortodoxo neoliberalenengandikoak. Sakonean, aurrikuste katastrofisten arrazo-namendu komuna ekonomizismo dogmatikoan datza. Estatuen arteko batasunekonomiko baten eraikuntzaldi hain luze batek zerbait frogatu baldin badu,Batasun europarraren kasuan bezala, ahaltsuen borondateak egin dezakeenaeuren interesei egokitutako proiektu batean iraunaraztekoarena izan da.

Orain arte iruzkindutakoaren arabera, bistan da ez dugula perspektiba atse-gingarririk kapital handiko Batasun europarrari aurre egiteko. Jarreren nahas-mahas batetik defendaturiko Batasun Europarrari ez horren alternatibek ezgaituzte konbentzitzen (eskuin zein ezkerreko partidu batzuk, sindikatu edoerakunde ekologista batzuk... egiten dituztenak). Estatuen ere-duak gizartearen sektore ahulenen interesei politika mesede-garriagoak burutzea ziurtatzen ez duelako. Aitortzen dugueskala txikiagoko eredu ekonomikoek, terminu sozial eta ingu-rugiroetan demokratikoagoak eta adeitsuagoak diseinatzekoparada handiago dituztela.

Beste Batasun europar edo Batasun europar politiko eta sozialbaten alde daudenen alternatiba, gure ikuspuntutik onargarria-goa bada ere, eredu ofizialaren neurrietan eginik daudela ustedugu. Ziurenik, egun meta daitekeen kalokako erantzun-mailakontutan izanik, komenigarriago da honako bi lan-ildoakaurrera eramaten saiatzea:

• Eraikitzen ari den Batasun europarraren edukinak salatzea,desberdintasunean, konkurrentzialtasunean, ingurugiroare-kiko utzikerian, Hegoko herriekiko zein migrariekiko intso-lidaritean oinarrituriko gizarteak eragiten dituztelako.

• Batasun europarrean inplikaturiko Estatu batzuetako herrisektore zehatzetatik bultzatzen ari diren erresistentzi-borro-kak apoiatzea. Borroka hauek, azken urteotan, esparrueuroparrera zabaltzen ari dira (langabetuen martxak kasu).

39

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

Jarrera zuhurraizaten dugugeroari buruzkoiragarpenakegiterakoan.Porrotaauguratzen dutenaurrikustekatastrofikoetatikoso urrutisentitzen gara

Konponbideak eta alternatibak

Puntu honetara heldu garela, egokia izan daiteke egungo egoera korapilotsuarialternatibak bezala esparru desberdinetan ematen ari diren ideia batzuri gain-begirada ematea. Jakina, sistemak autorregulatzeko ahalmen nahikoa duela,denborari denbora eman behar zaiola, eta merkatuaren funtzionamendu libreeta naturala posible egingo dituzten neurriak ezarri behar direla aldarrikatzendutenak alde batera utziko ditugu. Hau aldarrikatzen dutenek, azken bi urteotanpolitika ekonomiko neoliberala agintzen ari den botika berberaren dosis gehiagoproposatzen dute.

Sistema bere kabuz utzita, egonkortasun ekonomiko eta sozial bidea sortuz,autoarautzeko gai ez dela, baina sistema ona dela (edo posibleen artean ezhain gaitza) pentsatzen dutenen kezkak, alde batetik, hondamen sozialakleuntzera bideratuta daude, eta bestaldetik, euste-mekanismoak ezartzera.Lehen kasuan, ezin mantendu eta komenigarri ez diren Ongizate estatuak One-gintza estatuak bihurtzera bideraturiko neurriak egongo lirateke. Eta hauenhelburua, eskludituen sorosmena baino ez litzateke izango.

Indar ezegonkortzailenakeragotzi

Bigarrenean, neurri batean, indar ezegonkortzailenak eragoztea da.Adibidez, transakzio ekonomiko globalizatuen funtzionamenduzoroa eragoztea. Duela urte batzuk, James Tobin-ek (Nobel Sariaekonomian) proposatu zuen nazioarteko finantza-transakzioak%0'5ean zergapetzea, eta hortik lorturiko diruak Hegoko herrialdeenonuran erabili. Esparru berean kokatzen dira ingurugiroa babestekoproposamen fiskalak, baita ere Nazioarteko Moneta Fondoa, MunduBankoa eta Nazioarteko Merkataritza Elkartea bezalako nazioartekoerakunde ekonomikoak demokratikoagoak eta eragileagoak zuzen-duriko erreformak.

Bada Ongizate estatuaren berreraiketzearen alde azaltzen den eko-nomilari, soziologo eta politologoz osaturiko korrontea, nahiz eta50ko urteak geroztik Europan ezagutu ditugun bezalako beste ele-mentu batzuk eransten dizkioten. Honela, adibidez, dimentsioeuroparra, izaera solidario eta lankidea herrialde pobreekiko, ingu-rugiroaren bermatzailea.

40

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Tobin-tasaknazioartekofinantza-transakzioakzergapetzeaproposatzendu, eta hortiklorturikodiruak Hegokoherrialdeenonuran erabili

Ongizate estatu berriaren gakoa, enplegu osoan izaten jarraituko luke; lana,pertsonen gehiengoaren eskubideen azken legitimatzaile ezezik, enplegua,baliabideen mugimenduen finantza-aspektua doitzeko giltzarri ere delako.Alternatiba honen arabera, mendebaldeko gizarte aberatsek ezin dituzteOngizate estatuaren mantenu-kostuak ordaindu (herrialde bateko biztanlekoerrenta gora eginten duen bitartean, ez dago arrazoirik hiritar oroena batera ezigotzeko); eta kapital pribatuari etekin-tipoa bermatu nahi dio, konkurrenteizango ez den, baina enpresa pribatuaren osagarria izango den gastu publikotikdatozen inbertsiorako pakete osoa eskainiz.

Soldata-gizartearengainbeherakada

Kontsentsu soziala berriztatzeko itun berriaren bilaketan kezkaturik, bestepentsalari batzuk diote ituna ez dela posible soldata-gizartearen paradigmazaharrean aurkitzerik. Uste dute soldata-gizartea gainditzearen atarian dagoelasoldatapeko lanaren gainbeherakadaz eta berau teknologiaz ordezkatu delako.Beste batzuk, ordea, soldata-loturan indar gehiago jartzen dute; soldatapekolanak, egunez egun, biztanleriaren parte txikiago bati eta denbora laburra-goaz betetzen dionean, soldatapeko lanak ez du lotura soziala izateko ahal-mena, zeinaren inguruan ezartzen ziren Ongizate estatua substantziatzenzituzten eskubideak.

Nola sostengatuko litzateke lotura sozial berri hau? Nahiz eta teoriko bakoi-tzaren lehentasunak alde batetik bestetik baino enfokatuagoak dauden, pro-posamenak honako hiru esparrutan mugitzen dira: lehena, lan-murrizketa etalan-banaketa izango litzateke; bigarrena, diru-sarrera sozial unibertsal bat duin-tasunaz bizi ahal izateko eta eskubide hiritartzat aitorturikoa; eta hirugarrena,boluntariotza eta produktuak zein zerbitzu baliagarriak eskaintzeko gai densektore ekonomiko bezala duen artikulazio-ahalmena.

Hiru dimentsio autonomo

Gure ustez hiru dimentsio hauek, euren bideei eta autonomiari heldu behardiete, ez baitakigu nolakoak izango diren gizarte berri bateko harreman sozialak;baita ere egungo gizartea desberdintasunaz, langabeziaz eta pobreziaz jositadagoelako; eta biharko egunerako baino lehen, gaurkorako izango diren alter-natibak eman behar ditugulako. Ikuspuntu honetatik, diru-sarrera sozial uni-bertsalean ia indar guztia jartzea bezain okerra izango litzateke lanaldiarenmurrizketan zein banaketan jartzea. Ezin da indar guztia diru-sarrera sozial uni-bertsalean jarri, soldatapeko lana gainditzeke den errealitatea baita, integraziosozialarako zereginik betetzen du eta; ezta lanaldiaren murrizketan zein bana-

41

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

ketan, diru-sarrera sozial unibertsala egungo langabetuen sorospenabezain ez zorrotzean alburatuta geratuko litzatekeelako.

Lanaldiaren murrizketa mugimendu sindikalaren aldarrikapen his-toriko bat da. Berau lortzearren, langileriak borroka handiak burutuditu. Eta lanaldiaren murrizketaren borrokari esker, lanaldia nabar-menki murriztu ezezik, lan-baldintzak ere hobetu egin dira.

Egun, lanaldiaren murrizketaren aldeko presioa, langabeziari aurreegiteko lehentasunari biziki loturik aurkitzen da, beste tresna ba-tzurekin batera tresta interesgarria delarik; beste tresna hauen arteanaipatu: aparteko orduak eta enpleguaniztasuna kentzea, jubilazio-adina aurreratzea, txanda-kontratuak, elkarbananduriko lanpostua...Dena den, ekonomiaren informatizazioaz ematen ari diren pro-duktibitate-gehitzeak, produkziobideen automatizazio biziak etalan-eskuaren teknologi berri murriztatzaileen sartzeak, pentsaraztendigute geroko gizarteak soldatapeko lana banatu beharko duela–lanaldia erabat murriztuz– une horretan diren langileen artean, ezbadu enplegua duten eta ez dutenen arteko hausdura endemi-korik sortu nahi.

Dinamika honek, etxe-lanaren existentzia era zaurgarriagoaz azala-raziko du. Ia emakumezkoek bakarrik burutzen duten lana, ordaintzen ez denlan hori. Barne Produktu Gordinaren kontabilizaziorako existitzen ez den lana.Baina ezinbestekoa dena ondasun soziala sortzeko zein giza harremanetarako.Emakumezkoak etxetik kanpo burutzen duen lanari gehitzen dena, eta mer-katurako lanarekin batera kontutan hartu behar dena lanaldiaren banaketan.

Hiritartasunaeta Diru-sarrera sozial unibertsala

Hiritartasun idea, diru-sarrera sozial unibertsalaren figurarekin loturik dago.Gizartekide orori loturiko eskubide eta eginkizun multzoa adierazten du.Ondasun sozialgintzan kolektiboki eta eskubide berberaz partehartzeko esku-bidea suposatzen du, hala nola gizartearekiko loturagatik ondasun sozialarenparte bateaz gozatzeko. Guk, diru-sarrera sozial unibertsala bizitza duinazgozatzeko eskubide bezala ulertzen dugu eta honetarako honako ezaugarriakizan behar ditu:

• Ez da karitatearekin lotu behar; ura, airea, lurra, jakiak bezalako oinarrizkobaliabide sozialen banaketarekin loturiko justizia banatzailearekin baizik.

• Unibertsala izan behar du, heziketa edo osasungintza bezala.

• Ez du baldintzarik izan behar, jasotzaileak ordainean ez du ezer emanbehar.

• Bizimodu duina eramateko ahinakoa izan behar du.

42

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Indar guztiadiru-sarrerasozialunibertsaleanjartzea bezainkaltegarriaizango litzatekelanaldiarenmurrizketanzein banaketanjartzea

Beraz, ez da enplegu ezarekin lotzen den exigentzia, ezta denboraldi jakinerako,edo harreman familiar batzutara baldintzaturiko sorospen sozial bat edo gizar-teari exigitzen zaion ekarpen bat. Diru-sarrera sozial unibertsala indarreanjartzeko zailtasun materialek ezin dituzte kolokan jarri errebindikazio hau sos-tengantzen dituzten irizpideak. Izatekotan ere, zailtasun horiek iragankortasunazulertu behar dira, eta irizpide malgul batzuren erabilera utzi bere indarjar-tzerako. Hau dela eta, EHAEko Lege Biltzarrean (1997an) eta NafarroakoParlamentuan (1998an) aurkezturiko Herri Lege Ekimen gisako Gizarte Esku-bideen Eskutitzen formulazioak honen adibideak dira. Diru-sarrera sozial uni-bertsalaren aldeko korronte soziala sortu ahal izateko, tresna honek, gureustez, izan behar dituen edukin idealen egokiera onartu behar izan dugu.

Diru-sarrera sozial unibertsala gauzatzeko gai izango den desideragarritasunsozialak, egun, indarrean den bestelako justizia kontzeptua exigitzen du.Pertsonen arteko elkarlehiarekin zerikusirik izango ez duena, ez dena hainindibidualista, ezta hain produktibista izango; laztasuna, giza harremanak etaingurugiroarekiko begirunea bezalako baloreak faboratuko dituena.

Diru-sarrera sozial unibertsala lortzeak, askatasun handiago ekarriko du bizi-modua aukeratzerakoan, eta egun, lan-merkatutik at geratzen diren lan zeinbehar sozialen berbaloraketa, zein eredu sozial justuago eta solidariago baterahurbilduko gaituen ondasun banaketa.

AAtal honekin bukatu aurretik, ekonomia solidario zein alternatiboen (ekono-mia etikoa) esperientziak eta boluntaritza-esperientzi batzuk amankomuneandutena aipatu nahi dugu. Alde batetik, egungo sistema ekonomikoa errefusa-tzen dute, krudela eta antiekologikoa delako; bestaldetik, era berriko enpresa-praktikak burutu nahi dituzte. Praktika hauentzat, alde batetik, pertsona etaingurugiarekiko begirunea, burutzen dituzten ihardueren gaindiezineko mugakdira; eta bestaldetik, enpresa kapitalistek erabiltzen dituzten irizpideekiko osobestelakoak izango dituzten erakundeak eratu nahi dituzte. Enpresa hauek,ekonomia etikoari tarte handiago emango dion etorkizun ez hain desatseginbaterako entsaiua izateaz gain, kalokotasun eta eskludizo sozialaren aurkaaritzeko kolektibo batzuren baliabidea ere badira.

43

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

Hego herrialdeekikosolidarioak

Hego herrialdeek Ipar herrialdeekiko etengabeko menpekotasun-harremanak izan dituzte. Hego herrialdeak Ipar herrialdeen bizizein garapen-maila altuagoa izatearen euskarri izan dira. Zereginbanaketa horrek, berezko bideari ekitea eragotzi die. Honek ezdu esan nahi suertatu zaien guztia Iparrakin duten harremanhorien arabera soilik uler daitekeenik. Hegoko herrialde bakoitzakbere historia du, egoera eta bertako agente sozialez eragindakoa.

Azken 25 urteotan munduan emandako aldaketek, Hegokoherrialdeak euren biztanleriengana eta Iparreko langileengana(ikus Globalizazioaren atala) hurbiltzea eragin dute. Zeregin horimultinazionaletaz baldintzaturik dagoenez, hurbiltasuna ez daelkartasunerako baldintza hobeagoetan adierazten, alderantzizbaizik. Izatez, eta OCDEren datuen arabera, nazioarteko lankide-tza murriztu egin da bere mailarik bajuenera 1997an, herrialdegaratuen aurrekontu-defizitak jaisteko ahaleginak direla medio.

Ongi bideraturiko elkartasuna

Ongi bideraturiko elkartasuna planteiatzeko, honako hausnarketak plazaratzearikomenigarri deritzogu:

• Aitortu behar dugu Iparran gozatzen dugun ongizatea, neurri handi batean,Hegoearen gaizkizateari esker dela. Honek esan nahi du gure gain hartubehar dugula Hegoarekin zor historikoa dugula.

• Azken urteotan osatzen ari den munduan, ageriago agertzen da dominazioberberak jasaten ditugula. Enpresa transnazionalek dira, Ipar eta Hegokojende zein ingurugiroa esplotatzen dituztenak, Hegoan bortitxago bada ere.

• Hegoko pertsonak ez dira Iparreko pertsonen lehiakideak. Ez dute ez sol-datetan ez enpleguan lehiatzen, ezta Iparreko lan-baldintzak okerragotzeneuren soldata-kostu txikiagoekin. Globalizazioaren atalean esan dugunbezala, datu enpirikoak ez datoz bat tesis honekin. Iparreko lehiakiderik

44

Eko

nom

ia eta pertso

nak

Hegoherrialdeak Iparherrialdeen bizizein garapen-maila altuagoaizateareneuskarri izandira

nagusienak Iparreko herrialdeak dira, transakzio gehienak beraien arteanburutzen baitira. Honez gain, soldata-kostuak ez dira elementu bakarra,ezta normalean erabaki enpresarial konkurrentzialak eragiten dituenbehin-betiko aldagaia.

• Hegoko langileen oinarrizko eskubideak, itxuraz, defendatzera bidera-turiko klausula sozialak ez dira Iparraren ekarpen solidario onik.Enpresen arteko norgehiagokarako tresna bat baino ez dira, Hegokoherrialdeetan kostuak gehitzeko eta honela hauen ahalmenlehiakidea okerragotu.

• Egunez egun Iparreko enpresa gehiagok inbertsio zuzenakegiten dituzte Hegoko herrialdeetan. Hegoan kokatzen direnenpresa hauetako langilekideekiko elkartasunerako era eragin-kor bat, Hegoko langileen eskubideak errespetatuko dituztenplataforma jakin batzuk betetzeko exigentzia da.

• Parte garen mugimendu sindikal honek helburu berdinkideeta solidario sendoa izan ohi du. Beraz, ezin dugu onartu,pertsona migrariak diskriminatuko duen legerik, bigarrenmailako hiritarrak bihurtuz, beste langileak baino eskubidegutxiagorekin. Lege horien indargabetzea eta pertsona ororenhiritartasunerako erabateko sarbiderako eskubidea aldarrikatubehar ditugu. Arrazakeriak gure gizartean hartzen dituen eradesberdinei aurre egin behar diegu, bai era instituzionalari,bai jatorri desberdineko pertsonei gune berean elkarrekinbizitzeko aukera ukatzen digunari.

• Lankidetzaren esparruan buruturiko elkartasun-proiektuzuzeneko esperientzietaz badakigu zerbait. Esperientzi hauzabaltzea baliagarri suerta daiteke laguntzaren Hegoko jaso-tzaileentzat eta zuzenean inplikaturiko sindikatuko jendea-rentzat ezezik, sindikatu osoarentzat ere, esperientzia zuzen-tasunaz sozializatzen dakigun neurrian.

45

Hegoko jendeaez da Iparrekojendearenlehiakide.Ongizuzendurikoelkartasunakideia horierrefusatubehar du.Datuak ez datozbat ideiahorrekin

Eko

nom

ia e

ta p

erts

onak

473.Baloreakbatzen dituenkonbergentzia

Ibilbide luzea

Erakunde honetan bat egiten dugun kolektibook, behinolako jatorri komunadugu. Kolektibook, frankismoaren aurka eta enpresetan langileen egoerahobetzearen alde borroka soziala suspertu zuten langile batzordeetan dutejatorria. Beraz, enbor beretik ernetu gara, bizi behar izan zuen munduan bereaztarna uzteko prest belanauldiarekin batera, emantzipazio-izaeran sendokisustraituriko belaunaldiarekin batera. Enbor hartatik adar desberdinak ernetuondoren banandu ziren, eta bakoitzak bere bideari ekin zion. CCOO, sindikatubezala eratu aurretik CONE eta CECOren arteko batasunaren tirabirak bizi izanzituen. Korronte Unitarioa bezala jarraitu zutenak, SU, CSUT eta ESK eraginzituzten kaleratze eta irteerek, eta gaur arte korronte bezala barruan aritu denEzker Sindikalarekin batera, bizi-traiektoria batzuren mugarriak dira; zeinakibilbide luze baten eta hamaika gora-beheren ondoren, paradoxikoki, erakundebatean bat egiten dute berriro. Une honetan bi kolektibo konkretuk bat egitenbadugu ere, azpimarratu behar dugu hemendik aurrera, berriro ere, jatorrikomun hartatik abiatu zen abaniko sindikal hartatik gatozen pertsonok bateraizango garela.

Honela, urtetan bakoitzak bere esparruan zintzoki aritu etaborrokatu duen jendeak bat egin du erakunde batean. Herrihonetako historia sindikalari erreferentzi ozen batzuk eskaini diz-kioten pertsonak. Zailtasunetara eta egitate militantearen zeharizan dituzten oztopoak gainditzera ohituriko jendea. Jende honenegitekoa ezker sindikalaren ondarearen irizpideetan oinarritu eginda, hots, enpresa-zuzendari-tzekin lankidetzari ezetza; iraizte,neurri diskriminatzaile, esplotazioaren gehitze eta gainontzekoneurri bermoldatzaileekiko oposizio garbia; kontzertazio-sindika-lismoari eta langileen interesen aurkako akordioei kritika; egitatesindikalaren sendotzea kaltetuen mobilizazioen bidez; helburukomunak lortu ahal izateko ahalik eta indar gehienak batzekojarrera unitarioa...

Bi tradizioren batasuna

Bi tradizio desberdin ere batzen dira. Bata, sindikatu handi batean lan egiteraohituta, barne oposizioaren bozeramaile, CCOOko buruzagitzak gehienetanoztopatzen zuen iharduera zuzentzailea burutuz. Bestea, ordea, erakunde txi-

49

Bal

ore

ak b

atze

n d

ituen

konber

gentz

ia

Borroka etajarrerazintzoarenbidetik aritu denjendeok bat egindugu erakundeberean

kian aritu dena, estruktura sinpleagoekin, iharduera-gune zehatzekin. Ezaugarrihauek, gai batzuren inguruan ematen den iritzi-aniztasunarekin batera, aniztasunosagarri berri bat ematen diote erakunde honi. Aldi berean, esfortzu unitarioakbaloratzen ohituriko tradizioak dira; eta antzinean, mugimendu sindikalarenmobilizazio bateratuetarako aukera zegoenean, beroni eman zaio lehentasuna–greba orokorretarako deialdiak kasu–.

Konbergentzia errazten duen beste bereiztasuna: burutzen duten egitatearenzentzuari, errealitate sozial eta bere tendentziei, edo, agiri honek frogatzenduen moduan, esparru sozio-ekononikoan eragina duten pentsamendu-korronteiburuzko hausnarketak egitera ohituriko kolektiboak eta pertsonak direla. Bizitzasozialean planteiatu eta eztabaidatzen diren beste gaietaz ere kezkatzen direnmilitante sindikaletaz mintzo gara: presoen aldeko egitatetik hasiz, emakumez-koen mobilizazioak apoiatu arte; gureak egiten ditugun kausa eta errebindikazioesparru zabala.

Beraz, logikoa da baieztatzea erakunde konbergenteak burutuko duen egitateazabala izango dela eta aspektu ugari ukituko dituela, esparru instituzionaletaneta partehartze-erakundetan ematen diren gaiak kontutan hartuz, lan-eraginazein soziala izango duten legeak aztertuz eta behar izanez gero aurre eginaz,negoziazio kolektiboari ekarpenak eginaz, lan-osasuna bultzatuz eta preben-tzioan aktiboki arituz, inertzi diskriminatzaile eta aukera-desberdintasunarenaurka emakumezkoen egitatearekin bat eginaz... Bi hitzetan, zeregin sindikalarenexigentzietan arituz.

IIdazki honetan ukitzen diren arloetako proiekzio sozio-politikoak eragin handiaizango du kolektibo honen etorkizuneko ibilbidean, aresti hurbilean izan duenbezala. Partehartze sindikalaren ohiko kontzeptua zabaltzen dituzten ekimenetanpartehartzea ohiko praktika amankomunala da, batez ere talde desfaboratuenenaldeko elkartasunean, EAEn eta Nafarroan Gizarte Eskubideen Eskutitz batenaldeko Herri Lege Ekimenetan buruturiko lanek garbi eta argi uzten dutenmoduan. Izango da zereginik geroan.

50

Balo

reak batzen

ditu

en ko

nbergen

tzia

Estruktura ordezkatzaileeta eragile

Elkargintza partehartzaile era guztietan bezala, afiliatuek, aldarrikatzen ditugunideien hedatze eta esku-hartzea posible egiten duen gorputza osatzen dute.Hauen partehartzea, sindikatuaren kide aktibo gisa, afiliazioa zabalduz, ekimendesberdinak burutuz edo hauteskunde sindikaletako hautagai-zerrendetan ahaliketa pertsona gehienak bilduz, ezinbesteko eta ordezkaezina da.

Afiliatuek informatuta egoteko eskubidea dute, sindikatuaren norabideen ezta-baidan parte hartzeko, batzorde erabakitzaileetako kideak aukeratzeko, argital-penak jasotzeko, aholkularitza juridikorako eta gizarte epaitegietan defentsaizateko; afiliatu izateak bere kontrapartidak ere ditu: behar bat du, kuotasindikala ordaintzea; eta konpromezu bat, libreki sartu garen kolektiboarekikoleialtasuna. Lantegian edo sindikatu barruan aritzeko esfortzua, denbora eta ilu-sioen parte bat emateko prest diren pertsonak, emakumezko eta gizonezkoakateratzen dira afiliazio horretatik; eta burutu beharreko lana erraztu eta koor-dinatzeko, estruktura batetaz hornitzen dira.

Abagunez eta irabazpidez, eraketa era zehazterakoan, gure estilotik eta egitatesindikaletik ondorioztatzen diren benetako beharrei egiten diegu so. Guresindikatuaren tamainuak, egiteko dugun erak, eta ezagutzen ditugun sindikatubatzuren aparatu handidun estruktureekiko dugun prebentzioak, eraketa-praktika batzuk berritzera garamatzate.

Ezker Sindikala eta ESK-CUISen arteko konbergentzi honetara, mutur desber-dinetan aurkitzen diren bi eraketa-esperientzi dakarzkigu. Ez digu balio CCOOnizandako esperientziak, ezta ere azken hamabost urteotan ESK-CUISen pilatu-takoa, bere gabezitzarrengatik. Gabeziak heziketa mailan, lan-esparru (emakume,prentsa) edo sektore (garbiketa, osasungintza) desberdinetakokoordinazioan, edo sindikalak ez diren euskal gizartearen esparrudesberdinetan partehartzeko erabaki garbia dutenen harremanaksendotzeko harturiko ekimenetan, edo egitate solidario zuzeneaneta salaketan.

Guzti honek ez du zerikusirik erakundea era burokratikoaz ulertzekoera batekin, iharduera konkretuak burutzeko pertsonen borondateaadierazi ez denean estrukturak sortuz. Aitzitik, borondateak suspertu,iharduerak burutzeko baliegarrienak izango diren estrukturetaz hornitupertsonak; hau da, hain zuzen ere, jarraitu nahi dugun ildoa. Kolek-tiboan ematen den sentsibilitatea eta beharraz jabeturik, zuzendaritza-organuek beraiek proposatuko dituzte eraketa-era desberdinak(koiunturalak edo iraunkorrak), pertsonetaz eta bitartekoetaz hornituz.

51

Bal

ore

ak b

atze

n d

ituen

konber

gentz

ia

Gure estilotiketa egitatesindikaletikondorioztatzendiren benetakobeharrei egitendiegu so

Eskubide batzuk berretsi

Beraz, bai herrialde mailan, bai eskualde mailan aukerarik balego, bai mailanazionalean, eskubide batzuk berretsiko ditugu, zeinak gauzatzen direnean gureeraketa-puzzle xumea beteko dituzten eta adieraziko falta zaizkigun piezak.

Eraketa-estruktura, bakuntasunaz edo konplexutasunaz hornitu ezezik, beraumalgutasunaz ere hornitu behar dugu; estrukturak, irekiak eginaz, nahi dutenekparte har dezaten, hauen izaera ordezkatzaile zein eragilea zalantzan jarri gabe.Lan-esparru bat, sektore edo herrialdea ordezkatuko duen pertsona ez da betiberbera izan behar, hots, ordezkaritza ez da afiliatu batena, lan-taldearena baizik.Muga pertsonalak, sindikalak, ordu-baliakizunak, jendea berritzeko gogoa, dirabestak beste malgutasun honi heltzeko arrazoiak. Demokrazia ordezkagarria sen-dotzeko borondatea eta organuak osatzeko garaiarako malgutasuna, pertsonenintegrazioarekin ahalik eta era egonkorrenean bateratu behar dira.

Hau dela eta, iharduera finkatzen duen lan-esparru espezifiku orok, eta jorratzenduen esparrurako, zuzendaritza-batzordean afiliatu bat izateko eskubidea izangodute; eta bere lan-egitasmoa burutzeko, berau eztabaidatu ondoren, eskubideaizango dute behar diren baliabide ekonomiak jasotzeko; eta bere ordezkari-tzaren bidez, eskubidea ere izango dute zuzendaritza-batzordeak hartu beha-rreko orientazio eta erabakietan partehartzeko.

Eraketa-puzzlea osatzeko era honek ez du asetzen sindikatuaren jarraipenaziurtatuko duen kideen egonkortasuna. Pertsona talde hau, iraunkorra ezezta-tuak edo ardura uztea erabakitzen ez duten bitartean, hautatua izan behar du.Eta behar den babesa izan dezan, zein partehartzaile-era eragilea, prozedurabatzuk jarraitu beharko ditu: esparru nazionalerako, Konferentzian bertan;herrialdeetan, afiliatuen asanbladen bidez; eta beste esparrurik balego, beroniegokien iruditzen zaiona.

Irizpide hauen ondoren, eta argitasun pittin bat emateko helburu soilarekin,hona hemen estrukturaren maila desberdinen desarroilo bat:

EEREMU NAZIONALA:

BATZORDE NAZIONALA.- Bertan honako hauek izango dira:Asanblada nazionalean hautaturiko kolektiboa; herrialdeetakoordezkaritza delegatua (herrialde bakoitzatik bi, gorako ordezka-ritza); sektore eta lan-esparruetako ordezkaritza delegatua (lan-osasuna, prentsa eta argitarapenak, garbikuntza, osasungintza...,gorako ordezkaritza).

BATZARRE NAZIONALA.- Bertan honako hauek izango dira: herrial-deetako lau zuzendaritzak; Batzorde nazionala; sektoreetako kolek-tibo nazionalak (partaide guztiak).

HHERRIALDEKO EREMUA:

HHERRIALDEKO BATZORDEA.– Herrialdeetako asanbladetan hauta-turiko pertsonak; lan-esparru, sektore, sekzio sindikal eta eskualde-etako ordezkaritza delegatua.

52

Balo

reak batzen

ditu

enBorondateaksuspertu,iharduerakburutzekobaliagarrienakizango direnestrukturetazhornituz

534.Arazonazionala

Dimentsioorekatua

Arlo korapilotsu honetan, gure iritziz, dimentsio orekatua bilatu behar dugu,gure profilak argi gera daitezen, baina kontutan izanik gure barnean den jarreraaniztasuna eta gai honen inguruko eztabaidan ematen diren tirabirak, ez duguegoera gogaikarri zein beharrezko ez diren banaketak eragin nahi.

Ibilbide autonomikoaren bi hamarkaden ondoren, baiezta daiteke euskal nahinazionalez eragindako gatazkari ez zaiola irtenbiderik aurkitu. Hor darria, hain-beste urte ondoren eta egoera zailetan, ETAren borrokaren armatua apoiatzenduen biztanleriaren sektore bat; apoio hau, egoeraren adierazgarri argia da.Baita ere askoz zabalago den sektore baten desadostasuna eta atsegabea, zeinensentimendu abertzaleak frankismo ondorengo transitzioak inposatu zigun trajeestuan zein arbitrarioan hesituta dauden.

ETAk burutzen duen bortxa armatuaren erabilpen politikoaren gertakariak,gure artean jarrera zein sentimendu desberdinak eragiten ditu aspalditik. Orainarte ez gara ahalegindu iritzi bateratu bat lortzen, ezta proposatuko hemendikaurrera. Ez liguke etekin onik emango; bai, ordea, tentsioak eta zatiketa.

Hala ere, Estatuak eta Gobernuan den partiduak, PPk alegia, gogor heltzendioten bide errepresiboari erantzunaz, ETAk burutzen dituen ekintzengatikbiziki hunkiturik aurkitzen den sentiberatasun etikoan bat egiten dugu. Gureustez, PPren zinegotzien aurkako atentatuek ez dute koherentziarik gordetzenezkerraren baloreekin eta aldarrikatzen den proiektu transformatzailearekin;eta adierazten duten intsensibilitate-mailak ez du justifikazio han-diagorik beste aldearen krudeltasuna aldarrikatuz.

Gatazka dela eta, gure ustez, lehenago argi utzi dugun legez,gataztak jatorri politikoa du, eta beronen errudun nagusia Estatuada. Elkartasuna, sentimendu ugarien zein nahien bategitean datza,Estatuaren aurkako borrokan alde berean izatean, eta errepresiobortitxa jasaten ari direnak apoiatzeko borondatean.

Euskal gatazkak, soluziobide politiko negoziatuaren bidez izanbehar du irtenbide. Hau dela eta, konbergentzi honetan partehartzen dugun erakundeok, azken boladan, esparru desberdinetakobeste erakunde sindikal, sozial eta politikoekin batera, negozia-zioaren bideak dituen hainbat oztopo egoztera bideraturiko eki-menak bultzatu ditugu. Hala ere, gure inplikazioak, bai gurelehentasunezko ardura sindikalarengatik bai barne sentsibilitate

55

Ara

zo n

azio

nal

aGatazka delaeta, gure ustez,argi utzi dugunlegez, gataztakjatorri politikoadu, eta beronenerrudun nagusiaEstatua da

desberdinen artean direnen arteko oreka mantendu behar dugulako,une konkretutik baino ez da hedatu behar. Kasu bakoitzaren ingu-ruan ematen dena aztertu ondoren hartuko dugu erabakia.

PPreso politikoak, mugimendu abertzalearen multzorik zaugarrienada. Giltzapean direlako eta euren familiarekiko duten harrema-nengatik. Estatuak jakin badaki, eta urteak daramatza etengabekopolitika errepresibo erasotzailea burutzen presoen aurka, berauekahuldu nahian, beraien arteko zatiketa eragin nahian eta honela ETAkalteatu. Estatu osoko kartzeletan barreiatzea, zigor-onuren ezezartzea, preso sendaezinak kartzelatik ez ateratzea, jazarpena etatratu txarrak, senidetartekoek jasaten duten akosoa... menu errepre-siboaren osagaiak dira.

OOrain arte, politika errepresibo honek arrakasta ez izateaz gain,Estatuaren ahulezia adierazten du. Gartzeletan presoak tinko direlako,eta kalean presoekiko elkartasuna hedatuz doalako, eta senitartekoeninguru hertsitik eta presoen esparru politikotik at plataformak etaekimenak gauzatuz doalako.

KKonbergentzi honetan bat egiten dugunok, barne adostasun handizelkartasun-fronte honetan aktiboki dihardugunok, gure apoioa man-

tendu behar dugu eta areagotu ahal dungun tokietan, sektore berriak inplikatuz.

56

Arazo

nazio

nala

Barne-adostasunhandizdihardugupresoekikoelkartasunean,eta berauhedatu nahidugu ahalduguntokietara

Euskara.Autodeterminazioa

Euskara euskaldunen hizkuntza da eta Euskal Herriaren esparrura baino ezda mugatzen. Euskal Herriaren bereiztasun linguistiko zein kulturalik han-diena da, euskal hiritartasunaren funtsezko datu bat eta bere ekarpen bitxienagizateriaren ondare kulturalarentzat. Horregatik, ezin dugu onartu atzeraegin dezan, ezta gaztelaniarekiko zein frantsesarekiko menpeko hizkuntzarenbere egungo egoera.

BBistan da azken hizkuntz hauek ez dutela bizgarri berezirik behar. Euskararenegoera hobetzen joateko, bere kalokatasunari zein malgutasunari aurre eginaz,hiru maila desberdin aipa ditzazkegu, zeinetan aurrerapen garrantzitsuak emanbeharko diren: hedapen zabalagoa irakaskuntzan eta funtzio publikoan, erabi-liago izatea dakitenen aldetik eta bizitza sozialean leku determinatzaileagoaizatea. Kolektibo bezala, gure ihardueran, euskararen erabilpenak egun betetzenez duen lekua betetzea da gure erantzunkizuna.

AAzken boladan lan-munduan, euskara suspertzeko bideraturiko ekimenak etaerakunde batzuk finkatu egin dira. Eusko Jaurlaritzaren Politika LinguistikarakoSailordetzak plan bat bultzatzen ari da azken urteotan, zeinaren helbururikhandizaleena euskara lan-hizkuntza bihurtzea den ahalik eta enpresa gehienetanzein Administrazioan. Euskalan eta Emun, Arrasateko elkarte bat eta koopera-tiba bat hurrenez hurren, espezialistak dira helburuen planifikazioan. Nafarroan,antzinatik dator sindikatu guztien arteko lankidetza euskara ikasteko matrikula-zioaren alde lan-munduari zuzenduriko kanpainaldiak burutzea.

EErakunde konbergentearentzat, autodeterminazioak, bi abantail erantzutenezinakditu. Bata, funtsezko ideia politikoa, demokratikoa eta sinplea: Euskal Herriakberak esan behar du ados dagoen ala ez egungo Estatu espainoleko izatearekin.Eta bigarrena, jendearen nahien gainetik euskal lurraldearen jabe dela pentsatzenduen Estatuari erabateko exigentzia planteiatzen diona. Beraz, demokraziaespainiarrak gainditu gabeko ikasgaia du hemen.

Autodeterminazioaren arrazoia zein arazo nazionalarena, euskal biztanleriarenganoso sustraituriko nahian eta sentimenduetan datza. Besteak beste, azpimagarriada autogobernurako asmo sendodun kolektibitate bezala eta Estatu bateazkaltetuta sentitzen dena, zeinak ez duen legezkotasun ez moralik ez politikorik.Euskal Herria Estatu espainolean izateagatik ase ez den eta bokazio indepen-dentistadun korronte sozial handi baten existentzia aipaturiko sentimenduhorien adierazpenik erradikalena da.

AAutodeterminazioaren erabilera zertarako batekin lotzen da, beti asmo zehatzbaten atzetik doa, beti proposamenaren eta momentuaren paradari loturik

57

Ara

zo n

azio

nal

a

dago. Egunen batean autodeterminazioa gauzatzen bada,beronen esparrua eta botuak nola zenbatuko diren, erabakigabe dauden gaiak dira.

EEgun, egoera hipotetiko horietatik oso urruti gaudenez, behineta berriro esan behar dugu euskal autodeterminazio-eskubi-deraren buruan bataila garrantzitsu batzuk eman beharkodirela: euskal gizartea gonbentzitu behar da autodeterminazio-eskubidea izatea ondasun politikoa dela biztanleriarentzat.Bestea, komenigarri da: iritzi publiko espainiarra limurtubehar da Konstituzioaren 2. eta 8. atalak kentzea ondasunpolitikoa dela, autodeterminazio-eskubidea eragozten dutelakoEstatuaren lurralde-osatasuna aldarrikatzean eta militarreneskutan uzten dutelako bere mugen ukiezintasuna.

58

Arazo

nazio

nala

Euskal gizarteagonbentzitubehar daautodeterminazio-eskubidea izateaondasunpolitikoa delabiztanleriarentzat

59

Sum

as y

res

tas

en e

l ta

ble

ro s

indic

al

5.595.

Hainbatproposamenmugimendusindikalarentzat

Agiri honen azken atalean, mugimendu sindikalari hainbat proposamen luza-tzeko ausardia izan dugu, eta batez ere, azken garaian elkarlanean aritu garensindikatu eta kolektiboei. Gure iritziz behinik behin, beharrezkoak eta erabil-garriak diren ekimenak, lerrokada sindikal honen eragin soziala hedatzeko.Egitez, ozenki eginiko hausnarketa bat da; iradokizunak, proposamenak baino;sindikatu eta kolektiboen arteko lankidetza eta laguntza indartzeko asmoz.Hona hemen bada proposamen horiek:

• Aparteko orduak erabat kentzeko edo berauek nabarmenki murriztekoepe erdirako lana burutu, eta honetarako talde bat osatu, arazoarenaspektu guztiak azter ditzan; iharduera sistematiko bat bultzatu, zeinarenardatz nagusia aparteko orduak sartu behar diren ala ez bozkatzeko erre-ferendumak bultzatzea izango den.

• Makroinkesta bat burutu. Gazteei eta lanari buruzko makroinkesta; gizo-nezko eta emakumezkoen egoera bereziak kontutan hartuko dituena.

• Emakumezkoen estruktura edo talde espezifikoen harreman erregulatubat indarrean jarrri. Plataforma bat landu negoziazio kolektiborako;lanean sartzeko desberdintasuna, edo enpresetan ematen diren erasoak,etabarren ikerketa eta politika unitarioen garapena, lankidetzarako gaiakizan daitezke.

• Euskara lan-munduan. Eusko Jaurlaritzarekin urte batzutako iraupenaizango duen hitzarmena sinatu, eta ahal bada Nafarroakoarekin ere. Arra-sateko Emun edo Euskalan bezalako erakundekin elkar lanerako akordiakegin. Plan bereziak bultzatu enpresa desberdinetan, Bidasoaldeko Ospita-lean buruturiko esperientzia bezalako ereduak jarraituz.

• Zailtasunak dituzten herrialdeetako langileekiko elkartasun eta laguntzaaktibodun ekimenak. Batez ere haur-lanaren aurkakoak, zein gainontzekoesplotazio-egoeren aurkakoak. Lan Nazioarteko Erakundeak (OIT) onartuberri duen akordioaren sustapena, non oinarrizko lan-eskubideak etahaur-lanaren desagerpena aldarrikatzen diren.

• Hitzarmen egokien bidez, merkataritza justu eta elkar trukaketa kualitati-boaren esparruan laguntza aktiboa eta hedagarria aztertu.

• Gai sozio-ekonomikoetan jantzitakoak, ikerlari, kazetari eta sindikalistetazosaturiko Foro sindikal sozio-ekonomikoa sortu. Foro sindikal honek,esparru horretan ugazabek dituzten institutu, foro edo fundazioek betetzendituzten zereginak beteko luke. Foro horren zereginak honako hauekizan daitezke:

• Bizitza ekonomikoari buruzko iritziak eman.

• Hegokorear sindikatuen iradokizunei jarraiki, langileen aurka, balia-bide natural edo ingurugiroaren aurka diharduten enpresa handienzerrenda bat egin. Label eta sari negatiboak eman.

• Eztabaidak proposatu, ugazaben fundazio edo institutuen txostenakerantzun.

• Kanpoko esperientziak aztertu, nazioarteko ikuspegia erabiliz.

• Gai fiskalak aztertuko duen talde bat sortu, zerga-proposamen berriakaztertzeko, zein Hiritarrak Laguntzeko Tobin Tasa baten aldeko Egitatea,edo zerga ekologikoak; azterketa konparatiboak eginaz.

61

Hai

nbat

pro

posa

men

mugi

men

du s

indik

alar

entz

at