ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN …€¦ · ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTAC...

ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTACIÓN

ANIMAL EN GALICIA DENDE O PUNTO DE

VISTA DA COMPETENCIA 2009

ESTUDO REALIZADO PARA O

POLA CONSULTORA

2

ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

EQUIPO DE TRABALLO

• DIRECCIÓN E COORDINACIÓN

Jose Ángel Tellería Couñago

Antonio Monteagudo Cabaleiro

Alba Valdés Rodríguez

• INVESTIGADORES

Gonzalo Domingo Aragón

Jose Pita Castelo

• TRABALLO DE CAMPO

Jose Ramón Rodríguez Juncal

• COLABORADORES

Marga Villaverde Lorenzo

Francisco José González Táboas

Emilio González García

Estela Mª Rodríguez Lorenzo

Hugo Valdés Rodríguez

María Ruíz Castelaín

Estratexia Plus, S.L. | www.estratexiaplus.com

3

ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

ÍNDICE

1.‐ OBXECTIVO, METODOLOXÍA E ESTRUTURA DO ESTUDO. ......................................................... 4

2.‐ RESUMO EXECUTIVO. ............................................................................................................. 11

3.‐ O MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ............................................................................. 15

3.1 O MERCADO MUNDIAL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ..................................................... 16

3.2 O MERCADO EUROPEO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ..................................................... 17

3.3 O MERCADO ESPAÑOL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL....................................................... 24

3.4 O MERCADO GALEGO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ....................................................... 32

4.‐ DEFINICIÓNS DOS MERCADOS RELEVANTES DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN GALICIA. ......... 44

4.1 MERCADOS DE PRODUTO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ................................................ 44

4.2 MERCADOS XEOGRÁFICOS DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ............................................... 49

5.‐ ANÁLISE DA OFERTA E DA DEMANDA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ............... 52

5.1 ANÁLISE DA OFERTA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ................................. 53

5.2 ANÁLISE DA DEMANDA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ............................. 56

6.‐ ANÁLISE DO MARCO NORMATIVO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ........................................... 58

6.1 A POLÍTICA DE PROTECCIÓN DOS CONSUMIDORES NA UNIÓN EUROPEA. ..................... 59

6.2 O LIBRO BRANCO DA SEGURIDADE ALIMENTARIA. ......................................................... 63

6.3 TRAZABILIDADE ALIMENTARIA. ...................................................................................... 66

6.4 SUBSTANCIAS E PRODUTOS QUE INTERVEÑEN NA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ................ 72

6.5 MARCO DOS CONTROIS OFICIAIS. ................................................................................. 116

7.‐ CONDUTAS RESTRITIVAS DA COMPETENCIA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN

ANIMAL. ................................................................................................................................ 145

8.‐ CONDUTAS QUE LIMITAN A COMPETENCIA DINÁMICA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL. ...................................................................................................... 150

8.1 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO MARCO NORMATIVO. .................................... 151

8.2 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DE FACTORES ESTRUTURAIS. ............................... 152

8.3 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO COMPORTAMENTO DOS INCUMBENTES. ...... 153

8.4 OUTRAS BARREIRAS Á ENTRADA. .................................................................................. 154

9.‐ REFLEXIÓNS DO GRUPO DE DEBATE. .................................................................................... 156

9.1 PRINCIPAIS COMENTARIOS DO GRUPO DE DEBATE. ..................................................... 157

9.2 RECOMENDACIÓNS DO GRUPO DE DEBATE. ................................................................. 160

10.‐ PRINCIPAIS FONTES BIBLIOGRÁFICAS UTILIZADAS. .............................................................. 161

11.‐ ANEXOS. ................................................................................................................................ 169

11.1 EMPRESAS QUE PARTICIPARON NO PROCESO DE CONSULTA. ..................................... 169

11.2 AXENTES QUE PARTICIPARON NO PROCESO DE CONSULTA. ........................................ 172

11.3 AXENTES QUE ASISTIRON Ó GRUPO DE DEBATE. .......................................................... 173


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

4

1.‐ OBXECTIVO, METODOLOXÍA E ESTRUTURA DO ESTUDO.

O Tribunal Galego de Defensa da Competencia puxo en marcha este estudo co

obxectivo de amparar e promover os beneficios da libre competencia no mercado da

alimentación animal en Galicia.

A Lei 15/2007, do 3 de xullo, de Defensa da Competencia (LDC) como normativa

básica que protexe a competencia en España, xunto co Real Decreto 261/2008, do 22 de

febreiro, polo que se aproba o Regulamento de Defensa da Competencia, conforman o

marco normativo actual a nivel estatal que regula as prácticas indebidas que se poden

producir nas relacións entre os distintos elos dun sector ou cadea.

A nivel autonómico, a Lei 6/2004, do 12 de xullo, regula os órganos de defensa da

competencia da Comunidade Autónoma de Galicia. Esta lei establece dous órganos de

defensa da competencia: o Tribunal Galego de Defensa da Competencia, como organismo

autónomo de carácter administrativo e o Servizo Galego de Defensa da Competencia,

adscrito á Consellería de Economía e Facenda.

O preámbulo da Lei 15/2007 di que “a existencia dunha competencia efectiva entre

as empresas constitúe un dos elementos definitorios da economía de mercado, disciplina a

actuación das empresas e reasigna os recursos produtivos en favor dos operadores ou as

técnicas máis eficientes. Esta eficiencia produtiva trasládaselle ao consumidor na forma de

menores prezos ou dun aumento da cantidade ofrecida dos produtos, da súa variedade e

calidade, co conseguinte incremento do benestar do conxunto da sociedade”.

Polo tanto, a libre competencia axuda a mellorar a produtividade das empresas

ademais de incrementar o benestar dos consumidores, polo que favorece o crecemento

económico e reforza a necesidade de establecer mecanismos que estimulan e protexen a

libre competencia. O obxectivo de apoiar a libre competencia é incrementar o benestar xeral

da sociedade galega e contribuír a un maior crecemento da súa economía.

No mes de maio do 2009 fíxose unha consulta ás empresas galegas do mercado da

alimentación animal sobre o coñecemento que tiñan sobre a Lei de Defensa da

Competencia. En conxunto e tal como se observa na figura, as empresas manifestaron ter un


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

5

coñecemento relativamente alto, xa que case o 62% afirman coñecer a Lei de Defensa da

Competencia.

Figura 1.1 Coñecemento das empresas galegas sobre a Lei de Defensa da Competencia

Fonte: elaboración propia a partir da consulta a empresas

Das empresas consultadas que responderon de forma afirmativa ó coñecemento da

Lei, indicaron tamén en qué grado cren que son respectadas as súas normas. En xeral, as

empresas indican un grado de cumprimento da Lei relativamente baixo, sendo máis

relevante no caso das pequenas empresas.

Figura 1.2 Grao de respecto das empresas pola Lei de Defensa da Competencia

Grandes (> 50 empregados); Medianas (de 10 a 50 empregados);

Pequenas (menos de 10 empregados) Fonte: elaboración propia a partir da consulta a empresas

NON38,30%

SI61,70%

Nada Pouco Algo Bastante Moito

Grandes

Medianas

Pequenas

2,81


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

6

Para o presente estudo sobre o mercado da alimentación animal en Galicia dende o

punto de vista da competencia, tívose en conta unha serie de actividades que forman parte

de todo o proceso, que van dende o produtor de cereais, ó fabricante de produtos de

alimentación animal, pasando polos distribuidores e ata chegar ós produtores gandeiros e de

acuicultura.

Figura 1.3 Proceso de alimentación animal

Fonte: elaboración propia

A metodoloxía levada a cabo para o desenvolvemento do estudo, consistiu

basicamente nun proceso participativo no que se involucraron un grupo de axentes do

ámbito empresarial e institucional co obxectivo de dispor de información o máis precisa

posible sobre a realidade. Máis concretamente, para levar a cabo a recollida de información,

utilizáronse catro métodos de estudo, tal como se mostra na seguinte figura.

Figura 1.4 Métodos de estudo utilizados


• Cereais• Oleaxinosas• Tortas• Fariñas

PRODUTOR MATERIAS PRIMAS PARA A

ALIMENTACIÓN ANIMAL

• Pensos simples (trigo, cebada, avena, millo, …)

• Pensos compostos• Completos• Complementarios

• Aditivos, Premesturas, Bioproteínas

FABRICANTE DE PRODUTOS PARA A

ALIMENTACIÓN ANIMAL•Comerciante por xunto “maioristas”•Detallistas “minoristas”•Cooperativas

DISTRIBUIDOR

•Avícola•Vacún•Ovino e caprino•Porcino•Cunícola•Equino•Produtos acuícolas

PRODUTOR GANDEIRO

PRODUTOR ACUÍCOLA

PROCESO DE CONSULTA A

AXENTESExpertos e axentes de diferentes ámbitos

ANÁLISE DOCUMENTALAnálise de fontes de

información secundarias

PROCESO DE CONSULTA A EMPRESAS

Enquisas a empresasde distintas actividades

empresariais

MÉTODOSDE ESTUDO

GRUPO DE DEBATE

Análise e validación de resultados.Achega de conclusións


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

7

ANÁLISE DOCUMENTAL: Realizouse unha exhaustiva análise documental das

fontes estatísticas máis relevantes, entre as que se poden destacar:

• Federación Europea de Fabricantes de Pensos (FEFAC),

• Confederación Española de Fabricantes de Alimentos Compostos para Animais

(CESFAC),

• Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino (MARM),

• Consellería de Medio Rural,

• Instituto Nacional de Estatística (INE),

• Instituto Galego de Estatística (IGE),

• Servizo de información e apoio á Actividade empresarial ARDAN,

• Diversos anuarios con información sobre o sector,

• Datos de asociacións relacionadas, entre outros.

Complementariamente ás fontes de información e fontes estatísticas, cada un dos

compoñentes do equipo de traballo multidisciplinar aportaron os seus coñecementos nas

áreas correspondentes.

PROCESO DE CONSULTA A AXENTES: Realizouse un proceso de

consulta a diferentes axentes relevantes, entre eles, asociacións,

sindicatos, empresarios e administración pública, relacionados co

mercado da alimentación animal en Galicia.

PROCESO DE CONSULTA A EMPRESAS: Complementariamente ó proceso

de consulta a axentes relacionados co mercado da alimentación animal,

realizouse un proceso de consulta a unha mostra de empresas do sector,

tratando de completar a información que non está dispoñible a través das fontes

secundarias.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

8

O obxectivo fundamental do proceso de consulta ás empresas foi recoller de primeira

man, as opinións das empresas sobre o contexto da libre competencia e o seu cumprimento.

Tívose en conta no proceso, a Clasificación Nacional de Actividades Económicas

(CNAE 93 Rev.2) para definir a poboación obxectivo de consulta. Máis concretamente, e tal

como se indica a continuación, tivéronse en conta para o estudo as actividades que se

indican na seguinte táboa.

Táboa 1.1 Actividades CNAE tidas en conta no proceso de consulta

ACTIVIDADES CÓDIGO

CNAE 93 Rev.2 DESCRICIÓN

PRODUTOR DE MATERIAS PRIMAS PARA A ALIMENTACIÓN ANIMAL

0111 Cultivo de cereais e outros cultivos

FABRICANTE DE PRODUTOS PARA A ALIMENTACIÓN ANIMAL

1571 Fabricación de produtos para a alimentación animais de granxa

DISTRIBUIDOR 5121 Comercialización ó por maior de cereais, sementes e alimentos para gando

PRODUTOR GANDEIRO

0120 Produción gandeira

0121 Explotación de gando bovino e produción de leite cru

0122 Explotación de gando ovino, caprino e equino

0123 Explotación de gando porcino 0124 Avicultura

PRODUTOR ACUÍCOLA 0502 Acuicultura


Na seguinte táboa recóllese a ficha técnica do proceso de consulta ás empresas do


Táboa 1.2 Ficha técnica do proceso de consulta a empresas

FICHA TÉCNICA

Área xeográfica Galicia

Poboación obxectivo 460 (empresas galegas con personalidade xurídica)

Tamaño da mostra 173 empresas

Error mostral ± 6,00% para p=0,5 e un marxe de confianza do 95%

Obtención da mostra Aleatorio, con mostraxe estratificado por tamaño e

actividade empresarial

Taxa de resposta 63,58% (110 enquisas recibidas)

Período da enquisa 5 de maio de 2009 ó 5 de xuño de 2009



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

9

A tipoloxía de empresas consultadas no proceso foron as que se indican na figura

seguinte. Case o 35% das empresas consultadas son fabricantes de produtos para a

alimentación animal (pensos, forraxes,…). Unha porcentaxe tamén significativa son os

produtores gandeiros e de acuicultura como principais clientes dos produtos de

alimentación animal. Un 25,26% das empresas consultadas son distribuidores e o 15%

restante, produtores de materias primas (cereais, oleaxinosas, …) e outros.

Figura 1.5 Tipoloxía de empresas enquisadas


GRUPO DE DEBATE: Para o contraste dos resultados que se obtiveron

tanto no proceso de consulta a empresas como de consulta a axentes,

levouse a cabo un grupo de debate formado por axentes de diferentes

ámbitos relacionados coa alimentación animal para validar os resultados obtidos, así como

aproveitar a súa achega de cara a solucionar ou completar algunha posible eiva que xurdira

ó longo do traballo.

Os principais obxectivos formulados na celebración do grupo de debate foron:

• Contrastar os resultados obtidos nos procesos de consulta.

• Formular conclusións que contribuísen a mellorar a libre competencia no


Produtor de materias primas

4,21%Fabricante de produtos para a alimentación

animal 34,74%

Distribuidor de alimentos para

animais25,26%

Produtor gandeiro ou de acuicultura25,26%

Outros10,53%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

10

Buscouse que o grupo fose o suficientemente heteroxéneo para obter visións

diversas sobre o tema e o suficientemente homoxéneo para que existise unha base de

coñecementos común a todos e que permitise realizar un debate áxil e enriquecedor de cara

ó obxectivo do estudo. A composición do grupo e a estrutura que se seguiu na sesión de

traballo é a que se indica na figura.

Figura 1.6 Composición do grupo de debate e estrutura da sesión


Engadir que a información recollida neste informe, trata de reflectir, na medida do

posible, as opinións e puntos de vista expostos tanto polas empresas como polos axentes

implicados nas actividades da alimentación animal de Galicia.

GRUPO DE DEBATE

COMPETENCIANO MERCADO

DA ALIMENTACIÓN

ANIMAL

Administracións

Empresas

Sindicatos

Asociacións

INICIO:

‐ Presentación do equipo de traballo

‐ Formulación dos obxectivos do estudo

‐ Explicación das ferramentas metodolóxicas utilizadas

PRESENTACIÓN DE RESULTADOS:‐ Proceso de consulta a empresas‐ Proceso de consulta a axentes‐Diferenzas entre resultados

COLOQUIO E CONCLUSIÓNS:

‐ Contraste e debate dos resultados obtidos nos procesos de consulta

‐ Propostas de mellora para favorecer a libre competencia


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

11

2.‐ RESUMO EXECUTIVO.

Neste apartado recóllense as principais conclusións que se extraen do estudo do

mercado da alimentación animal en Galicia en materia de competencia, tratando de

recompilar todas as opinións e valoracións das empresas e axentes implicados:

• Existencia dunha rede moi atomizada de pequenos fabricantes e comerciantes que

favorece unha situación de fraude na facturación, provocado pola venda de

mercancías sen IVE e que se ve favorecida por un segmento de consumo que na

súa maior parte opta por unha contabilidade fiscal por módulos.

• Aparición de operadores de venda de materias primas non autorizados. A

aplicación do Regulamento UE 183/2005 polo que se fixan requisitos en materia

de hixiene dos pensos, non chega a garantir o seu cumprimento debido á

dispersión por todo o territorio da UE dos provedores de materias primas e ó

limitado número de persoas para realizar as inspeccións que se esixen. A súa

aplicación debería ser competencia de cada comunidade autónoma o que

facilitaría a súa execución en determinados segmentos de comercialización de

pensos como é o do transporte.

• Carencia de medios, por parte do consumidor final, para o control do peso da

mercadoría comprada, que unido ós marxes de error que permite a normativa nas

básculas, facilita o engano ó utilizar diferentes niveis de pesadas de entrada e

saídas de mercadorías nas plantas de fabricación ou nos centros de

comercialización, e incluso descargar en destino cantidades inferiores ás

facturadas en orixe.

• Existencia de etiquetados de produtos que difiren da realidade e que encobren

produtos de inferior calidade e menor prezo. Os marxes de error que permite a

normativa de etiquetado (características analíticas obrigatorias), a incerteza que

presentan determinadas técnicas analíticas e o descoñecemento por parte do

consumidor final, engaden prácticas que non facilitan unha libre competencia no

mercado.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

12

• Detección de tarifas de prezos de venda no que o prezo final non está claramente

explicado, o que produce un abaratamento fraudulento dos prezos finais. Esta

situación xera confusión do que vai incluído ou do que non, se é prezo en planta

ou en destino, sobre todo no tema de transporte.

• Elaboración de pensos compostos personalizados, especialmente para vacún de

leite, con composicións en ingredientes e características nutritivas determinadas

na que se aprecian alteracións fraudulentas na súa composición, e que aínda que

manteñen as características organolépticas, producen un abaratamento do prezo.

Esta práctica estase eliminando paulatinamente ó aplicar a lexislación vixente que

obriga a detallar as composicións cualitativas, cuantitativas e a porcentaxe dos

ingredientes do penso composto.

• Debido á rápida rotación na venda do penso composto estáselle a engadir auga

para recuperar as minguas, superando os límites máximos que marca a normativa

en contido de humidade.

• Cando na venda directa de agricultores ou de intermediarios ós gandeiros de

forraxes desecados, ambas partes encóntranse en réxime de módulos, as vendas

pódense realizar sen aplicación do IVE e, polo tanto, non son declaradas en

ningunha contabilidade oficial.

• Existen prácticas de aplicación do IVE incorrecto nos produtos plásticos utilizados

en gandería para a conservación de forraxes en verde (forraxe ensilado). Algúns

almacéns distribuidores, tanto comerciante por xunto (“maioristas”) como polo

miúdo (“minoristas”), ofrecen a posibilidade de facturar aos seus clientes plásticos

para a conservación de forraxes aplicando un IVE do 4% (IVE aplicado nos plásticos

de uso agrícola) cando debería ser do 16% (IVE aplicado ós plásticos de uso

industrial). Ademais, moitas explotacións gandeiras encóntranse no réxime de

módulos, polo que teñen posibilidade de comprar produtos plásticos sen que se

lles aplique ningún tipo de IVE, resultando un prezo final a pagar inferior.

• Existencia de produtos destinados ó embalaxe de alimentos para o gando, como

son os fíos de empacado, que poden producir un fraude sistemático nos pesos dos

envases e tamén na falla de aplicación do IVE.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

13

• Apréciase unha venda indiscriminada de produtos zoosanitarios sen receita que

vai en contra do que describe a lexislación.

• Os prezos de venda por debaixo do custe soen darse puntualmente, dependendo

das condicións de cada empresa. A variación do prezo da materia prima é

constante e, en ocasións, retéñense as decisións de venda en espera de mellores

condicións.

• Sospeitas de faltas de inspeccións a empresas que non cumpren a normativa e que

por non constar nos rexistros das administracións públicas quedan fora de

calquera tipo de control (especialmente na distribución e comercialización polo

miúdo).

• Alto descoñecemento por parte do cliente sobre as especificacións dos pensos que

o leva a considerar como homoxéneos produtos moi diferentes.

• Existen varios líderes no mercado da alimentación animal: Nuter, Saprogal,

Ceferino Nogueira, Coren (principal fabricante galego e uns dos principais españois

que ten todas as súas fábricas en Galicia). No caso de Ceferino Nogueira actúa

como consignatario nos portos (ten competencia de todo o que ven do exterior).

Podería chegarse a pensar se isto supón unha situación monopolística pero non

prohibe que outros fagan o mesmo (por exemplo por ferrocarril) e incluso aluguen

os contedores ou unha parte do porto para descargar.

• Na produción forraxeira danse prácticas que non contribúen ó libre mercado, e

teñen que ver fundamentalmente con axudas a entidades cooperativas dirixidas a

mellorar a eficiencia dos procesos produtivos ou á mellora dos servizos ós socios

pero que acaban por ser empregados como ferramenta comercial o que dificulta a

libre competencia.

• Existencia de regulacións urbanísticas que imposibilitan unha adecuada

localización das empresas de subministración de produtos de alimentación animal

e reducen en gran medida a súa eficiencia, aumentando o poder das grandes

empresas e limitando as posibilidades de redución de custos dos gandeiros.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

14

• Certas condutas restritivas da competencia derivadas do incumprimento da

normativa laboral ou fiscal, da existencia de acordos entre empresas para fixar

prezos ou condicións comerciais e imposicións de prazos de cobro excesivos.

• Necesidade de elevadas inversións para iniciarse nas actividades relacionadas coa

alimentación animal e de altas capacitacións do persoal para o seu desempeño.

• Existencia de grupos de empresas con poder de mercado, que limita a entrada de

novas empresas.

• A non autorización da utilización dos Organismos Xeneticamente Modificados

(OXM) pola Unión Europea pode limitar, nun futuro próximo, a libre competencia

no mercado da alimentación animal, no sentido de que reduce a oferta de

materias primas dispoñibles e aumenta o poder negociador dos provedores.

Ademais, tamén suporía unha desvantaxe competitiva fronte a outros

competidores de fora da Unión Europea para os cales está autorizado o uso de

OXM.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

15

3.‐ O MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

No presente epígrafe recóllense algúns dos datos máis relevantes do mercado da

alimentación animal, mostrando a información a nivel galego, estatal, europeo e mundial

para facilitar unha análise comparativa sempre que sexa posible, así coma as porcentaxes de

crecemento ou decrecemento dun período determinado.

Figura 3.1 O mercado da alimentación animal


A análise do mercado da alimentación animal céntrase nos fabricantes de produtos

para a alimentación animal, pero sen deixar de considerar as relacións destas actividades cos

seus provedores (produtores de materias primas) e os seus principais clientes (produtor

gandeiro e de acuicultura).

As materias primas para pensos e os pensos compostos son a base da alimentación

para a produción gandeira. A continuación recóllese información sobre as principais

características do mercado da alimentación animal tanto a nivel mundial, como europeo,

español e galego.

O MERCADO MUNDIAL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL•Produción mundial de pensos compostos•Evolución da produción mundial de pensos compostos

O MERCADO EUROPEO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL•Produción europea de pensos compostos•Evolución da produción europea de pensos compostos•A produción industrial de pensos compostos por tipoloxía de animais•Material de consumo da industria de pensos compostos ‐ evolución•Evolución dos prezos de produtos de orixe animal e dos prezos dos pensos•Evolución do volume de negocio da industria de pensos compostos

O MERCADO ESPAÑOL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL•Estrutura das empresas españolas de fabricación de produtos para a alimentación animal•Produción nacional de pensos compostos•Produtos elaborados para a alimentación animal en España•Persoas ocupadas no sector de alimentación animal•Vendas de produtos, consumo de materias primas, inversión en activos materiais no sector de alimentación animal•Evolución de prezos medios anuais pagados polos agricultores

O MERCADO GALEGO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL•Estrutura das empresas galegas de fabricación de produtos para a alimentación animal•Número de empresas – evolución•Evolución do número de unidades locais•Evolución da produción de pensos por especie•Evolución das materias primas para a alimentación animal •Análise das características económicas do mercado da alimentación animal en Galicia (Ingresos, custes e resultados , valor engadido, marxe de explotación, liquidez, solvencia, endebedamento, rendibilidade,…)


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

16

3.1 O MERCADO MUNDIAL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

A produción mundial de pensos compostos no ano 2007 foi de aproximadamente

685 millóns de toneladas, producindo entre USA e a UE‐27 case o 45% do total mundial.

Cabe mencionar tamén o peso de China e do resto de Asia sobre o total producido, así como

Brasil, cunha representatividade de case o 8%, e outros países como Xapón, México e

Canadá que roldan entre o 3% e 4%.

Figura 3.2 Produción mundial de pensos compostos (millóns toneladas), 2007

Fonte: Federación Europea de Pensos Compostos (FEFAC)

En canto á evolución da produción mundial dalgunhas zonas no período 1998‐2007,

hai que destacar a rápida expansión da produción de China e Brasil, a unha media do 10% ó

ano no caso de Brasil e do 5% ó ano no caso de China, sendo tamén destacable o aumento

de países do resto de Europa a partir do ano 2004. En cambio, USA e UE‐27 manteñen unha

tendencia máis lineal.

UE‐2721,90%

Resto Europa5,26%

China12,26%

Xapón3,65%Resto Asia

11,09%

Brasil7,88%

México3,65%

USA22,34%

Canáda3,36%

Resto América4,23%

Outros4,38%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

17

Figura 3.3 Evolución da produción mundial de pensos compostos (1998=100), 1998‐2007


3.2 O MERCADO EUROPEO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Na UE‐27 consúmese unha media de 470 millóns de toneladas ó ano de alimentos

para animais, dos cales ó redor de 230 millóns de toneladas proveñen de forraxes cultivados

e utilizados nas explotacións de orixe, e o resto, de cereais cultivados e utilizados nas

explotacións de orixe (60 millóns de toneladas) e de pensos comprados polos produtores

gandeiros co fin de completar a alimentación.

No ano 2007, a UE produciu ó redor de 150 millóns de toneladas de pensos

compostos, o que representa o 82% de todos os alimentos comprados polos gandeiros para

a alimentación do seu gando.

O mercado da alimentación animal está directamente ligado ó mercado de produtos

pecuarios. No ano 2007, a UE‐27 produciu 44 millóns de toneladas de carne, das cales, 8

millóns proviñan de carne de vacún, 23 de carne de porco e 11,5 millóns de aves de curral. A

súa vez, a produción de pensos compostos está estreitamente relacionada co poder

adquisitivo dos consumidores, especialmente no caso do porco e as aves de curral, xa que a

produción é cada vez máis intensiva e require un maior uso industrial de pensos compostos

de alto rendemento.

Resto EuropaUE‐27 Brasil China USA


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

18

En canto á tipoloxía de animais, Alemaña é a principal produtora de pensos para

vacún, España a principal en pensos para porcos e Francia para aves de curral.

A produción de pensos compostos na UE‐27 no ano 2007 foi de 149,8 millóns de

toneladas experimentando un crecemento do 3,4% con respecto ó ano 2006 e sendo o

maior dende o ano 1991. Este aumento na produción de pensos compostos é debido ó

aumento dos prezos da materia prima que fai que o gandeiro se incline polo consumo de

pensos compostos industriais para a alimentación do seu gando. Tal como se observa na

figura, Francia é o principal país produtor de pensos compostos, seguidos moi de cerca por

Alemaña e España, que conxuntamente representan case o 43% do total de pensos

compostos producidos na UE‐27. Italia, Reino Unido e Países Baixos andan preto do 10% e

Polonia, Bélxica, Dinamarca e Hungría entre o 2% e o 5%.

Figura 3.4 Produción de pensos compostos na UE‐27, 2007


Con respecto á evolución no período 1995‐2007, a industria de pensos holandesa

perdeu case 4 millóns de toneladas entre o ano 1995 e o 2003, pero con síntomas de

recuperación en anos posteriores. No caso de España, a produción experimentou un

importante aumento dende o ano 2000 aínda que cun leve descenso no ano 2006, ó igual

que Italia e Francia.

Italia9,43% Irlanda

2,41%

Países Baixos9,16%

Portugal2,34%Romanía1,81%

Polonia4,68%

Reino Unido9,57%

Bélxica4,15%

República Checa1,94%

Alemaña14,25%

Dinamarca3,48%

España13,58%

Francia14,92%

Hungría2,81%

Resto5,48%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

19

Figura 3.5 Evolución da produción de pensos compostos nalgúns países da UE (1995=100), 1995‐2007


Austria é o país que experimentou maior incremento no período 2001‐2007 con

perspectivas de seguir así. Outros países como Bélxica, Portugal e Suecia mostran unha

tendencia positiva nos últimos anos, en cambio Irlanda sofre un forte descenso e se

caracteriza por experimentar moitas oscilacións no período 1995‐2007.



Polonia é o país dentro do conxunto de países contemplados na figura, con maior

incremento no período 1999‐2007, tendencia que tamén seguen Romanía e outros novos

Países BaixosFrancia Italia Reino Unido España Alemaña

DinamarcaBélxica Irlanda Portugal Austria Suecia Finlandia


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

20

países membros. Polo contrario, a tendencia de países coma Eslovaquia ou Hungría é

decrecente.



Con relación á tipoloxía de animais ós que se destina, obsérvase na figura que no ano

2007 as maiores porcentaxes de produción de pensos compostos destínanse ós porcos

(35%), seguidos dos pensos compostos para aves de curral (32%) e para vacún (26%).

Figura 3.8 Produción industrial de pensos compostos por tipoloxía de animais na UE‐27, 2007


PoloniaR.Checa Hungría Eslovaquia Romanía Outros novos membrosBulgaria

Substitutivos do leite1%

Aves de curral32%

Porcos35%

Vacún26%

Outros6%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

21

Os países da UE‐27 con maior representatividade na produción de pensos

compostos no ano 2007 son Francia, Alemaña e España representando máis do 40% do total

da produción. O seguinte grupo de países que en conxunto representan preto do 30% son

Reino Unido, Italia e Países Baixos. Tendo en conta a evolución no período 2006‐2007,

obsérvase na táboa seguinte que o país que experimentou maior incremento é Lituania e en

incrementos máis baixos Romanía e Polonia. Polo contrario, Irlanda, Eslovaquia e Hungría

experimentaron descensos no período contemplado.

Por tipoloxías de animais, España é líder na produción de pensos compostos para

porcos, Alemaña é o principal país produtor de pensos para vacún e Francia lidera a

produción de pensos para aves de curral.

Táboa 3.1 Evolución da produción industrial de pensos compostos (1.000 t). UE‐27, 2006‐2007

PAÍS VACÚN PORCINO

AVES DE CURRAL

SUBSTITUTIVOSDO LEITE

OUTROS ANIMAIS

TOTAIS

2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 %Evolución2006‐2007

Francia 4.778 5.097 6.302 6.417 8.491 8.776 449 393 1.596 1.642 21.616 22.325 3,3%

Alemaña 5.970 6.322 8.142 8.814 5.265 5.272 142 140 785 762 20.304 21.310 5,0%

España 4.100 5.250 8.935 9.000 4.547 4.400 0 0 1.636 1.650 19.218 20.300 5,6%

Reino Unido 4.785 4.929 1.672 1.764 6.113 6.150 1 1 1.544 1.480 14.115 14.324 1,5%

Italia 4.155 4.175 2.980 3.140 4.991 5.200 170 165 1.404 1.420 13.700 14.100 2,9%

Países Baixos

3.140 3.135 5.672 5.903 3.533 3.735 724 694 256 278 13.325 13.745 3,2%

Polonia 551 600 1.653 2.100 3.815 3.910 0 0 322 370 6.341 6.980 10,1%

Bélxica 1.091 1.190 3.412 3.563 1.264 1.286 62 68 129 135 5.958 6.242 4,8%

Dinamarca 1.124 1.143 3.329 3.338 598 570 0 0 155 154 5.206 5.205 0%

Hungría 552 550 2.039 1.800 1.683 1.650 0 0 182 180 4.456 4.180 ‐6,2%

Portugal 910 940 1.025 1.080 1.280 1.350 0 0 235 250 3.450 3.620 4,9%

Irlanda 2.315 2.063 608 618 454 461 10 6 579 438 3.966 3.586 ‐9,6%

República Checa

540 550 1.243 1.100 962 1.070 5 5 212 210 2.962 2.935 ‐0,9%

Romanía 100 135 1.047 1.150 1.176 1.420 0 0 6 8 2.329 2.713 16,5%

Suecia 1.121 1.107 385 395 484 516 2 2 117 120 2.109 2.140 1,5%

Finlandia 671 641 360 368 293 307 0 0 93 89 1.417 1.405 ‐0,8%

Austria 390 402 219 243 387 420 0 0 204 221 1.200 1.286 7,2%

Eslovaquia 274 265 422 397 358 312 0 0 15 16 1.069 990 ‐7,4%

Bulgaria 38 40 220 220 410 430 0 0 17 20 685 710 3,6%

Lituania 45 110 117 123 173 256 5 5 15 26 355 520 46,5%

Eslovenia 130 104 110 172 225 210 0 0 9 9 474 495 4,4%

Chipre 107 110 13 13 65 62 0 0 105 104 290 289 ‐0,3%

Estonia 42 45 115 117 54 56 1 1 2 2 214 221 3,3%

Letonia 47 50 105 100 37 35 0 0 19 18 208 203 ‐2,4%

EU 27* 36.976 38.953 50.125 51.935 46.658 47.854 1.571 1.480 9.637 9.602 144.967 149.824 3,4%

*Sen Luxemburgo, Grecia e Malta Fonte: Federación Europea de Pensos Compostos (FEFAC)

Os pensos compostos fabrícanse a partir dunha mestura de materias primas para

conseguir un alimento cuns obxectivos de rendemento predeterminado. Estas materias


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

22

primas obtéñense a partir dunha ampla variedade de fontes: cereais, oleaxinosas e

leguminosas. Tal como se observa na figura, as categorías de materias primas máis

relevantes dos pensos compostos corresponden ós cereais e ás tortas, representando máis

do 70% do total. Outras materias primas proveñen de co‐produtos da industria alimentaria e

o resto repártese entre minerais, aditivos, forraxes e legumes.

Figura 3.9 Material de consumo da industria de pensos compostos na UE‐27, 2007


A evolución que experimentaron as diferentes materias primas que compoñen os

pensos compostos no período 2002‐2007, é diferente. En xeral, a tendencia é positiva, a

excepción da tapioca, produtos lácteos e forraxes. A tapioca, como unha das máis

importantes de substitución dos cereais está desaparecendo case por completo. En cambio,

os cereais, minerais, vitaminas e legumes incrementaron a súa cantidade no período

contemplado nunha media do 25%.

Cereais47,5%

Tapioca0,5%

Co‐produtos da industria alimentaria

11,5%

Aceites e graxas1,5%

Tortas e comidas27,2%

Legumes1,4%

Leite e produtos lácteos0,8%

Forraxe seco1,5%

Minerais, aditivos e vitaminas3,0% Resto

5,1%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

23

Táboa 3.2 Evolución do material de consumo da industria de pensos compostos (1.000 t). UE‐27*, 2002‐2007

MATERIAS PRIMAS 2002 2003 2004 2005 2006 2007** %evolución2002‐2007

Cereais 56.311 55.581 66.333 66.629 66.894 71.440 26,87%Tortas e fariñas 34.862 35.293 38.369 38.410 38.313 40.898 17,31%Co‐produtos da industria alimentaria

16.846 16.935 18.676 17.803 17.736 17.441 3,53%

Minerais, vitaminas, etc 3.574 3.309 3.910 4.057 4.116 4.513 26,27%Aceites e graxas 1.932 1.998 2.202 2.009 2.074 2.278 17,91%Forraxes secos 2.521 2.449 2.344 1.817 2.046 2.246 ‐10,91%Legumes 1.671 1.756 2.521 2.410 2.122 2.084 24,72%Produtos lácteos 1.317 1.290 1.296 1.307 1.123 1.139 ‐13,52%Tapioca 1.633 1.730 2.197 591 414 691 ‐57,69%Fariñas animais 480 515 571 551 515 531 10,63%Resto 6.035 5.294 5.596 6.352 6.764 7.083 17,37%TOTAL 127.182 126.150 144.315 141.936 142.117 150.344 18,21%

*Sen Luxemburgo, Grecia e Malta; **Datos estimados Fonte: Federación Europea de Pensos Compostos (FEFAC)

Na seguinte figura, obsérvase que no período 1995‐2007, os prezos dos produtos

para a alimentación animal sempre son superiores ós prezos dos produtos de orixe animal,

sendo moito máis relevante a diferenza no ano 2004 e no ano 2007. Co forte aumento nos

prezos de materia prima, os agricultores tenden cada vez máis a utilizar pensos compostos

industriais.

Figura 3.10 Evolución dos prezos de produtos de orixe animal

e dos prezos dos pensos (1995=100). UE‐27, 1995‐2007

Fonte: Feed & Food. Statistical Yearbook 2007.

Federación Europea de Pensos Compostos (FEFAC)

Alimentación animal Produtos de orixe animal


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

24

Na seguinte figura recóllese a evolución no período 1991‐2006, do volume de

negocio xerado pola industria de pensos compostos na UE‐27. Obsérvase unha tendencia

crecente en todo o período, sendo máis acentuado dende o ano 2003, aínda que a partir do

ano 2006 apréciase unha tendencia decrecente.

Figura 3.11 Evolución do volume de negocios da industria de pensos compostos na UE‐27, 1991‐2006

UE‐15 (1994), UE‐25 (2004) ‐ sen Grecia, Luxemburgo e Malta Fonte: Feed & Food. Statistical Yearbook 2007.


3.3 O MERCADO ESPAÑOL DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

No seguinte epígrafe recóllese información a nivel nacional e por comunidades

autónomas a través de varios indicadores.

O estudio Sectores de DBK sobre os pensos compostos de decembro de 2008 recolle

os resultados das 33 principais empresas que operan no mercado nacional. Deste estudio

extráese que o volume de produción de pensos compostos no ano 2007 supón 20,3 millóns

de toneladas. Os pensos para porcino concentran a maior parte do volume de produción,

con aproximadamente 9 millón de toneladas, que supón o 44% da produción total. Preto do

27% do volume de produción dirixiuse ó mercado libre e o 25% destinouse ó autoconsumo.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

25

A actividade no mercado da alimentación animal ven marcada nos últimos anos por

os altos prezos de venda das materias primas e pensos compostos que fan premer á baixa os

marxes das empresas.

As empresas españolas de fabricación de produtos para a alimentación animal

caracterízanse por ser na súa maioría pequenas empresas (microempresas e pequenas

empresas), supoñendo un 60,6% sobre o total de ingresos no ano 2007.

Figura 3.12 Estrutura das empresas españolas de fabricación de produtos para a alimentación animal en función dos ingresos, 2007

Microempresas (ata 2 millóns de €), Pequenas empresas (entre 2 e 10 millóns de €),

Medianas empresas (entre 10 e 50 millóns de €), Grandes empresas (máis de 50 millóns de €) Fonte: Referencias sectoriais Galicia 2009. ARDAN

A produción de pensos en España caracterízase por ser case a metade destinada ó

gando porcino (49,64%), sendo tamén relevante a porcentaxe de pensos para gando bovino

(21,29%) e para o sector avícola (18,94%). Cunha representatividade menor, encóntrase os

pensos para o gando ovino (6,70%).

Microempresas21,10%

Pequenas empresas39,50%

Medianas empresas30,80%

Grandes empresas8,60%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

26

Figura 3.13 Produción de pensos, premesturas e pensos

complementarios destinados a animais. España, 2006

. Fonte: Feed & Food. Statistical Yearbook 2007.


Por comunidades autónomas, Cataluña é a comunidade que ten maiores valores no

ano 2006 en produtos elaborados para a alimentación animal, seguidas de Castela‐León e

Aragón. Galicia representa máis do 11% sobre o total nacional, formando parte das catro

comunidades autónomas con maior representatividade na produción de pensos.

Táboa 3.3 Produtos elaborados para a alimentación animal en España por CC.AA. (2006)*

CC.AA. Porcino

Vacún, Ovino, Caprino,Equino, Coellos, etc.

Aves TOTAL

Tm Euros Tm Euros Tm Euros TM EUROSCataluña 3.064.239 606.747.353 1.412.694 299.502.273 1.315.926 255.289.946 5.792.859 1.161.539.572Castela‐León 1.202.795 243.694.329 1.407.800 250.528.571 476.759 99.832.812 3.087.354 594.055.712Aragón 1.504.151 293.727.226 781.266 137.726.706 253.731 50.266.033 2.539.148 481.719.965Galicia 653.922 150.640.823 1.043.153 218.466.577 756.388 183.883.683 2.453.463 552.991.083Andalucía 748.733 173.917.663 628.488 113.665.188 511.190 148.804.687 1.888.411 436.387.538Valencia 568.360 108.115.667 221.634 44.370.047 348.518 69.647.879 1.138.512 222.133.593Estremadura 387.325 81.268.589 465.708 94.977.358 97.606 21.990.849 950.639 198.236.796Murcia 498.052 100.808.947 215.927 44.219.554 218.522 47.321.999 932.501 192.350.500Castela A Mancha

219.289 55.717.789 369.781 76.946.867 185.484 44.071.287 774.554 176.735.943

Navarra 189.204 38.144.997 374.741 61.363.190 157.050 33.729.259 720.995 133.237.446Madrid 112.446 62.617.007 165.621 46.227.347 65.462 30.997.109 343.529 139.841.463Asturias 10.338 2.275.890 284.207 57.945.239 20.494 4.693.069 315.039 64.914.198País Vasco 16.587 16.945.212 141.769 29.558.034 33.400 7.423.365 191.756 53.926.611Canarias 18.722 4.652.795 43.419 9.819.215 81.642 19.259.936 143.783 33.731.946Cantabria 2.341 629.923 100.481 19.493.740 25.602 5.864.355 128.424 25.988.018Baleares ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐A Rioxa ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐TOTAL 9.196.504 1.939.904.210 7.656.689 1.504.809.906 4.547.774 1.023.076.268 21.400.967 4.467.790.384Variación respecto 2005

502.962 146.953.015 ‐122.985 ‐1.199.615 305.769 112.752.286

*Inclúe produción industrial e penso para autoconsumo feito en produción gandeira Fonte: Interprofesional Española da Alimentación Animal – INE

Aves18,94%

Porcino49,64%

Bovino21,29%

Ovino6,70%

Caprino0,70%

Coellos2,03%

Equino0,72%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

27

Na seguinte táboa móstrase o número de persoas ocupadas no sector da

alimentación animal no ano 2004 en España. As comunidades autónomas de Cataluña,

Castela‐León, Andalucía e Galicia representan o 56,27% do total de persoas ocupadas no

sector da alimentación animal en España.

Táboa 3.4 Persoas ocupadas no sector de alimentación animal

por comunidades autónomas, 2004 CC.AA. Número %/Total

Cataluña 2.757 18,68%

Castela‐León 2.301 15,59%

Andalucía 1.744 11,81%

Galicia 1.505 10,19%

Castela ‐ A Mancha 1123 7,61%

Aragón 1.113 7,54%

Madrid 977 6,62%

Murcia 645 4,37%

Estremadura 609 4,13%

Valencia 529 3,58%

Navarra 330 2,24%

Canarias 300 2,03%

Asturias 296 2,01%

País Vasco 225 1,52%

Cantabria 175 1,19%

Baleares 93 0,63%

A Rioxa 41 0,28%

TOTAL NACIONAL 14.763 100,00%

Fonte: Confederación Española de Fabricantes de Alimentos Compostos para Animais (CESFAC)


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

28

Con respecto ás vendas de produtos no sector da alimentación animal, destaca

Cataluña cunha porcentaxe preto do 21% sobre o total. Galicia encóntrase en quinto posto

detrás de Castela‐León, Andalucía e Aragón.

Táboa 3.5 Vendas de produtos no sector de alimentación animal

por comunidades autónomas, 2004 CC.AA. Miles de Euros %/Total

Cataluña 1.236.728 20,92%


Andalucía 701.689 11,87%

Aragón 581.223 9,83%

Galicia 561.300 9,49%

Murcia 346.339 5,86%

Castela ‐ A Mancha 312.116 5,28%

Valencia 299.562 5,07%

Madrid 267.066 4,52%

Estremadura 214.841 3,63%

Navarra 145.556 2,46%

Asturias 79.870 1,35%

País Vasco 71.888 1,22%

Canarias 69.787 1,18%

Baleares 36.694 0,62%

Cantabria 25.134 0,43%

A Rioxa 22.663 0,38%

TOTAL NACIONAL 5.912.217 100,00%



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

29

O consumo de materias primas no sector da alimentación animal en España

alcanzou no ano 2004 preto de 4.500 millóns de euros. As comunidades autónomas de

Cataluña, Castela‐León e Andalucía representan case o 50% do total de materias primas

consumidas.

Táboa 3.6 Consumo de materias primas no sector de alimentación animal


Cataluña 920.538 20,52%


Andalucía 532.429 11,87%

Aragón 441.320 9,84%

Galicia 344.995 7,69%

Murcia 299.449 6,67%


Valencia 239.672 5,34%

Madrid 203.765 4,54%


Navarra 118.599 2,64%

Asturias 63.681 1,42%

Canarias 51.882 1,16%

País Vasco 50.906 1,13%

Cantabria 39.653 0,88%

Baleares 30.939 0,69%

A Rioxa 18.056 0,40%

TOTAL NACIONAL 4.486.601 100,00%



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

30

A inversión en activos materiais no ano 2004 no sector da alimentación animal a

nivel nacional supón preto de 220 millóns de euros. As catro comunidades autónomas que

realizan máis inversións en activos materiais son Castela‐León, Cataluña, Andalucía e Galicia

representando as catro más do 60% do total.

Táboa 3.7 Inversión en activos materiais no sector de alimentación animal



Cataluña 34.895 16,07%

Andalucía 26.799 12,34%

Galicia 23.258 10,71%

Madrid 14.318 6,60%


Aragón 11.726 5,40%

Valencia 9.778 4,50%

Murcia 9.688 4,46%


País Vasco 7.543 3,47%

Navarra 4.128 1,90%

Asturias 2.185 1,01%

Canarias 1.776 0,82%

Baleares 1.151 0,53%

A Rioxa 557 0,26%

Cantabria 409 0,19%

TOTAL NACIONAL 217.915 100,00%


Na seguinte táboa recóllense, a nivel nacional, os prezos medios anuais dos pensos

pagados polos agricultores. Así ,obsérvase que no ano 2007, a fariña de soia é o alimento

con maior prezo dentro dos pensos simples, experimentando unha evolución descendente


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

31

no período 2001‐2007. O resto de pensos simples experimentaron un incremento de prezos

no período contemplado, sendo máis relevantes no caso da cebada, trigo e millo.

Con respecto ós pensos compostos destaca os lactoreemplazantes para o gando

vacún, sendo con diferenza os prezos máis elevados. En canto a evolución, son relevantes os

pensos para tenreiros recría/cebo como os que experimentaron maiores subidas no período

2001‐2007.

Táboa 3.8 Evolución de prezos medios anuais pagados polos agricultores

(€/100kg). España, 2000‐2007

CLASE DE ALIMENTO 2001 2004 2007 Variación 2001‐2007

PENSOS SIMPLES Trigo (penso) 15,77 16,78 21,45 36,02% Cebada (penso) 13,82 14,91 19,21 39,00% Avena (penso) 16,37 15,81 19,71 20,40% Millo (penso) 15,47 17,20 20,85 34,78% Salvado de trigo 16,86 18,70 20,36 20,76% Fariña de soia 25,33 25,82 25,18 ‐0,59% Polpa de remolacha 16,83 17,77 20,25 20,32% Alfalfa deshidratada 14,84 16,58 18,26 23,05% PENSOS COMPOSTOS Aves Poliñas cría‐recría 26,54 27,45 29,65 11,72% Galiñas poñedoras 26,16 27,64 27,90 6,65% Polos carne 26,65 27,38 29,18 9,49%

Vacún Lactoreemprazantes do 20% de proteínas 130,43 138,46 160,01 22,68% Tenreiros cría 23,66 24,16 27,18 14,88% Tenreiros recría/cebo 20,40 21,17 26,05 27,70% Concentrado vacún de leite 23,60 22,89 25,45 7,84% Concentrado vacún de carne 23,66 22,64 24,74 4,56%

Ovino e caprino Cordeiros e chibos cría 26,24 26,19 29,49 12,39% Cordeiros e chibos recría/engorde 23,42 23,34 25,87 10,46% Ovellas e cabras lactantes 21,21 21,31 24,97 17,73%

Porcino Leitón 35,48 37,02 42,07 18,57% Porcos crecemento e cebo 21,70 22,95 25,97 19,68% Porcas xestación e lactación 21,56 21,66 24,31 12,76%

Fonte: Anuario de Estatística Agroalimentaria, 2007. Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural y Marino


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

32

3.4 O MERCADO GALEGO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

As empresas galegas de fabricación de produtos para a alimentación animal

caracterízanse por ser na súa maioría pequenas empresas (microempresas e pequenas

empresas) supoñendo máis do 80% do total no ano 2007.

Figura 3.14 Estrutura das empresas galegas de fabricación de produtos para a alimentación animal en función dos ingresos, 2007

Microempresas (ata 2 millóns de €), Pequenas empresas (entre 2 e 10 millóns de €),

Medianas empresas (entre 10 e 50 millóns de €), Grandes empresas (máis de 50 millóns de €) Fonte: Referencias sectoriais Galicia 2009. ARDAN

O número de empresas dedicadas ás actividades de fabricación de produtos para a

alimentación animal en Galicia son en total 85, distribuídas na súa maioría nas provincias de

A Coruña e Lugo. Tendo en conta a tipoloxía de empresas segundo a súa titularidade,

obsérvase na táboa que as empresas máis numerosas son as Sociedades de responsabilidade

limitada e as Sociedades cooperativas. Tense en conta tamén, as cinco empresas con sede

social fóra de Galicia e que desempeñan a súa actividade en Galicia.

Microempresas46,9%

Pequenas empresas34,4%

Medianas empresas12,5%

Grandes empresas6,3%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

33

Táboa 3.9 Número de empresas galegas fabricantes de produtos

para a alimentación animal (CNAE 15.7), 2007

Áreas Persoas físicas

Sociedadesanónimas

Sociedades deresponsabilidade

limitada

Sociedades cooperativas

Outros Total

A Coruña 2 13 13 11 0 39Lugo 1 2 15 13 1 32Ourense 0 1 0 1 0 2Pontevedra 0 3 6 3 0 12Galicia 3 19 34 28 1 85España* 0 5 0 0 0 5

*Inclúe as empresas que realizan actividades en Galicia e que teñen a súa sede social fóra de Galicia Fonte: Explotación do directorio de empresas e unidades locais.IGE

No ano 2008, tanto as empresas galegas como as empresas españolas, caracterízanse

por ser máis numerosas as que teñen de 10 a 19 asalariados e as de 3 a 5 asalariados. En

canto a evolución no período 2000‐2008, obsérvase que, no caso galego, en todos os

estratos de asalariados existe unha tendencia positiva a excepción das empresas de 6 a 9

asalariados e as de 1 a 2 asalariados que seguen unha tendencia negativa.

Táboa 3.10 Evolución do número de EMPRESAS galegas fabricantes de produtos para a alimentación animal (CNAE 15.7) segundo estrato de asalariados, 2000‐2008

Estrato de asalariados 2000 2004 2008

% evolución2000‐2008

Galicia España Galicia España Galicia España Galicia EspañaSen asalariados 4 111 7 104 5 127 25,00% 14,41%De 1 a 2 asalariados 9 188 5 202 8 151 ‐11,11% ‐19,68%De 3 a 5 asalariados 8 188 14 172 17 175 112,50% ‐6,91%De 6 a 9 asalariados 12 144 11 124 6 124 ‐50,00% ‐13,89%De 10 a 19 asalariados 15 155 13 152 20 162 33,33% 4,52%De 20 a 49 asalariados 6 97 8 115 10 123 66,67% 26,80%De 50 a 99 asalariados 3 30 2 34 3 30 0,00% 0,00%De 100 a 199 asalariados 0 6 0 13 0 13 ‐ 116,67%De 200 a 499 asalariados 1 5 1 5 1 3 0,00% ‐40,00%De 500 a 999 asalariados 1 1 1 1 1 1 0,00% 0,00%De 1000 ou máis asalariados 0 1 0 0 0 0 ‐ ‐100,00%Total 59 926 62 922 71 909 20,34% ‐1,84%

Fonte: Directorio central de empresas.INE

En canto o número de unidades locais en Galicia dedicadas á fabricación de produtos

para a alimentación animal, destacan as que teñen de 3 a 5 asalariados, sendo tamén as que

evolucionaron máis positivamente.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

34

Táboa 3.11 Evolución do número de UNIDADES LOCAIS* galegas fabricantes de produtos para a

alimentación animal (CNAE 15.7 ) segundo estrato de asalariados, 2000‐2008

Estrato de asalariados 2000 2004 2008


Galicia España Galicia España Galicia España Galicia EspañaSen asalariados 11 159 16 155 10 183 ‐9,09% 15,09%De 1 a 2 asalariado 14 242 11 279 13 208 ‐7,14% ‐14,05%De 3 a 5 asalariados 10 207 18 195 21 207 110,00% 0,00%De 6 a 9 asalariados 15 160 12 152 13 155 ‐13,33% ‐3,13%De 10 a 19 asalariados 17 164 14 176 15 191 ‐11,76% 16,46%De 20 a 49 asalariados 8 118 11 124 14 146 75,00% 23,73%De 50 a 99 asalariados 3 29 5 40 3 30 0,00% 3,45%De 100 a 199 asalariados 1 11 0 10 0 8 ‐100,00% ‐27,27%De 200 a 499 asalariados 0 1 1 4 1 3 ‐ 200,00%De 500 ou máis asalariados 0 1 0 0 0 1 ‐ 0,00%Total 79 1.092 88 1.135 90 1.132 13,92% 3,66%

*Unidade local: empresa ou parte dela (taller, fábrica, oficina, mina, depósito,...) emprazada nun lugar no que se realizan actividades económicas baixo a responsabilidade do seu titular

Fonte: Directorio central de empresas.INE

Tal como se observa na seguinte táboa, hai que destacar o importante peso da

produción de pensos para o gando bovino en Galicia, alcanzando no ano 2006 preto de 1,1

millóns de toneladas e representando máis do 40% sobre o total de pensos producidos.

Tamén son relevantes os pensos producidos para o sector avícola e sector porcino e,

destacando ademais, o importante aumento da porcentaxe de pensos do sector ovino e

equino do ano 2006.

Táboa 3.12 Evolución da produción galega de pensos por especie, 2004‐2006

ESPECIE 2004 2006 Variación

2004‐2006 Tm % Tm %Aves 642.877,00 26,38% 648.027,20 25,82% 0,80% Porcos 664.407,73 27,26% 660.478,80 26,32% ‐0,59% Bóvidos 1.051.898,10 43,17% 1.093.738,00 43,58% 3,98% Ovinos ‐ ‐ 13.262,31 0,53% ‐ Caprinos ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ Coellos 69.203,23 2,84% 78.594,82 3,13% 13,57% Équidos 8.501,95 0,35% 15.447,28 0,62% 81,69% Peces ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ TOTAIS 2.436.888,01 100,00% 2.509.548,41 100,00% 2,98%

Fonte: elaboración propia a partir de datos de AGAFAC


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

35

Con respecto ás materias primas utilizadas para a alimentación animal en Galicia,

obsérvase na táboa que os grans de cereais (os seus produtos e subprodutos) supoñen o

62,61% do total. Séguenlle, por orden, as sementes e froitos oleaxinosos (os seus produtos e

subprodutos) que experimentan un importante aumento no período 2004‐2006. Polo

contrario, existe unha tendencia negativa nas materias primas de bioproteínas e sementes

de leguminosas (os seus produtos e subprodutos).

Táboa 3.13 Evolución das materias primas para a alimentación animal utilizadas en Galicia, 2004‐2006

GRUPO DE PRODUTO 2004 2006 Variación

2004‐2006 Tm % Tm % Grans de cereais, os seus produtos e subprodutos

1.588.199,47 61,68% 1.581.843,00 62,61% ‐0,40%

Sementes oleaxinosas, froitos oleaxinosos, os seus produtos e subprodutos

13.668,44 0,53% 665.695,50 26,35% 4.770,31%

Sementes de leguminosas, os seus produtos e subprodutos

568.169,65 22,07% 9.865,80 0,39% ‐98,26%

Tubérculos, raíces, os seus produtos e subprodutos

115.379,12 4,48% 66.336,23 2,63% ‐42,51%

Forraxes e forraxes groseiros 85.810,78 3,33% 38.731,72 1,53% ‐54,86% Outras sementes e froitas, os seus produtos e subprodutos

55.834,19 2,17% 10.162,41 0,40% ‐81,80%

Outras plantas, os seus produtos e subprodutos

3.917,76 0,15% 14.814,09 0,59% 278,13%

Produtos lácteos 4.546,94 0,18% 3.801,65 0,15% ‐16,39% Produtos de animais terrestres 30.989,88 1,20% 35.160,73 1,39% 13,46% Peixes, outros animais mariños, os seus produtos e subprodutos

3.441,93 0,13% 2.249,20 0,09% ‐34,65%

Minerais 90.499,07 3,51% 88.901,43 3,52% ‐1,77% Produtos varios 9.474,29 0,37% 9.130,23 0,36% ‐3,63% Bioproteínas 5.020,65 0,19% 0 0,00% ‐100,00% TOTAIS 2.574.952,17 100,00% 2.526.691,99 100,00% ‐1,87%


3.4.1 ANÁLISE DAS CARACTERÍSTICAS ECONÓMICAS DO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN GALICIA.

No seguinte epígrafe recóllense algunhas características económicas do mercado da

alimentación animal en Galicia, facendo, en determinadas variables, unha comparativa

directa cos resultados a nivel nacional.

As cifras dos principais indicadores da industria alimentaria en Galicia móstranse na

seguinte táboa. Como se pode comprobar, dentro da industria alimentaria, os produtos de

alimentación animal supoñen o 4,7% do total de persoas ocupadas na industria alimentaria.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

36

Lideran, neste caso, os subsectores da transformación de peixe, con preto de 37% de

persoas ocupadas e o subsector de pan, pastelería e galletas con case un 21%.

No caso das vendas de produto, a alimentación animal supón o 9,78% do total da

industria alimentaria e no consumo de materias primas case o 11%. Da mesma forma, as

inversións en activos materiais do subsector de alimentación animal en Galicia representa o

3,35% da industria alimentaria global.

Táboa 3.14 Cifras dos principais indicadores da industria alimentaria en Galicia, por subsectores (2006)

SUBSECTORES PERSOAS OCUPADAS VENDAS PRODUTO

CONSUMOMATERIAS PRIMAS

INVERSIÓNSACTIVOS MATERIAIS

Núm. % Total s/ I.Alim.

Miles de € % Totals/ I.Alim.

Milesde €

% Totals/ I.Alim.

Miles de €

% Totals/ I.Alim.

Industrias cárnicas 4.162 14,42 899.053 15,86 489.592 15,06 32.185 18,3Transformación de peixe

10.659 36,92 1.956.289 34,51 1.199.693 36,9 56.927 32,37

Conservas de Froitas e Hortalizas

212 0,73 28.122 0,5 16.743 0,52 959 0,55

Graxas e Aceites 138 0,48 144.368 2,55 120.293 3,7 583 0,33Industrias Lácteas 2.158 7,48 1.084.382 19,13 666.509 20,5 5.998 3,41Produtos molinería 185 0,64 33.227 0,59 23.179 0,71 933 0,53Produtos Alimentación Animal

1.319 4,57 554.181 9,78 355.065 10,92 5.898 3,35

Pan, pastelería e galletas

6.051 20,96 192.919 3,4 58.563 1,8 4.336 2,47

Azucre, chocolate e confeitería

314 1,09 11463 0,2 3709 0,11 1317 0,75

Outros produtos diversos

978 3,39 80.832 1,43 39.387 1,21 6.855 3,9

Vinos 764 2,65 90.821 1,6 41.613 1,28 29.727 16,9Outras bebidas alcohólicas

201 0,7 148455 2,62 98969 3,04 3426 1,95

Augas e bebidas analcohólicas

1.361 4,71 334.090 5,89 123.087 3,79 12.511 7,11

TOTAL IND. ALIMENT. GALICIA

28.867 100 5.668.421 100 3.250.811 100 175.854 100

TOTAL INDUSTRIA GALICIA

170.747

31.214.983

17.791.610

2.027.845

Fonte: S.G. de Industrias, Innovación y Comercialización Agroalimentaria (D.G. de Industria Agroalimentaria y Alimentación do MAPA)

Tendo en conta algúns ratios significativos da industria alimentaria no ano 2006 en

Galicia, obsérvase na seguinte táboa que no subsector de produtos de alimentación animal o

ratio relativo á venda neta de produto por persoa ocupada é de 420.150 € moi por debaixo

doutros subsectores coma graxas e aceites ou outras bebidas alcohólicas. Con respecto ó

ratio de gastos de persoal polo total de venda neta de produto, hai que resaltar que é un dos

máis baixos de toda a industria agroalimentaria de Galicia. En cambio o consumo de

materias primas polo total de venda de produto encóntrase por enriba da media.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

37

O valor da produtividade dos produtos de alimentación animal ten un dos valores

máis altos de todos os subsectores da industria alimentaria detrás do subsector de graxas e

aceites e doutras bebidas alcohólicas. Da mesma forma, a marxe bruta (diferenza entre os

ingresos e os custes de produción directos) do subsector de produtos de alimentación

animal está preto do 8%.

Táboa 3.15 Ratios máis significativos da industria alimentaria en Galicia, por subsectores (2006)

SUBSECTORES

Venda Neta Produto/ Persoa Ocupada (miles €)

Gastos Persoal/

Venda Neta Produto (%)

Consumo Mat.

Primas/ Venda Neta Produto (%)

Produtividade (miles €) (*)

Excedente explotación (miles €) (**)

Marxe Bruto(%) (***)

Industrias Cárnicas 216,01 10,22% 54,46% 33,40 47.144 5,24%

Transformación de Peixe 183,53 10,67% 61,32% 35,47 169.447 8,66%

Conservas de Froitas e Hortalizas

132,65 13,9% 59,54% 28,92 2.222 7,9%

Graxas e Aceites 1.046,14 2,8% 83,32% 75,86 6.422 4,45%

Industrias Lácteas 502,49 6,11% 61,46% 55,47 53.497 4,93%

Produtos Molinería 179,61 14,16% 69,76% 32,57 1.320 3,97%

Produtos Alimentación Animal

420,15 6,31% 64,07% 59,66 43.716 7,89%

Pan, Pastelería e Galletas 31,88 38,37% 30,36% 19,77 45.576 23,62%

Azucre, Chocolate e Confeitería

36,51 44,58% 32,36% 22,55 1.970 17,19%

Outros Produtos Diversos 82,65 24,15% 48,73% 29,73 9.549 11,81%

Vinos 118,88 17,08% 45,82% 42,81 17.199 18,94%

Outras Bebidas Alcohólicas 738,58 3,97 66,67% 164,4 27.152 18,29%

Augas e Bebidas Analcohólicas

245,47 13,47 36,84% 57,68 33.506 10,03%

TOTAL IND. ALIM. GALICIA 196,36 10,51 57,35% 37,91 498.577 8,8%

TOTAL INDUSTRIA GALICIA 182,81 13,92 57,00% 47,61 3.784.050 12,12%

(*)Produtividade = Valor Engadido/Persoa Ocupada (**) Excedente de explotación = Valor engadido ‐gastos de Persoal

(***) Marxe Bruto de explotación = (Excedente de explotación/Vendas netas produto)*100 Fonte: S.G. de Industrias, Innovación y Comercialización Agroalimentaria

(D.G. de Industria Agroalimentaria y Alimentación do MAPA)

Na táboa seguinte recóllese a evolución das exportacións e importación galegas de

pensos para animais no período 1996‐2008. Obsérvase que a taxa de cobertura é do

14,45%, é dicir, as exportacións só cobren esa porcentaxe das importacións. En canto a

evolución, tanto as exportacións como as importacións, seguen unha tendencia crecente,

sendo a evolución das exportacións maior ca das importacións.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

38

Táboa 3.16 Evolución das exportacións e importacións galegas de pensos para animais (miles de €), 1996‐2008

1996 1999 2002 2005 2008


EXPORTACIÓNS 815,5 1.599,18 932,66 1.416,71 4.576,81 461,23%

IMPORTACIÓNS 10.422,70 6.417,82 11.107,38 7.141,72 31.661,50 203,77%

Fonte: Estatísticas de Comercio Exterior de España, DATACOMEX

No ano 2008, o principal país ó que exportou Galicia pensos de animais foi a Portugal,

supoñendo máis do 70%. Con porcentaxes inferiores tamén se exporta a Italia e a Francia e o

resto a Alemaña, Grecia, Hungría, Bulgaria, Romanía, Países Baixos e Malta. No caso das

importacións, o país do que máis se importa é, con diferenza, de Arxentina supoñendo preto

do 78% do total de importacións.

Táboa 3.17 Exportacións e importacións galegas de pensos de animais, 2008

PAÍSES EXPORTACIÓNS IMPORTACIÓNS

Miles de € % Miles de € % Portugal 3.239,86 70,79% 251,22 0,79% Italia 885,37 19,34% 12,26 0,04% Francia 279,15 6,10% 786,94 2,49% Alemaña 70,1 1,53% 632,85 2,00% Grecia 38,02 0,83% 4,8 0,02% Hungría 26,93 0,59% ‐ ‐ Bulgaria 21,21 0,46% ‐ ‐ Romanía 8,63 0,19% ‐ ‐ Países Baixos 6,56 0,14% ‐ ‐ Malta 0,97 0,02% ‐ ‐ Bélxica ‐ ‐ 67,15 0,21% Costa de Marfil ‐ 385,4 1,22% Estados Unidos ‐ ‐ 3.317,37 10,48% Arxentina ‐ ‐ 24.490,04 77,35% Malaisia ‐ ‐ 1.713,40 5,41% TOTAL 4.576,80 100% 31.661,43 100%

Fonte: Estatísticas de Comercio Exterior de España, DATCOMEX

Na seguinte táboa recóllese unha comparativa entre Galicia e España dalgunhas

características económicas da fabricación de produtos para a alimentación animal no ano

2007. Obsérvase que o crecemento dos ingresos de explotación foron positivos tanto a nivel

galego como a nivel nacional e que a maior porcentaxe de crecemento (case o 35%)

corresponde á empresa Nutrimentos Gallegos Pérez, sendo tamén destacable o crecemento


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

39

do valor engadido da empresa Conserveros Reunidos. Pero a empresa que experimentou un

crecemento maior no resultado de explotación foi Yabromix, mentres que no conxunto, as

empresas tiveron resultados negativos, sendo máis relevante no caso español.

Táboa 3.18 Ingresos, custes e resultados da fabricación de produtos

para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007

Actividade Galicia

(mediana) España

(mediana)Empresa líder no sector de Galicia

Valor Razón social Crecemento ingresos explotación

16,55% 14,85% 34,76% NUTRIMENTOS GALLEGOS PÉREZ, S.L.

Crecemento do valor engadido ‐0,89% ‐1,89% 37,10% CONSERVEROS REUNIDOS, S.LCrecemento do resultado de explotación

‐3,08% ‐10,30% 222,52% YABROMIX, S.L

Gastos persoal / ingresos explotación

9,80% 5,90% 4,37% NUTRIMENTOS GALLEGOS PÉREZ, S.L

Marxe de explotación 2,06% 1,44% 9,62% TUNALIMENT, S.A Gastos financeiros / ingresos explotación

0,96% 0,90% 0,10% ARTABRA, S.A

Resultado exercicio / ingresos explotación

1,68% 0,58% 5,88% NUTRIMENTOS GALLEGOS PÉREZ, S.L

Fonte: Referencias sectoriais Galicia 2009. ARDAN

Con respecto á evolución do crecemento do valor engadido (valor medio do

excedente global xerado por unha empresa) no período 2005‐2007 hai que destacar o

importante crecemento español producido no ano 2005 e os valores negativos nos seguintes

anos. En cambio, a marxe de explotación experimenta valores positivos en todos os anos

sendo, en xeral, un pouco máis altos os valores galegos que os españois.

Figura 3.15 Estrutura das empresas galegas de fabricación de produtos para a alimentación animal en función dos ingresos, 2007

CRECEMENTO DO VALOR ENGADIDO MARXE DE EXPLOTACIÓN



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

40

É relevante a porcentaxe do activo circulante sobre o activo total das empresas tanto

galegas como españolas, sendo máis alta a porcentaxe española. No resto de ratios non se

aprecian grandes diferenzas entre a mediana española e a mediana galega, aínda que si

grandes distancias entre a empresa líder no sector de Galicia, como é o caso da empresas

Pigarcre no fondo de rotación sobre os ingresos de explotación ou de Cereales Bronllo no

Cash‐flow sobre a débeda total e a empresa Evialis Galicia nos recursos alleos sobre os

recursos totais. O endebedamento das empresas de fabricación de produtos para a

alimentación animal tanto galegas como españolas é superior ó 0,6 polo que se entende que

carecen de certa autonomía financeira.

Táboa 3.19 Estrutura, Liquidez e Fortaleza financeira da fabricación de produtos

para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007

Actividade Galicia

(mediana) España

(mediana) Empresa líder no sector de GaliciaValor Razón social

ESTRUTURA Activo circulante / activo total 65,64% 70,41% 91,97% PENSOS NASA, S.L. Recursos propios / recursos totais 38,93% 39,21% 74,83% ARTABRA, S.A. LIQUIDEZ Liquidez xeral 1,34 1,33 2,66 NUPE, S.L. Solvencia 1,61 1,61 3,44 EVIALIS GALICIA, S.A. Fondo rotación / ingresos explotación 5,34% 6,78% 32,71% PIGARCRE, S.L. FORTALEZA FINANCEIRA Endebedamento 1,47 1,50 0,34 ARTABRA, S.A. Cash flow / débeda total 10,34% 8,05% 36,14% CEREALES BRONLLO Recursos alleos / recursos totais 57,02% 58,09% 20,30% EVIALIS GALICIA, S.A.


Da mesma forma, obsérvase na seguinte figura que no período 2005‐2007, tanto as

empresas galegas como españolas experimentan, en xeral, crecementos nos ratios

contemplados agás na solvencia (activo circulante/pasivo circulante), entendéndoa como a

capacidade que teñen as empresas para facer fronte ás empresas e que se encontra nunha

situación desexable (entre valores 1 e 2). Neste caso, as empresas galegas sufriron unha

importante caída no ano 2006, habendo expectativas de recuperación nos anos seguintes.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

41

Figura 3.16 Estrutura, Liquidez e Fortaleza financeira da fabricación de produtos

para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007 ACTIVO CIRCULANTE / ACTIVO TOTAL SOLVENCIA

ENDEBEDAMENTO RECURSOS ALLEOS / RECURSOS TOTAIS


A rendibilidade económica galega, calculada como a relación entre o resultado de

explotación entre o activo total, é superior á española, destacando a empresa Pensos Nanfor

como líder no sector. Polo contrario a rendibilidade financeira galega, calculada como o

beneficio neto (despois de impostos) entre os fondos propios, é inferior á española. Este

ratio ofrece un indicador da xestión global das empresas, tanto da súa política de

investimentos (activos) coma de financiamento (pasivos).

Táboa 3.20 Rendibilidade e variables asociadas da fabricación de produtos para a alimentación

animal. Galicia‐España, 2007

Actividade Galicia

(mediana) España

(mediana)Empresa líder no sector de Galicia

Valor Razón social RENDIBILIDADE ECONÓMICA 4,84% 3,62% 17,65% PENSOS NANFOR, S.A. Marxe 2,28% 1,73% 9,64% TUNALIMENT, S.A. Rotación de activos 2,07 2,00 3,93 AGROCAMPO CHANTADA, S.L. RENDIBILIDADE FINANCEIRA 2,96% 4,20% 29,62% CONSERVEROS REUNIDOS, S.L. Custe neto da débeda 2,93% 2,25% ‐2,33% NUPE, S.L. Apalancamento financeiro 0,02 0,01 0,17 TUNALIMENT, S.A.



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

42

Da mesma forma, observando a evolución no período 2005‐2007, apréciase que a

rendibilidade económica galega foi inferior á española ata o ano 2007 que despuntou por

enriba cunha diferenza de 1,22 puntos. Con respecto á rendibilidade financeira, obsérvase

unha importante diferenza no ano 2006 entre a rendibilidade española e galega,

acurtándose ditas diferenzas no ano 2007.

Figura 3.17 Rendibilidade e variables asociadas da fabricación de produtos

para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007 RENDIBILIDADE ECONÓMICA RENDIBILIDADE FINANCEIRA

MARXE ROTACIÓN DE ACTIVOS


Nos ratios da seguinte táboa non se aprecian diferenzas importantes entre a mediana

galega e a española, destacando como empresa líder Pensos Nanfor no valor engadido por

empregado e no número de empregos.

Táboa 3.21 Produtividade e emprego da fabricación de produtos para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007

Actividade Galicia

(mediana) España

(mediana) Empresa líder no sector de Galicia

Valor Razón social Ingresos explotación por empregado (€)

326.338 474.361 501.953 ARTABRA, S.A.

Valor engadido por empregado (€) 41.214 45.641 103.954 PENSOS NANFOR, S.A. Custe medio do emprego (€) 26.691 28.632 17.706 AGROCAMPO CHANTADA, S.LNº empregados por empresa 11 15 43 PENSOS NANFOR, S.A.



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

43

A evolución dos ingresos por empregado no período 2005‐2007 é positiva tanto a

nivel galego como español sendo máis relevante no caso galego, chegando a incrementar

máis do 22% fronte o 15% español. No custe medio do emprego galego obsérvase un

aumento de case o 21% no período contemplado que é moito máis inferior do español

(9,10%).

Figura 3.18 Produtividade e emprego da fabricación de produtos para a alimentación animal. Galicia‐España, 2007

INGRESOS POR EMPREGADO CUSTE MEDIO DO EMPREGO



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

44

4.‐ DEFINICIÓNS DOS MERCADOS RELEVANTES DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN GALICIA.

Neste epígrafe recóllese unha definición dos mercados relevantes da alimentación

animal en Galicia dende dúas perspectivas, dende o punto de vista do produto e dende o

punto de vista xeográfico, tal como se mostra na figura.

Figura 4.1 Mercados relevantes da alimentación animal en Galicia


4.1 MERCADOS DE PRODUTO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Con relación ós mercados de produto, procede facer referencia ó artigo 2 do RD

465/2003. Este Real Decreto regula as substancias indesexables nos produtos destinados á

alimentación animal e os niveis máximos tolerados de substancias indesexables naqueles, a

fin de protexer a saúde humana, a sanidade animal e o medio ambiente. A efectos deste

Real Decreto, enténdese por:

a) Pensos: os produtos de orixe vexetal ou animal, en estado natural, frescos ou

conservados, e os derivados da súa transformación industrial, así coma as

MERCADOS DE PRODUTO

MERCADOS XEOGRÁFICOS•Mercados de compra•Mercados de venda

MATERIAS PRIMAS• Cereais• Mandioca• Fariñas• Graxas• Forraxes• Subprodutos da industria alimentaria

• …

PENSOS • Pensos simples• Pensos compostos:

‐ Pensos compostos completos‐ Pensos compostos complementarios


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

45

substancias orgánicas ou inorgánicas, simples ou en mesturas, con ou sen aditivos,

destinados á alimentación animal por vía oral.

b) Materias primas para a alimentación animal: os distintos produtos de orixe

vexetal ou animal en estado natural, frescos ou conservados, e os derivados da

súa transformación industrial, así coma as substancias orgánicas ou inorgánicas,

con ou sen aditivos, destinados a ser utilizados para a alimentación dos animais

por vía oral, ben directamente, ben transformados, para a preparación de pensos

compostos ou como vehículos de premesturas.

c) Aditivos: os aditivos que se definen no artigo 2.1 do Real Decreto 2599/1998, de 4

de decembro, sobre os aditivos na alimentación dos animais.

d) Premestura: mestura de aditivos ou mestura dun ou varios aditivos cunha ou máis

materias soportes, destinada á fabricación de pensos.

e) Pensos compostos: as mesturas de materias primas para a alimentación animal,

con ou sen aditivos, destinados á alimentación dos animais por vía oral, en forma

de pensos completos ou complementarios.

f) Pensos complementarios: as mesturas de pensos que conteñan elevadas

porcentaxes de determinadas substancias e que, pola súa composición, só

garanten a ración diaria se están asociados con outros pensos.

g) Pensos completos: as mesturas de pensos que, pola súa composición, basten para

garantir unha ración diaria.

h) Produtos destinados á alimentación animal: materias primas para a alimentación

animal, premesturas, aditivos, pensos e demais produtos destinados á

alimentación animal ou utilizados a tal efecto.

i) Ración diaria: a cantidade total de alimentos, calculada sobre a base dun contido

de humidade do 12 %, que necesita como media diaria un animal dunha especie,

unha categoría de idade e un rendemento determinados para satisfacer o

conxunto das súas necesidades.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

46

j) Animais: os animais pertencentes a especies que o ser humano normalmente

alimenta e posúe ou consume e os animais que viven libremente na natureza,

cando sexan alimentados con pensos.

k) Posta en circulación ou circulación: a tenencia de produtos destinados á

alimentación animal con fines de venda, incluída a oferta para a venda, ou

calquera outra forma de traspaso, a título gratuíto ou oneroso, a terceiros, así

coma a propia venda ou outras formas de traspaso.

l) Sustancias indesexables: calquera sustancia ou produto, con excepción de axentes

patóxenos, presentes no produto destinado á alimentación animal e que

constitúen un perigo potencial para a saúde humana, a sanidade animal ou para o

medio ambiente, ou que poden ser prexudiciais para a produción gandeira.

As principais materias primas que se utilizan para a fabricación de pensos son:

• Cereais: son materias primas ricas en enerxía procedente do amidón. O millo e a avena

son cereais que teñen unha cantidade de graxa importante. Os pensos compostos

incorporan principalmente cebada, millo e trigo e, en menor medida, triticale, sorgo,

avena e centeo.

• Mandioca: é un tubérculo que tamén aporta enerxía a través do amidón.

• Oleoproteaxinosas e tortas: aporta basicamente proteína ó penso. A máis importante

dentro desta materia prima é a soia en forma de fabas (para extraer o aceite) ou en

forma de fariña ou tortas. Outra oleaxinosa importante é o xirasol.

• Fariñas e graxas animais: as fariñas animais aportan principalmente proteína e as

graxas fundamentalmente enerxía. Dende o 1 de xaneiro de 2001, as fariñas de carne

están prohibidas na Unión Europea.

• Forraxes secos e deshidratados: aportan proteína e fibra. Actualmente no mercado

encóntranse dúas formas de forraxes: empacados e granulados, esta última é a que só

está permitida para a elaboración de pensos. Os forraxes utilízanse para o gando

ruminante e para o cunícola.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

47

• Subprodutos da industria agroalimentaria: son principalmente ricos en proteínas e

equilibrados en fibra e carbohidratos e, algunhas veces teñen tamén certo contido en

graxas que aportan valor enerxético complementario. Existen tres categorías de

subprodutos:

o Subprodutos de cereais. subprodutos de trigo das empresas muiñeiras;

residuos de cervexaría e raicillas de cebada; subprodutos do procesado do

arroz e subprodutos do millo.

o Subprodutos da industria azucreira: utilízase principalmente melaza (de

remolacha azucreira ou de caña ) e polpa de remolacha e vinaza.

o Subprodutos das industrias a base de froitas: polpas de agres, polpas de

uva e tortas de pebidas desta froita, e polpas de olivas.

Con respecto ós pensos e a súa clasificación, pódense distinguir os seguintes:

1. Pensos simples son todos os alimentos naturais sen mestura e que se subdividen

acordo co seu contido en materias nutritivas: graxas, lípidos, hidratos de carbono

(fibra) e proteínas. Os pensos simples divídense, a súa vez, en:

• Básicos: son os grans e os seus subprodutos nos que a proteína e fibra bruta

non superan o 14% e 18% respectivamente.

• Suplementos: son ricos en proteínas, vitaminas ou elementos minerais, é

dicir, con alto contido en produtos nutritivos non enerxéticos. O suplemento

pode ser proteico cando a porcentaxe de proteína é superior ó 30%.

• Alimentos concentrados: aportan principios nutritivos orgánicos na que a

porcentaxe en fibra bruta non supera o 18%.

• Alimentos non concentrados: teñen unha porcentaxe elevada de auga, pouca

cantidade de sustancias nutritivas.

2. Pensos compostos son os que resultan da mestura de alimentos simples. Segundo a

normativa legal "son as mesturas de produtos de orixe vexetal ou animal no seu

estado natural, frescos ou conservados, ou de sustancias orgánicas ou inorgánicas,


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

48

conteñan ou non aditivos, que estean destinados á alimentación animal por vía oral en

forma de pensos completos ou de pensos complementarios". Os pensos compostos

fabrícanse a partir dunha mestura de materias primas para conseguir un alimento cuns

obxectivos de rendemento predeterminado. Estas materias primas obtéñense a partir

dunha ampla variedade de fontes: cereais, oleaxinosas e leguminosas. Algunhas

materias primas tamén proveñen de co‐produtos da industria alimentaria e doutros

ingredientes importados doutros países. A industria de pensos compostos converteuse

en capital intensivo nos últimos anos e fai uso dun nivel alto de tecnoloxía. Utilízanse

métodos avanzados para elaborar os alimentos segundo esixencias do gandeiro.

Poden ser, a súa vez, de dous tipos, completos ou complementarios:

• Pensos compostos completos: son unha combinación de ingredientes que aportan

ó animal todos os nutrientes que necesita, e son os que se utilizan normalmente na

alimentación de animais monogástricos.

Existen algúns tipos particulares de pensos completos:

o Pensos que conteñen aditivos medicamentosos (coccidiostáticos ou

antibióticos) para prever patoloxías dos animais; a súa elaboración necesita

autorización administrativa e debe estar supervisada por un veterinario.

o Pensos medicamentosos son aqueles que conteñen medicamentos distintos

dos aditivos medicamentosos, e están formulados para o tratamento de

animais con certos trastornos (utilización do penso como vía de subministro

da medicación). A súa elaboración necesita autorización administrativa e a

súa utilización debe estar prescrita por un veterinario.

• Pensos compostos complementarios ou núcleos: son aqueles que están

formulados para ser combinados con certas materias primas. Os núcleos para

combinar con forraxes son utilizados frecuentemente na alimentación de cabalos e

ruminantes.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

49

4.2 MERCADOS XEOGRÁFICOS DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Con respecto ós mercados de compra das empresas galegas, pódese observar que as

principais zonas onde realizan as súas compras, tanto de materias primas como de pensos, é

no resto de España seguido do resto de Galicia e que xunto co mercado local/comarcal

supoñen case o 70% do total das compras.

Figura 4.2 Mercados de compra das empresas galegas


No que se refire ó atractivo futuro das zonas de compra nos próximos anos,

obsérvase na figura que o resto de España seguirá sendo o mercado ó que acudirán as

empresas galegas para facer as súas compras. En menor medida, encóntranse as compras no

mercado do resto de Galicia e no provincial. Xa por debaixo da media (1,58), sitúanse o resto

de mercados cun atractivo baixo para as empresas aínda que o resto de Europa tamén

resulta atractivo para elas.

Local/Comarcal16,58%

Provincial non local

10,74%

Resto de Galicia27,28%

Resto de España33,58%

Portugal0,26%

Resto de Europa3,87%

África0,22%

Norteamérica3,46%

América Latina2,88%Asia

0,03%

Resto do Mundo1,10%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

50

Figura 4.3 Grado de atractivo futuro nas compras das empresas galegas


Con relación ós mercados de vendas, as empresas galegas venden os seus produtos

para a alimentación animal, na súa maioría, no mercado local/comarcal e no provincial non

local, supoñendo máis do 70% do total das vendas. Tamén resultan relevantes os mercados

do resto de Galicia, tal como se mostra na figura.

Figura 4.4 Mercados de venda das empresas galegas


1,58

Baixo Medio Alto

Resto do mundo

Asia

América Latina

Norteamérica

África

Resto de Europa

Portugal

Resto de España

Resto de Galicia


Local/comarcal

Local/Comarcal47,00%


27,12%

Resto de Galicia14,09% Resto de España

6,40%Portugal2,79%

Resto de Europa2,54%

Resto do Mundo0,05%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

51

Os mercados de venda que seguirán a ser máis atractivos para as empresas galegas

nos próximos anos son os mercados máis próximos (Galicia e España), reducindo

significativamente as súas vendas nos mercados europeos e sobre todo no resto do mundo.

Figura 4.5 Grado de atractivo futuro nas vendas das empresas galegas


1,42

Resto do mundo

Asia

América Latina

Norteamérica

África

Resto de Europa

Portugal

Resto de España

Resto de Galicia


Local/comarcal

Baixo Medio Alto


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

52

5.‐ ANÁLISE DA OFERTA E DA DEMANDA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Neste epígrafe analízanse as características da oferta e da demanda no mercado da

alimentación animal tanto a nivel nacional como galego. Considerando como oferta os que

provén os pensos, inclúense os principais fabricantes de pensos e, considerando como

demanda os que os consumen, inclúense os principais produtores gandeiros e acuícolas.

Figura 5.1 Mercados relevantes da alimentación animal en Galicia


Para o desenvolvemento deste epígrafe utilizouse como base o informe “Referencias

sectoriais de Galicia, 2009” do Servizo de información de apoio á actividade empresarial

(ARDAN). Este informe utiliza información das empresas que facturaron máis de 750.000

euros no ano 2007 (non incluíndo datos das empresas ás cales a lexislación lles exime da

obrigatoriedade de presentar as súas contas no Rexistro Mercantil. Tamén poden non figurar

empresas que non depositan as súas contas no Rexistro, que o fixeron fora de prazo ou con

algún defecto de forma).

ANÁLISE DA OFERTA•Principais empresas españolas de fabricación de produtos para a alimentación animal •Principais empresas galegas de fabricación de produtos para a alimentación animal

ANÁLISE DA DEMANDA•Principais empresas españolas gandeiras e de acuicultura•Principais empresas galegas gandeiras e de acuicultura


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

53

5.1 ANÁLISE DA OFERTA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Na seguinte táboa recóllese unha mostra das primeiras cinco empresas españolas,

por volume de ingresos, fabricantes de produtos para a alimentación animal. Obsérvase que

a empresa Agrovic Alimentación é a que experimentou un crecemento maior no período

2006‐2007, seguida de Nuter Feed.

Táboa 5.1 Empresas españolas de fabricación de produtos para a

alimentación animal en ingresos de explotación, 2006‐2007

EMPRESAS DO SECTOR EN ESPAÑA Ingresos (€) Variación

2006‐20072006 2007 1 VALL COMPANYS, S.A. 237.687.840 259.827.227 9,31%2 AFFINITY PETCARE, S.A. 214.865.998 221.815.002 3,23%3 NUTER FEED, S.A. 126.438.000 156.523.998 23,80%4 AGROVIC ALIMENTACIÓN, S.A. 82.829.601 117.271.189 41,58%5 PRODUCCIONES AGROPECUARIAS do TURIA S.A. 96.541.560 108.753.940 12,65%


Da mesma forma, a nivel galego, Nuter Feed, Coren Agroindustrial e Pensos Nanfor,

concentran case o 60% das vinte primeiras empresas fabricantes de produtos para a

alimentación animal, experimentando as tres unha tendencia positiva no período 2006‐

2007. Pero a empresa que obtivo un maior crecemento foi Tunaliment, con máis do 130% de

aumento en volume de ingresos con respecto ó ano 2006.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

54

Táboa 5.2 Empresas galegas de fabricación de produtos para a

alimentación animal en ingresos de explotación, 2006‐2007

EMPRESAS DO SECTOR EN GALICIA Ingresos (€) Variación

2006‐2007 2006 20071 NUTER FEED, S.A. 126.438.000 156.523.998 23,80% 2 COREN AGROINDUSTRIAL, S.A. 47.165.645 73.806.853 56,48% 3 PENSOS NANFOR, S.A. 36.766.339 44.469.348 20,95% 4 ARTABRA, S.A. 21.230.170 24.093.776 13,49% 5 PROGANDO, S.L. 23.713.762 — — 6 NUTRIMENTOS do CAMPO, S.A. 19.347.854 — — 7 EVIALIS GALICIA, S.A. 15.279.200 18.849.573 23,37% 8 FEIRACO PENSOS, S.L. 13.128.665 15.624.596 19,01% 9 PENSOS DUMBRIA, S.L. 6.849.158 8.861.833 29,39%

10 PIGARCRE, S.L. 6.462.130 7.330.316 13,43% 11 POLLAN E HIJOS, S.L. 5.947.075 7.324.228 23,16% 12 CONSERVEROS REUNIDOS, S.L. 4.862.128 5.761.212 18,49% 13 PENSOS EL HORREO, S.A. 5.578.348 — — 14 NUTRIMENTOS GALLEGOS PÉREZ, S.L. 3.200.275 4.312.803 34,76% 15 TUNALIMENT, S.A. 1.727.916 4.021.402 132,73% 16 SARRIANA DE PENSOS, S.A. 3.320.616 3.832.089 15,40% 17 TÉCNICAS DE NUTRICIÓN, S.A. 2.842.240 2.923.557 2,86% 18 GALLEGA DE ALIMENTOS PECUARIOS, S.A. 3.334.451 2.866.461 ‐14,03% 19 BENJAMIN VALLEDOR, S.L. 2.017.333 2.396.560 18,80% 20 GALLEGA DE CORRECTORES NAYA, S.L. 2.090.609 2.206.087 5,52%


Na seguinte táboa recóllese por concellos o número de fábricas de pensos rexistradas

en Galicia. Así, obsérvase que máis do 75% das empresas encóntranse nas provincias de A

Coruña e Lugo. Por concellos, os que concentran maior número de empresas son Lugo,

Sarria, Silleda, A Coruña, Arteixo, Laracha e Narón.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

55

Táboa 5.1.3 Listado de fabricantes rexistrados de pensos compostos

en Galicia por concellos, 2005 CONCELLOS Nº de fábricas CONCELLOS Nº de fábricas

A CORUÑA 41 LUGO 42 A Capela 1 A Pastoriza 1 A Coruña 3 Becerreá 1 Abegondo 1 Begonte 2 Ames 1 Castro de Rei 1 Arteixo 3 Castroverde 1 Arzuá 2 Chantada 2 As Pontes de G. Rodríguez 1 Cospeito 2 Boqueixón 1 Fonsagrada 1 Cambre 2 Friol 2 Cerdido 1 Guntín 1 Coristanco 1 Lugo 5 Culleredo 1 Meira 2 Curtis 1 Monforte de Lemos 2 Dumbría 1 O Corgo 1 Frades 1 O Incio 1 Laracha 3 Outeiro de Rei 1 Mazaricos 1 Palas de Rei 1 Melide 1 Paradela 2 Mesía 1 Pol 2 Narón 3 Portomarín 1 Oleiros 1 Rábade 1 Paderne 1 Ribadeo 1 Padrón 1 Sarria 5 Pobra do Caramiñal 1 Taboada 2 Ponteceso 1 Vilalba 1 Sada 1 PONTEVEDRA 20 Santa Comba 1 A Estrada 1 Santiago de Compostela 1 Caldas de Reis 1 Valdoviño 1 Dozón 1 Vedra 1 Lalín 2 Vimianzo 1 Moraña 1

OURENSE 6 O Porriño 2 Carballiño 1 Pontevedra 1 Larouco 1 Rodeiro 2 O Irixo 1 Silleda 5 Ourense 1 Valga 1 Vilamarín 1 Vigo 1 Xinzo de Limia 1 Vilanova de Arousa 2

TOTAL GALICIA 109



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

56

5.2 ANÁLISE DA DEMANDA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

En canto á demanda de pensos para a alimentación animal, a nivel nacional, é

relevante a empresa Agropecuaria de Guissona, que desenvolve varias actividades

gandeiras, industriais e comerciais de produtos cárnicos.

Táboa 5.4 Empresas españolas de gandaría en ingresos de explotación, 2006‐2007


2006‐2007 2006 20071 AGROPECUARIA DE GUISSONA, S.C.L. 190.073.672 203.591.035 7,11% 2 UVE, S.A. 134.929.591 158.303.529 17,32% 3 AGROIBERICOS DERAZA, S.L. 124.043.946 125.276.183 0,99% 4 JUAN JIMÉNEZ GARCÍA, S.A. 108.065.234 — — 5 CEFU, S.A. 92.017.694 99.975.761 8,65%


A nivel galego, é Hypor España, dedicada á xenética porcina, a máis relevante en

canto o volume de ingresos de explotación, aínda que cun crecemento baixo no período

2006‐2007.

Táboa 5.5 Empresas galegas de gandaría en ingresos de explotación, 2006‐2007


2006‐2007 2006 2007 1 HYPOR ESPAÑA G.P., S.A. 12.642.999 12.720.000 0,61% 2 EXPLOTACIONES PORCINAS MELIDE, S.L. 5.210.643 — — 3 GENERAL GANADERA do NORTE, S.L. 4.086.804 4.200.077 2,77% 4 GENERAL GANADERA GALLEGA, S.A. 2.840.431 3.771.044 32,76% 5 GRUPO ALTOPASO, S.L. 3.061.730 3.229.773 5,49% 6 AVIPOR SILLEDA, S.L. 2.309.690 2.608.555 12,94% 7 COMERCIAL GERMAN, S.L. 1.469.535 1.830.058 24,53% 8 EXPORGONDO, S.L. 1.707.560 1.788.137 4,72% 9 S.A.T. LANGUEIRON 1.587.946 1.746.740 10,00% 10 CEBOTERGA, S.L. 2.342.974 1.713.251 ‐26,88% 11 EUROZELTIFUR, S.L. 1.693.466 1.417.836 ‐16,28% 12 HIBRIPORGA, S.L. 911.886 1.338.418 46,77% 13 GRANJAS SAN LUIS, S.L. 1.368.432 1.318.230 ‐3,67% 14 EXPLOTACIONES GANADERAS ROALCO, S.L. 1.267.516 — — 15 GRANJA BERNAL, S.L. 951.288 1.062.637 11,71% 16 PORCICULA TRANSMUNDI, S.L. 706.394 944.214 33,67% 17 GRANJAS MUIÑOS, S.L. 1.112.696 896.211 ‐19,46% 18 S.A.T. SAN VICENTE DE NIVEIRO 680.328 881.360 29,55% 19 PORCIDRE, S.L. 705.300 879.377 24,68% 20 HERABAR AGROPECUARIA, S.A. 859.946 — —



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

57

Como principais demandantes de alimentos para o sector acuícola a nivel nacional,

encóntranse as empresas Viver‐Atun Cartagena e Recursos Marinos Grovenses, aínda que

hai que mencionar o importante crecemento experimentado por Insuiña.

Táboa 5.6 Empresas españolas de acuicultura en ingresos de explotación, 2006‐2007


2006‐2007 2006 20071 VIVER‐ATUN CARTAGENA, S.A. 22.827.287 29.829.204 30,67% 2 RECURSOS MARINOS GROVENSES, S.A. 22.963.879 27.399.451 19,32% 3 INSUÍÑA, S.L. 9.645.505 18.238.716 89,09% 4 FRIGORÍFICOS DE TÚNIDOS, S.A. 17.646.629 — — 5 TRUCHAS do SEGRE, S.A. 5.927.560 6.372.880 7,51%


Igual que a nivel nacional, a nivel galego, a empresa Insuíña, tamén se encontra entre

as principais empresas de acuicultura en canto a volume de ingresos de explotación e con

importantes incrementos con respecto ó ano anterior, aínda que a empresa líder por

excelencia é Recursos Marinos Grovenses. Hai que destacar tamén que, entre as principais

empresas de acuicultura galegas, existe unha tendencia decrecente dalgunhas delas no

período 2006‐2007.

Táboa 5.7 Empresas galegas de acuicultura en ingresos de explotación, 2006‐2007


2006‐2007 2006 2007 1 RECURSOS MARINOS GROVENSES, S.A. 22.963.879 27.399.451 19,32% 2 INSUÍÑA, S.L. 9.645.505 18.238.716 89,09% 3 MARISCOS CAMPELO, S.A. 5.083.288 5.781.604 13,74% 4 INDUSTRIAL DEPURADORA MOLUSCOS MELOJO, S.A. 5.425.336 3.894.234 ‐28,22% 5 MEJILLONERAS FONTOIRA E HIJOS, S.L. 2.956.986 2.991.574 1,17% 6 DEPURADORA DE MARISCOS DE LORBE, S.A. 2.276.129 2.684.012 17,92% 7 MOLUSCOS RÍAS GALLEGAS, S.A. 2.534.180 2.328.032 ‐8,13% 8 BARLOVENTO, S.A. 2.324.438 2.287.290 ‐1,60% 9 ALROGAL, S.A. 2.548.237 2.279.338 ‐10,55% 10 PROMOTORA INDUSTRIAL SADENSE, S.A. 1.375.572 2.030.177 47,59% 11 LUSO‐HISPANA DE ACUICULTURA, S.L. 2.324.204 1.844.795 ‐20,63% 12 PISCICOLA do MORRAZO, S.A. 2.127.324 1.700.690 ‐20,05% 13 MEJILLONES PILO, S.L. 1.599.353 — — 14 MARISCOS JOYFRA, S.L. 1.443.835 1.484.836 2,84% 15 OVAPISCIS, S.A. 1.257.690 1.430.307 13,72% 16 MARISCOS PUNTA SINÁS, S.L. 1.445.224 1.417.860 ‐1,89% 17 MARISCOS ESCACHA, S.L. 1.495.577 1.319.053 ‐11,80% 18 MARISCOS MEIFER, S.L. 1.222.519 1.186.326 ‐2,96% 19 CONSERVAS CRUZ MAR, S.A. 1.729.388 1.154.923 ‐33,22% 20 MARISCOS SALVORA, S.L. 1.291.605 1.109.216 ‐14,12%



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

58

6.‐ ANÁLISE DO MARCO NORMATIVO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

A industria de pensos compostos está suxeita a unha complexa normativa da Unión

Europea e a unha lexislación nacional que ten por obxecto garantir que os canais sexan de

alta calidade e seguros para o gando e, como consecuencia, para os consumidores. Neste

epígrafe recóllense aqueles aspectos máis directamente relacionados co marco normativo

relativo á alimentación animal.

Figura 6.1 Marco normativo da alimentación animal


Segundo opinión das empresas consultadas no estudo, existe regulación que permite

unha competencia xusta e libre no mercado da alimentación animal. En cambio, case un 16%

das empresas opinan que non existe ningunha regulación e en conxunto coas que opinan

que existe pouca regulación, supoñen máis do 40% do total.

A POLÍTICA DE PROTECCIÓN DOS CONSUMIDORES NA UE

O LIBRO BRANCO DA SEGURIDADE ALIMENTARIA

A TRAZABILIDADE ALIMENTARIA

•O marco legal da trazabilidade•A trazabilidade aplicada á produción primaria•A trazabilidade aplicada á industria agroalimentaria e pesqueira

SUBSTANCIAS E PRODUTOS QUE INTERVEÑEN NA ALIMENTACIÓN ANIMAL

•Materias primas e pensos compostos•Pensos medicamentosos•Aditivos•Organismos modificados xeneticamente•Substancias indesexables

O MARCO DO CONTROL OFICIAL

•Control oficial•Laboratorios de análise de alimentos•Plan Nacional para a investigación de residuos en animais e os seus produtos (PNIR)


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

59

Figura 6.2 Grao de existencia de regulación que permite unha competencia

xusta e libre no mercado da alimentación animal


6.1 A POLÍTICA DE PROTECCIÓN DOS CONSUMIDORES NA UNIÓN EUROPEA.

Unha serie de crises relativas á alimentación humana e animal na década dos anos

noventa (EEB, dioxina, etc.) puxeron de relevo os fallos na concepción e a aplicación da

normativa alimentaria na Unión Europea, causando no consumidor un sentimento de alarma

e perda de confianza no sistema de produción animal e os controles na cadea alimenticia.

Esta situación levou á Comisión europea a considerar a seguridade alimentaria entre as súas

prioridades políticas para os próximos anos.

Ademais desta circunstancia, Europa conta xa con case 500 millóns de consumidores,

distribuídos en 27 Estados Membros (de agora en adiante EEMM) que se deben beneficiar

dun nivel elevado de protección. Incluso, os cidadáns europeos desexan ter voz na toma de

decisións sobre aqueles asuntos que afectan á súa saúde e ós seus intereses como

consumidores.

Ante este marco complexo en que se encadra o consumo actual, foi necesaria a

intervención por parte dos poderes públicos europeos para sentar as bases comúns que

permitan:

Ningunha regulación15,96%

Pouca regulación25,53%Algunha

regulación42,55%

Bastante regulación13,83%

Moita regulación2,13%


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

60

• Asegurar un alto nivel de protección común para todos os consumidores da Unión

Europea (UE) fronte ós riscos e ameazas para a súa seguridade e os seus intereses

económicos.

• Incrementar a capacidade dos propios consumidores para actuar a favor dos seus

propios intereses.

Para iso, as liñas de actuación son moi diversas pero poden sintetizarse de acordo ós

seguintes eixes directrices:

• Deseñando e desenvolvendo unha nova lexislación sobre seguridade alimentaria

• Creando estruturas coordinadoras da política de consumo

En 1975 creouse en Europa o primeiro programa de información e protección dos

consumidores. Pero a orixe dunha verdadeira política comunitaria de protección dos

consumidores está na creación do Mercado Único.

Unha política dos consumidores de ámbito europeo e unha prolongación necesaria

do mercado interior, co fin de evitar obstáculos técnico‐sanitarios á libre circulación de bens.

Se o mercado único funciona ben, estimulará a confianza dos consumidores nas transaccións

transfronteirizas e terá unha incidencia positiva na competencia e os prezos, o que

redundará en beneficio de todos os cidadáns da UE.

Para que os consumidores poidan estar seguros de que dispoñen de información

suficiente e exacta antes de efectuar as súas compras e teñan a certeza dos dereitos

xurídicos que lles asisten cando unha transacción sae mal, o Mercado Único precisa da

harmonización da lexislación dos EEMM e a instauración dun procedemento de

recoñecemento mutuo de controis e esixencias.

No Tratado Constitutivo da Comunidade Europea, quedan consagrados os obxectivos

de promover os intereses, a saúde e a seguridade dos consumidores na UE, promover a súa

información e formación, e integrar tanto saúde como protección dos consumidores en

todas as políticas.

Posteriormente, en 1992 adoptouse a Directiva sobre seguridade xeral dos produtos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

61

A partir do Tratado de Ámsterdam (1999), a UE impulsou un maior achegamento

cara á sociedade europea e cara ós consumidores en particular, co fin de mellorar a calidade

de vida de todos os cidadáns da Unión. A estratexia comunitaria en materia de política dos

consumidores víñase articulando hasta 2002 en plans de acción trienais, pero a partir de

maio de 2002 a Comisión Europea (CE) pasa a adoptar programas plurianuais.

Nese momento apróbase o programa no que se especifica o enfoque político da CE

para a protección dos consumidores para o quinquenio 2002‐2006. Faise unha presentación

global e integrada. A finalidade desta estratexia é acadar un alto nivel común de protección

dos consumidores, a través de catro obxectivos fundamentais, que son obxecto de distintas

accións comunitarias:

1. Crear un entorno coherente e común en toda a UE, de modo que os cidadáns poidan

efectuar compras máis alá das súas fronteiras con toda confianza.

2. Asegurar a integración dos intereses dos consumidores en todos os ámbitos políticos:

desde o medio ambiente hasta o transporte, pasando polos servizos financeiros ou a

agricultura.

3. A aplicación eficaz das normas sobre protección dos consumidores, de maneira que estes

poidan ter a seguridade de que están protexidos contra as prácticas ilegais ou abusivas

dos vendedores e de que compran produtos inocuos.

4. Capacitar ós cidadáns para que poidan comprender as políticas que lles afectan e influír

no seu deseño.

Para acadar estes obxectivos, actualmente a política de protección dos consumidores

na UE inclúe os seguintes aspectos:

• Tomar medidas que garantan a seguridade dos bens e servizos de consumo en

relación con produtos tan variados como as substancias químicas, os cosméticos ou

os xoguetes.

• Potenciar o papel dos consumidores apoiando activamente ás organizacións de

consumidores. En decembro de 2003 entrou en funcións un novo grupo consultivo

europeo dos consumidores europeos, que reúne a representantes das

organizacións nacionais de consumidores e da Comisión.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

62

• Integrar os intereses dos consumidores en todos os ámbitos políticos. Por exemplo,

os intereses e os beneficios para os consumidores xa se teñen en conta na

lexislación destinada a impulsar a competencia en sectores clave do servizo público

como os transportes, a electricidade e o gas, as telecomunicacións e os servizos

postais.

• Desenvolver lexislación ó respecto. Pódense citar algúns exemplos:

o En xaneiro de 2004 entrou en vigor unha directiva que introduce

normas novas e máis estritas polo que respecta á recuperación dos

produtos defectuosos,

o En xuño de 2003 a CE elaborou un proxecto de directiva para a súa

transposición polos EEMM pola que se prohiben en toda a UE as

prácticas comerciais desleais.

Os consumidores contan xa con posibilidades de recurso, se ben estas son limitadas:

• A Rede EIXE, cos seus puntos de contacto en cada país da UE (www.eejnet.org)

funciona como centro de intercambio de información para informar ós cidadáns e

axudarlles nas súas reclamacións.

• Existe unha rede paralela, a Rede FINN (accesible no sitio web da Comisión) que

desempeña a mesma función para as reclamacións transfronteirizas relacionadas

cos servizos financeiros.

Por outra parte, desde o punto de vista institucional, no ámbito da Comisión, a

Dirección xeral de saúde y Protección de los Consumidores (DG SANCO), é a que ten a

misión de axudar a que os consumidores europeos estean máis sans, seguros e teñan máis

confianza no que consumen. A DG SANCO divídese funcionalmente en tres áreas:

• Área de saúde pública

• Área de asuntos dos consumidores

• Área de seguridade dos alimentos

Por último, en abril de 2005, aprobouse a proposta para o próximo programa

plurianual comunitario en materia de Saúde e Protección dos Consumidores para 2007‐2013.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

63

6.2 O LIBRO BRANCO DA SEGURIDADE ALIMENTARIA.

Un dos campos nos que máis se desenvolveu a política común de protección dos

consumidores foi en materia de saúde e seguridade alimentaria.

Como punto de partida da nova política e froito da reflexión de todos os

responsables da cadea alimentaria, en 1997 publícase o Libro Verde sobre Lexislación

Alimentaria que vai a establecer as bases desa nova política alimentaria, baseada en tres

principios xerais:

• A responsabilidade lexislativa terá que separarse da responsabilidade da consulta

científica.

• A responsabilidade lexislativa deberá de separarse tamén da inspección.

• Maior transparencia e maior información máis facilmente accesible en todo o

proceso de toma de decisións e nas medidas de inspección.

Para asumir as novas directrices da política:

a) A CE reorganizou as súas estruturas, pasando a Dirección Xeral XXIV a ser a

Dirección Xeral de Saúde e Protección dos Consumidores (DG SANCO).

b) Por outra parte, creouse a Oficina Alimentaria e Veterinaria (FVO) en Irlanda. A

FVO é un servizo da Comisión, que ten como misión asegurar que a lexislación

comunitaria sobre seguridade dos alimentos, sanidade animal, sanidade das plantas

e benestar animal se está poñendo en práctica e esixindo nos EEMM.

c) Organízanse tamén os Comités Científicos que van a proporcionar á CE ditames

científicos sobre seguridade e saúde. Actualmente están integrados na Autoridade

Alimentaria Europea (EFSA).

Ademais dos cambios institucionais, as autoridades sanitarias europeas deseñan

diversos documentos de reflexión e propostas, entre os que cabe destacar o Libro Branco de

Seguridade Alimentaria (de agora en diante LBSA), publicado no ano 2000.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

64

Unha das principais prioridades estratéxicas da Unión Europea é velar polos máis

elevados niveis de seguridade alimentaria. O Libro Branco da Seguridade Alimentaria

traduce esta prioridade e fai unha proposta radicalmente nova.

O LBSA estrutúrase en nove capítulos que inclúen os principios xerais en que debería

basearse a política europea de seguridade alimentaria que nós podemos sintetizar nestes

sete puntos:

• Un enfoque global, integrado, que se aplique a toda a cadea alimentaria, incluída a

produción de alimentos para animais.

• Unha definición clara das funcións de todas as partes involucradas na cadea

alimentaria, desde os fabricantes de pensos para animais á propia CE, pasando por

produtores e provedores.

• A trazabilidade dos alimentos e tamén dos seus ingredientes.

• A coherencia, a eficacia e o dinamismo da política alimentaria.

• A análise do risco a través dunha metodoloxía sistemática formada por tres

elementos interrelacionados: a determinación do risco, a xestión do risco e a

comunicación do risco de forma fácil e comprensible para os consumidores.

• A independencia, a excelencia e a transparencia dos ditames científicos para a

determinación do risco.

• A aplicación do principio de precaución ou cautela á xestión dos riscos.

Ademais, no LBSA previu a creación dun Organismo Alimentario europeo

independente, encargado das tarefas de avaliación científica e comunicación, en estreita

cooperación coas axencias e institucións científicas nacionais.

O LBSA propuña tamén a creación dun novo marco xurídico dos seguintes aspectos

relacionados coa seguridade alimentaria:

• A hixiene dos produtos alimenticios

• Os alimentos para animais

• A saúde e benestar dos animais


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

65

• Os límites e contaminantes e residuos de praguicidas e medicamentos de uso

veterinario nos alimentos

• A autorización e o etiquetado de novos alimentos aditivos, aromas, empaquetado e

ionización dos produtos alimenticios

• A posibilidade de adoptar medidas de salvagarda para situacións de emerxencia

O LBSA presenta ademais a necesidade de refundir as disposicións existentes hasta o

momento en canto ó control, coa fin de garantir que todos os elos da cadea de produción de

alimentos poidan ser obxecto de controis efectivos e que se obteña o mesmo nivel de

protección en todos os EEMM a través de sistemas de controis harmonizados a escala

europea.

Finalmente, o LBSA establece un anexo onde se detalla unha listaxe de oitenta e

catro propostas lexislativas que debían adoptarse antes de xaneiro de 2003. Entre elas, cabe

destacar a nova normativa alimentaria que arrancou do Regulamento 178/2002.

En resposta ao LBSA, coa fin de dar aplicación ós principios que nel se conteñen,

fóronse aprobando unha serie de normas, principalmente Regulamentos, que sentan as

bases lexislativas para asegurar a protección da saúde e intereses dos consumidores.

A primeira desas normas foi o Regulamento (CE) 178/2002, polo que se estableceron

os principios xerais e requisitos da lexislación alimentaria, creouse a Autoridade Europea de

Seguridade Alimentaria e fixáronse procedementos relativos á seguridade alimentaria.

En 2004 viron a luz outros catro Regulamentos que dan aplicación a eses principios e

requisitos de lexislación alimentaria que estableceu o Regulamento (CE) 178/2002, e pasan a

substituír a abundante lexislación anterior existente sobre o tema, que estaba dispersa en

varias Directivas en cada caso:

• O Regulamento (CE) 852/2004, polo que se fixan os principios básicos da hixiene

dos produtos alimenticios.

• O Regulamento (CE) 853/2004, polo que se establecen normas específicas de

hixiene dos alimentos de orixe animal.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

66

• O Regulamento (CE) 854/2004, que establece normas específicas para a

organización dos controis oficiais dos produtos de orixe animal destinados ó

consumo humano.

• O Regulamento (CE) 882/2004 sobre os controis oficiais efectuados para garantir a

verificación do cumprimento da lexislación en materia de pensos e alimentos e a

normativa sobre saúde animal e benestar dos animais.

• O Regulamento (CE) 2073/2005 sobre criterios micobiolóxicos.

O Paquete hixiene e os seus regulamentos son o resultado final da intención que tiña

o lexislador europeo, desde hai uns anos, de modificar as normas de hixiene alimentaria co

fin de establecer unha política global e integrada que se aplicara a todos os alimentos desde

a granxa hasta o punto de venta ó consumidor. O obxectivo final é que unicamente se

comercialicen alimentos seguros na UE.

6.3 TRAZABILIDADE ALIMENTARIA.

As crises relativas á alimentación humana e animal na década dos anos noventa (EEB,

dioxina, etc.) provocaran no consumidor un sentimento de alarma e perda de confianza no

sistema de produción animal e nos controis da cadea alimenticia.

Esta situación levou á Comisión Europea a considerar a seguridade alimentaria entre

as súas prioridades políticas para os próximos anos. Esta inquietude reflectiuse primeiro na

declaración do Consello Europeo de Berlín en 1999, que estableceu as novas orientacións da

PAC sinalando que esta deberá responder ás inquietudes do consumidor e ás súas esixencias

de calidade e salubridade dos alimentos. e completouse coa declaración do Consello

Europeo reunido en Helsinki en decembro de 1999, na que se sinalou a importancia de

mellorar as normas de calidade e reforzar os sistemas de controis sobre toda a cadea

alimentaria, da granxa ó consumidor.

É evidente que a Seguridade Alimentaria sempre foi unha preocupación das

Administracións, pero non constituía un dos obxectivos prioritarios da Política Agraria. Os

novos obxectivos políticos atópanse recollidos fundamentalmente no Libro Branco da

Seguridade Alimentaria, que propón unha nova política de seguridade alimentaria baseada


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

67

nun principio reitor, que é considerado o elemento máis importante desta nova política: A

política de seguridade alimentaria debe basearse nunha proposta global e integrada, é dicir,

que debe ter lugar ó longo de toda a cadea alimentaria, “desde a granxa hasta a mesa”.

Esta proposta de considerar de forma global a cadea alimentaria constitúe a base

conceptual do concepto e a aplicación da trazabilidade. A aplicación dun sistema de

trazabilidade ten como obxectivo fundamental a protección do interese do consumidor

logrando incrementar a súa confianza a través da transparencia informativa, pero, ademais,

ten indubidables vantaxes para o operador económico e para as Administracións Públicas.

6.3.1 MARCO LEGAL DA TRAZABILIDADE.

Dentro da normativa existente en materia de trazabilidade coexisten disposicións de

carácter horizontal, que afectan a todos os produtos alimenticios e ós pensos, así como

outras que están destinadas a grupos específicos de produtos como son a carne de vacún,

leite e produtos lácteos, pesca e os produtos da pesca, ovos e os organismos modificados

xeneticamente.

Entre as normas de carácter horizontal atópase o Regulamento (CE) nº 178/2002 do

Parlamento Europeo e do Consello, de 28 de xaneiro de 2002, polo que se establecen os

principios e os requisitos xerais da lexislación alimentaria, créase a Autoridade Europea de

Seguridade Alimentaria e fíxanse procedementos relativos á seguridade alimentaria. A

obriga de implantar os sistemas de trazabilidade está recollida no artigo 18. Aínda que esta

normativa entrou en vigor no ano 2002, a trazabilidade dos alimentos e os pensos en todas

as etapas de produción, transformación e distribución deberase asegurar a partir do un de

xaneiro de 2005.

O concepto de trazabilidade que debe aplicarse nas industrias alimentarias está

definido no artigo 3 do Regulamento (CE) nº 178/2002, como “a posibilidade de encontrar e

seguir o rastro, a través de todas as etapas de produción, transformación e distribución,

dun alimento, un penso, un animal destinado á produción de alimentos ou unha

substancia destinada a ser incorporados en alimentos ou pensos, ou con probabilidade de

selo”.

Como pode observarse, este concepto define a trazabilidade desde un punto de vista

máis amplo, incluíndo no concepto todos aqueles elementos que desde o punto de vista do


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

68

Libro Branco da Seguridade Alimentaria deben contribuír a garantir os niveis de protección

da saúde ós consumidores. Neste caso, este concepto leva inherente a necesidade de poder

identificar calquera produto dentro da empresa, desde a adquisición das materias primas ou

mercadorías de entrada, ó longo das actividades de produción, transformación e/ou

distribución que desenvolva, hasta o momento en que o operador realice a súa entrega ó

seguinte elo da cadea. Isto supón que a empresa deberá dispoñer da capacidade de

reconstruír o histórico dun produto e de coñecer o seu destino máis inmediato a través da

información rexistrada e a partir de unha identificación clara dos produtos.

Situados no punto de vista de unha empresa, a trazabilidade dun produto debe

facerse a tres niveis: trazabilidade cara atrás, trazabilidade interna e trazabilidade cara a

diante.

• A trazabilidade cara atrás permite coñecer cáles son os produtos que entran na

empresa e quén son os provedores deses produtos.

• A trazabilidade interna está relacionada co seguimento dos produtos dentro da

empresa.

• A trazabilidade cara a diante consiste en rexistrar tanto os datos dos produtos

preparados para a expedición coma os do cliente inmediato ó que se lle entregan.

En definitiva, o que se pretende é que o sistema de trazabilidade non teña rupturas e

a información flúa “desde a granxa hasta a mesa” ó longo de todos os elos da cadea

alimentaria.

6.3.2 A TRAZABILIDADE APLICADA Á PRODUCIÓN PRIMARIA.

Un dos obxectivos prioritarios da política agraria da UE, é acadar a inocuidade nos

alimentos do sector primario, entendendo por inocuidade alimentaria, a garantía de que os

alimentos non provoquen efectos nocivos nos consumidores finais cando se preparen ou

consuman.

Tamén un aspecto moi destacado da nova política de seguridade alimentaria é a

integración, por primeira vez, dentro da responsabilidade en canto á seguridade alimentaria

dos produtores primarios (agricultores e gandeiros) e os fabricantes de alimentos para

animais. Esta consideración non se tivera en conta hasta o de agora. o Regulamento


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

69

178/2002 sinala nun dos seus considerandos que para asegurar a inocuidade dos alimentos

é necesario tomar en consideración todos os aspectos da cadea de produción alimentaria e

entendela como un continuo desde a produción primaria pasando pola produción de pensos

para animais, hasta a venda ou o subministro de alimentos ó consumidor, pois cada

elemento ten o potencial de influír na seguridade alimentaria.

De acordo co establecido no Regulamento nº 178/2002, e en particular o Artigo 1.3.,

a trazabilidade aplicarase a todas as etapas da produción, a transformación e a distribución

de alimentos e de pensos, pero non se esixirá á produción primaria para uso privado nin á

preparación, manipulación ou almacenamento domésticos de alimentos para consumo

propio.

Por outra parte, o Regulamento anterior, non establece ningún modelo de sistema de

trazabilidade, senón que o deixa a criterio dos distintos operadores, o que quere dicir que no

terreo da produción primaria (agraria e pesqueira) cada sector tivo que realizar as

adaptacións necesarias para garantir unicamente a trazabilidade cara a diante.

A trazabilidade cara a diante deberá contemplar polo menos os seguintes datos:

• Empresa ou persoa responsable á que se lle fai entrega do produto.

• Data na que se entregaron os produtos.

• Rexistro do número de lote e/ou agrupación de produtos que saen do produtor.

• Datos do transporte (transportista, tipo de contedor, temperatura do transporte).

Os datos anteriores no caso da produción primaria deberán estar enlazados con

aqueles rexistros ou documentación que inclúa datos que poidan ter incidencia sobre a

protección da saúde, como son: situación da sanidade e benestar animal, sanidade vexetal,

emprego de medicamentos veterinarios e de fitosanitarios, etc.

6.3.3 TRAZABILIDADE APLICADA Á INDUSTRIA AGROALIMENTARIA E PESQUEIRA.

A implantación dun sistema de trazabilidade nunha empresa alimentaria non está

definida de ningún xeito na lexislación, senón que o sinalado pola lexislación é un obxectivo

a conseguir. Polo tanto, os operadores deberán elixir entre unha ampla variedade de


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

70

ferramentas para conseguir implantar a trazabilidade ás súas circunstancias e características

particulares.

O proceso de implantación pódese realizar, de modo orientativo, mediante o

desenvolvemento das seguintes etapas:

• Definición do ámbito de aplicación do sistema de trazabilidade.

• Definición dos criterios para a agrupación de produtos.

• Xestión da información a través de rexistros.

• Definición dun procedemento para a localización ou recollida de produtos

defectuosos.

• Validación, revisión e actualización do sistema.

6.3.3.1 Definición do ámbito de aplicación do sistema de trazabil idade.

O ámbito de aplicación da trazabilidade pódese analizar desde dous puntos de vista.

Por unha parte con relación ó tipo de produtos cubertos pola trazabilidade, e por outra, ó

tipo de explotadores.

Con relación ó primeiro aspecto, tipo de produtos, neste sentido as interpretacións

da Comisión sinalan que as substancias cubertas son aquelas destinadas a «ser

incorporadas» nun alimento ou un penso, ou con probabilidade de selo, durante a súa

fabricación, preparación ou tratamento. Estarían así cubertos, por exemplo, todo tipo de

ingredientes de alimentos e pensos, incluído o grao incorporado nos mesmos, pero non o

utilizado como semente para o cultivo.

En segundo lugar, debido a que a trazabilidade ten que garantirse “ó longo da cadea

alimentaria”, o operador da empresa alimentaria deberá definir no seu sistema de

trazabilidade os elos inicial e final que abrangue a súa actividade e eses elos engarzarán

coma os estudos respectivos de trazabilidade dos provedores e dos clientes.

6.3.3.2 Definición de criterios para a agrupación de produtos.

A agrupación de produtos é un paso previo imprescindible para o establecemento da

trazabilidade. É necesario que a empresa alimentaria estableza nun documento os criterios

que vai a seguir á hora de agrupar e identificar os seus produtos alimenticios. O lote é un


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

71

elemento básico na xestión da trazabilidade dos produtos alimenticios. Por lote enténdese

un conxunto de unidades de venda dun produto producido, fabricado ou envasado en

circunstancias practicamente idénticas.

6.3.3.3 Xestión da información a través de rexistros.

A xestión da información a través de rexistros é un elemento esencial no

funcionamento dun sistema de trazabilidade. Si a industria alimentaria xa dispón dun

sistema de autocontrois implantado, este prevé un método de mantemento de rexistros

relacionados coa xestión dos riscos alimentarios que poderá facilitar a implantación do

sistema de trazabilidade.

En relación co tempo mínimo de mantemento dos rexistros, o Regulamento (CE) nº

178/2002, que ten carácter xeral, non establece ningún tempo mínimo de conservación dos

rexistros, e polo tanto, o período de conservación dos rexistros dependerá do destino final

da mercadoría.

6.3.3.4 Definición dun procedemento para a local ización ou recol l ida de produtos defectuosos. Protocolo de comunicación inter‐empresas.

É necesario que a empresa ou operador teña por escrito establecidas as actuacións

que debe realizar. Por este motivo, deberá definir un procedemento interno para a

localización e retirada de produtos.

6.3.3.5 Validación, revisión e actual ización do sistema.

A validación do sistema de trazabilidade consiste en comprobar que o sistema

funciona e, que ademais, é eficaz.

Un sistema deberá avaliarse tendo en conta dous criterios:

• A exactitude da información almacenada.

• O tempo de resposta, que deberá ser o mínimo posible, xa que poden existir riscos

para a saúde das persoas.

Pode ser considerada unha ferramenta eficaz na mellora da xestión interna dunha

empresa xa que permite reducir riscos, controlar o proceso desde a materia prima, localizar

de forma inmediata un lote ou partida que poida presentar problemas e retiralo de forma


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

72

selectiva, controlar os rendementos por provedor o por lote e garantir a seguridade do

produto elaborado.

A Administración sanitaria tamén obtén da implantación da trazabilidade

importantes vantaxes, dotándoa das ferramentas axeitadas para facer un seguimento,

controis e avaliación da industria alimentaria. Ademais permite a retirada de produtos do

mercado cando se producen alertas alimentarias.

6.4 SUBSTANCIAS E PRODUTOS QUE INTERVEÑEN NA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Os resultados da produción animal dependen en gran medida do emprego dunha

alimentación adecuada con pensos sans, cabais e de calidade comercial, constituíndose a

alimentación animal como o primeiro elo da cadea da seguridade alimentaria dos

consumidores.

A utilización dos pensos en alimentación animal non debe supoñer ningún risco para

a saúde do propio animal ou humana, nin para o medio ambiente. Tamén é necesario

proporcionarlle ó usuario unha información exacta e clara sobre a natureza e composición

dos alimentos de forma que non poida inducir a error.

Na regulación normativa da alimentación animal hai que advertir da existencia dunha

extensa lexislación nesa materia, onde hai que destacar que todos os nutrintes que

interveñen tanto nas materias primas como nos pensos han de cumprir coas normas de

carácter horizontal que se encontran no Regulamento (CE) nº 178/2002 do Parlamento

Europeo e do Consello, do 28 de xaneiro de 2002, polo que se establecen os principios e os

requisitos xerais da lexislación alimentaria, créase a Autoridade Europea de Seguridade

Alimentaria e fíxanse procedementos relativos á seguridade alimentaria. De tal forma que se

encontran sometidos ós mesmos principios básicos de seguridade aplicables ós alimentos

destinados ós consumidores.

Por outra parte é na lei 8 / 2003 de sanidade animal do 25 de abril onde se

establecen no capítulo III, do título IV, a normativa que regula os produtos destinados á

alimentación animal, en concreto nos seguintes artigos:


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

73

LEI 8/2003 DE SANIDADE ANIMAL DO 25 DE ABRIL Artigo 72. Autorización administrativa

1. Os produtos para a alimentación animal non poderán ser postos no mercado sen unha

autorización previa, nos termos que contemple a normativa aplicable. Sen prexuízo do

anterior, e sempre que se considere aconsellable por razóns derivadas da protección da

saúde pública, a sanidade animal ou o interese público, os produtos antes mencionados

non poderán ser postos no mercado sen a previa autorización expedida pola autoridade

competente da comunidade autónoma ou, no seu caso, sen a previa comunicación a esa

autoridade, na forma e condicións establecidas regramentariamente.

2. Así mesmo, os establecementos ou intermediarios que se dediquen á elaboración,

fabricación, importación, exportación, distribución, transporte ou comercialización dos

produtos para a alimentación animal, á que se refire o apartado anterior, serán obxecto

dunha autorización, previa ó exercicio da súa actividade, nos termos que contemple a

normativa aplicable. Sen prexuízo do anterior, e sempre que se considere aconsellable

por razóns derivadas da protección da saúde pública, a sanidade animal ou o interese

público, o exercicio das actividades antes mencionadas requirirá a previa autorización

ou, no seu caso, a previa inscrición nos rexistros correspondentes, por parte da

autoridade competente da comunidade autónoma, na forma e condicións establecidos

regramentariamente.

Artigo 73. Limitacións

A tenencia ou uso, nas explotacións de animais, de produtos para a alimentación

animal, nos supostos que especificamente se establezan en atención ó seu potencial risco

para a sanidade animal ou a saúde pública, requirirá a previa autorización ou, no seu caso,

inscrición nos rexistros correspondentes, por parte da autoridade competente da

comunidade autónoma, na forma e condicións establecidos regramentariamente.

Artigo 74. Cláusula de salvagarda

1. As autorizacións administrativas establecidas nos artigos anteriores poderán ser

revocadas, suspendidas ou modificadas, cando así sexa necesario para a debida

protección da saúde pública, a sanidade animal ou o interese público.

2. En situacións de grave risco sanitario, ou sempre que se faga aconsellable por razóns

derivadas da protección da saúde pública, a sanidade animal ou o interese público, a


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

74

LEI 8/2003 DE SANIDADE ANIMAL DO 25 DE ABRIL necesidade de autorización administrativa previa poderá facerse extensiva tanto para a

posta no mercado dos produtos para a alimentación animal nos que a normativa

aplicable unicamente esixa a súa previa comunicación á autoridade competente da

comunidade autónoma, como para o exercicio da actividade de fabricación, elaboración,

importación, exportación, distribución, transporte ou comercialización dos mencionados

produtos, nos que a normativa aplicable unicamente esixa a súa inscrición previa nos

correspondentes rexistros.

Cando nos referimos especificamente á alimentación animal, a normativa básica

aplicada ata o de agora é a correspondente ó RD 1144/2006, do 6 de outubro, polo que se

regulan as condicións de aplicación da normativa comunitaria en materia de hixiene dos

pensos que xa foi derogado, salvo o seu artigo 9, sobre a Comisión Nacional de coordinación

en materia de alimentación animal e a disposición transitoria única sobre importacións e

exportacións.

A Comisión Nacional de Coordinación en materia de Alimentación Animal é un

órgano colexiado de carácter interministerial e multidisciplinar, adscrito á Dirección Xeral de

Gandeiría do MARM, que ten como funcións a coordinación coas CCAA da execución da

normativa vixente na materia, asesorar ás autoridades competentes e elaborar Plans

Coordinados de Controis en alimentación animal no marco do R (CE) 882/2004.

Actualmente é o RD 821/2008 o que regula as condicións de aplicación da

normativa comunitaria en materia de hixiene dos pensos (CE) 183/2005 e establece o

rexistro xeral de establecementos no sector da alimentación animal.

A este respecto o Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do

Consello, de 12 de xaneiro de 2005 polo que se fixan requisitos en materia de hixiene dos

pensos, establece numerosas obrigacións para os explotadores de empresas produtoras e

comercializadoras de pensos, así como para os agricultores nas súas actividades de

alimentación de animais destinados á produción de alimentos. o Real Decreto 821/2008

procede a establecer normas específicas para a aplicación do primeiro grupo de normas, non

regulando as obrigacións dos agricultores en relación coa alimentación dos animais


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

75

establecidas polo Regulamento (CE) nº 183/2005, que non son obxecto deste Real Decreto.

En concreto, ademais, o citado Regulamento (CE) nº 183/2005 dispón a obriga de levar un

ou mais rexistros de establecementos do sector da alimentación animal no seu artigo 9.3.

A Lei 8/2003, do 24 de abril, de Sanidade Animal, así mesmo, prevé no artigo 72.2 o

desenvolvemento dos correspondentes rexistros previos ó inicio da actividade dos

establecementos do sector da alimentación animal por razóns derivadas da protección da

saúde pública, a sanidade animal ou o interese público.

Por outro lado, o Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do

Consello do 12 de xaneiro de 2005, establece a obrigatoriedade, nos seus artigos 19.6 e 19.7,

de que os Estados Membros poñan a disposición do público as listaxes de establecementos

autorizados de acordo ó artigo 10 do mesmo e ás que se refire o artigo 9, respectivamente.

Coa fin de dar satisfacción ós obxectivos e obrigacións contemplados nas normas

antes citadas, este Real Decreto 821/2008 contempla a posta en práctica de medidas

apropiadas, a través do rexistro informático de todos os establecementos implicados no

sector da alimentación animal e a creación dun sistema de comunicación e intercambio de

información entre as autoridades competentes no sector.

Tanto o rexistro de establecementos como a comunicación dos riscos asociados ó

consumo de pensos se sustentarán, integrarán e transmitirán a través da aplicación

informática denominada Sistema Informático de rexistro de establecementos na

alimentación animal (SILUM), que se crea ó efecto.

Convén tamén, para evitar unha duplicidade na actuación da Administración Pública,

establecer instrumentos de intercambio de información entre a Base de datos de SILUM e as

bases de datos informatizadas ou outros instrumentos de almacenamento de datos xa en

disposición da Administración Xeral do Estado, coa finalidade de facilitar a creación do

Rexistro Xeral de establecementos no sector da alimentación animal.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

76

Artigo 1. Obxecto.

Este Real Decreto ten por obxecto:

a) Establecer disposicións específicas de aplicación parcial do Regulamento (CE) nº

183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro de 2005, polo

que se fixan requisitos en materia de hixiene dos pensos.

b) Establecer e regular o rexistro xeral de establecementos no sector da alimentación

animal.

Artigo 2. Definicións.

A efectos do presente Real Decreto, serán aplicables as definicións establecidas no

Artigo 3 do Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de

xaneiro, polo que se fixan requisitos en materia de hixiene dos pensos, nas letras a e c do

Artigo 2 do Real Decreto 56/2002, do 18 de xaneiro, polo que se regulan a circulación e

utilización de materias primas para a alimentación animal e a circulación de pensos

compostos, no Artigo 3 da Lei 8/2003, do 24 de abril, de sanidade animal, e na letra e do

Artigo 2 do Regulamento (CE) nº 1831/2003, do 22 de setembro, sobre os aditivos na

alimentación animal, a reserva das definicións específicas seguintes:

a) Autorización: o acto ditado pola autoridade competente polo que se faculta ó

explotador da empresa de pensos para o exercicio nun establecemento da

actividade de que se trate previa verificación do cumprimento do Regulamento (CE)

nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro, de acordo co

previsto nos seus artigos 10 e 13.

b) Rexistro: a relación de establecementos que os explotadores de empresas de pensos

comunicaron á autoridade competente en conformidade co disposto no Artigo 9.2

do Regulamento 183/2005.

c) Listaxe de establecementos rexistrados ou autorizados: a información mínima dos

establecementos que as autoridades competentes poñerán a disposición do público

en conformidade co sinalado no Artigo 19 do Regulamento 183/2005.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

77

Artigo 3. Rexistro de establecementos.

1. Todos os establecementos dependentes dos explotadores dunha empresa de pensos

inscribiranse nun ou varios rexistros xestionados pola autoridade competente das

comunidades autónomas ou Cidades de Ceuta e Melilla ou, no caso dos establecementos

importadores ou exportadores, polo Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e

Mariño a través da Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros.

2. Os establecementos que desenvolvan unha actividade de transporte serán rexistrados

pola autoridade competente na que resida a sede social da empresa de pensos á que

pertenzan.

3. Nos rexistros incluiranse, polo menos os datos previstos no anexo I tanto, para as

actividades obxecto de autorización conforme ó Artigo 5.1, como para os

establecementos que non requiran autorización conforme ó disposto no apartado 1 do

presente Artigo e desenvolven algunha das actividades incluídas no anexo II do presente

Real Decreto.

Artigo 4. Rexistro Xeral de establecementos no sector da alimentación animal.

1. Créase, adscrito á Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros do Ministerio de

Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño, o Rexistro Xeral de establecementos no sector

da alimentación animal, en adiante Rexistro Xeral, no que se incluirán os datos básicos

dos establecementos de que sexan titulares os explotadores de empresas de pensos dos

que a súa actividade quede dentro do ámbito de aplicación do Artigo 2 do Regulamento

(CE) nº 183/2005 do Parlamento Europeo e do Consello do 12 de xaneiro de 2005.

O Rexistro Xeral integrará, polo menos, os datos mencionados no anexo I obrantes

nos rexistros xestionados polas autoridades competentes.

2. O sistema de xestión dos rexistros das autoridades competentes permitirá que os datos

obrantes nos mesmos de acordo co Artigo 3, así como as altas, baixas e modificacións

que nestes rexistros se realicen, teñan reflexo inmediato no Rexistro Xeral, para o cal, no

seu caso, estableceranse os mecanismos axeitados de conexión ou baleirado de datos

entre as bases de datos autonómicas e o Rexistro Xeral que se determinarán pola

Comisión nacional de coordinación en materia de alimentación animal.

No caso de que existan bases de datos de establecementos de empresas de pensos,


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

78

que realicen actividades distintas das mencionadas no anexo II, que obren en órganos da

Administración Xeral do Estado alleos á Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros,

no exercicio das súas respectivas competencias; permitirase a implementación dos

adecuados mecanismos de conexión ou baleirado de datos entre as súas bases de datos e o

Rexistro xeral para permitir que as altas, baixas e modificacións que nestes rexistros se

realicen, teñan reflexo no Rexistro Xeral.

3. O Rexistro Xeral constitúese na base de datos dentro da aplicación informática

denominada Sistema Informático de rexistro de establecementos na alimentación animal

(SILUM), dependente do Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño. Este

rexistro será accesible ás autoridades competentes, e ás Forzas e Corpos de Seguridade.

O Rexistro Xeral terá carácter público sen prexuízo da debida protección dos datos

de carácter persoal que poidan obrar no mesmo, de acordo coa Lei Orgánica 15/1999, do 13

de decembro, de Protección de Datos de Carácter Persoal.

Artigo 5. Autorización de establecementos.

1. Necesitarán autorización os establecementos de empresas de pensos que realicen

algunha das actividades ás que se refire o Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005,

do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro.

2. A autorización será concedida pola autoridade competente das comunidades autónomas

ou Cidades de Ceuta e Melilla, ou, no caso dos establecementos importadores ou

exportadores, polo Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño a través da

Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros.

3. Os establecementos transportistas que exerzan algunhas das actividades ás que se refire

o apartado 5.1 do presente Real Decreto serán autorizados pola autoridade competente

na que resida a sede social da empresa de pensos á que pertenzan.

Artigo 6. Listaxes de establecementos rexistrados ou autorizados.

1. A autoridade competente incorporará todos os establecementos rexistrados en

aplicación do Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do

12 de xaneiro, á listaxe correspondente, de acordo coa actividade que desenvolvan, e

encargarase de mantelo actualizado.

2. A listaxe de establecementos autorizados conforme ós Artigos 10 e 13 do Regulamento


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

79

(CE) nº 183/2005 recollerá, polo menos, os datos que figuran no anexo IV e a autoridade

competente asignaralles un número de identificación conforme ó apartado 2 do citado

anexo.

3. A listaxe de establecementos rexistrados que desenvolvan algunha das actividades que

figuran no anexo II recollerá, polo menos, os datos que figuran no anexo III e a

autoridade competente asignaralles un número de identificación conforme ó apartado 2

do citado anexo.

4. As autoridades competentes comunicaranlle á Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e

Gandeiros do Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño as listaxes de

establecementos rexistrados ou autorizados e as súas actualizacións.

5. O Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño, elaborará e fará públicas, cos

datos remitidos polas autoridades competentes as listaxes pertinentes de

establecementos inscritos, conforme ó disposto no Artigo 19 do Regulamento (CE) nº

183/2005 do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro. Poderase dar

publicidade a estas listaxes a través da páxina web deste Ministerio o, no seu caso, a

través doutros medios electrónicos.

Artigo 7. Obrigacións e dereitos dos explotadores de empresas de pensos.

1. Ademais das obrigas establecidas no Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento

Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro de 2005, os explotadores das empresas de

pensos deberán conservar os rexistros ós que se fai referencia no Artigo 6.2.g e nos

anexos I e II do Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do

12 de xaneiro, un mínimo de tres anos, sen prexuízo de que outra normativa específica

requira un período de tempo maior.

2. No caso dos explotadores de empresas de pensos que sexan fabricantes de pensos

compostos, aditivos ou premesturas, deberán remitir á autoridade competente, antes do

31 de xaneiro de cada ano, os datos relativos ás cantidades de cada un dos produtos

fabricados así como a cantidade das materias primas, aditivos, premesturas e pensos

complementarios empregados, referidos todos ó ano precedente.

3. Os establecementos de explotadores de empresas de pensos, que non estean obrigados

a efectuar unha solicitude de autorización de acordo co Artigo 5, deberán ser


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

80

comunicados á autoridade competente previamente ó inicio da actividade, na forma en

que esta determine, tal e como se refire no Artigo 9 do Regulamento (CE) nº 183/2005,

do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro.

4. O explotador da empresa de pensos deberá facilitarlle ás autoridades competentes na

forma en que esta determine, antes do comezo da actividade ou actividades do

establecemento, polo menos os datos necesarios para a inscrición que corresponda

practicar, conforme ó que figura no anexo I, salvo os citados nos seus apartados a, d e e.

5. Os explotadores de empresas de pensos, ós que se refire o Artigo 5 e o apartado terceiro

deste Artigo, comunicarán á autoridade competente, o cese nalgunha das súas

actividades así como calquera cambio na denominación da empresa explotadora de

pensos ou cambio de titular ou titulares da mesma, así como a modificación dos datos

recollidos no anexo I do presente Real Decreto dos establecementos rexistrados en

conformidade co Artigo 4.2. Esta comunicación farase no prazo máximo de un mes desde

que se produza a modificación significativa da actividade. No caso de inicio dunha nova

actividade, será de aplicación o Artigo 16 do Regulamento (CE) nº 183/2005, do

Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro.

6. O explotador dunha empresa de pensos será o responsable de dispor da documentación

adecuada que xustifique o rexistro de cada establecemento que conforme a empresa de

pensos segundo estableza a autoridade competente.

Artigo 8. Revocación, suspensión da autorización, anotación de baixa ou suspensión no rexistro.

1. As autoridades competentes poderán suspender ou revocar as autorizacións e dar de

baixa ou suspender as anotacións nos rexistros, previa audiencia do interesado, nos

termos previstos nos Artigos 14 e 15, respectivamente, do Regulamento (CE) nº

183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro.

2. A efectos da revocación da autorización e baixa no rexistro entenderanse como

deficiencias graves as infraccións contempladas no Artigo 85 da Lei 8/2003, do 24 de

abril, de sanidade animal, así como o incumprimento dos requisitos establecidos no

Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12 de xaneiro,

en conformidade coo disposto no seu Artigo 5, que poidan supoñer un risco para a saúde

pública, a sanidade animal ou o medio ambiente.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

81

Artigo 9. Infraccións e sancións.

En caso de incumprimento do disposto neste Real Decreto, será de aplicación o

réxime de infraccións e sancións aplicable de acordo co establecido na Lei 14/1986, do 25

de abril, xeral de Sanidade, na Lei 8/2003, do 24 de abril, de sanidade animal, e no Real

Decreto 1945/1983, do 22 de xuño, polo que se regulan as infraccións e sancións en materia

de defensa do consumidor e da produción agroalimentaria, sen prexuízo das

responsabilidades civís, penais ou de outra orde que poidan concorrer.

DISPOSICIÓN TRANSITORIA ÚNICA. Vixencia da Orde do 31 de outubro de 1988.

A Orde do 31 de outubro de 1988, relativa a determinados produtos utilizados na

alimentación dos animais mantén a súa vixencia e as referencias que nela se fagan ó Real

Decreto 418/1987, do 20 de febreiro, entenderanse como feitas a este Real Decreto.

DISPOSICIÓN DEROGATORIA ÚNICA. Derogación normativa.

Queda derogado o Real Decreto 1144/2006, do 6 de outubro, polo que se regulan as

condicións de aplicación da normativa comunitaria en materia de hixiene dos pensos salvo

o seu Artigo 9, sobre a Comisión Nacional de coordinación en materia de alimentación

animal e a disposición transitoria única sobre importacións e exportacións.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

82

ANEXOS

ANEXO I: Datos mínimos do establecemento e do explotador de empresa de pensos

responsable do establecemento, que deben figurar no Rexistro Xeral.

a. Número de identificación asignado ó establecemento do explotador da empresa de

pensos.

b. Apelidos e nome ou razón social do explotador da empresa de pensos e dirección

completa, nacionalidade e Número de Identificación Fiscal (CIF ou NIF)

c. Nome e apelidos do representante legal da empresa e o seu NIF.

d. Data de alta no rexistro, e no seu caso, baixa e/ou modificación.

e. Autoridade competente que inscribe.

f. Actividade ou actividades que desenvolve o establecemento.

g. Dirección completa do establecemento.

ANEXO II: Listaxe de actividades que, realizadas por establecementos de empresas

de pensos, serán obxecto de rexistro segundo o Artigo 3.

1. As actividades dos explotadores de empresas de pensos en todas as etapas do

proceso, desde a produción primaria de pensos hasta a súa comercialización, excepto:

a) A produción primaria tal e como se define no Artigo 3.f do Regulamento

183/2005, o ensilado e o almacenamento de pensos no lugar de orixe.

b) As actividades incluídas no Artigo 1 do Regulamento (CE) nº 852/2004, do

Parlamento Europeo e do Consello, do 29 de abril de 2004, relativo á hixiene

dos produtos alimenticios concorrentes co disposto no Artigo 2 do

Regulamento (CE) nº 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, do 12

de xaneiro de 2005.

c) As actividades incluídas no Artigo 1 do Regulamento (CE) nº 1774/2002, do

Parlamento Europeo e do Consello, do 3 de outubro de 2002, polo que se


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

83

establecen as normas sanitarias aplicables ós subprodutos animais non

destinados ó consumo humano.

2. A importación e a exportación de pensos procedentes ou destinados a terceiros

países.

ANEXO III: Datos mínimos da listaxe e número de identificación dos

establecementos rexistrados.

1. Listaxe de establecementos de pensos rexistrados:

1 2 3 4 5

Nº de identificación (1)

Actividade (2)

Nome ou denominación comercial (3)

Dirección (4) Observacións

(1) Segundo o establecido no apartado 2 deste anexo. (2) A = establecementos que fabriquen algún dos aditivos contemplados no Regulamento (CE) nº 1831/2003 o dos produtos indicados na Directiva 82/471/CEE distintos dos contemplados no apartado 1.a do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos. B = Establecementos que fabriquen premesturas distintas das contempladas no apartado 1.b do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos. C = Establecementos que fabriquen para comercializar pensos compostos que utilicen aditivos para pensos ou premesturas que conteñan aditivos para pensos distintos ós que se fai referencia no capítulo 3 do anexo IV do Regulamento 183/2005. E = Establecementos que produzan exclusivamente para as necesidades da súa explotación pensos compostos que utilicen pensos complementarios ou aditivos para pensos ou premesturas que conteñan aditivos para pensos distintos ós que se fai referencia no capítulo 3 do anexo IV do Regulamento 183/2005. I = Establecementos que realicen unha actividade de comercialización. F = Establecementos que a súa actividade non se inclúa nas letras anteriores que será concretada no cadro 5. IMP = Establecementos que realicen unha actividade de importación concorrente coas actividades das letras anteriores. EXP = Establecementos que realicen unha actividade de exportación concorrente coas actividades das letras anteriores. PM = Establecementos que fabriquen e/ou comercialicen pensos medicamentosos en concorrencia con algunha das actividades das letras anteriores. (3) Nome ou denominación comercial das empresas de pensos. (4) Dirección das empresas de pensos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

84

2. O número de identificación dos establecementos rexistrados constará de:

• O código ESP,

• O número de referencia nacional, hasta un máximo de oito carácteres alfanuméricos, que incluirá: dous díxitos que identifican a provincia, segundo a codificación do Instituto Nacional de Estatística. O resto de díxitos asignarallos a autoridade competente.

ANEXO IV: Datos mínimos da listaxe e número de identificación dos

establecementos autorizados.

1. Listaxe de establecementos de pensos autorizados:

1 2 3 4 5

Nº de identificación (1)

Actividade (2) Nome ou denominación

comercial (3) Dirección (4) Observacións

(1) Segundo o establecido no apartado 2 deste anexo. (2) A = establecementos que realicen unha actividade de fabricación contemplados no apartado 1.a do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos e fabricantes de aditivos da letra e do Artigo 6.1 do Regulamento (CE) nº 1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello, de 22 de setembro, sobre os aditivos na alimentación animal. B = Establecementos que realicen unha actividade de fabricación contemplados no apartado 1.b do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos. C = Establecementos que realicen unha actividade de fabricación contemplados no apartado 1.c do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos, salvo os incluídos na letra E deste capítulo. E = Establecementos que realicen unha actividade de fabricación contemplados no apartado 1.c do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos que destinen toda a súa produción de pensos para as necesidades da súa explotación. I = Establecementos que realicen unha actividade de comercialización contemplada nos apartados 1.a e 1.b do Artigo 10 do Regulamento (CE) nº 183/2005 de hixiene dos pensos e que comercialicen aditivos da letra e do Artigo 6.1 do Regulamento (CE) nº 1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello, do 22 de setembro, sobre os aditivos na alimentación animal. IMP = Establecementos que realicen unha actividade de importación concorrente coas actividades das letras anteriores. EXP = Establecementos que realicen unha actividade de exportación concorrente coas actividades das letras anteriores. PM = Establecementos que fabriquen e/ou comercialicen pensos medicamentosos en concorrencia con algunha das actividades das letras anteriores. (3) Nome ou denominación comercial das empresas de pensos. (4) Dirección das empresas de pensos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

85

2. O número de identificación dos establecementos autorizados constará de:

• O carácter α,

• O código ESP,

• O número de referencia nacional, hasta un máximo de oito carácteres alfanuméricos,

que incluirá: dous díxitos que identifican a provincia, segundo a codificación do

Instituto Nacional de Estatística. O resto de díxitos asignaraos a autoridade

competente.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

86

6.4.1 MATERIAS PRIMAS E PENSOS COMPOSTOS.

Por outra parte, o papel das materias primas destinadas á alimentación animal é de

gran relevancia na agricultura, especialmente debido á progresiva introdución dos criterios

de calidade, eficacia e protección do medio ambiente nos procesos de produción,

transformación e consumo de produtos agrícolas.

As normas sobre a alimentación animal foron obxecto dunha regulación cada vez

máis completa e precisa acorde coa evolución do dereito comunitario. A Directiva

2000/16/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 10 de abril, pola que se modifican as

Directivas 79/373/CEE e 96/25/CE, foi incorporada ó noso Dereito interno mediante o Real

Decreto 56/2002, do 18 de xaneiro, polo que se regulan a circulación e utilización de

materias primas para a alimentación animal e a circulación de pensos compostos

refundíndose ó tempo nesa disposición a normativa fundamental existente sobre materias

primas e pensos na alimentación animal.

Posteriormente, ese real decreto foi modificado por un novo Real Decreto 254/2003

do 28 de febreiro, que incorporou ó ordenamento xurídico interno a Directiva 2002/2 /CE do

Parlamento Europeo e do Consello, do 28 de xaneiro de 2002 pola que se modifica a

Directiva 79/ 373/ CEE do Consello, relativa á circulación dos pensos compostos e pola que

se deroga a Directiva 91/357/CEE da Comisión.

De novo, o Real Decreto 1205/2006, do 20 de outubro modifica o Real Decreto 56/

2002 do 18 de xaneiro, polo que se regula a circulación e utilización de materias primas para

a alimentación animal e a circulación de pensos compostos.

A experiencia acumulada desde a entrada en vigor desta regulamentación revisou

algúns aspectos do etiquetado dos pensos compostos.

De forma xeral para a súa circulación, a norma esixe que:

• Sexan sans, cabais, de calidade comercial suficiente e non supoñan ningún perigo

para a saúde humana, sanidade animal nin o medio ambiente.

• Non conteñan as materias primas explicitamente prohibidas para a fabricación de

pensos compostos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

87

• Reúnan os requisitos documentais esixibles de forma que, no envase, no recipiente

ou na etiqueta ou no documento de acompañamento, se recolla:

o A denominación específica que corresponda ó penso concernido

(completo, complementario, mineral, melazado, composto dactancia

ou complementario dactancia).

o A especie animal ou tipo de animais ós que está destinado o penso.

o O modo de emprego que indique o destino exacto do penso e que

permita a súa utilización axeitada.

o As materias primas utilizadas na súa elaboración, con indicación, en

orde decrecente de importancia, das porcentaxes de peso presentes

no penso composto.

o O nome ou razón social e dirección do responsable do produto.

o A cantidade neta contida no envase utilizado.

o No seu caso, as declaracións analíticas ou de constituíntes.

o A data límite de durabilidade, recorrendo alternativamente ás

expresións:

Utilícese antes de ( ), con indicación do día, mes e ano, no caso

de produtos microbioloxicamente moi perecedoiros.

Utilícese preferentemente antes de ( ), con indicación de mes e

ano, en todos os demais casos.

o O número de referencia do lote.

o O número de autorización ou de inscrición do establecemento

produtor no rexistro.

o A mención: a porcentaxe exacta de peso das materias primas para a

alimentación animal que compoñan ese alimento poderá obterse

dirixíndose a: (indicación do nome ou razón social, dirección ou

domicilio social e número de teléfono, así como dirección de correo


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

88

electrónico, do responsable das indicacións a que se refire o presente

apartado). Esta información proporcionarase a petición do cliente.

6.4.2 PENSOS MEDICAMENTOSOS.

A regulación das condicións de elaboración e seguimento dos pensos

medicamentosos establécese en dous Reais Decretos, RD 157/95, do 3 de febreiro, polo

que se establecen as condicións de preparación, de posta no mercado e de utilización dos

pensos medicamentosos e o RD 2098/2004 do 22 de outubro, polo que se modifica o Real

Decreto 157/1995, do 3 de febreiro, polo que se establecen as condicións de preparación,

de posta no mercado e de utilización dos pensos medicamentosos.

Esta regulación segue en liñas xerais o mesmo que sucede co resto de medicamentos

veterinarios pero o máis importante dela é a propia definición de penso medicamentoso:

“calquera penso que leva incorporada unha premestura medicamentosa”.

Unha premestura medicamentosa é calquera medicamento veterinario preparado

para ser incluída nun penso medicamentoso nunha cantidade mínima de dous quilos por

tonelada de penso. No caso particular das premesturas medicamentosas na embalaxe

deberá figurar a lenda:

“Premesturas medicamentosas para pensos.”

Esta premestura ha de conter un produto que estea autorizado pola normativa

vixente en cada momento.

Estes pensos só son utilizables baixo prescrición facultativa.

O establecemento que posúa medicamentos veterinarios ten que estar autorizado e

ademais non se pode medicar se non es veterinario.

Hai unha orde ministerial do 13 de outubro de 1996, a través da cal se regula que o

veterinario ten a posibilidade de contar con caixa de urxencias no caso de especial distancia

ou illamento. Detállase en qué casos se pode dispor desas caixas de urxencias e qué teñen

que ter esas caixas de urxencias para evitar problemas de contravención de toda a

trazabilidade concibida.

En España sucedéronse novos acontecementos, como unha nova lei do medicamento

que é a Lei 29/2006, do 26 de xullo, de garantías e uso racional dos medicamentos e


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

89

produtos sanitarios e tamén novos procedementos de autorización comunitarios, que facían

que o RD 109/95, do 27 de xaneiro, sobre medicamentos veterinarios non resultara útil. De

aí que fose substituído o RD 109/95 polo RD 1246/2008, do 18 de xullo, polo que se regula o

procedemento de autorización, rexistro e farmacovixilancia dos medicamentos veterinarios

fabricados industrialmente, onde se teñen en conta as novidades respecto ós medicamentos

veterinarios producidos desde o ano 1995 hasta agora, e se establece o procedemento de

autorización, rexistro e farmacovixilancia dos medicamentos fabricados industrialmente ou

aqueles nos que na súa elaboración interveña un proceso industrial.

Neste RD 1246/2008, recóllense todas as novidades no ámbito da UE, nacional (lei do

medicamento Lei 29/2006), “baleira” ó RD 109/95, do que só se manteñen a prescrición e

dispensación de medicamentos.

Tamén quedan fóra do ámbito do (RD 1246/08) outros produtos:

‐As fórmulas maxistrais e os pensos medicamentosos, aínda que as premesturas

medicamentosas teñen que estar autorizadas de acordo coa nova norma.

O texto do RD 1246/2008 recolle todos os mecanismos que hai que seguir para a

avaliación do medicamento, pero interesa destacar a autorización e rexistro do

medicamento. Este RD1246/2008 reitera a obrigatoriedade de que ningún medicamento

poida ser posto no mercado sen a previa autorización que expedirá a Axencia Española do

medicamento veterinario, ou a autorización da Unión Europea e que ese medicamento se

atope inscrito.

Destacar que os medicamentos que imperativamente esixen unha autorización da

(UE), son os potenciadores do crecemento.

6.4.3 ADITIVOS. É un feito constatado que a produción de alimentos de orixe animal intensificouse de

forma moi acusada nos últimos cincuenta anos, aínda que cunha intensidade variable nas

distintas especies animais. Mentres que as producións de carne aviar e porcina

experimentaron na última década uns aumentos anuais de case un 5 % e un 2,5 %,

respectivamente, a produción de carne de vacún aumentou unicamente un 0,6 %

(Dijkhuizen, 2000). Se se consideran as expectativas de crecemento da poboación mundial e

a produción de alimentos actual, esta debería aumentar anualmente en tomo a un 2 % para


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

90

producir suficientes alimentos (Wenk, 2000). Para acadar estes aumentos na produtividade

dos animais será necesario recorrer a as máis modernas tecnoloxías, a pesar de que

algunhas delas, como por exemplo, o uso de técnicas de enxeñería xenética, son

actualmente obxecto de debate.

Por outra parte, nos últimos anos vense cuestionando a forma na que se producen

algúns alimentos de orixe animal, especialmente nos países do denominado "primeiro

mundo". Os consumidores esperan que estes alimentos sexan saudables, de boa calidade,

presenten un prezo baixo e estean completamente libres de calquera substancia tóxica ou

indesexable. Ademais, nestes países xurdiron novos aspectos que afectan ós sistemas de

produción animal, como son o benestar dos animais e a conservación do medio ambiente.

Estas circunstancias fixeron que algúns sistemas de produción animal sufriran duras críticas,

debido a que son considerados altamente contaminantes, ou a que neles os animais se ven

sometidos a altos niveis de estrés. En relación con estas críticas, a utilización de aditivos na

alimentación animal foi, e aínda é actualmente, un dos temas máis controvertidos no campo

da produción animal. Os aditivos empréganse na alimentación animal cos seguintes fins:

a) Influír positivamente nas características do penso;

b) Influír positivamente nas características dos produtos animais;

c) Influír favorablemente na cor dos paxaros e peixes ornamentais;

d) Satisfacer as necesidades alimenticias dos animais;

e) Influír positivamente nas repercusións medioambientais da produción animal;

f) Influír positivamente na produción, a actividade ou o benestar dos animais,

especialmente actuando na flora gastrointestinal ou a dixestibilidade dos

pensos, ou

g) Ter un efecto coccidiostático ou histomonostático.

Sen embargo, a partir do 1 de xaneiro de 2006, os antibióticos distintos dos

coccidiostáticos ou dos histomonóstatos non se autorizan como aditivos para alimentación

animal.

Entre as accións recentemente emprendidas pola Unión Europea (UE), no marco da

nova política de seguridade alimentaria e de creación da Axencia Europea de Seguridade


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

91

Alimentaria (EFSA), destaca a aprobación polo Consello de Ministros de Agricultura da UE do

Regulamento (CE) n° 1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello, do 22 de setembro

de 2003, sobre os aditivos na alimentación animal. Esta proposta substitúe á antiga

directiva do Consello 70/524/ CEE sobre aditivos autorizados en alimentación animal, que se

viu sometida a múltiples revisións.

Para os antibióticos a nova proposta establece a súa prohibición xeralizada.

Estas medidas, aínda que esperadas, non por iso deixan de producir unha

problemática de urxente e difícil solución na práctica. Isto é debido a que, o emprego de

moitos aditivos e entre eles os antibióticos, ademais de xustificarse por razóns económicas

inmediatas, teñen en moitos casos unha xustificación razoable debido á mellora da eficacia

dos procesos metabólicos e da saúde dos animais.

O reto actual, para o sector gandeiro e a industria de pensos compostos, é conseguir

facer rendibles os sistemas de produción máis extensivos, que non fagan necesario o uso dos

antigos aditivos que podían supor un risco para a saúde do consumidor ou para o medio

ambiente, ou conseguir uns efectos semellantes co uso de produtos naturais, novos e sen

risco. En calquera caso, o novo Regulamento da CE deberá ser tido en conta e

escrupulosamente respectado.

No novo regulamento, de unha maneira xeral, as antigas categorías de aditivos para

alimentación animal reagrupáronse en cinco novas segundo a súa función, e que

corresponden a:

CATEGORÍAS DE ADITIVOS PARA A ALIMENTACIÓN ANIMAL Aditivos tecnolóxicos: calquera substancia engadida ós pensos con fins tecnolóxicos; inclúe os seguintes grupos funcionais:

a) Conservantes: substancias ou, no seu caso, os microorganismos que protexen os pensos

contra o deterioro causado por microorganismos ou os seus metabolitos;

b) Antioxidantes: substancias que prolongan o período de conservación dos pensos e as

materias primas para pensos, protexéndoos contra o deterioro causado pola oxidación;

c) Emulxentes: substancias que fan posible a formación ou o mantemento dunha mestura

homoxénea de dúas ou máis fases non miscibles nos pensos;

d) Estabilizantes: substancias que posibilitan o mantemento do estado fisicoquímico dos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

92

pensos;

e) Espesantes: substancias que aumentan a viscosidade dos pensos;

f) Xelificantes: substancias que dan textura a un penso mediante a formación dun xel;

g) Ligantes: substancias que aumentan a tendencia a adherirse das partículas de pensos;

h) Substancias para os controis da contaminación por radio‐nucleidos: substancias que

suprimen a absorción de radio‐nucleidos ou que estimulan a súa excreción;

i) Antiaglomerantes: substancias que reducen a tendencia das partículas individuais dun

penso a adherirse;

j) Reguladores da acidez: substancias que regulan a acidez ou alcalinidade dos pensos;

k) Aditivos para ensilaxe: substancias, incluídas encimas ou microorganismos destinados a

ser incorporados ós pensos para mellorar a produción de ensilaxe;

l) Desnaturalizantes: substancias que, cando se utilizan na fabricación de pensos

transformados, permiten identificar a orixe do penso ou as materias primas para pensos

específicos.

Aditivos organolépticos: calquera substancia que, engadida ós pensos, mellora ou modifica as propiedades organolépticas destes ou as características visuais dos alimentos de orixe animal; inclúe os grupos funcionais seguintes:

a) Colorantes:

‐ Substancias que engaden ou devolven a cor ós pensos,

‐ Substancias que, suministradas ós animais, engaden cor ó alimento de orixe animal,

‐ Substancias que afectan favorablemente á cor dos peixes e paxaros ornamentais;

b) Aromatizantes: substancias que a súa adición ós pensos aumenta o seu aroma ou

palatabilidade.

Aditivos nutricionais: inclúe os seguintes grupos funcionais:

a) Vitaminas, provitaminas e substancias quimicamente definidas de efecto análogo,

b) Oligoelementos ou compostos de oligoelementos,

c) Aminoácidos, as súas sales e análogos,

d) Urea e os seus derivados.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

93

Aditivos zootécnicos: calquera aditivo utilizado para influír positivamente na produtividade dos animais sans ou no medio ambiente; inclúe os grupos funcionais seguintes:

a) Dixestivos: substancias que, suministradas ós animais, facilitan a dixestión dos alimentos

inxeridos, actuando sobre determinadas materias primas para pensos.

b) Estabilizadores da flora intestinal: microorganismos ou outras substancias definidas

quimicamente que, suministradas ós animais, teñen un efecto positivo para a flora

intestinal;

c) Substancias que inflúen positivamente no medio ambiente;

d) Outros aditivos zootécnicos.

Aditivos coccidiostáticos e histomonóstatos, medicamentos con acción fronte a coccidios e histomonas: lasalocid, robenidina, salinomicina sódica, maduramicina, etc

Desaparecen así a antiga categoría de “microorganismos” e o termo “probióticos”

por demasiado xerais, e substitúese pola de “aditivos zootécnicos” na que se inclúen os

microorganismos e encimas.

O novo Regulamento obriga a avaliar detalladamente os novos aditivos e a re‐avaliar

os antigos (nun prazo de sete anos) para que demostren a súa eficacia en animais (P < 0.05 a

P < 0.1) e a súa seguridade (ausencia de riscos) respecto á saúde humana, animal e o medio

ambiente. As avaliacións serán responsabilidade da EFSA, que outorgará as autorizacións de

uso para unha determinada especie, unha doses máxima de emprego e por un período

máximo de dez anos.

Finalmente comentar que se publicaron outros reais decretos como son o RD

893/2005 polo que se regulan as condicións de aplicación da normativa comunitaria sobre os

aditivos na alimentación animal e o Regulamento (CE) Nº 429/2008 da comisión do 25 de

abril de 2008 sobre normas de desenvolvemento para a aplicación do Regulamento (CE) Nº

1831/2003 do Parlamento e do Consello polo que se refire á preparación e presentación de

solicitudes e á avaliación e autorización de aditivos para pensos.

Publicouse a Directiva 2009/8/CE que modifica o anexo I da Directiva 2002/32/CE do

Parlamento Europeo e do Consello polo que respecta ós contidos máximos de

coccidiostáticos ou histomonóstatos presentes, como resultado de unha transferencia

inevitable, nos pensos ós que non están destinadas estas substancias: Lasalocid de sodio,


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

94

Narasina, Salinomicina de sodio, Monensina sódica, Semduramicina, Maduramicina,

Robenidina, Decoquinato e Halofuginona.

Esta foi trasladada ó noso ordenamento xurídico polo Regulamento (CE) Nº 124/2009

que será aplicable a partir do 1 de xullo de 2009 que establece os contidos máximos de

coccidiostáticos e histomonóstatos presentes nos alimentos como resultado da transferencia

inevitable nos pensos ós que non están destinadas estas substancias: Lasalocid de sodio,

Narasina, Salinomicina de sodio, Monensina sódica, Semduramicina, Maduramicina,

Robenidina, Decoquinato e Halofuginona.

6.4.4 ORGANISMOS XENETICAMENTE MODIFICADOS.

O obxectivo da tecnoloxía alimentaria é realizar as operacións necesarias na

transformación dos alimentos para que, desde o seu estado primario, cheguen a converterse

en produtos alimenticios elaborados, que sexan de interese para o consumidor e, ademais,

contribúan a unha dieta saudable.

A industria de manufacturación de alimentos non introduciu as novas tecnoloxías coa

rapidez que o fixeron outros sectores tecnolóxicos. Existen varias razóns que o xustifica:

• Os alimentos son produtos heteroxéneos e as súas propiedades cambian coas

condicións de procesado.

• Requírese un forte apoio á investigación en enxeñería de alimentos por parte das

institucións gobernamentais a nivel europeo, nacional e autonómico, das

fundacións privadas e da propia industria alimentaria.

• Por outro lado, e tendo en conta as cambiantes preferencias dos consumidores, a

investigación en enxeñería de alimentos debería integrar os aspectos que a eles lles

interesan, tales como saúde e nutrición, alimentos seguros e de calidade.

No campo das novas tecnoloxías alimentarias pódese facer unha división entre o que

son as novas tecnoloxías que axudan á conservación dos que xa están no mercado e os

novos produtos alimenticios.

Un dos temas máis polémicos na actualidade dentro do sistema agroalimentario é a

produción e consumo de alimentos elaborados a partir de ingredientes obtidos a través da


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

95

modificación xenética, ou como se lles denomina comunmente por organismos

xeneticamente modificados (OXM).

Pódese afirmar que os alimentos modificados xeneticamente son unha realidade que

xa se introduciu na nosa vida posto que xa que se atopan en moitos alimentos. Actualmente

no noso país a súa presenza limítase case exclusivamente á soia, ó millo e ós seus derivados.

Estes forman parte da composición de máis do 60% dos alimentos transformados, desde o

chocolate hasta as patacas fritas, pasando pola margarina e os pratos preparados.

Os organismos modificados xeneticamente, son aqueles que sufriron alteración no

seu xenoma, pola intervención intencionada do home, coa fin de incorporar ou suprimir

unha característica. Organismos transxénicos só son aqueles que incorporan ADN

procedente doutra especie, é dicir, o ALIMENTO TRANSXÉNICO é aquel que incorpora un

xene doutro organismo.

Desta definición dedúcese, que a transxénese, é só un tipo de modificación xenética.

Existen outros tipos de procesos para modificar xeneticamente un organismo ou alimento,

como a manipulación cromosómica, a transferencia de xenes, a fusión ou reordenamento de

xenes, etc.

Cando se fala dos alimentos transxénicos, referímonos fundamentalmente a un

conxunto de vexetais que foron modificados xeneticamente para que o seu cultivo teña

maior produtividade. Entre estes produtos, atópanse algunhas variedades de millo, soia,

algodón, tomate e pataca. No campo da produción animal, existen traballos a escala

experimental como, por exemplo, conseguir vacas que incluíran no leite proteínas do leite

humano con efecto protector, como a lactoferrina.

A mellora xenética de plantas ten como fin último obter os xenotipos (constitución

xenética) que produzan os fenotipos (manifestación externa dos carácteres) que mellor se

adapten ás necesidades do home nunhas circunstancias determinadas: mellora de

rendementos, produtividade, resistencia a pragas, calidade, etc.

A produción dunha planta transxénica consta de dúas etapas:

• Transformación: é o proceso de inserción do xene que se pretende introducir no

xenoma de unha célula da planta a transformar. Para introducir o novo xene no

xenoma da célula vexetal utilízanse fundamentalmente dous métodos: unha


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

96

bacteria do solo, Agrobacterium, que en condicións naturais é capaz de transferir

xenes ás células vexetais, e de modo alternativo unha das técnicas máis utilizada é a

de disparar ás células con microproxectiles metálicos recubertos do ADN que

penetran na célula e integran o novo ADN no seu xenoma.

• A rexeneración consiste na obtención dunha planta completa a partir desa célula

vexetal transformada. Unha vez que unha célula vexetal foi transformada, é

necesario rexenerar a planta enteira a partir dela. Este proceso realízase no

laboratorio. É importante que neste paso só se rexeneren as células do tecido que

foron transformadas. Isto conséguese introducindo xunto co transxene un xene

adicional que confira unha característica selectiva. Por exemplo, utilizáronse xenes

de resistencia a antibióticos para que só nas células modificadas sexan capaces de

sobrevivir en presenza do antibiótico.

Respecto ó emprego de alimentos hai xa uns anos que xurdiu o debate sobre os

alimentos modificados xeneticamente. O principal asunto que se discute é se será seguro

consumir estes alimentos ou non. Grazas á investigación científica, a un maior

entendemento da tecnoloxía e ás novas normativas, a maioría das partes implicadas neste

debate recoñecen agora que é pouco probable que os alimentos e ingredientes derivados

dos cultivos modificados xeneticamente dispoñibles na actualidade constitúan un risco para

a saúde.

Ó considerar a seguridade deste tipo de alimentos é moi importante ter presente que

é o alimento tal e como se consome o que debe ser obxecto de estudo, e non o proceso de

produción de forma illada. Así, é necesario avaliar as propiedades e o nivel de seguridade

xeral dos alimentos modificados xeneticamente, ó igual que se fai cos alimentos producidos

por métodos convencionais.

O debate sobre este tipo de alimentos non chegou nin moito menos á súa fin. Entre

os temas que seguirán sendo obxecto da discusión, a investigación e a experimentación,

atópanse diversas cuestións medioambientais e a avaliación da seguridade de futuras

xeracións de produtos modificados xeneticamente con características especiais. Esta

situación, desembocou en que os poderes públicos comunitarios convocasen en outubro de

1998 a denominada “moratoria de facto”, parón administrativo que interrompe a


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

97

autorización na UE de novos OXMs. Esta moratoria levantouse no ano 2004 coa aprobación

do Regulamento nº 1830/2003 sobre alimentos e pensos modificados xeneticamente.

Normativa aplicable ós OXM.

As principais disposicións normativas en vigor para as empresas de alimentación,

potencialmente utilizadoras de OXM ou derivados, son as seguintes:

• Directiva 2001/18/CE do 12 de marzo de 2001, sobre a liberación intencional no

medio ambiente de organismos modificados xeneticamente. Incorporada ó noso

ordenamento xurídico por Lei 9/2003, do 25 de abril pola que se establece o réxime

xurídico da utilización confinada, liberación voluntaria e comercialización de OXM e

o seu regulamento de desenvolvemento, Real Decreto 178/2004.

No ano 2003 publicáronse tres regulamentos aplicables a partir do 1 de abril de 2004:

• Regulamento 1829/03 de 22 de setembro de 2003, sobre alimentos e pensos

modificados xeneticamente (DO L 268 do 18/10/03). As obrigacións de etiquetado

derivadas do Regulamento 1829/03 serán esixibles a partir do 18 de Abril de 2004

(Artigo 49), salvo para aqueles produtos nos que o seu proceso de fabricación

comezara antes desa data (Artigo 46.2).

• Regulamento 1830/03 do 22 de setembro de 2003, relativo á trazabilidade e ó

etiquetado de organismos modificados xeneticamente e á trazabilidade dos

alimentos e pensos producidos a partir destes, e polo que se modifica a Directiva

2001/18/CE (DO L 268 do 18/10/03).

• Regulamento 1946/2003 relativo ó movemento transfronteirizo de OXM.

No ano 2004, estes regulamentos completáronse co Regulamento 65/2004 polo que

se establece un sistema de creación e asignación de identificadores únicos ós OXM. Esta

regulamentación introduce novas obrigacións:

• A obrigación de informar ó cliente cando se comercializa un OXM ou un derivado de

OXM e a obrigación de trazabilidade para todos os elos da cadea.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

98

• A obrigación de etiquetado. Os alimentos modificados xeneticamente deben

etiquetarse, incluso se non conteñen xa trazas de ADN nin de proteína derivada da

modificación xenética.

• O límite de presenza adventicia ou accidental para o etiquetado pasa do 1%

anterior ó 0,9% e establécese un novo límite (transitorio) de 0,5% para os OXM

cunha avaliación de risco favorable, pero que aínda non recibiran a autorización

administrativa correspondente na UE.

• A autorización para a comercialización estará suxeita a un procedemento único en

toda a UE, sendo válida por un período de dez anos. as variedades autorizadas antes

da entrada en vigor destes regulamentos, poden seguir no mercado se presentaron

un informe de avaliación do risco nun prazo de seis meses desde a entrada en vigor

do regulamento.

Por último, a mención do ingrediente debe completarse cunha información sobre a

modificación xenética, como por exemplo:

“Modificado xeneticamente”

“Producido a partir de [nome do ingrediente] modificado xeneticamente”

6.4.4.1 Procedemento de autorización.

No caso concreto dos OXMs, en 1997 a Comisión estableceu os requisitos para

establecer a seguridade dos mesmos, tales como:

• A estabilidade xenética do OXM empregado,

• A transferencia do material xenético a partir do OXM,

• A capacidade de supervivencia dos microorganismos modificados xeneticamente no

intestino humano.

Ademais, en España a Lei 9/2003, asumindo toda a lexislación comunitaria hasta

xaneiro de 2003 ó respecto, estableceu os requisitos para a utilización dos OXMs, requisitos

que van ser diferentes en función de que se vaia a realizar:

a) Unha utilización confinada de OXMs

b) Unha liberación voluntaria de OXMs con fins distintos á súa comercialización


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

99

c) A comercialización de OXMs ou de produtos que conteñan OXMs.

Se da avaliación previa dos riscos se prevé que estes riscos son moderados ou altos,

será necesaria a autorización da actividade e a comunicación da mesma sempre que se vaia

a levar a cabo. Se os riscos son baixos ou nulos, a actividade só requirirá a comunicación a

primeira vez que se utilicen e a autorización non será necesaria, salvo que a Administración

decida o contrario.

Para facer a autorización de comercialización dun OXM deberá terse autorizado

previamente a súa liberación voluntaria sen fins comerciais, segundo o principio de ir "paso a

paso".

Nese caso, a solicitude descrita será obxecto dun Informe de avaliación por parte da

administración nacional, informe que remitirá xunto co resumo do expediente á Comisión

Europea. A Comisión enviarallo ós demais EEMM da UE. Estes poderán solicitar informacións

adicionais, facer observacións e presentar as súas obxeccións.

En caso de que algún EEMM presente obxeccións xustificadas, non poderá

autorizarse a comercialización do OXM.

En caso de que non haxa obxeccións e se autorice a comercialización dun OXM, nesa

autorización indicaranse, entre outros puntos:

• O alcance desa autorización,

• A identificación dos OXMs autorizados, incluíndo o seu identificador único,

• O prazo de validez da autorización,

• As condicións de comercialización do produto,

• As mostras do produto que deben deixarse depositadas.

A pesar da autorización, a cláusula de salvagarda deixa en mans da Administración

Xeral do Estado a posibilidade de restrinxir ou incluso suspender a utilización e a venda do

produto se con posterioridade á súa autorización xurdiran novas informacións que

demostren que ese OXM pode supor un risco para a saúde ou o medio ambiente, debendo

ademais informar ó público.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

100

6.4.5 SUBSTANCIAS INDESEXABLES. O Real Decreto 747/2001, do 29 de xuño, polo que se establecen as substancias e

produtos indesexables na alimentación animal, elaborouse co fin de incorporar ó noso

ordenamento xurídico a Directiva 1999/29/CE, do Consello, do 22 de abril de 1999, relativa

ás substancias e produtos indesexables na alimentación animal, norma que modificaba

varias anteriores e actualizaba a normativa con respecto ás substancias enumeradas nos

seus anexos.

Os anexos do Real Decreto 747/2001, foron modificados pola Orde PRE/1490/2002,

do 13 de xuño, que traspón a Directiva 2001/102/CE, do Consello, do 27 de novembro de

2001, pola que se modifica a Directiva 1999/29/CE, antes citada. Esa modificación vén

referida ós niveis máximos de dioxinas en alimentos para animais.

A Directiva 2002/32/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 7 de maio de 2002,

sobre substancias indesexables na alimentación animal, deroga a Directiva 1999/29/CE,

polas modificacións e innovacións que introduce con respecto a esta e os seus obxectivos

son unificar os anexos que describen os límites máximos de substancias indesexables,

establecer as posibilidades de intervención e de descontaminación e prohibir as mesturas

con fins de dilución.

As novidades aportadas pola nova normativa comunitaria na materia determinan a

conveniencia de derogar o Real Decreto 747/2001, e de elaborar, no seu lugar, esta

disposición, mediante a que se incorpora ó ordenamento xurídico interno a Directiva

2002/32/CE, a través do Real Decreto 465/2003, do 25 de abril, sobre as substancias

indesexables na alimentación animal.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

101

Artigo 1. Obxecto e ámbito de aplicación.

1. Este Real Decreto 465/2003, do 25 de abril, sobre as substancias indesexables na

alimentación animal regula as substancias indesexables nos produtos destinados á

alimentación animal e ós niveis máximos tolerados de substancias indesexables

naqueles, a fin de protexer a saúde humana, a sanidade animal e o medio ambiente.

Artigo 2. Definicións.

A efectos deste Real Decreto, entenderase por:

a) Pensos: os produtos de orixe vexetal ou animal, en estado natural, frescos ou

conservados, e os derivados da súa transformación

b) Substancias indesexables: calquera substancia ou produto, con excepción de

axentes patóxenos, presentes no produto destinado á alimentación animal e

que constitúe un perigo potencial para a saúde humana, a sanidade animal

ou para o medio ambiente, ou que pode ser prexudicial para a produción

gandeira.

Artigo 3. Requisitos da circulación de produtos destinados á alimentación animal.

1. Só poderán poñerse en circulación ou utilizarse os produtos destinados á alimentación

animal que sexan sans, cabais e de calidade comercial e que, usados correctamente, non

entrañen ningún risco para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio ambiente,

nin poidan ser prexudiciais para a produción gandeira. Así mesmo, só poderán entrar

desde terceiros países, para a súa utilización na Unión Europea, os produtos destinados á

alimentación animal que cumpran as mesmas condicións anteriores.

2. En particular, non poderán considerarse conformes ó disposto no apartado un os

produtos destinados á alimentación animal que presenten no seu contido substancias

indesexables ou non se axuste ós contidos máximos mencionados no anexo deste Real

Decreto.

Artigo 4. Obrigacións relativas ás substancias indesexables.

1. As substancias indesexables enumeradas no anexo desta norma unicamente poderán ser

toleradas nos produtos destinados á alimentación animal nas condicións que se

establecen no anexo.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

102

2. Co fin de reducir ou eliminar as fontes das substancias indesexables nos produtos

destinados á alimentación animal, o MARM, en cooperación cos operadores económicos

pertinentes, levará a cabo investigacións encamiñadas a determinar as citadas fontes

cando se rebasen os límites máximos establecidos e cando se detecten niveis máis

elevados desas substancias, tendo en conta os niveis de fondo.

As investigacións referidas no parágrafo anterior efectuaranse así mesmo cando,

unha vez fixados polas autoridades comunitarias os límites mínimos de intervención

aludidos na Directiva 2002/32/CE, se detecten, nos produtos para a alimentación animal,

substancias indesexables en niveis superiores ós límites citados.

3. Así mesmo o MARM coordinará as investigacións que, no ámbito das súas competencias,

efectúen as comunidades autónomas na materia referida no apartado anterior.

4. O MARM enviará, a través da canle correspondente, á Axencia Española de Seguridade

Alimentaria, á Comisión Europea e ós demais Estados membros calquera información

pertinente, así como as investigacións respecto da fonte e as medidas adoptadas para

reducir os niveis ou eliminar as substancias indesexables. Esa información remitirase no

marco do informe anual que se presentará á Comisión Europea conforme ó disposto no

Artigo 3.3 do Real Decreto 354/2002, salvo cando revista un carácter urxente para os

demais Estados membros, nese caso será enviada de inmediato.

Artigo 5. Prohibición de mesturas con fins de dilución.

Os produtos destinados á alimentación animal con contido de algunha substancia

indesexable sexa superior ó contido máximo fixado no anexo, non poden mesturarse, a

efectos de dilución, co mesmo produto ou con outros produtos destinados á alimentación

animal.

Artigo 6. Contido en substancias indesexables dos pensos complementarios.

Os pensos complementarios, na medida en que non existen disposicións específicas

que lles sexan aplicables, non poden presentar, habida conta da proporción que de eles se

prescribe para unha ración diaria, substancias indesexables, das enumeradas no anexo, en

contidos superiores ós fixados para os pensos completos.

Artigo 7. Medidas excepcionais.

1. Se, en razón da aparición de novos datos ou da nova valoración dos existentes, se tiveran


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

103

motivos fundados para considerar que algún dos contidos máximos fixados no anexo ou

algunha substancia indesexable non mencionada no anexo presenta un perigo para a

saúde humana, a sanidade animal ou para o medio ambiente, procederase a ditar polo

MARM, previo informe preceptivo da Axencia Española de Seguridade Alimentaria, a

correspondente orde mediante a que, de forma provisional, e en tanto non se

pronuncien ó respecto as autoridades comunitarias, reducirase o contido máximo

vixente, fixarase outro contido máximo ou prohibirase a presenza desa substancia

indesexable nos produtos destinados á alimentación animal.

2. As actuacións en aplicación do apartado anterior efectuaranse sen prexuízo da adopción

inmediata das medidas que a urxencia da situación requira, con obxecto de preservar a

saúde dos consumidores, das que se dará conta no acto ás unidades correspondentes do

Ministerio de Sanidade e Consumo.

3. O MARM, a través da canle correspondente, informará inmediatamente do decidido ós

demais Estados membros e á Comisión Europea precisando os motivos que teñan

xustificado tal decisión.

Artigo 8. Actuacións no caso de modificacións do anexo.

No caso de que, como consecuencia das correspondentes actuacións da Comisión

Europea, se modifique o anexo desta norma, ou se adopten criterios de aceptabilidade dos

procesos de descontaminación que se engadirán ós criterios previstos para os produtos

destinados á alimentación animal que teñan sido sometidos a eses procesos, levaranse a

cabo as medidas encamiñadas a garantir a correcta aplicación de calquera proceso que se

considere aceptable, así como a conformidade, respecto das disposicións contidas no

anexo, dos produtos destinados á alimentación animal descontaminados.

Artigo 9. Responsabilidade dos explotadores de empresas de pensos.

O Artigo 20 do Regulamento (CE) 178/2002, do Parlamento Europeo e do Consello,

do 28 de xaneiro de 2002, polo que se establecen os principios e os requisitos xerais da

lexislación alimentaria, créase a Axencia Europea de Seguridade Alimentaria e fíxanse

procedementos relativos á seguridade alimentaria, que contén determinadas obrigacións

para os explotadores de empresas de pensos, será de aplicación mutatis mutandi á materia

regulada neste Real Decreto.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

104

Artigo 10. Aplicación da norma ós alimentos destinados ó comercio exterior.

1. As disposicións contidas neste Real Decreto aplicaranse ós produtos destinados á

alimentación animal producidos na Unión Europea que se vaian a exportar a terceiros

países.

2. O disposto no apartado un non afectará á reexportación nin á reexpedición dos citados

produtos, que se realizará de acordo coas condicións establecidas no Artigo 12 do

Regulamento (CE) n° 178/2002.

Artigo 11. Réxime sancionador.

En caso de incumprimento do disposto neste Real Decreto, será de aplicación o

réxime sancionador previsto na Lei 8/2003, de 24 de abril, de Sanidade Animal, así como no

Real Decreto 1945/1983, de 22 de xuño, polo que se regulan as infraccións e sancións en

materia de defensa do consumidor e a produción agroalimentaria.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

105

ANEXOS

Parte A. Contido máximo.

Substancias indesexables (1)

Produtos destinados á alimentación animal (2)

Contido máximo en mg/kg (ppm) en pensos, referido a un contido de humidade do

12 % (3)

1. Arsénico (8) Materias primas para a alimentación animal, excepto: 2

Fariñas de herbas, de alfalfa e de trevo deshidratado, así como polpa desecada de remolacha azucreira e polpa desecada con adición de melazas de remolacha azucreira

4

Fariña de palmiste obtida por presión

Fosfatos e algas mariñas calcáreas 4 (9)

Carbonato cálcico 10

Óxido de magnesio 15

Pensos procedentes da transformación de peixes ou outros animais mariños

15 (9)

Fariña de algas mariñas e materias primas procedentes de algas mariñas

40 (9)

Pensos completos, excepto: 2

Pensos completos para peixes e pensos completos para animais de pel

6 (9)

Pensos complementarios, excepto: 4

Pensos minerais 12

2. Chumbo (a) Materias primas para a alimentación animal, excepto: 10

Forraxes verdes (*) 30 (e)

Fosfatos e algas mariñas calcáreas 15


Levaduras 5

Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos compostos de oligoelementos excepto:

100

Óxido de cinc 400 (e)

Óxido manganoso, carbonato de ferro, carbonato cúprico 200 (e)

Aditivos pertencentes ós grupos funcionais de ligantes ou aglomerantes e antiaglomerantes excepto:

30 (e)

Clinoptiolita de orixe volcánico 60 (e)

Premesturas 200 (e)

Pensos complementarios, excepto: 10

Pensos minerais 15

Pensos completos 5

3. Flúor (b) Materias primas para a alimentación animal, excepto: 150

Pensos de orixe animal, agás crustáceos mariños coma o krill 500

Crustáceos mariños coma o krill 3.000

Fosfatos 2.000


Óxido de magnesio 600


Su

4. Mercurio

5. Nitritos

6. Cadmio (c)

ubstancias indese(1)

)

exables Pro

Algas mariña

Vermiculita

Pensos comp

Con 4% de

Con > 4% de

Pensos com

Pensos comp

‐ Lactantes

‐ Outros

Pensos comp

Pensos comp

Pensos comp

Materias pri

Pensos prodoutros anim

Carbonato c

Pensos com

Pensos comp

Pensos com

Pensos comp

Fariñas de p

Pensos com

Pensos para paxaros e pe

Materias pri

Materias pri

Materias priexcepto:

Fosfatos

Aditivos pertoligoelemen

Óxido cúpricmanganoso

Aditivos pertaglomerante

Premesturas

Pensos mine

Con < 7 % de

Con 7 % d

Pensos comp

Outros pens

odutos destinado

as calcáreas

(E 561)

plementarios

e fósforo

e fósforo

pletos, excepto:

pletos para bovin

pletos para porco

pletos para aves

pletos para pitos

imas para a alim

ducidos medianteais mariños

álcico

pletos, excepto:

pletos para cans

plementarios, ex

plementarios par

eixe

pletos, excepto:

animais de compeixes ornamentai

mas para a alime

mas para a alime

mas para a alime

tencentes ó grupntos

co, óxido manganmonohidratado

tencentes ós grues e antiaglomera

s

erais

e fósforo

e fósforo

plementarios par

sos complementa

os á alimentación(2)

nos, ovinos e cap

os

de curral

entación animal,

e a transformació

e gatos

xcepto:

ra cans e gatos

pañía (con exceps)

entación animal d

entación animal d

entación animal d

po funcional dos c

noso, óxido de cin

pos funcionais deantes

ra animais de com

arios

n animal

rinos

, excepto:

n de peixe ou

ción dos

de orixe vexetal

de orixe diverso

de orixe mineral

compostos de

nc e sulfato

e ligantes ou

mpañía

Contido máxim(ppm) en pensun contido de

12 (3

1.000

3.000 (e)

500

125 por 1% de

150

30

50

100

350

250

0,1

0,5

0,3

0,1

0,4

0,2

60 (expresado sodio)

15 (expresado sodio)

1

2

2

10)

10

30 (e)

2

15 (e)

5

0,75 por 1% demáximo de 7,5

2

0,5

mo en mg/kg sos, referido a humidade do %

3)

fósforo

en nitrito de

en nitrito de

e fósforo cun 5

ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

106Estratexia Plus, S.L. | www.estratexiaplus.com

ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

107




12 % (3)

Pensos completos para bovinos, ovinos e caprinos, e pensos para peixes excepto:

1

Pensos completos para animais de compañía 2

Pensos completos para tenreiros, cordeiros e cabritos, e outros pensos completos

0,5

7. Aflatoxina B1 Todas as materias primas para a alimentación animal 0,02

Pensos completos para bovinos, ovinos e caprinos, excepto: 0,02

Pensos completos para gando leiteiro 0,005

Pensos completos para tenreiros e cordeiros 0,01

Pensos completos para porcos e aves de curral (excepto animais novos)

0,02

Outros pensos completos 0,01

Penso complementario para bovinos, ovinos e caprinos (excepto pensos complementarios para gando leiteiro, tenreiros e cordeiros)

0,02

Pensos complementarios para porcos e aves de curral (excepto animais novos)

0,02

Outros pensos complementarios 0,005

8. Ácido cianhídrico Materias primas para a alimentación animal, excepto: 50

Sementes de liño 250

Tortas de liño 350

Produtos de mandioca e tortas de améndoas 100


Pensos completos para pitos 10

9. Gosipol libre Materias primas para a alimentación animal, excepto: 20

Semente de algodón 5.000

Tortas de sementes de algodón e fariña de sementes de algodón

1.200


Pensos completos para bovinos, ovinos e caprinos 500

Pensos completos para aves de curral (excepto galiñas poñedoras) e tenreiros

100

Pensos completos para coellos e porcos (excepto leitóns) 60

10. Teobromina Pensos completos, excepto: 300

Pensos completos para bovinos adultos 700

11. Esencia volátil de mostaza Materias primas para a alimentación animal, excepto: 100

Torta de colza 4000 (expresado en isotiocianato de alilo)

Pensos completos, excepto: 150 (expresado en isotiocianato de alilo)

Pensos completos para bovinos, ovinos e caprinos (excepto animais novos)

1000 (expresado enisotiocianato de afilo)

Pensos completos para porcos (excepto leitóns) e aves de curral

500 (expresado en isotiocianato de alilo)

12. Viniltiooxazolidona Pensos completos para aves, excepto: 1000


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

108




12 % (3)

(Viniloxazolidina‐tiona) Pensos completos para aves poñedoras 500

13. Corniños de centeo (Claviceps purpurea)

Todos os pensos que conteñan cereais non moídos 1000

14. Sementes de malas herbas e froitos non moídos nin triturados que conteñan alcaloides, glucósidos ou outras substancias tóxicas, por separado ou en conxunto, a saber:

Todos os pensos 3000

a. Lolium temulentum L., 1000

b. Lollum remotum Schrank. 1000

c. Dantura stramonium L. 1000

15. Ricino Ricinus communis L. Todos os pensos 10 (expresado en cascas de ricino)

16. Crotalaria spp. Todos os pensos 100

17. Aldrín (g) Todos os pensos, excepto:Materias graxas e aceites

0,01(*****) 0,1 (*****)

18. Dieldrina (g) Pensos para peixes 0,02 (*****)

19. Canfecloro (toxafeno) ‐ suma dos conxéneres indicadores CHB 26, 50 e 62 (d)

Peixes, outros animais acuáticos, os seus produtos e subprodutos, excepto o aceite de peixe

0,02

Aceite de peixe (e) 0,2

Pensos para peixes (e) 0,05

20. Clordán (suma dos isómeros cis e trans e do oxiclordano, calculada en forma de clordán)

Todos os pensos, excepto: 0,02

Materias graxas e aceites 0,05

21. DDT (suma dos isómeros de DDT, TDE e DDE, calculada en forma de DDT)

Todos os pensos, excepto: Materias graxas e aceites 0,05 0,5

22. Endosulfán (suma dos isómeros alfa‐ e beta e do sulfato de endosulfán), expresado como endosulfán.

Todos os pensos, excepto: 0,1

Millo e produtos a base de millo derivados da súa transformación.

0,2

Sementes oleaxinosas e produtos derivados da súa transformación, excepto os aceites vexetais crus

0,5

Aceite vexetal cru 1,0

Pensos compostos para peixes 0,005

23. Endrín (suma do endrín e deltacetoendrín, calculada en forma de endrín)

Todos os pensos, excepto:Materias graxas e aceites

0,01 0,05

24. Heptacloro (suma do heptacloro e do heptacloroepóxido, calculada en forma de heptacloro)

Todos os pensos, excepto:Materias graxas e aceites

0,01 0,2

25. Hexaclorobenceno (HCB) Todos os pensos, excepto:Materias graxas e aceites

0,01 0,2

26. Hexaclorociclohexano (HCH)

26.1 isómeros alfa Todos os pensos, excepto: 0,02


26.2 isómeros beta Materias primas para a alimentación animal, excepto: 0,01


Pensos compostos, excepto: 0,01

Pensos compostos para gando leiteiro 0,005


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

109




12 % (3)

26.3 isómeros gamma Todos os pensos, excepto: 0,2


27a. Dioxina [suma de policlorodibenzo‐paradioxinas (PCDD) policlorodibenzofuranos (PCDF)] expresada en equivalentes tóxicos da Organización Mundial da Saúde (EQT‐OMS), utilizando os factores de equivalencia tóxica da mesma organización (FET‐OMS, 1997) (f)

Materias primas para a alimentación animal de orixe vexetal, excepto os aceites vexetais e os seus subprodutos.

0,75 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Aceites vexetais e os seus subprodutos 0,75 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Materias primas para a alimentación animal de orixe mineral 1,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Graxa animal, incluída a graxa de leite e a graxa de ovo 2,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Outros produtos de animais terrestres, incluídos o leite, os produtos lácteos e os ovos ou os ovoprodutos


Aceite de peixe 6,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Peixes, outros animais acuáticos, os seus produtos e subprodutos, excepto o aceite de peixe e os hidrolisatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa (****)


Hidrosilatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa


Os aditivos, arxilas caoliníticas, sulfato de calcio dihidratado, vermiculita, natrolita‐fonolita, aluminatos de calcio sintéticos e clinoptilolita de orixe sedimentario pertencentes ó grupo dos ligantes ou aglomerantes e antiaglomerantes


Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos compostos de oligoelementos


Premesturas 1,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

Pensos compostos, excepto os pensos para animais de peletería, de compañía e para peixes


Pensos para peixesAlimentos para animais de compañía


27b. Suma de dioxinas e de PCB similares ás dioxinas [suma de policlorodibenzoparadioxinas (PCDD), policlorodibenzofuranos (PCDF) e bifenilos policlorados (PCB)] expresada en equivalentes tóxicos da Organización Mundial da Saúde (EQTOMS), utilizando os factores de equivalencia tóxica da mesma organización (FET‐OMS, 1997) (f)

Materias primas para a alimentación animal de orixe vexetal, excepto os aceites vexetais e os seus subprodutos.

1,25 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Aceites vexetais e os seus subprodutos 1,5 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Materias primas para a alimentación animal de orixe mineral 1,5 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Graxa animal, incluída a graxa de leite e a de ovo 3,0 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Outros produtos de animais terrestres, incluídos o leite e os produtos lácteos, os ovos e os ovoprodutos


Aceite de peixe 24,0 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Peixes, outros animais acuáticos, os seus produtos e subprodutos, excepto o aceite de peixe e os hidrolisatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa (****)


Hidrosilatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

110




12 % (3)

Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos ligantes ou aglomerantes e antiaglomerantes


Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos compostos de oligoelementos


Premesturas 1,5 ng EQT PCDD/F‐PCB OMS/kg (**)

Pensos compostos, excepto os pensos para animais de peletería, de compañía e para peixes


Pensos para peixesAlimentos para animais de compañía


28. Albaricoque Prunus armeniaca L.

Todos os pensos

As sementes e froitos das especies correspondentes, así como os seus derivados procesados, poden estar presentes nos pensos só en cantidades mínimas, non determinadas cuantitativamente

29. Améndoa amarga Prunus dulcis (Mili.) D.A. Webb var. Amara (DC.) Focke (= Prunus amygdalus Barsch var. Amara (DC.) Focke)

30. Hayuco con casca Fagus silvatica L.

31. Camelina‐Camelina sativa (L.) Crantz

32. Mowrah, Bassia, Madhuca‐Madhuca longifolia (L.) Macbr. (=Bassia longifolia L. = Illiped malabrorum Eng.) Madhuca indica Gmelin (= Bassia latifolia Roxb.) = Illipe latifolia (Roscb.) F. Mueller)

33. Frailejón Jatropha presentes en os curcas L.

34. Crotón‐Croton tiglium L.

35. Mostaza india Brassica juncea (L.) Czern. e Coss ssp. itegrifolia (West) Thell.

36. Mostaza de Sarepta Brassuca hybcea (L.) Czern, e Coss, ssp. Juncea

37. Mostaza china Brassicajuncea (L.) Cezern e Coss ssp., juncea var. lutea Batalin

38. Mostaza negra Brassica nigra (L.) Koch

39. Mostaza abisinia (etíope) Brassica carinata A. Braun

(1) Pode disporse tamén un contido máximo de flúor igual a un 1,25% do contido de fosfato. (2) Contido de flúor por 1% de fósforo. (3) Pode disporse tamén un contido máximo de cadmio igual a 0,5 mg por 1% de fósforo. (4) Pode disporse tamén un contido máximo de cadmio igual a 0,75 mg por 1% de fósforo. (5) Concentracións do límite superior; as concentracións do límite superior calcúlanse dando por sentado que todos os valores das diferentes substancias afíns que estean por debaixo do límite de detección son iguais a este límite. (6) Estes contidos máximos revisaranse por primeira vez antes do 31 de decembro de 2004 á luz dos datos de que poida disporse nun futuro sobre a presenza de dioxinas e de PCB similares ás dioxinas, en particular para aplicarlle tamén a estes últimos os contidos máximos que se fixen, e, posteriormente, antes do 31 de decembro de 2006 a fin de reducir significativamente estes contidos máximos. (7) Eximirase deste límite máximo ó peixe fresco subministrado directamente e utilizado sen procesamento intermedio para a produción de pensos para animais de peletería, e aplicaráselle un nivel máximo de 4.0 ng EQT PCDD/F OMS/kg ó peixe fresco empregado para a alimentación directa dos animais de compañía, de zoolóxicos o de circos. Os produtos e as proteínas transformadas que se elaboraran a partir destes animais (de peletería, compañía, zoolóxicos ou circos) non poderán entrar na cadea alimentaria e prohíbese a súa utilización na alimentación de animais de granxa mantidos, cebados ou criados para a produción de alimentos. (8) Os niveis máximos refírense ó arsénico total. (9) Á petición das autoridades competentes, o operador responsable debe efectuar unha análise para demostrar que o contido de arsénico inorgánico é inferior a 2 ppm. Esta análise é especialmente importante no caso das algas da especie Hizikia fusiforme. (*) As forraxes verdes incluirán produtos destinados á alimentación animal como feo, ensilado, herba fresca, etc. (**) Concentracións do límite superior; as concentracións do límite superior calcúlanse dando por sentado que todos os valores das diferentes substancias afíns que estean por debaixo do límite de detección son iguais a este límite. (***) O contido máximo específico para as dioxinas (PCDD/F) segue sendo aplicable durante un período de tempo determinado. Durante este período temporal, os produtos destinados á alimentación animal mencionados no punto 27.a deben cumprir os contidos máximos de dioxinas e os contidos máximos da suma de dioxinas e PCB similares ás dioxinas.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

111

(****) O peixe fresco subministrado directamente e utilizado sen tratamento intermedio para a produción de pensos destinados a animais de peletería non está suxeito ó contido máximo, aínda que os contidos máximos de 4,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg de produto e 8,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg son aplicables ó peixe fresco utilizado para a alimentación directa dos animais de compañía, de zoolóxicos ou de circos. Os produtos e as proteínas transformadas que se elaboraran a partir destes animais (de peletería, compañía, zoolóxicos ou circos) non poden entrar na cadea alimentaria, e está prohibido utilizalos na alimentación de animais de granxa mantidos, cebados ou criados para a produción de alimentos. (*****) Só o combinado calculado en forma de dieldrina. (a) Os niveis máximos refírense a unha determinación analítica do chumbo na que a extracción se leva a cabo en ácido nítrico (5% p/p) durante 30 minutos a punto de fervor. Poden aplicarse procedementos de extracción equivalentes sempre que estivera demostrada unha eficacia de extracción semellante. (b) Os niveis máximos refírense a unha determinación analítica do flúor na que a extracción se leva a cabo en ácido clorhídrico 1 N durante 20 minutos a temperatura ambiente. Poden aplicarse procedementos de extracción equivalentes sempre que este demostrada unha eficacia de extracción semellante. (c) Os niveis máximos refírense a unha determinación analítica do cadmio na que a extracción se leva a cabo en ácido nítrico (5% p/p) durante 30 minutos a punto de fervor. Poden aplicarse procedementos de extracción equivalentes sempre que este demostrada unha eficacia de extracción semellante. (d) Sistema de numeración Parlar, co prefixo [CHB] o [No Parlar] ‐ CHB 26: 2‐endo,3‐exo,5‐endo,6‐exo, 8,8,10,10‐octaclorobornano ‐ CHB 50: 2‐endo,3‐exo,5‐endo,6‐exo, 8,8,9,10,10‐nonaclorobornano, ‐ CHB 62: 2,2,5,5,8,9,10,10‐nonaclorobornano, (e) O 31 de decembro de 2007 revisáronse os niveis a fin de reducir os niveis máximos. (f) FET fixados pola OMS a efectos da avaliación do risco para a saúde humana, baseados nas conclusións da reunión da OMS celebrada en Estocolmo (Suecia) do 15 ó 18 de xuño de 1997 (Van den Berg e outros, 1998). Factores de equivalencia tóxica (FET) para os PCB, PCDD e PCDF en seres humanos e animais. Environmental Health Perspectivas, 106(12), 775. (g) Nivel máximo de aldrín e dieldrina, só ou combinado, calculado en forma de dieldrín.

Conxéneres Valor FET Conxéneres Valor FET

Dibenzo‐P‐dioxinas (PCDD) PCB similares ás dioxinas

2,3,7,8‐TCDD 1,2,3,7,8‐PeCDD 1,2,3,4,7,8‐HxCDD 1,2,3,6,7,8‐HxCDD 1,2,3,7,8,9‐HxCDD 1,2,3,4,6,7,8‐HpCDD OCDD

1 1 0,1 0,1 0,1 0,01 0,0001

PCB no‐orto + PCB mono‐orto PCB no‐orto PCB 77 PCB 81 PCB 126 PCB 169

0,0001 0,0001 0,1 0,01

Dibenzofuranos (PCDF) PCB mono‐orto

2,3,7,8‐TCDF 1,2,3,7,8‐PeCDF 2,3,4,7,8‐PeCDF 1,2,3,4,7,8‐HxCDF 1,2,3,6,7,8‐HxCDF 1,2,3,7,8,9‐HxCDF 2,3,4,6,7,8‐HxCDF 1,2,3,4,6,7,8‐HpCDF 1,2,3,4,7,8,9‐HpCDF OCDF

0,1 0,05 0,5 0,1 0,1 0,1 0,1 0,01 0,01 0,0001

PCB 105 PCB 114 PCB 118 PCB 123 PCB 156 PCB 157 PCB 167 PCB 189

0,00010,0005 0,0001 0,0001 0,0005 0,0005 0,00001 0,0001

Abreviaturas utilizadas: T = tetra; Pe = penta; Hx = hexa; Hp = hepta; O = octa; CDD = clorodibenzodioxina; CDF= clorodibenzofurano; CB = clorobifenilo


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

112

PARTE B. LÍMITES DE INTERVENCIÓN.


Produtos destinados á alimentación animal

(2)

Límite de intervención referido a un produto

destinado á alimentación animal cun contido de humidade do 12 %

(3)

Observacións e información adicional (por exemplo, tipo de investigación que

se efectuará) (4)

1. Dioxinas [suma de policlorodibenzo‐para‐dioxinas (PCDD) e policlorodibenzofuranos (PCDF)] expresada en equivalentes tóxicos da Organización Mundial da Saúde (EQT‐OMS), utilizando os factores de equivalencia de toxicidade da mesma Organización (FET‐OMS, 1997) (*)

a) Materias primas para a alimentación animal de orixe vexetal e os seus subprodutos


Identificación da fonte de contaminación.Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala.

b) Aceites vexetais e os seus subprodutos.


Identificación da fonte de contaminación.Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala.

c) Materias primas para a alimentación animal de orixe mineral


Identificación da fonte de contaminación. Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala

d) Graxa animal, incluída a graxa de leite e a graxa de ovo


Identificación da fonte de contaminación. Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala

e) Outros produtos de animais terrestres, incluídos o leite, os produtos lácteos, os ovos e os ovoprodutos

0,5 ng EQT PCDD/F OMS/kg(**) (***)

Identificación da fonte de contaminación.Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala

f) Aceite de peixe 5,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de base nalgunhas zonas sitúase cerca do nivel de intervención ou é superior a este. Non obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc., con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para alimentación animal.

g) Peixes, outros animais acuáticos, os seus produtos e subprodutos, excepto o aceite de peixe e os hidrolisatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa.

1,0 ng EQT PCDD/F OMS/kg(**) (***)

En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de base nalgunhas zonas sitúase cerca do nivel de intervención ou é superior a este. No obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc., con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para alimentación animal.

h) Hidrolisatos de proteínas 1,75 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)

En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de base nalgunhas zonas sitúase cerca do nivel de intervención ou é superior a este. No obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

113



(2)



(3)


se efectuará) (4)

de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc., con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para alimentación animal.

i) Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos ligantes ou aglomerante e antiaglomerantes


Identificación da fonte de contaminación. Trala identificación da fonte, tomar as medidas apropiadas, se fora posible para reducila ou eliminala.

j) Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos compostos de oligoelementos



k) Premesturas 0,5 ng EQT PCDD/F OMS/kg (**) (***)


l) Pensos compostos, excepto os pensos para animais de peletería, de compañía e para peixes



m) Pensos para peixes. Alimentos para animais de compañía


En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de intervención ou é superior a este. No obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc. con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para a alimentación animal.

2. PCB similares ás dioxinas [suma de biferilos policlorados (PCBs) expresados en equivalentes tóxicos da Organización Mundial da Saúde (EQT‐=MS), utilizando os factores de equivalencia de toxicidade da mesma Organización (FET‐OMS 1977) ] (f)

a) Materias primas para a alimentación animal de orixe vexetal, excepto os aceites vexetais e os seus subprodutos

0,35 ng EQT PCDB‐OMS/kg (**) (***)


b) Aceites vexetais e os seus subprodutos

0,5 ng EQT PCB‐OMS/kg (**)(***)


c) Materias primas para a alimentación animal de orixe mineral

0,35 ng EQT PCB‐OMS/kg(**) (***)


d) Graxa animal, incluída a graxa de leite e a graxa de ovo

0,75 ng EQT PCB‐OMS/kg (**) (***)


e) Outros produtos de animais terrestres, incluídos o leite e os produtos lácteos, os ovos e os ovoprodutos

0,35 ng EQT PCB‐OMS/kg (**) (***)



ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

114



(2)



(3)


se efectuará) (4)

f) Aceite de peixe 14 ng EQT PCB‐OMS/kg (**)(***)

En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de intervención ou é superior a este. Non obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, ou orixe xeográfica, as especies de peixes, etc. con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para a alimentación animal.

g) Peixes, outros animais acuáticos, os seus produtos e subproductos, excepto o aceite de peixes e os hidroisatos de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa

0,35 ng EQT PCB‐OMS/kg(**) (***)

En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de intervención ou é superior a este. Non obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc. con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para a alimentación animal.

h) Hidrolisato de proteínas de peixe que conteñan máis dun 20% de graxa


En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de intervención ou é superior a este. Non obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc. con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para a alimentación animal.

i) Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos ligantes ou aglomerantes e antiaglomerantes



j) Aditivos pertencentes ó grupo funcional dos compostos de oligoelementos

0,35 ng EQT PCB‐OMS/kg (**) (***)


k) Premesturas 0,35 ng EQT PCB‐OMS/kg(**) (***)


l) Pensos compostos. Excepto os pensos para animais de peletería, de compañía e para peixes



m) Pensos para peixes. Alimentos para animais de compañía


En moitos casos pode que non sexa necesario investigar a fonte de contaminación, dado que o nivel de intervención ou é superior a este. Non


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

115



(2)



(3)


se efectuará) (4)

obstante, cando se supere o nivel de intervención convén rexistrar toda a información pertinente, como o período de mostraxe, a orixe xeográfica, as especies de peixes, etc. con vistas a futuras medidas destinadas a xestionar a presenza de dioxinas e compostos similares ás dioxinas nesas materias primas para a alimentación animal.

(*) FET fixados pola OMS a efectos da avaliación do risco para a saúde humana, baseados nas conclusións da reunión da OMS celebrada en Estocolmo (Suecia) do 15 ó 18 de xuño de 1997 (Van den Berg e outros, 1998). Factores de equivalencia tóxica (FET) para os PCB, PCDD e

PCDF en seres humanos e animais. Environmental Health Perspectives, 106(12), 775.

Conxéneres Valor FET Conxéneres Valor FET

Dibenzo‐P‐dioxinas (PCDD) PCB similares ás dioxinas

2,3,7,8‐TCDD 1,2,3,7,8‐PeCDD 1,2,3,4,7,8‐HxCDD 1,2,3,6,7,8‐HxCDD 1,2,3,7,8,9‐HxCDD 1,2,3,4,6,7,8‐HpCDD OCDD

1 1 0,1 0,1 0,1 0,01 0,0001

PCB no‐orto + PCB mono‐orto PCB no‐orto PCB 77 PCB 81 PCB 126 PCB 169

0,0001 0,0001 0,1 0,01

Dibenzofuranos (PCDF) PCB mono‐orto

2,3,7,8‐TCDF 1,2,3,7,8‐PeCDF 2,3,4,7,8‐PeCDF 1,2,3,4,7,8‐HxCDF 1,2,3,6,7,8‐HxCDF 1,2,3,7,8,9‐HxCDF 2,3,4,6,7,8‐HxCDF 1,2,3,4,6,7,8‐HpCDF 1,2,3,4,7,8,9‐HpCDF OCDF

0,1 0,05 0,5 0,1 0,1 0,1 0,1 0,01 0,01 0,0001

PCB 105 PCB 114 PCB 118 PCB 123 PCB 156 PCB 157 PCB 167 PCB 189

0,0001 0,0005 0,0001 0,0001 0,0005 0,0005 0,00001 0,0001

Abreviaturas utilizadas: T = Tetra; Pe = penta; Hx = hexa; Hp = hepta O = octa; CDD = clorocibenzodioxina; CDF = clorodibenzofurano; CB= clorobifenilo.

(**) Concentracións do límite superior; as concentracións do límite superior calcúlanse dando por sentado que todos os valores das diferentes substancias afíns que estean por debaixo do límite de detección son iguais a este límite.

(***) A Comisión Europea revisará eses niveis de intervención a máis tardar o 31 de decembro, de 2008, á vez que os contidos máximos para a suma de dioxinas e PCB similares ás dioxinas.

Notas: Anexo: Redacción segundo a Orde PRE/1809/2006, do 5 de xuño, pola que se modifica o anexo do Real Decreto 465/2003, de 25 de abril, sobre as substancias indesexables na alimentación animal, para incorporar a Directiva 2006/13/CE, da Comisión do 3 de febreiro de 2006. Anexo (puntos 2, 3 e 6): Redacción segundo a Orde PRE/1594/2006, de 23 de maio, pola que se modifica o anexo do Real Decreto 465/2003, do 25 de abril, sobre as substancias indesexables na alimentación animal. Anexo (puntos 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 e 26): Redacción segundo a Orde PRE/890/2007, do 2 de abril, pola que se modifica o anexo do Real Decreto 465/2003, do 25 de abril, sobre as substancias indesexables na alimentación animal.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

116

6.5 MARCO DOS CONTROIS OFICIAIS.

6.5.1 CONTROIS OFICIAIS.

A libre circulación de alimentos seguros e saudables constituíu un aspecto básico do

mercado interior da UE. Esta libre circulación de alimentos dentro do ámbito da UE só

resulta factible se os requisitos de seguridade aplicados non difiren significativamente entre

os EEMM, de aí que os órganos comunitarios veñan realizando unha intensa e continuada

acción de harmonización lexislativa nos aspectos relativos á hixiene dos alimentos, sanidade

animal e benestar animal.

A base actual dos controis oficiais está presentada no Regulamento 178/2002, no seu Artigo

17, no que se sinalan as distintas responsabilidades, por unha parte do operador económico e por

outra dos Estados membros.

O Regulamento sinala que é obrigación dos Estados membros velar por que se

cumpra a lexislación sobre pensos e alimentos e a normativa sobre saúde e benestar dos

animais, e facer o correspondente seguimento e verificar que os explotadores de empresas

cumpren os requisitos pertinentes desas normas en todas as etapas da produción, a

transformación e a distribución. Para iso deben organizarse controis oficiais.

Así mesmo, os Estados membros deberán regular as medidas e as sancións aplicables

ás infraccións da lexislación alimentaria e da lexislación relativa ós pensos. Esas medidas e

sancións deberán ser efectivas, proporcionadas e disuasorias.

Con posterioridade, ó 30 de abril de 2004 foi publicada no Diario Oficial da Unión Europea

un primeiro bloque de disposicións, que inclúen as seguintes:

• Regulamento nº 852/2004, relativo á hixiene dos produtos alimenticios.

• Regulamento nº 853/2004, polo que se establecen normas específicas de hixiene

dos alimentos de orixe animal.

• Regulamento nº 854/2004, polo que se establecen normas específicas para a

organización de controis oficiais dos produtos de orixe animal destinados ó

consumo humano.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

117

• Regulamento nº 882/2004, sobre os controis oficiais efectuados para garantir a

verificación do cumprimento da lexislación en materia de pensos e alimentos e a

normativa sobre saúde animal e benestar dos animais.

Como pode observarse neste desenvolvemento lexislativo, por unha parte

establécense as bases de hixiene dos produtos alimenticios nos Regulamentos 852/2004 e

853/2004 e por outra parte, establécense as normas dos controis oficiais nos Regulamentos

882/2004 e 854/2004, neste último exclusivamente para os produtos de orixe animal.

Desta forma, o control oficial presentado no Regulamento 178/2002 quedou

enmarcado e desenvolvido polo Rto 882/2004. Este Regulamento constitúe o novo marco

harmonizado do control oficial que se empezou a aplicar o 1 de xaneiro de 2006.

6.5.1.1 Organización dos controis oficiais. obrigacións das autoridades competentes.

Os controis oficiais defínense como «toda forma de control que efectúe a autoridade

competente ou a Comunidade para verificar o cumprimento da lexislación sobre pensos e

alimentos, así coma as normas relativas á saúde animal e o benestar dos animais».

O control oficial en España estrutúrase en dous niveis:

1. O control exercido polas Comunidades Autónomas. Competentes para o

control do comercio interno de produtos alimenticios (intercambio

intracomunitario), dentro das fronteiras comúns da Unión Europea.

2. O control exercido pola Administración Xeral do Estado, á que lle compete

nesta materia o control do comercio con terceiros países.

Por outra parte, a Comisión Europea, mediante as visitas de controis (controis in situ)

desenvolvido pola Oficina Alimentaria e Veterinaria (OAV) sobre os servizos de control

oficial, verifica a aplicación homoxénea en todos os Estados membros da lexislación

alimentaria común.

As bases sobre as que se asenta o modelo de control oficial son as seguintes:

• Débense efectuar con regularidade, baseados nos riscos e coa frecuencia apropiada.

Para establecer a frecuencia deberá terse en conta:

o os riscos identificados,


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

118

o o historial das empresas alimentarias,

o a fiabilidade dos autocontrois que xa se teñan realizado,

o calquera dato que puidera indicar incumprimento.

• Efectuaranse sen previo aviso, salvo en casos tales coma as auditorías, nas que será

necesaria a notificación previa á empresa alimentaria ou de pensos. Tamén se

poderán realizar controis oficiais ad hoc.

• Os controis deben realizarse en calquera das fases da produción, a transformación e

a distribución dos alimentos ou pensos e dos animais e produtos de orixe animal.

• Deben incluír ás empresas alimentarias e de pensos, actividade ou operación,

incluído o transporte, aplicados a pensos ou alimentos e de animais vivos.

O Regulamento fai especial fincapé na calidade dos controis, polo que establece que

se deberán facer:

• Con imparcialidade e coherencia

• Mediante procedementos documentados. Estes procedementos conterán

información e instrucións para o persoal que realice os controis oficiais

• Garantirán unha coordinación e cooperación eficaces e efectivas entre

administracións e unidades administrativas

• Con persoal suficiente que conte coa cualificación e experiencia adecuadas.

Ademais, o persoal que leve a cabo os controis oficiais non estará sometido a

ningún conflito de intereses.

Dous aspectos novidosos que inclúe o Regulamento son os seguintes:

• Realización de auditorías internas ou externas coa finalidade de asegurar que se

logran os obxectivos do Regulamento en canto á organización dos controis


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

119

• Posibilidade de delegación de tarefas específicas relacionadas cos controis oficiais a

un organismo de control particular, excepto as actuacións en caso de

incumprimento.

Ademais, os estados membros deberán posuír a capacidade xurídica necesaria para

efectuar os controis oficiais e tomar as medidas que se establecen na lexislación para lograr

a eficacia dos mesmos.

6.5.1.2 Actividades, métodos e técnicas de control oficial.

As tarefas relacionadas cos controis oficiais efectuaranse, en xeral, por medio de

métodos e técnicas de control adecuado, como son o control, a vixilancia, a verificación, a

auditoría, a inspección, a mostraxe e a análise.

Os controis oficiais de pensos e alimentos consistirán, entre outras, nas actividades

seguintes:

• O exame de todos os sistemas de control postos a punto polos explotadores de

empresas alimentarias e de pensos e dos resultados obtidos;

• A inspección de:

o Instalacións de produción primaria, empresas alimentarias e de

pensos, con inclusión das súas inmediacións, locais, oficinas, equipos,

instalacións, maquinaria e transporte, así como dos pensos e os

alimentos

o As materias primas, os ingredientes, os coadxuvantes tecnolóxicos e

outros produtos utilizados na preparación e fabricación de pensos e

alimentos

o Os produtos semielaborados

o O material e os obxectos que vaian estar en contacto cos alimentos

o Os produtos e os procesos de limpeza e mantemento, así coma os

praguicidas

o O etiquetado, a presentación e a publicidade

• A comprobación das condicións de hixiene nas empresas alimentarias e de pensos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

120

• A avaliación dos procedementos de boas prácticas de fabricación, prácticas

correctas de hixiene, boas prácticas agrícolas e HACCP, tendo en conta o emprego

de guías elaboradas de conformidade coa lexislación comunitaria

• O exame da documentación escrita e outros rexistros que poidan ser relevantes

para avaliar o cumprimento da lexislación sobre pensos ou a lexislación alimentaria

• Entrevistas cos explotadores das empresas alimentarias e de pensos e co seu

persoal

• A lectura dos valores rexistrados polos instrumentos de medición da empresa

alimentaria ou de pensos

• Controis realizados co propio instrumental da autoridade competente para verificar

as medicións realizadas polos explotadores da empresa alimentaria ou de pensos

• Calquera outra actividade requirida para garantir o cumprimento dos obxectivos do

presente Regulamento.

6.5.1.3 Controis oficiais sobre a introdución de pensos e alimentos procedentes de terceiros países.

Un aspecto específico contemplado na lexislación é a realización de controis oficiais

sobre a introdución de pensos e alimentos procedentes de terceiros países, establecendo

disposicións xerais tanto para os produtos de orixe animal coma os de orixe non animal.

Pero se é preciso matizar que o Regulamento 854/2004 contén disposicións específicas para

os controis dos produtos de orixe animal.

Os controis incluirán polo menos un control documental sistemático, un control de

identidade aleatorio, e, segundo proceda, un control físico.

Os controis físicos realizaranse cunha frecuencia que dependerá de:

• Os riscos asociados cos distintos tipos de pensos e alimentos

• O historial con respecto ó cumprimento dos requisitos do produto do terceiro país

de que se trate e do establecemento de orixe

• Os controis realizados polo explotador dunha empresa alimentaria ou de pensos

que importou o produto


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

121

• As garantías ofrecidas pola autoridade competente do terceiro país de orixe.

Á hora de organizar os controis oficiais os estados membros deberán designar puntos

concretos de entrada no seu territorio con acceso ás instalacións de control e esixir ós

explotadores de empresas alimentarias e de pensos responsables das partidas que lles

informen con antelación da chegada e a natureza dunha partida.

6.5.1.4 Plans plurianuais integrados de control ofic ial .

Segundo o Artigo 41 do Regulamento 882/2004 cada estado membro ten a

obrigación de preparar un único Plan Nacional de Control Plurianual Integrado, que deberán

aplicarse por primeira vez o 1 de xaneiro de 2007.

Cada Plan Nacional conterá información sobre:

• Os obxectivos estratéxicos do plan e a maneira en que as prioridades de control e a

asignación de recursos reflicten eses obxectivos

• A categorización do risco das actividades en cuestión

• A designación das autoridades competentes e as súas tarefas a nivel central,

rexional e local, así como sobre os recursos de que dispoñen

• A organización e xestión xeral dos controis oficiais a nivel nacional, rexional e local,

incluídos os controis oficiais en establecementos concretos

• Os sistemas de control aplicados nos distintos sectores e a coordinación establecida

entre os diferentes servizos das autoridades competentes responsables dos controis

oficiais neses sectores

• Se procede, a delegación de tarefas en organismos de control

• Os métodos que garantan o cumprimento dos criterios operativos recollidos no

Artigo 4 do Regulamento 882/2004.

• A formación do persoal que realiza os controis oficiais

• Os procedementos documentais

• A organización e o funcionamento de plans de emerxencia para as emerxencias

relacionadas coas enfermidades propagadas polos animais ou os alimentos, os


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

122

incidentes relacionados coa contaminación de pensos, alimentos e outros riscos

para a saúde humana

• A organización da cooperación e a asistencia mutua.

Finalmente, un aspecto destacado do control oficial é o papel verificador que ten a

Comisión europea a través da OVA. Expertos da Comisión realizarán auditorías xerais e

específicas nos Estados membros.

Organizaranse auditorías xerais e específicas en colaboración coas autoridades

competentes dos Estados membros. As auditorías efectuaranse de forma periódica. A súa

principal finalidade será:

• Verificar a aplicación do plan nacional de control plurianual, da lexislación sobre

pensos e alimentos e da lexislación sobre saúde animal e benestar dos animais.

Poderán incluír, cando proceda, inspeccións in situ dos servizos oficiais e das

instalacións relacionadas co sector auditado

• Verificar o funcionamento e a organización das autoridades competentes

• Investigar problemas importantes ou recorrentes dos Estados membros

• Investigar situacións de emerxencia, problemas emerxentes ou situacións novas dos

Estados membros.

A Comisión informará das conclusións de cada control efectuado. O seu informe

conterá, se procede, recomendacións dirixidas ós Estados membros para mellorar o

cumprimento da lexislación sobre pensos e alimentos e da normativa sobre saúde animal e

benestar dos animais.

6.5.2 LABORATORIOS DE ANÁLISES DE ALIMENTOS.

A lexislación alimentaria actual responsabiliza ás empresas alimentarias da

elaboración e posta no mercado de alimentos seguros. Para lograr este obxectivo as

empresas están obrigadas á creación e implantación de sistemas de autocontrol baseados

nos principios do sistema APPCC. A etapa de verificación recollida dentro dos principios do

sistema, así como certas comprobacións das especificacións de provedores deben realizarse

a través de apoio laboratorial.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

123

Por outra parte, a Administración Pública, a través do control oficial, realiza a

verificación do cumprimento da lexislación alimentaria por parte das empresas. Os recursos

que interveñen no control oficial son os veterinarios e farmacéuticos pertencentes ós

servizos oficiais así como o apoio analítico dos Laboratorios.

O Regulamento 882/2004 sinala entre as ferramentas do control oficial a toma de

mostras e a súa análise coma unha delas.

1. Laboratorio de Saúde Pública.

Os Laboratorios de Saúde Pública teñen como función dispor de servizos analíticos

que apoien o Control Oficial de Produtos Alimenticios mediante a realización de “probas

analíticas que, con significado sanitario, así como de contaminantes e nutrintes, se realicen

sobre alimentos, bebidas, augas de consumo e produtos con eles relacionados”.

Estes laboratorios son dependentes dos departamentos de saúde pública das

distintas Comunidades Autónomas.

2. Laboratorio de saúde alimentaria.

Os laboratorios de saúde alimentaria defínense como “centros de titularidade

pública, privada ou mixta que realicen, de forma exclusiva ou polivalente, análises e controis

con significado sanitario, así como de contaminantes e nutrintes, sobre alimentos, bebidas,

augas de consumo e produtos con eles relacionados”.

Todos os laboratorios de saúde alimentaria deberán obter a autorización

administrativa de funcionamento, antes do inicio das súas actividades.

Todos os Laboratorios autorizados que realicen análises con significado sanitario de

alimentos, bebidas, augas de consumo e produtos con eles relacionados, poderán ser

acreditados.

3. Laboratorios de autocontrol.

En contraposición á definición dada para os laboratorios de saúde alimentaria, un

laboratorio de autocontrol dunha empresa sería aquel pertencente a unha empresa que ten

como parte da súa tarefa a análise e non pode considerarse nin exclusiva nin polivalente,

senón que os ensaios que realiza son parte do proceso de produción, que é a actividade


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

124

única da empresa. O laboratorio exerce unha parte do autocontrol do proceso de produción;

é unha parte da empresa, como pode selo calquera outra.

6.5.2.1 Métodos oficiais recoñecidos.

A práctica totalidade das determinacións analíticas esixidas no ámbito

agroalimentario, contan con sistemáticas sancionadas pola Administración, en forma de

métodos oficiais de análise e/ou diagnóstico.

Os métodos oficiais de análise son os métodos ós que teñen que axustarse os

laboratorios de análise de alimentos, polo menos cando teñan que dar un resultado de

carácter oficial. Neles atópanse claramente definidos, a través de diferentes apartados,

todos e cada un dos pasos a seguir desde o tratamento da mostra hasta a obtención do

resultado final.

Adicionalmente, de non existir estes, e ós efectos de homologación dos resultados

obtidos, tanto o RD 1945/83 como o RD 1397/95 remiten ós métodos recomendados polos

organismos nacionais e/ou internacionais con implicación no ámbito agroalimentario.

6.5.2.2 Boas prácticas de laboratorio.

As boas prácticas de laboratorio refírense ós sistemas de organización e ás condicións

baixo as que os estudos se planifican, realizan, controlan, rexistran e presentan.

A súa definición e desenvolvemento están establecidas no Real Decreto 822/1993,

do 28 de maio, polo que se establecen os principios e boas prácticas de laboratorio e a súa

aplicación na realización de estudos non clínicos sobre substancias e produtos químicos.

Posteriormente, o Real Decreto 2043/1994, modificado mediante Orde Ministerial do

14 de abril de 2000, establece tanto os principios das BPL, como a mecánica da súa

inspección e verificación polas Administracións Públicas.

As boas prácticas de laboratorio esixen que o laboratorio dispoña dos seguintes

elementos:

• Programa de Garantía de Calidade.

• Instalacións, con condicións adecuadas en canto a dimensións, construción, deseño

e ubicación para satisfacer as esixencias dos estudos realizados.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

125

• Aparatos, materiais, reactivos xunto con rexistros de funcionamento, mantemento,

comprobación, calibración e validación, materiais e os reactivos químicos

etiquetados correctamente e almacenados ás temperaturas adecuadas, etc.

• Procedementos adecuados para o manexo e o control dos distintos sistemas

experimentais requiridos para os estudos realizados na instalación como, por

exemplo, os sistemas químicos e físicos, celulares e microbianos.

• Procedementos Normalizados de Traballo (PNT), escritos para todos os aspectos

importantes das actividades que realiza.

• Informes sobre os resultados do estudo, determinando se os informes finais se

elaboran en conformidade cos principios BPL

• Arquivo e conservación dos rexistros.

Cando o resultado da inspección e verificación de BPL sexa satisfactorio, a autoridade

competente por razón da materia (MARM, MISACO e órganos correlativos das CCAA)

certificará a declaración dun laboratorio que afirme que tanto os ensaios realizados, como o

propio laboratorio, son conformes ós principios de boas prácticas de laboratorio utilizando a

expresión “avaliación de conformidade de boas prácticas de laboratorio segundo o RD

2043/1994, sobre inspección e verificación de boas prácticas de laboratorio efectuado nas

datas adecuadas,...”.

6.5.2.3 Acreditación.

A acreditación consiste en que un organismo independente e capacitado para iso

(organismo ou entidade de certificación) garanta que o sistema de calidade que o laboratorio

se autoimpón se corresponde con algún dos modelos para asegurar a calidade definidos

polas normas ISO, EN e/ou UNE.

Segundo a lexislación comunitaria e española sobre control oficial (RD 1397/1995

polo que se aproban as medidas adicionais sobre o control oficial de produtos alimenticios):

“Os laboratorios, tanto públicos como privados, ós que se refire o art. 16 do RD

1945/1983 e a disposición adicional do RD 50/1993, poidan participar validamente no

control oficial dos produtos alimenticios, terán que cumprir os criterios xerais de

funcionamento dos laboratorios de ensaio establecidos na norma UNE 66501 completados


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

126

cos métodos de traballo normalizados e a verificación por sondaxe do seu cumprimento por

parte do persoal de garantía de calidade, de acordo cos principios 2 e 7 da OCDE de prácticas

correctas de laboratorio”.

A primeira guía internacional sobre competencia técnica de laboratorios foi a ISO/CEI

25. Posteriormente, por razóns políticas, económicas, etc, publícase en Europa a norma

equivalente EN 45001. En 1993 prodúcese a creación dunha única norma internacional, a

raíz do cal se elabora e aproba en xaneiro de 2000 a ISO 17025, de obrigado cumprimento ós

dous anos da súa publicación.

A norma ISO 17025 unificou internacionalmente os requisitos sobre competencia

técnica relativa a laboratorios de ensaio e calibración (ISO 25 + EN 45001) e eliminou as

dúbidas que tiñan moitos laboratorios sobre a conveniencia de acreditarse ou certificarse (o

seu cumprimento implica o cumprimento das ISO 9000).

Na disposición adicional terceira do RD 1397/1995 desígnase á Entidade Nacional de

Acreditación que se recoñeza como órgano para a avaliación de laboratorios públicos ou

privados que pretendan realizar controis oficiais de produtos alimenticios.

6.5.2.4 Laboratorios de referencia.

Os Laboratorios de Referencia, son a categoría á que se adscribirían aqueles

designados oficialmente pola autoridade administrativa competente, con carácter de centro

pericial, coordinador e supervisor. Os laboratorios de referencia poden selo a nivel

comunitario e nivel nacional.

A esta categoría, no caso español, pertencen o Centro Nacional de Alimentación en

Majadahonda (Madrid) dependente da Agencia Española de Seguridad Alimentaria e os

laboratorios Agroalimentario do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño

O Centro Nacional de Alimentación é centro de referencia para:

• Laboratorio Nacional de Referencia para a detección de residuos.

• Laboratorio Nacional de Referencia para a análise do leite e produtos lácteos.

• Laboratorio Nacional de Referencia para zoonosis transmisibles por alimentos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

127

• Laboratorio homologado polo Departamento de Agricultura de EE.UU. para a

investigación de Listeria monocytogenes e residuos en carne e produtos cárnicos

exportables a Estados Unidos.

A rede de laboratorios agroalimentarios está integrada por:

• O Laboratorio Arbitral Agroalimentario de Madrid.

• O Laboratorio Agroalimentario de Santander.

• O Laboratorio Agroalimentario de Granada (Santa Fe).

O Laboratorio Arbitral Agroalimentario de Madrid é laboratorio nacional de

referencia para metais pesados, residuos de praguicidas e para os controis da presenza de

restos ou produtos de animais, incluídas fariñas de carne e ósos en substancias destinadas á

alimentación de animais de produción, así como para produtos fitosanitarios.

6.5.2.5 Tomas de mostras de produtos alimenticios coa f in de analizar análises de laboratorio.

Na actualidade, o marco legal que regula o control oficial de produtos alimenticios é

o Regulamento 882/2004, sobre os controis oficiais efectuados para garantir a verificación

do cumprimento da lexislación en materia de pensos e alimentos e a normativa sobre saúde

animal e benestar dos animais, que se aplica desde o 1 de xaneiro de 2006.

O Regulamento dedica o Artigo 11 de modo específico a “Métodos de mostraxe e

análises”, sinalando que:

Os métodos de mostraxe e análises utilizados nos controis oficiais serán conformes

coa normativa comunitaria en vigor ou:

a) a falta desta normativa, coas normas ou protocolos internacionalmente

recoñecidos, por exemplo, os aceptados polo Comité Europeo de

Normalización (CEN), ou os aceptados na lexislación nacional, ou

b) a falta das anteriores, con outros métodos adecuados ó obxectivo perseguido

ou desenvolvidos de acordo con protocolos científicos.

O Regulamento non desenvolve como tal ningún método de mostraxe nin tampouco

fai referencia ó procedemento administrativo que trae consigo unha toma de mostras,


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

128

indicando unicamente que “as mostras deberán manipularse e etiquetarse de forma que se

garanta a súa validez legal e analítica”.

En España a regulación administrativa da toma de mostras por parte do control oficial

realízase amparándose, a pesar da súa antigüidade, no Real Decreto 1945/1983 do 22 de

xuño, polo que se regulan as infraccións e sancións en materia de defensa do Consumidor e da

protección Agroalimentaria.

6.5.2.6 Procedemento administrativo a seguir na toma de mostras.

No que se refire ó tipo de mostras, é posible distinguir dous grandes bloques:

• Mostras prospectivas, destinadas a coñecer as características xenéricas dun

determinado produto, que carecen por si solas de valor legal e, por iso, non son

válidas a os efectos da inspección e controis oficiais.

• Mostras regulamentarias, obtidas seguindo o procedemento legalmente

establecido ó efecto, recollido no Real Decreto 1945/83, únicas válidas ós efectos

de inspección e controis oficiais.

Se as normas anteriores resultan aplicables a todo tipo de mostras, é imprescindible

sinalar que no caso específico das regulamentarias é preciso seguir unha sistemática

concreta, coa fin de que produzan efectos administrativos e legais válidos. Esta sistemática

atópase recollida no Real Decreto 1945/1983.

A toma de mostras constitúe un dos pasos legalmente previstos en materia de

defensa do consumidor e da produción agroalimentaria, polo que durante a súa práctica o

inspector ostenta o carácter de autoridade pública e o interesado (empresa) ten a obrigación

de acceder a ela e facilitala.

A toma de mostras apoiarase mediante acta formalizada, realizada por triplicado e

subscrita por: o propio inspector e o titular da empresa inspeccionada, o seu representante

legal, a persoa responsable ou, en ausencia dos anteriores, calquera membro da mesma. A

acta recollerá cantos datos e/ou circunstancias sexan necesarios para unha completa e

inequívoca identificación da mostra.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

129

De cada mostra obteranse tres exemplares homoxéneos, que serán debidamente

acondicionados, precintados, lacrados e etiquetados. En cada un de eles figurarán as firmas

dos intervintes no acto.

As mostras obtidas manteranse en depósito, existindo ó respecto dúas posibilidades

diferenciadas:

a) Se a empresa ou establecemento en que se levanta a acta é o fabricante,

envasador ou marquista do produto do que se obteñen as mostras, unha das

mostras, xunto con unha copia da acta realizada, entrégase ó interesado, ou

representante actuante, quen adquire, automaticamente, a obrigación de

conservala nas condicións adecuadas para o seu uso coma proba contraditoria

se fora precisa. As outras dúas mostras serán retiradas polo inspector, quen

manterá unha baixo a súa custodia, nas adecuadas condicións de

conservación, en tanto que remitirá a outra ó laboratorio oficialmente

designado para a práctica da análise inicial.

b) Se a empresa ou establecemento en que se levanta a acta e toma as mostras

é un mero distribuidor, ó titular da empresa só se lle fará entrega de unha

copia da acta, en tanto que das tres mostras obtidas, o inspector:

o retén unha baixo a súa custodia, convintemente conservada,

o remite outra ó laboratorio oficialmente designado para a práctica da

análise inicial,

o custodia a terceira que pon a disposición do fabricante, envasador ou

marquista (ou os seus delegados convintemente autorizados) para, se

fose necesario, realizar a análise contraditoria.

Se da análise efectuada se deduciran infraccións ás normas vixentes, procederase á

incoación do correspondente expediente sancionador. Neste punto da sistemática caben

dúas posibilidades:

a) O expedientado acepta os cargos que se deducen dos resultados analíticos, o

que permite a continuación do expediente.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

130

b) O expedientado non acepta os resultados da análise inicial, poderá solicitar ó

instrutor do procedemento sancionador a realización da análise contraditoria,

de acordo con unha das dúas posibilidades seguintes:

o O expedientado deberá designar, no prazo de cinco días hábiles desde

a notificación da análise inicial, un perito de parte para a práctica da

análise contraditoria, que se realizará no mesmo laboratorio, coas

mesmas técnicas e en presenza do técnico que realizou a análise

inicial.

o O expedientado deberá xustificar, no prazo de 8 días desde a

notificación da análise inicial, a remisión da mostra que obra no seu

poder a un laboratorio, oficial ou privado, no que en calquera caso se

procederá á análise usando as mesmas técnicas que no inicial. A

renuncia, expresa ou tácita, ó análise contraditorio, ou non

cumprimento dos prazos establecidos ou a non aportación da mostra

por parte do interesado, supoñen a aceptación dos resultados de

análise inicial.

Se existira un desacordo entre os resultados das análises inicial e contraditoria,

procederase á designación dun novo laboratorio para a práctica da análise dirimente, que

en todo caso terá carácter de urxente e definitivo.

Os gastos que se deriven pola realización da análise contraditoria serán por conta de

quen o promova; os orixinados pola realización das análises inicial e dirimente serán a cargo

da Empresa encausada, salvo que os resultados do dirimente rectifiquen os da análise inicial,

daquela ambos serán sufragados pola Administración.

Ó longo de calquera fase do procedemento descrito, e sempre que exista un risco

inminente para a saúde pública, as autoridades sanitarias poderán adoptar as medidas

preventivas que estimen adecuadas e proporcionadas a tal risco, como poden ser:

• Incautación ou inmobilización cautelar do produto.

• Suspensión do exercicio de actividades.

• Peche da empresa ou establecemento.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

131

• Intervención de medios materiais.

En xeral, poderanse adoptar todas aquelas medidas que se estimen sanitariamente

xustificadas e sen que poidan estenderse máis do estritamente necesario.

Hai que destacar que a toma de mostras é unha das ferramentas que a lexislación

pon en mans da autoridade sanitaria para levar a cabo a realización do control oficial de

produtos alimenticios.

A lexislación comunitaria sinala que “as mostras deberán manipularse e etiquetarse de

forma que se garanta a súa validez legal e analítica”. A manipulación e etiquetado das

mostras está regulamentado na lexislación española no RD 1945/1983, polo que se regulan

as infraccións e sancións en materia de defensa do consumidor e da produción agro‐

alimentaria. Este Real Decreto xunto coa Lei 30/1992, de procedemento administrativo,

trata de protexer tanto a defensa da saúde dos consumidores, como o interese dos

interesados.

6.5.3 PLAN NACIONAL PARA A INVESTIGACIÓN DE RESIDUOS EN ANIMAIS E OS SEUS PRODUTOS (PNIR).

O uso de medicamentos veterinarios e concretamente de medicamentos

antiinfecciosos é unha práctica moi habitual na cría de gando moderna independentemente

do que se podería considerar un tratamento terapéutico.

O importante proceso de intensificación gandeiro iniciado no ano 1960 conduciu,

entre outras cousas ó emprego de substancias que podían mellorar os rendementos de

forma drástica como por exemplo Antibióticos con efecto promotor do crecemento.

Ademais, tamén se desenvolveron todo un conxunto de substancias que ben a través do

alimento ou ben a través de tratamentos sistémicos melloraban a eficiencia da alimentación

ademais de favorecer a conformación e o rendemento a canal dos animais de abasto,

aumentando polo tanto a produción mantendo uns custos razoables. Na década dos anos

setenta entrouse nunha fase de uso intenso e continuo de todo un conxunto de substancias

con repercusións sanitarias que non estaban debidamente contrastadas.

Todo tratamento farmacolóxico leva aparellada unha metabolización progresiva do

fármaco administrado ó animal e polo tanto a xeración de metabolitos que poden persistir

durante un lapso maior ou menor de tempo nos tecidos dos animais e nos seus produtos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

132

A presenza de residuos dos medicamentos en alimentos de orixe animal, debida á

mala utilización ou a erros na xestión da práctica gandeira pode ter tres tipos de

consecuencias.

a) Para a saúde pública, debido a que numerosos metabolitos poden ser tóxicos

para as persoas que inxiren os alimentos, por exemplo, ó comezo dos anos 90

houbo en España 135 casos de intoxicación aguda por consumo de fígado con

residuos de clembuterol, ou poden, coma no caso dos antibióticos, provocar a

aparición de resistencias microbianas non desexadas.

b) Para a industria agroalimentaria, para a que a industria láctea é a máis

afectada xa que os residuos de antibióticos poden alterar os procesos de

fermentación que interveñen na elaboración de iogures e queixos, mediante a

inhibición das fermentacións lácticas.

Durante a década dos oitenta e impulsada polas advertencias da comunidade

científica, a presión de asociacións de consumidores e grupos ecoloxistas ademais da presión

económica creada polos fortes excedentes producidos levaron ás administracións públicas a

comezar unha etapa de aplicación de medidas restritivas e prohibitivas en relación ó uso de

todas estas substancias e moitas máis coa fin de garantir a seguridade dos consumidores.

A Comunidade Europea tomou no ano 1990 a decisión de publicar o Regulamento

2377/90 sobre a Seguridade dos Residuos, que o xustifica en orde a protexer a saúde dos

consumidores de produtos de orixe animal. A través das Directivas 86/469/CEE e 96/23/CE

aprobouse o establecemento da vixilancia de residuos, de substancias de acción

farmacolóxica e de contaminantes do medio ambiente, primeiro en determinadas especias e

con posterioridade ó conxunto de produtos obtidos dos animais.

6.5.3.1 Marco legal na investigación de residuos en animais e os seus produtos.

Este plan xurde a raíz da publicación da Directiva 86/469/CEE que encarga ós Estados

membros a elaboración dun Plan Nacional que estableza a investigación de residuos en

animais e carnes frescas, como resposta á utilización de substancias xenobióticas con fins

zootécnicos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

133

O Plan Nacional de Residuos iníciase coa transposición da normativa europea

mediante o RD 1262/89, do 20 de outubro, polo que se establece o Plan Nacional de

Investigación de Residuos en Animais e Carnes Frescas.

Os obxectivos xerais destas disposicións eran:

• Restrinxir o número de substancias autorizadas como estimulantes da produción

gandeira, amparando o seu uso con fins terapéuticos / zootécnicos para algunhas

delas.

• Harmonizar sistemáticas de controis de residuos na UE.

• Potenciar o consumo de carne non tratada.

• Mellorar sistemas analíticos de detección de residuos.

No RD establécese que a execución do mesmo se realizará polos órganos

competentes das CCAA, a coordinación do mesmo no ámbito nacional realizarase por unha

Comisión Interministerial e fíxanse os produtos a investigar no anexo e os laboratorios de

referencia.

Durante os anos noventa mantivéronse numerosas conferencias sobre esta materia

no seo da comisión europea chegando a algunhas conclusións importantes:

• Detección frecuente en animais e os seus produtos de antibióticos, sulfonamidas e

anabolizantes e esporádica de antiparasitarios, metais pesados e praguicidas.

• Amplo uso nos EEMM de substancias prohibidas debido ás vantaxes produtivo

económicas que trae consigo e á facilidade de acceso a esas substancias debido ó

gran número de substancias, a falta de laboratorios preparados e falta de

coordinación entre organismos encargados do seu control.

En definitiva, a normativa vixente non supuña un medio realmente eficaz de control e

facíase necesaria a implementación de novas medidas que traerán consigo unha inspección

máis efectiva así coma unha coordinación eficiente nas actuacións de control.

Con estes obxectivos xerais promulgáronse dúas novas directivas:

• Directiva 96/22 e o RD 1373/97 polo que se prohibe o emprego de substancias de

efecto hormonal, tirostático e ß agonista na cría do gando.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

134

• Directiva 96/23 e o seu RD 1749/98 polo que se establecen medidas de control

aplicables a determinadas substancias e os seus residuos en animais vivos e os seus

produtos e polo que se asentan as bases do PNIR actualmente vixentes.

Aprobouse a Directiva 2003/74 e o seu RD 2178/2004 que actualiza a normativa

sobre prohibición de emprego de substancias hormonais, tirostáticas e ß agonista na cría do

gando.

Estas dúas últimas normas RD 1749/98 e RD 2178/2004 son a base legal actual do

Plan Nacional de Investigación de Residuos.

6.5.3.2 Plan nacional de investigación de residuos en animais e os seus produtos.

O Real Decreto 1749/1998 consta de sete capítulos, vinte e sete artigos, unha

disposición adicional, unha derogatoria, tres finais e seis anexos.

O obxectivo é o de establecer as medidas de control e a súa organización relativas ás

substancias ou ós seus metabolitos e ós grupos de residuos que lles poden ser administrados

ós animais. Aplicaráselle a calquera fase, tanto na elaboración dos produtos a administrar ós

animais vivos, como en calquera fase da obtención ou transformación dos produtos obtidos

dos mesmos.

Esta norma establece que a vixilancia da cadea de produción dos animais, así como

dos produtos primarios de orixe animal para a detección de residuos poderase realizar nos

animais vivos, os seus excrementos e líquidos biolóxicos, así coma en calquera órgano ou

tecido animal, produtos de orixe animal, pensos, auga para beber e outros compoñentes

utilizados na alimentación dos animais.

Desde 1999, mediante este Real Decreto, ampliouse ó control de animais e carnes de

calquera especie (especies maiores, coello, aves e caza) e, ademais, a outros produtos de

orixe animal coma o leite, os ovos, os produtos da acuicultura e o mel.

Como órgano de coordinación para a execución dos plans de vixilancia créase a

Comisión Nacional de Coordinación da Investigación e Control de Residuos ou Substancias en

Animais Vivos e os seus Produtos.

As disposicións máis relevantes son as seguintes:


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

135

a) Os EEMM deberán remitir para o seu estudo e aprobación pola Comisión

Europea ós respectivos plans de actuación dirixidos a detectar o emprego de

substancias prohibidas de efecto anabolizante, medicamentos veterinarios e

outros contaminantes, os laboratorios autorizados e as medidas previstas en

caso de infracción.

b) A responsabilidade xa non afecta só ó matadoiro, expándese ó sector

produtor (o 50% das mostras serán recollidas nas granxas), os gandeiros

comprométense a non usar substancias prohibidas, respectando as condicións

de uso estipuladas no seu caso referente a doses, especies, casos particulares

e períodos de espera. O matadoiro, o establecemento de primeira

transformación, pola súa parte aceptará só animais que respectaran os

períodos de espera rexeitando aqueles que presenten evidencias de

substancias prohibidas ou niveis de residuos superiores ós autorizados.

c) Os controis oficiais no marco do Plan levaranse a cabo en:

o Establecementos que poidan elaborar substancias prohibidas.

o Cadea de produción e distribución de alimentos para o gando.

o Cadea de produción animal e produtos básicos de orixe animal.

Retirándose do consumo todas as canles e produtos que conteñan substancias

prohibidas ou substancias por riba dos seus LMR.

d) Establécense dous tipos de substancias no Anexo I

o Efecto anabolizante e non autorizadas: Estilbenos e derivados,

antitiroideos, esteroides, hormonas sintéticas e substancias B

agonistas (non se admite LMR).

o Medicamentos veterinarios e outros contaminantes: Substancias

antimicrobianas, incluídas sulfamidas e quinolonas, outros

medicamentos veterinarios como tranquilizantes e antiparasitarios,

outras substancias e contaminantes ambientais (sometidos a LMR).

e) Establécense por outro lado as medidas a aplicar en caso de infracción. En

caso de confirmación de infracción establécese unha división entre casos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

136

leves e graves, o gandeiro custeará os gastos que as análises extras da

investigación ocasionen, pasará a formar parte do plan especial de

sospeitosos obxecto de seguimento intenso durante polo menos seis meses,

terá que facer, ademais, fronte ás sancións correspondentes por un lado

perda de axudas no marco da PAC e as derivadas do delito que supón para a

saúde pública a contravención da lexislación na materia que vai desde sanción

administrativa hasta sentencia penal e incluso cárcere por atentado contra a

saúde pública que é recollido polo código penal do 1995.

Procederase ademais á inmobilización cautelar de animais e produtos

sospeitosos e, en caso de confirmación, sacrificio e destrución in situ de

animais ou de produtos, o envío a unha planta autorizada (matadoiro ou

industria de subprodutos) co correspondente certificado sanitario que

especifique que os animais ou os produtos non son aptos para o consumo, o

matadoiro terá que tomar as medidas oportunas para evitar a contaminación

de carnes aptas (sacrificio ó final, limpeza posterior, etc.).

f) No plan tamén se recollen os laboratorios nacionais de referencia aprobados

pola comisión que serán responsables de grupos específicos de substancias e

especies animais especificadas no presente real decreto.

o Centro Nacional de Alimentación do Instituto Carlos III en

Majadahonda (Madrid).

o Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Santa Fe (Granada).

o Laboratorio de Sanidade e Produción Animal de Algete (Madrid).

o Laboratorio Arbitral Agroalimentario (Madrid).

Finalmente a Directiva 2003/74/CEE e o Decreto 2178/2004 que a traspón, tratan de

establecer novas previsións para acadar o nivel de seguridade desexado tendo en conta a

nova lexislación en materia de seguridade alimentaria (Regulamento 178/2002) e

actualizarase o réxime de infraccións e sancións de acordo á Lei 8/2003 de sanidade animal e

o Real Decreto 1449/98.

Os puntos máis relevantes do citado Real Decreto son:


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

137

• Clasificación das substancias en substancias prohibidas (anexo I A e anexo I B) e

substancias prohibidas de forma provisional anexo II.

• División clara entre o que é tratamento ilegal e tratamento autorizado relativo a

estas substancias con fins terapéuticos ou zootécnicos sempre que se respecten

determinados requisitos.

• Prohibición de posesión, administración e posta no mercado de substancias

prohibidas no presente real decreto, así coma de animais tratados de forma ilegal,

as súas carnes e produtos derivados.

• Obrigación de rexistro para as empresas que traballen na produción, manipulación,

distribución ou venda dos produtos autorizados. Rexistro de cantidade que entra

con data e provedores cantidades usadas e compradores coas súas datas de

expedición.

• Controis no marco do PNIR, sen previo aviso.

A modo de resumo, na actualidade, outros aspectos importantes do Plan Nacional de

Residuos non mencionados con anterioridade son os seguintes:

• Os operadores económicos deben autocontrolarse e corresponsabilizarse das súas

actuacións.

• Asignación de funcións decisorias ós veterinarios responsables de explotacións

gandeiras e de matadoiros.

• Imposición de sancións administrativas ós farmacéuticos e ós veterinarios por

neglixencia nas súas actuacións.

• Prohibir o tráfico e cesión de animais de unhas explotacións a outras.

• Os animais vivos que teñan sido tratados con substancias prohibidas deberán ser

sacrificados e considerados como material de alto risco.

• Novas pautas de investigación. Por exemplo, no caso de substancias non

autorizadas para bóvidos, polo menos o 50% das mostras deben obterse en

granxas.

• Limitar as indicacións terapéuticas dos agonistas para trastornos respiratorios.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

138

Desde a implantación do PNIR foise producindo unha diminución de casos positivos

de algunhas substancias e aumentando noutras, sendo este plan unha ferramenta moi eficaz

para analizar a evolución no uso de certas substancias prohibidas. Desde a súa aprobación

no 89 fóronse ampliando as especies e os produtos obxecto de control.

Desde 1997 tamén se garante a cooperación efectiva entre o MARM – MISACO e as

CCAA e se reparte a responsabilidade que xa non recae só no matadoiro senón tamén no

explotador primario de animais, para o que foron de inestimable axuda os novos sistemas de

trazabilidade nos sectores gandeiros.

Os controis fóronse adaptando á casuística dos resultados pasando de ser aleatorios

a estar máis dirixidos ó risco. Por outro lado avanzouse no réxime sancionador polo que as

infraccións de índole alimentaria que atenten contra a saúde pública serán incluso obxecto

de delito penal.

Finalmente, indicar que o Código Penal Español nunha modificación en 1995

introduce novos matices na tipificación dos delitos contra a saúde pública. No Art. 364

considera delito a administración ós animais de abasto de substancias non permitidas, ou en

doses superiores para os fins distintos ós autorizados.

Tamén indicar que recentemente se publicou o RD. 569/2009 que modifica o RD

2178 /2004 publicado no BOE o 9 de abril de 2009.

De tal forma que é o Real Decreto 562/2009, do 8 de abril, polo que se modifica o

Real Decreto 2178/2004, do 12 de novembro, polo que se prohibe utilizar determinadas

substancias de efecto hormonal e tireostático e substancias beta‐agonistas de uso na cría de

gando. É a norma que incorpora na actualidade ó noso ordenamento a Directiva 96/22/CE

do Consello, do 29 de abril de 1996, pola que se prohibe utilizar determinadas substancias

de efecto hormonal e tireostático e substancias beta‐agonistas na cría de gando, na versión

dada ó seu texto pola Directiva 2003/74/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 22 de

setembro de 2003.

Mediante a Directiva 2008/97/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 19 de

novembro de 2008, que modifica a Directiva 96/22/CE do Consello, pola que se prohibe

utilizar determinadas substancias de efecto hormonal e tireostático e substancias β‐

agonistas na cría de gando, limítase o ámbito de aplicación da Directiva que se modifica


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

139

exclusivamente ós animais destinados á produción de alimentos, e adáptase a definición de

tratamento terapéutico.

Así mesmo, mediante a Directiva 2008/97/CE do Parlamento Europeo e do Consello,

do 19 de novembro, prohíbese calquera uso do 17‐Beta‐Estradiol na produción de animais

destinados á produción de alimentos.

Procede, polo tanto, a incorporación ó noso ordenamento da mencionada Directiva

2008/97/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 19 de novembro de 2008, a través da

correspondente modificación do Real Decreto 2178/2004, do 12 de novembro.

REDE DE ALERTA PARA OS PENSOS.

A alimentación animal constitúe un elo esencial na cadea alimentaria con enorme

transcendencia á hora de garantir a seguridade alimentaria, no que conflúen numerosas

actuacións administrativas, entre as que a comunicación de riscos, directos ou indirectos,

para a saúde humana, a sanidade animal e o medio ambiente, entre as autoridades

competentes, asociados ó consumo de pensos.

Con este fin o Artigo 50 do Regulamento (CE) nº 178/2002 do Parlamento Europeo e

do Consello, do 28 de xaneiro de 2002, polo que se establecen os principios e os requisitos

xerais da lexislación alimentaria, créase a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria e

fíxanse procedementos relativos á seguridade alimentaria, dispuxo a creación dun sistema

de alerta rápida para os alimentos e pensos coñecido polas siglas RASFF.

Por outro lado a lei 8/2003, do 24 de abril, de sanidade animal, no seu Artigo 9

dispón que as Administracións Públicas, no ámbito das súas respectivas competencias,

establecerán e desenvolverán, de forma coordinada, simulacros e exercicios de simulación

de emerxencias sanitarias, tanto empíricas como en escenarios reais.

Este Real Decreto 1471/2008, do 5 de setembro, polo que se establece e regula a

rede de alerta para os pensos, é, polo tanto, un complemento indispensable para asegurar o

mínimo común denominador establecido pola citada lei para garantir o perfeccionamento

das estruturas sanitarias ó tempo que se garante a adecuada coordinación entre as

autoridades competentes para cumprir coa obrigación derivada do Artigo 50 do


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

140

Regulamento (CE) nº 178/2002 do Parlamento Europeo e do Consello, do 28 de xaneiro de

2002, anteriormente citado.

Co fin de dar satisfacción ós obxectivos e obrigacións contemplados nas normas

arriba citadas, este Real Decreto contempla a posta en práctica de medidas apropiadas a

través da creación dun sistema de comunicación e intercambio de información entre as

autoridades competentes no sector da alimentación animal que permita o intercambio de

información para dar a coñecer a presenza de riscos asociados ós pensos que poidan afectar

á saúde humana, a sanidade animal e o medio ambiente, así como, a aprobación dun plan de

emerxencia para os pensos.

A comunicación dos riscos citados asociados ó consumo de pensos sustentaranse,

integraranse e transmitiranse a través da aplicación informática denominada Sistema

Informático de rexistro de establecementos na alimentación animal (SILUM), establecido no

Real Decreto 821/2008, do 16 de maio, polo que se regulan as condicións de aplicación da

normativa comunitaria en materia de hixiene dos pensos e se establece o rexistro xeral de

establecementos no sector da alimentación animal.

Entre os aspectos máis importantes cabe destacar:

Artigo 1. Obxecto.

Este Real Decreto ten por obxecto establecer e regular a Rede de alerta para os pensos,

formada pola Rede de alerta rápida e o Plan de emerxencia na alimentación animal.

Artigo 3. Rede de alerta rápida para os pensos.

1. Establécese un sistema nacional de intercambio rápido de información, en forma de rede

entre as autoridades competentes e o Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e

Mariño, coa finalidade de facilitar unha comunicación e intercambio rápido de

información de aquelas actuacións que se adopten en caso de riscos graves, directos ou

indirectos, para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio ambiente, derivados de

calquera produto para a alimentación animal.

2. As autoridades competentes, ante a existencia de unha situación de risco de

conformidade co apartado anterior, deberán comunicar, á maior brevidade posible, ó


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

141

Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño, a través da Dirección Xeral de

Recursos Agrícolas e Gandeiros, polo menos, o seguinte:

a) Toda medida que teñan adoptado, en especial aquelas que supoñan unha

limitación, restrición ou paralización das actividades dos establecementos das

empresas de pensos.

b) Os requirimentos que lles teñan dirixido ós explotadores de empresas de pensos,

sempre que estes inclúan unha recomendación da forma en que o órgano

administrativo competente entende que debe ser subsanado o incumprimento

que xerara o risco.

c) As actuacións voluntarias que teñan emprendido os explotadores de empresas de

pensos que vaian máis alá dos deberes impostos pola normativa aplicable no

marco das medidas emprendidas ante a presenza dun risco directo, ou indirecto,

para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio ambiente, derivados de

calquera produto para a alimentación animal.

d) Toda aquela información que permita realizar a trazabilidade do produto e

determinar a orixe do risco para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio

ambiente, contendo como mínimo, o seguinte:

• A información que permita identificar o penso.

• Unha descrición do risco e os resultados de toda proba ou análise e as súas conclusións, que permitan avaliar a súa importancia.

• Segundo o que proceda, o carácter e a duración das medidas administrativas de reacción adoptadas.

• A información que se posúe sobre as cadeas de comercialización e sobre a distribución do penso, en particular, nas comunidades autónomas e os países de destino e orixe.

• Toda a información pertinente que, no seu caso, se teña podido obter do posuidor, produtor ou distribuidor do penso.

A comunicación irá acompañada dunha explicación pormenorizada das razóns da

actuación emprendida polas autoridades competentes.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

142

Artigo 4. Comunicación das medidas adoptadas no marco dos controis oficiais.

1. Cando as autoridades competentes adopten algunha das medidas previstas no

Regulamento (CE) nº 882/2004 do Parlamento Europeo e do Consello, do 29 de abril de

2004, sobre os controis oficiais efectuados para garantir a verificación do cumprimento

da lexislación en materia de pensos e alimentos e a normativa sobre saúde animal e

benestar dos animais, ou outras que supoñan unha restrición da posta no mercado dos

pensos e proceda a súa notificación a través da rede de alerta ou outra norma específica

prescriba esta notificación, as comunicarán ó Ministerio de Medio Ambiente, e Medio

Rural e Mariño, a través da Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros, coa maior

brevidade posible. No caso de que o risco detectado sexa grave, a comunicación

efectuarase de forma inmediata. Tamén se comunicará calquera modificación ou o

levantamento das medidas adoptadas.

2. A Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros poderá solicitar ó órgano que remitiu

a comunicación as aclaracións, subsanacións ou informacións adicionais necesarias.

Artigo 5. Outras comunicacións.

1. Sen prexuízo do previsto nos Artigos 3 e 4, tamén deberá comunicarse calquera

circunstancia ou dato adicional que se manifeste con posterioridade á primeira

comunicación, en particular, a modificación, suspensión ou levantamento das medidas

adoptadas no seu momento e as razóns que levaron a iso ou o achado de novos lotes.

2. Así mesmo, as autoridades competentes poderán tamén comunicar os datos de que

dispoñan sobre a existencia dun risco, explicando, no seu caso, os motivos por os que

non adoptaran ningunha medida.

Artigo 6. Comunicación ás autoridades competentes e á Unión Europea.

1. O Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño a través da Dirección Xeral de

Recursos Agrícolas e Gandeiros, tras recibir as informacións que se citan no Artigo 3.2 e

Artigo 5, transmitiranas inmediatamente ó resto de autoridades competentes e no caso

de que tivera ou puidera ter un risco grave, directo, ou indirecto para a saúde humana, á

Agencia Española de Seguridad Alimentaria y Nutrición.

Se o risco tivera implicacións para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio

ambiente, ou puidera resultar de interese o seu coñecemento no ámbito da Comunidade

Europea, transmitiralla á Comisión Europea a través da Rede de alerta para os alimentos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

143

e pensos (RASFF), de conformidade co disposto no artigo 50 do Regulamento (CE) nº

178/2002 do Parlamento Europeo e do Consello, do 28 de xaneiro de 2002, polo que se

establecen os principios e os requisitos xerais da lexislación alimentaria, se crea a

Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria e se fixan procedementos relativos á

seguridade alimentaria.

2. Así mesmo, o Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño a través da

Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros trasladará ás autoridades

competentes das comunicacións procedentes da Comisión Europea a través da RASFF,

velando pola integridade das mesmas.

3. As autoridades competentes comunicarán inmediatamente á Dirección Xeral de Recursos

Agrícolas e Gandeiros, para o seu traslado á Comisión Europea, se o produto foi

comercializado no seu territorio, as medidas que, no seu caso, tivesen adoptado ou

prevén adoptar e toda información complementaria que teñan obtido ó respecto.

Artigo 7. Plan de emerxencia para a alimentación animal.

1. A Comisión Nacional de Coordinación en Materia de Alimentación Animal prevista no

Artigo 9 do Real Decreto 1144/2006, do 6 de outubro, polo que se regulan as

condicións de aplicación da normativa comunitaria en materia de hixiene dos pensos,

elaborará un plan de emerxencia para a alimentación animal e nel describiranse as

medidas que deberán aplicarse sen demora cando se detecte que un penso entraña

riscos directos, ou indirectos, para a saúde humana, a sanidade animal ou o medio

ambiente, así como os circuítos de transmisión da información.

2. Así mesmo, a Comisión Nacional de Coordinación en Materia de Alimentación Animal

revisará o plan referido no apartado anterior, á vista das necesidades presentadas, en

particular en función da evolución das estruturas implicadas nos controis e da

experiencia adquirida.

3. O Ministerio de Medio Ambiente, e Medio Rural e Mariño comunicará á Comisión

Europea, a través da canle correspondente, o plan de emerxencia para a alimentación

animal.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

144

Artigo 8. Coordinación.

1. O responsable da coordinación da Rede de alerta para os pensos é o Ministerio de Medio

Ambiente, e Medio Rural e Mariño, a través da Dirección xeral de Recursos Agrícolas e

Gandeiros.

2. O Director Xeral de Recursos Agrícolas e Gandeiros será o punto de contacto da RASFF en

España para os pensos.

3. Cada autoridade competente comunicaralle á Dirección Xeral de Recursos Agrícolas e

Gandeiros o punto de contacto único do sistema de alerta para os pensos, que designe a

tal efecto, así coma os mecanismos que estableza para garantir a súa dispoñibilidade

permanente.

4. Na aplicación informática denominada Sistema Informático de rexistro de

establecementos na alimentación animal (SILUM) residirán as actuacións e demais datos

que deban compartir os membros que compoñen a rede de alerta para os pensos.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

145

7.‐ CONDUTAS RESTRITIVAS DA COMPETENCIA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Recóllese neste epígrafe unha análise das condutas e feitos que poden ser restritivos

da libre competencia no mercado da alimentación animal en Galicia.

Figura 7.1 Condutas restritivas da competencia


A Lei 15/2007, do 3 de xullo, de Defensa da Competencia no seu artigo 1 refírese ás

condutas colusorias como:

“Prohíbese todo acordo, decisión ou recomendación colectiva, ou práctica concertada

ou conscientemente paralela, que teña por obxectivo, produza ou poda producir o efecto de

impedir, restrinxir ou falsear a competencia en todo ou parte do mercado nacional e, en

particular, os que consistan en:

• A fixación, de forma directa ou indirecta, de prezos ou de outras condicións

comerciais ou de servizo.

• A limitación ou o control da produción, a distribución, o desenvolvemento

técnico ou as inversións.

1. CONDUTAS COLUSORIAS2. ABUSOS DE POSICIÓN DE DOMINIO3. ACTOS DESLEAIS CON AFECTACIÓN Ó INTERESE XERAL

Empresas ilegais/non autorizadasEmpresas que non cumpren a normativa laboral ou fiscalFixación de prezos ou condicións comerciaisFixación de prezos por debaixo do custeLimitacións da produciónVendas por debaixo do custeProhibicións de promocións ou ofertas para aumentar as vendasRepartición do mercadoRepartición das fontes de aprovisionamentoImposicións de compra dun produtoNegativas inxustificadas a satisfacer bens ou servizosContratos con termos confusosExixencias de contraprestacións gratuítasImposicións de prazos de cobro excesivos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

146

• O reparto do mercado ou das fontes de aprovisionamento.

• A aplicación, nas relacións comerciais ou de servizo, de condicións desiguais

para prestacións equivalentes que coloquen a uns competidores en situación

desvantaxosa fronte a outros.

• A subordinación da celebración de contratos á aceptación de prestacións

suplementarias que, pola súa natureza ou con arranxo ós usos de comercio,

non garden relación co obxecto de tales contratos.”

Da mesma forma, as prácticas de abusos de posición de dominio defínense no artigo

2 da Lei:

“Queda prohibida a explotación abusiva por unha ou varias empresas da súa posición

de dominio en todo ou en parte do mercado nacional, podendo consistir o abuso en:

• A imposición, de forma directa o indirecta, de prezos u outras condicións

comerciais ou de servizos non equitativos.

• A limitación da produción, a distribución ou o desenvolvemento técnico en

prexuízo inxustificado das empresas ou dos consumidores.

• A negativa inxustificada a satisfacer as demandas de compra de produtos ou

de prestación de servizos.

• A aplicación, nas relacións comerciais ou de servizos, de condicións desiguais

para prestacións equivalentes, que coloque a un competidor en situación

desvantaxosa fronte a outros.

• A subordinación da celebración de contratos á aceptación de prestacións

suplementarias que, pola súa natureza ou con arranxo ós usos de comercio

non garden relación co obxecto de ditos contratos.”


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

147

E o artigo 3 da Lei refírese ó falseamento da libre competencia por actos desleais con

afectación ó interese xeral:

“A Comisión Nacional da Competencia ou os órganos competentes das Comunidades

Autónomas coñecerán nos termos que a Lei establece para as condutas prohibidas, dos actos

de competencia desleal que por falsear a libre competencia afecten ó interese público.”

Enténdese, por exemplo, por actos desleais os seguintes:

• Actos de confusión ou engano

• Os obsequios, primas e supostos análogos

• Os actos de denigración, comparación ou imitación

• A explotación da reputación allea

• A violación de segredos

• A indución á infracción contractual

• A violación de normas

• A discriminación e dependencia económica

• A venda á perda

A través da consulta ás empresas das diferentes actividades (produtores de materia

prima, fabricantes de pensos, distribuidores, produtores gandeiros e produtores acuícolas)

recolléronse opinións sobre distintas situacións que se están a dar no mercado das

actividades de alimentación animal en Galicia e que restrinxen a competencia.

En xeral, e tal como se mostra na figura, as empresas do mercado da alimentación

animal enquisadas afirman que ocorren condutas restritivas da competencia no mercado da

alimentación animal cunha frecuencia relativamente baixa (media 2,39). Sen embargo, as

empresas consideran que existen algunhas empresas no mercado que non cumpren a

normativa laboral ou fiscal e, polo tanto, están incorrendo en condutas restritivas da

competencia. Da mesma forma, tamén son considerados como condutas restritivas da

competencia os acordos entre empresas para fixar prezos ou condicións comerciais e a

imposición de prazos de cobro excesivos. Cunha valoración inferior, considerando polo

tanto que case nunca ocorre, encóntrase a conduta restritiva de prohibición de realizar

promocións ou ofertas para aumentar as vendas. O resto de condutas restritivas da


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

148

competencia encóntranse preto da media e polo tanto son valoradas cunha frecuencia

relativamente baixa.

Figura 7.2 Condutas restritivas da competencia no mercado da alimentación animal en Galicia


As empresas enquisadas engadiron tamén algunhas situacións que, o seu criterio, ocorren con bastante frecuencia:

• Existencia de escaso control da calidade no mercado da alimentación animal.

• Aproveitamento por parte das empresas do descoñecemento técnico do

cliente.

• Existencia de etiquetados fraudulentos ou erróneos.

Non ocorrenunca

Ocorrepouco

Ocorrealgo

Ocorrebastante

Ocorremoito

2,39

Imposicións de prazos de cobro excesivos

Exixencias, por parte dos provedores, de contraprestacións gratuítas

Existencia de contratos cos subministradores con cuestións ou termos confusos

Negativas inxustificadas a satisfacer as compras de bens ou servizos

Imposicións de compra dun produto ao mercar outro que non garda relación

Acordos entre empresas competidoras para repartirse as fontes de aprovisionamento

Acordos entre empresas competidoras para repartirse o mercado

Prohibicións de realizar promocións ou ofertas para aumentar as vendas

Venda de produtos con prezo fixado por debaixo do custe

Acordos entre empresas para limitar a produción

Acordos entre empresas competidoras para fixar prezos por debaixo do custe

Acordos entre empresas para fixar prezos ou condicións comerciais

Existencia de empresas que non cumpren a normativa laboral ou fiscal

Existencia de empresas ilegais/non autorizadas


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

149

DIFERENZAS ENTRE AS EMPRESAS E OS AXENTES CONSULTADOS NAS CONDUTAS RESTRITIVAS DA COMPETENCIA

Na seguinte figura, compáranse as opinións sinaladas polas empresas e polos axentes

consultados, existindo algunhas diferenzas relevantes. Sinaláronse en cor vermello aquelas

condutas restritivas da competencia que foron valoradas polos axentes con moita máis

intensidade cás empresas. E en cor verde ó contrario, na que a valoración das empresas é

maior cós axentes.

As empresas consideran que ocorren con máis frecuencia que os axentes, os acordos

entre empresas competidoras para fixar prezos por debaixo do custe e a existencia de

empresas ilegais ou non autorizadas. Sen embargo, os axentes afirman que as imposicións

de prazos de cobro excesivos e a existencia de contraprestacións gratuítas por parte dos

provedores son máis frecuentes do que opinan as empresas.

Figura 7.3 Condutas restritivas da competencia no mercado da alimentación animal en Galicia –

comparación entre a opinión das empresas e dos axentes consultados


Non ocorrenunca

Ocorrepouco

Ocorrealgo

Ocorrebastante

Ocorremoito

2,39

Imposicións de prazos de cobro excesivos

Exixencias, por parte dos provedores, de contraprestacións gratuítas

Existencia de contratos cos subministradores con cuestións ou termos confusos

Negativas inxustificadas a satisfacer as compras de bens ou servizos

Imposicións de compra dun produto ao mercar outro que non garda relación

Acordos entre empresas competidoras para repartirse as fontes de aprovisionamento

Acordos entre empresas competidoras para repartirse o mercado

Prohibicións de realizar promocións ou ofertas para aumentar as vendas

Venda de produtos con prezo fixado por debaixo do custe

Acordos entre empresas para limitar a produción

Acordos entre empresas competidoras para fixar prezos por debaixo do custe

Acordos entre empresas para fixar prezos ou condicións comerciais

Existencia de empresas que non cumpren a normativa laboral ou fiscal

Existencia de empresas ilegais/non autorizadas

2,20

EMPRESASAXENTES


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

150

8.‐ CONDUTAS QUE LIMITAN A COMPETENCIA DINÁMICA NO MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL.

Neste epígrafe recóllense algunhas barreiras á entrada que actúan coma condutas

limitadoras da competencia no mercado da alimentación animal. Para iso, distinguíronse,

fundamentalmente, tres tipos de barreiras á entrada e que se desenvolven con máis

profundidade a continuación.

Figura 8.1 Condutas que limitan a competencia no mercado da alimentación animal en Galicia


BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO MARCO NORMATIVO

BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DE FACTORES ESTRUTURAIS•Dificultades administrativas•Altas especificacións técnicas•Tecnoloxías específicas•Elevadas inversións iniciais•Necesidade de alta capacitación do persoal•Existencia de economías de escala

BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO COMPORTAMENTO DOS INCUMBENTES•Existencia de clientes “cautivos”•Existencia de monopolios•Existencia de oligopolios•Existencia de grupos de empresas con poder de mercado•Existencia de empresas que sobreviven grazas ás axudas públicas•Existencia de empresas que utilizan prácticas de competencia desleal

OUTRAS BARREIRAS Á ENTRADA


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

151

8.1 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO MARCO NORMATIVO.

O longo do estudo fóronse recollendo a través das opinión de empresas e axentes

consultados, as barreiras á entrada que afectan ó mercado da alimentación animal e que

derivan do propio marco normativo. Das opinións que se recolleron, extráense as seguintes

conclusións:

• A propia normativa, en ocasións, e sobre todo no caso das pequenas

empresas, mingua a capacidade competitiva das empresas, debido ó volume

de normativa existente ó respecto. En ocasión, isto leva a producir enganos

ou fraudes para evitar o cumprimento da “excesiva” normativa.

• O marco normativo non limita en si á competencia das empresas pero si o

diferente grado de cumprimento, é dicir, cando non é equitativa para todos os

axentes involucrados nos procesos de alimentación animal, o que pode levar

ó engano, fraude ou mentira por parte das empresas.

• Os marxes impostos pola normativa referida á seguridade alimentaria fanse,

en ocasións, inviables (normativa PPC, de control, …).

• Unha apreciación importante ó respecto é que o incumprimento da normativa

por parte dalgunhas empresas que non constan nos rexistros das

administracións públicas, quedan fóra de calquera tipo de control.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

152

8.2 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DE FACTORES ESTRUTURAIS.

As barreiras á entrada derivadas de factores estruturais que as empresas galegas

consultadas consideran que existen, céntranse principalmente nas elevadas inversións

iniciais. É dicir, as empresas galegas consideran que ó desembolso que hai que realizar ó

inicio da actividade é elevado polo que o consideran unha importante barreira de entrada no

sector. Outra barreira destacable é a necesidade de dispor dunha alta capacitación do

persoal para o desempeño da actividade nas empresas do mercado de alimentación animal.

Cunha incidencia menor, aínda que tamén relevante no seu conxunto, son as altas

especificación técnicas necesarias para levar a cabo a actividade, así coma, a existencia de

economías de escala que limitan as posibilidades de entrada de novas empresas.

Por último, as dificultades administrativas e as tecnoloxías específicas do sector,

tamén son consideradas polas empresas enquisadas como barreiras de entrada ó mercado

de alimentación animal en Galicia.

Figura 8.2 Barreiras estruturais á entrada ó mercado da alimentación animal en Galicia


Existencia de economías de escala

Necesidade de alta capacitación dopersoal

Elevadas inversións iniciais

Tecnoloxías específicas

Altas especificacións técnicas

Dificultades administrativas

En desacordo Ni en desacordonin de acordo

De acordo

2,26


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

153

8.3 BARREIRAS Á ENTRADA DERIVADAS DO COMPORTAMENTO DOS INCUMBENTES.

Con respecto ás barreiras á entrada derivadas do comportamento das diferentes

partes que forman o mercado da alimentación animal, obsérvase na figura que as empresas

consultadas consideran que existen grupos de empresas con poder de mercado que limita á

entrada de novas empresas. Tamén afirman a existencia de empresas no mercado que

sobreviven grazas ás axudas públicas e a existencia de empresas no mercado da

alimentación animal que utilizan prácticas de competencia desleal e que polo tanto reduce

a libre competencia.

Non hai unha evidencia clara da existencia de monopolios, oligopolios ou de clientes

“cautivos”.

Figura 8.3 Barreiras á entrada ó mercado da alimentación animal en Galicia

derivadas do comportamento dos incumbentes


En desacordo Ni en desacordonin de acordo

De acordo

Existencia de empresas que utilizanprácticas de competencia desleal

Existencia de empresas quesobreviven grazas ás axudas públicas

Existencia de grupos de empresas conpoder de mercado

Existencia de oligopolios

Existencia de monopolios

Existencia de clientes “cautivos”

2,26


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

154

8.4 OUTRAS BARREIRAS Á ENTRADA.

Outras barreiras á entrada que non se recolleron nos epígrafes anteriores e que foron

especificamente sinaladas tanto polas empresas como polos axentes consultados, son as que

se indican a continuación:

• Existencia de cooperativas que exercen soamente coma grupos de compra.

• Madurez e recesión do mercado da alimentación animal.

• Existencia dunha maior concentración de empresas comercializadoras en

Galicia que no resto de España.

• Excesiva dependencia do exterior en materia de investigación,

desenvolvemento, tecnoloxía e de certas materias primas.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

155

DIFERENZAS ENTRE AS EMPRESAS E OS AXENTES CONSULTADOS NAS CONDUTAS LIMITADORAS DA COMPETENCIA

Na seguinte figura, compáranse as opinións sinaladas polas empresas e polos axentes

consultados con relación ás barreiras de entrada que afectan ó mercado da alimentación

animal, existindo algunhas diferenzas relevantes. Sinaláronse en cor vermello aquelas que

foron valoradas polos axentes con moita máis intensidade que as empresas. E en cor verde ó

contrario, na que a valoración das empresas é maior que os axentes.

Obsérvase que as empresas consideran de forma máis intensa que os axentes, a

existencia de monopolios no mercado da alimentación animal, a necesidade dunha alta

capacitación do persoal e a existencia de altas especificacións técnicas. Polo contrario, os

axentes difiren de forma significativa das empresas na existencia de clientes “cautivos”.

Figura 8.4 Barreiras á entrada ó mercado da alimentación animal en Galicia


Existencia de empresas que utilizanprácticas de competencia desleal

Existencia de empresas quesobreviven grazas ás axudas públicas

Existencia de grupos de empresas conpoder de mercado

Existencia de oligopolios

Existencia de monopolios

Existencia de clientes “cautivos”

Existencia de economías de escala

Necesidade de alta capacitación dopersoal

Elevadas inversións iniciais

Tecnoloxías específicas

Altas especificacións técnicas

Dificultades administrativas

2,26

Endesacordo

Ni en desacordonin de acordo

Deacordo

2,16

EMPRESASAXENTES


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

156

9.‐ REFLEXIÓNS DO GRUPO DE DEBATE.

A sesión do grupo de debate do “Estudo sobre o mercado da alimentación animal en

Galicia dende o punto de vista da competencia” tivo lugar o venres 19 de xuño de 2009, no

Hotel Puerta del Camino en Santiago de Compostela. Dita sesión enmárcase no proceso

participativo levado a cabo para o desenvolvemento do estudo, no que se involucraron e

participaron un grupo de axentes do ámbito empresarial e institucional relacionados coa

alimentación animal. Os obxectivos formulados na sesión do grupo de debate que durou

aproximadamente dúas horas e media foron:

• Contrastar os resultados obtidos nos procesos de consulta.

• Formular conclusións que contribuísen a mellorar a libre competencia no


A sesión de traballo desenvolveuse en tres partes:

Presentación xeral: indicáronse os principais obxectivos do estudo, a

estrutura do informe final, os métodos de estudo utilizados para levalo a cabo

(análise documental, consulta a empresas, consulta a axentes, grupo de

debate) e os resultados obtidos nos procesos de consulta.

Debate dos asistentes: iniciouse o debate sobre diferentes situacións de

condutas restritivas da competencia no mercado da alimentación animal en

Galicia e sobre algunhas barreiras á entrada limitadoras da competencia

dinámica.

Recomendacións do grupo de debate: por último, os asistentes sinalaron

unha serie de recomendacións para evitar, na medida do posible, prácticas

restritivas da competencia no mercado da alimentación animal en Galicia.

A continuación, recóllense os principais comentarios que xurdiron no grupo de

debate así como algunhas recomendacións importantes propostas polos propios axentes

asistentes.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

157

9.1 PRINCIPAIS COMENTARIOS DO GRUPO DE DEBATE.

• Con relación á existencia de contratos con subministradores con cuestións ou

termos confusos, comentouse que actualmente non existen “contratos

homologados” con criterios de calidade nas compras de materias primas como

sucede noutros países, aínda que se está traballando en elo dende a asociación de

comercializadores de cereais. Como consecuencia, é complicado exercer

reclamacións ó provedor cando non hai un contrato de calidade entre as partes e

cando soamente constan termos comerciais.

• Os asistentes están de acordo en que existen vendas de algúns produtos con prezo

por debaixo do custe. No mercado internacional existe unha lexislación

“antidumping” pero no ámbito estatal ou supraestatal como é a Unión Europea,

existen termos aduaneiros que son imposibles de regular. Sobre todo en

determinados períodos, detéctanse no mercado estratexias de penetración

baseadas na venda de pensos terminados por debaixo do custe.

• Os axentes coincidiron en que existen empresas que non cumpren a normativa

laboral ou fiscal, incidindo sobre todo no tema fiscal. A venda de produtos sen IVE

prodúcese, sobre todo, máis en mercados detallistas que de grandes volumes

(sendo tamén aplicable a outros sectores).

• Consideran que non existen empresas ilegais/non autorizadas. Máis que empresas

ilegais ou non autorizadas o que existe son determinadas empresas que en

determinadas situacións incorren en prácticas que rozan a ilegalidade.

• A administración pública ten un listado de empresas autorizadas que debido o novo

léxico da normativa (aplicación en xaneiro de 2006), pasaron a ser empresas de

pensos, cando antes non eran consideradas como tal. Por exemplo, distribuidores

de materias primas que antes non entraban na categoría de fabricantes de pensos

pasan a ser rexistradas como tal e, como consecuencia, teñen que cumprir

normativas similares ás das fábricas de pensos compostos. Esta nova normativa

provocou unha inercia moi grande na administración pública que fai que

determinados establecementos aínda non estean de todo controlados, sendo moi


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

158

complicado para a propia administración coñecer a todas as empresas vinculadas ó

penso e que non son propiamente fabricantes de pensos, como é o caso doutros

axentes implicados na cadea da alimentación animal: brokers, transportistas,

distribuidores, almacenistas, …

• Certas prácticas que atentan á libre competencia derivadas dalgunhas cooperativas

que ofrecen vantaxes a aqueles que están asociados á mesma, producindo un sesgo

moi importante na competencia e encubrindo unha certa posición de abuso de

dominio por parte da cooperativa fronte ós que non pertencen a ela. Ademais,

tamén se detectan, en determinadas situacións, prácticas de abuso de posición de

dominio da cooperativa sobre os propios cooperativistas, obrigando á compra dos

seus produtos.

• A Comisión Europea nas súas políticas sobre os OXM (Organismos Xeneticamente

Modificados), plasma nun informe científico sobre os marcadores xenéticos, que os

produtos transxénicos non son nocivos para a saúde. Tamén a Axencia Española de

Seguridade Alimentaria (AESA) do Ministerio de Sanidade e o Ministerio de Medio

Ambiente, que definen a política de OXM en España, non teñen argumentos

científicos para demostrar que os transxénicos provocan efectos adversos no

consumidor, medio ambiente ou nos animais. Pero a pesar de non ter argumentos

negativos sobre os OXM, a política europea é contraria á aceptación de materias

primas xeneticamente modificadas. Isto repercute negativamente no futuro

inmediato do mercado da alimentación animal e afecta á sostibilidade da gandería

en Galicia en dous sentidos. Por unha banda, os fabricantes europeos de produtos

para a alimentación animal ó non poder acceder ós mercados dos grandes

produtores mundiais de materias primas OXM (EE.UU, Brasil, Arxentina,…), verían

limitadas as posibilidades de abastecemento co conseguinte incremento de prezo

daquelas materias primas non tratadas xeneticamente. Por outra banda, ó mercado

europeo poderían entrar produtos de alimentación animal procedentes doutras

áreas xeográficas elaborados a partir de OXM, a un prezo moito menor, sen que as

autoridades sanitarias europeas poidan coñecer se eses produtos conteñen ou non

OXM e cumprindo os parámetros esixidos para a súa comercialización en Europa.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

159

• A utilización dos OXM é imparable xa que aumentan a produtividade, permite pór

en cultivo terras marxinais, asegura as colleitas independentemente das condicións

meteorolóxicas e melloran a seguridade alimentaria, polo que a súa non

autorización pola Unión Europea provoca unha barreira derivada principalmente de

que o mercado mundial non abastecerá o que Europa si autoriza.

• A lexislación alimentaria da Unión Europea é a máis restritiva do mundo e iso

produce que os custes de produción dos alimentos sexan os máis altos. A cuestión é

se o consumidor está disposto a soportar eses custes máis altos a cambio da política

restritiva da Unión Europea.

• O principal efecto contrario á libre competencia na alimentación provén dos efectos

dunha política agraria común tan restritiva para a Unión Europea que non permite

diferenciar a calidade do produto/alimento producido baixo esa política agraria

común, do alimento producido baixo outras políticas moitos menos restritivas e

cuns custes de produción moito máis baixos (efecto “dilución”).

• Existe un efecto distorsionador dos que teñen unha posición dominante no

mercado, que no caso do marco da alimentación animal está no aprovisionamento

de materias primas. É un mercado claramente dominado pola oferta e non pola

demanda.

• Posición dominante de determinadas empresas (operadoras, cooperativas) que

poden ocasionar que os que non entran dentro do seu ámbito, non poidan producir

cunha garantía mínima de subsistencia.

• Existe un exceso de operadores no sector da alimentación animal que dificulta a súa

ordenación por parte dos órganos competentes.

• Disparidade de criterio e control sobre os produtos de alimentación animal nas

diferentes comunidades autónomas en España que eleva os custes de produción.

Existen diferenzas na presión de cumprimento da normativa nas comunidades

autónomas que se fai sobre o sector e que van en contra da libre competencia, xa

que os produtores poden acceder á oferta procedente das comunidades autónomas

con menos “intensidade” de inspección a prezos máis baixos, en prexuízo daquelas

que se ven obrigadas a cumprir rigorosamente a normativa en vigor.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

160

9.2 RECOMENDACIÓNS DO GRUPO DE DEBATE.

LIÑAS DE PROPOSTAS DE MELLORA

1 Apostar por unha calidade diferenciada como vía para soster o mercado da

alimentación animal.

2 Propiciar fluxos de información entre o consumo e a produción para permitir

mellorar a competitividade do sector da alimentación animal.

3

Mellorar substancialmente o etiquetado do produto habilitando un sistema claro

no que entren outros conceptos que foron fundamentais á hora de producir

(exemplo: lugar de orixe). Propiciar que cando o consumidor adquira un produto

saiba o que está a mercar.

4

Por en marcha un proceso de información á sociedade/consumidor sobre as

repercusións dunha política errónea sobre a non autorización dos Organismos

Xeneticamente Modificados (OXM) na Unión Europea.

5

Maior control de irregularidades sobre todo no ámbito detallista en canto ó

etiquetado, peso, xestión de facturación, manipulacións, … que se escapan ó

control da administración.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

161

10.‐ PRINCIPAIS FONTES BIBLIOGRÁFICAS UTILIZADAS. Libros, monografías e outros:

• Acedo‐Rico González, J. “Seguridad alimentaria y fabricación de piensos

compuestos. Influencia da tecnología de fabricación y do diseño de fábricas”.

XVII Curso de Especialización FEDNA.

• Comisión das Comunidades Europeas. “Libro Blanco sobre Seguridad

Alimentaria”. Bruselas, 2000.

• Comisión das Comunidades Europeas. “Libro Blanco sobre seguridad

alimentaria”. Bruselas, 12.1.2000. COM (1999) 719 final (presentado pola

Comisión).

• Comisión das Comunidades Europeas. “Libro Verde sobre la protección dos

consumidores en la Unión Europea”. Bruselas, 2.10.2001. COM (2001) 531

final (presentado pola Comisión).

• Confederación de cooperativas agrarias de España. “Estudio sobre la

comercialización agroalimentaria en el sector cooperativo español”. Madrid,

2004.

• Consellería de Política Agroalimentaria e Desenvolvemento Rural. “O sector

da Alimentación Animal en Galicia”. Xunta de Galicia, ano 2002.

• Dijkhuizen, A. A. (2000). “2000 and beyond opportunities for the animal feed

industry”. In: P.C. Garnsworthy and J. Wiseman (Ed.), Recent Advance in

Animal Nutrition 2000. pp. 1‐10. Nottingham University Press, Nottingham,

UK.

• Eurostat, Statistical books. “Eurostat regional yearbook 2008”. Luxemburgo,

2008.

• Feed & Food. Statistical Yearbook . Federación Europea de Fabricantes de

Piensos Compuestos (FEFAC). Ano 2007.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

162

• Martín, M. “Tendencia futuras en la producción de piensos compuestos en

Europa”. XVIII Curso de especialización FEDNA. Barcelona, 4 e 5 de noviembre

de 2002.

• Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. “Las industrias alimentarias,

agrarias y forestales en España”. Fichero Coordinado de Industrias

Alimentarias, Agrarias y Forestales. Dirección General de Industria

Agroalimentaria y Alimentación. Subdirección General de industrias,

Comercialización y Distribución Agroalimentaria. Madrid, 2005.

• Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. “Libro Blanco da Agricultura y

el Desarrollo rural”. Secretaría General Técnica. Madrid, 2003.

• Organización Interprofesional Española da Alimentación Animal (INTERAL).

“Estudio de posicionamiento estratégico para el sector de alimentación

animal en el escenario actual”. Editorial Agrícola Española, S.A. Madrid, 2008.

• Wenk, C. (2000). Recent advances in animal feed additives such as metabolic

modifiers, antimicrobial agents, probiotics, enzymes and highly available

minerals ‐review‐. Asian‐Aus. J. Anim. Sci. 13 (1): 86‐95.

Normativa consultada:

• Lei 29/2006, de 26 de Xulio, de garantías e uso racional dos medicamentos e

produtos sanitarios e novos procedementos de autorización comunitarios.

BOE 27.7.2006.

• Lei 30/1992, de 26 de novembro, de réxime xurídico das administracións

públicas e do procedemento administrativo común. BOE nº 285, 27.11.1992.

• Lei 8 / 2003 de sanidade animal de 25 de abril. BOE 25.4.2003.

• Lei 9/2003, de 25 de abril pola que se establece o réxime xurídico da

utilización confinada, liberación voluntaria e comercialización de OXM e o seu

Regulamento de desenvolvemento. BOE nº 100 de 26.4.2003.

• Lei 9/2003, se establece o réxime xurídico da utilización confinada, liberación


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

163

voluntaria e comercialización de OXM. BOE 26.4.2003.

• OM 13/10/1996. Lista medicamentos de caixa de urxencia. BOE 20.11.1996.

• ORDEN PRE/1422/2004, modifica o Anexo do RD 465/2003. BOE 22.5.2004.

• Orden PRE/1490/2002, de 13 de xuño.


• ORDEN PRE/1809/2006, modifica o Anexo do RD 465/2003 (Corrección

errores BOE 13.6.06 e 25.2.09). BOE 10.6.2006.


• ORDEN PRE/890/2007 modifica o Anexo do RD 465/2003. BOE 7.4.07.

• Real Decreto 109/95, de 27 de xaneiro, sobre medicamentos veterinarios.

BOE 3.3.1995.

• Real Decreto 1144/2006, de 6 de outubro, polo que se regulan as condicións

de aplicación da normativa comunitaria en materia de hixiene dos pensos.

BOE nº 249 de 18.10.2006.

• Real Decreto 1205/2006, de 20 de outubro modifica o Real Decreto 56/2002

de 18 de xaneiro, polo que se regula a circulación e utilización de materias

primas para a alimentación animal e a circulación de pensos compostos. BOE

27.10.2006.

• Real Decreto 1246/2008, de 18 de xullo, polo que se regula o procedemento

de autorización, rexistro e farmaco‐vixilancia dos medicamentos veterinarios

fabricados industrialmente. BOE 11.8.08.

• Real Decreto 1262/89, de 20 de outubro, polo que se establece o Plan

Nacional de Investigación de Residuos en Animais e Carnes Frescas.

• Real Decreto 1373/97 polo que se prohibe o emprego de sustancias de efecto

hormonal, tirostático e ß agonista na cría do gando. BOE 30.8.97.

• Real Decreto 1397/1995 polo que se aproban as medidas adicionais sobre o

control oficial de produtos alimenticios. BOE nº 246 de 14.10.1995.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

164

• Real Decreto 1471/2008, de 5 de setembro, polo que se establece e regula a

rede de alerta para os pensos. BOE 16.9.08.

• Real Decreto 157/95, de 3 de febreiro, polo que se establecen as condicións

de preparación, de posta no mercado e de utilización dos pensos

medicamentosos. BOE 16.3.1995.

• Real Decreto 1749/98 polo que se establecen medidas de control aplicables a

determinadas sustancias e os seus residuos nos animais vivos e os seus

produtos e polo que se asentan as bases do PNIR actualmente vixentes. BOE

nº 188/1998 de 7.8.1998.

• Real Decreto 178/2004 de 30 de xaneiro polo que se aproba o Regulamento

xeral que desenvolve a Lei 9/2003 BOE 31.1.2004.

• Real Decreto 178/2004 do 30 de xaneiro, polo que se aproba o Regulamento

xeral para o desenvolvemento e execución da Lei 9/2003. BOE nº 42,

18.2.2004.

• Real Decreto 1945/1983 de 22 de xuño, polo que se regulan as infraccións e

sancións en materia de defensa do consumidor e da protección

agroalimentaria. BOE 15.7.1983.

• Real Decreto 2043/1994, modificado mediante Orden Ministerial de 14 de

abril de 2000, establece tanto os principios das BPL, como a mecánica da súa

inspección e verificación polas Administracións Públicas. BOE nº 281 de

24.4.1994.

• Real Decreto 2098/2004 de 22 de outubro, polo que se modifica o Real

Decreto 157/1995, de 3 de febreiro, polo que se establecen as condicións de

preparación, de posta no mercado e de utilización dos pensos

medicamentosos.

• Real Decreto 2178/2004 que actualiza a normativa sobre prohibición de

emprego de substancias hormonais, tirostáticas e ß agonista na cría do gando.

BOE 13.11.04.

• Real Decreto 254/2003 de 28 de febreiro, que incorporou ó ordenamento


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

165

xurídico interno a Directiva 2002/2 /CE do Parlamento Europeo e do Consello,

de 28 de xaneiro de 2002. BOE 1.3.2003.

• Real Decreto 465/2003, de 25 de abril, sobre as substancias indesexables na

alimentación animal. BOE 29.4.2003.

• Real Decreto 50/1993, de 15 de xaneiro, polo que se regula o control oficial

dos produtos alimenticios. BOE 11.2.1993.

• Real Decreto 56/2002, de 18 de xaneiro, polo que se regulan a circulación e

utilización de materias primas para a alimentación animal e la circulación de

pensos compostos. BOE 22.1.2002.

• Real Decreto 562/2009, de 8 de abril, polo que se modifica o Real Decreto

2178/2004, de 12 de novembro, polo que se prohibe utilizar determinadas

sustancias de efecto hormonal e tireostático e substancias beta‐agonistas de

uso na cría de gando. BOE 9.4.09.

• Real Decreto 821/2008 que regula as condiciones de aplicación da normativa

comunitaria en materia de hixiene dos pensos (CE) 183/2005. BOE 26.5.08.

• Real Decreto 893/2005 polo que se regulan as condicións de aplicación da

normativa comunitaria sobre os aditivos na alimentación animal. BOE

3.8.2005

• Regulamento (CE) 183/2005, do Parlamento Europeo e do Consello, de 12 de

xaneiro de 2005 polo que se fixan requisitos en materia de hixiene dos

pensos. L. 35/1. Diario Oficial da Unión Europea 8.2.2005.

• Regulamento (CE) 1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello, de 22 de

setembro de 2003, sobre os aditivos na alimentación animal. L. 268/29. DOCE

18.10.2003.

• Regulamento (CE) 1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello, de 22 de

setembro de 2003, sobre os aditivos na alimentación animal. L. 268/29. DOCE

18.10.2003.

• Regulamento (CE) 2073/2005 da Comisión de 15 de novembro de 2005

relativo a os criterios micobiológicos aplicables a os produtos alimenticios.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

166

(DO L 338 de 22.12.2005).

• Regulamento (CE) 853/2004, do Parlamento Europeo e do Consello de 29 de

abril de 2004, polo que se establecen normas específicas de hixiene dos

alimentos de orixe animal. L.139/55. Diario Oficial da Unión Europea

30.4.2004.

• Regulamento (CE) 854/2004, que establece normas específicas para a

organización dos controis oficiais dos produtos de orixe animal destinados ó

consumo humano. L. 226/83. Diario Oficial da Unión Europea 25.6.2004.

• Regulamento (CE) 882/2004 do Parlamento Europeo e do Consello de 29 de

abril de 2004 sobre os controis oficiais efectuados para garantir a verificación

do cumprimento da lexislación en materia de pensos e alimentos e a

normativa sobre saúde animal e benestar dos animais. (DO L 191 de

28.5.2004).

• Regulamento (CE) Nº 124/2009 da Comisión de 10 de febreiro de 2009 que

establece os contidos máximos de coccidiostáticos e histomonóstatos

presentes nos alimentos como resultado da transferencia inevitable destas

sustancias nos pensos ás que no están destinadas. L 40/7. Diario Oficial da

Unión Europea 11.2.2009.

• Regulamento (CE) nº 178/2002 do Parlamento Europeo e do Consello, de 28

de xaneiro de 2002, polo que se establecen os principios e os requisitos

xenerais da lexislación alimentaria, créase a Autoridade Europea de

Seguridade Alimentaria e se fixan procedementos relativos á seguridade

alimentaria. L. 31/1. Diario Oficial das Comunidades Europeas 1.2.02.

• Regulamento (CE) Nº 429/2008 da Comisión de 25 de abril de 2008 sobre

normas de desenvolvemento para a aplicación do Regulamento (CE) Nº

1831/2003 do Parlamento Europeo e do Consello polo que se refire á

preparación e presentación de solicitudes e á avaliación e autorización de

aditivos para pensos. L 133/1. Diario Oficial da Unión Europea 22.5.2008.

• Regulamento 1829/03 de 22 de setembro de 2003, sobre alimentos e pensos


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

167

modificados xeneticamente. Publicado no (DO L 268 do 18.10.03).

• Regulamento 1830/03 de 22 de setembro de 2003, relativo á trazabilidade e ó

etiquetado de organismos modificados xeneticamente e á trazabilidade dos

alimentos e pensos producidos a partir destes, e polo que se modifica a

Directiva 2001/18/CE (DO L 268 do 18.10.03).

• Regulamento 1946/2003 relativo ó movemento transfronteirizo de OXM.

DOUE L 287 5.11.2003.

• Regulamento 2377/90 do Consello de 26 de xuño de 1990 polo que se

establece un procedemento comunitario de fixación dos límites máximos de

residuos de medicamentos veterinarios nos alimentos de orixe animal. (DO L

224 de 18.8.1990).

• Regulamento 65/2004 polo que se establece un sistema de creación e

asignación de identificadores únicos ós OXM. L 10/5. Diario Oficial da Unión

Europea 16.1.2004.

Páxinas web consultadas:

• http://europa.eu: portal da Unión Europea.

• www.aefa.es: páxina da Asociación Española de Farmacéuticos Analistas.

• www.agafac.es: páxina da Asociación Galega de Fabricantes de Pensos

Compostos (AGAFAC).

• www.agronomosdegalicia.org: páxina do Colexio Oficial de Enxeñeiros

Agrónomos de Galicia.

• www.ardan.es: páxina do servizo de información e apoio á Actividade

empresarial.

• www.cesfac.com: páxina da Confederación Española de Fabricantes de

Alimentos Compostos para Animais (CESFAC).

• www.editorialagricola.com: páxina da Revista Técnica Gandeira.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

168

• www.etsia.upm.es/fedna/mainpageok.html: páxina da Fundación Española

para o Desenvolvemento da Nutrición Animal.

• www.fao.org: páxina da Organización das Nacións Unidas para a agricultura e

a alimentación.

• www.fefac.org: páxina da Federación Europea de Fabricantes de Pensos

(FEFAC).

• www.fega.es: páxina do Fondo Español de Garantía Agraria.

• www.ige.es: páxina do Instituto Galego de Estatística.

• www.ine.es: páxina do Instituto Nacional de Estatística.

• www.ipfsaph.org: portal internacional sobre inocuidade dos alimentos e

sanidade animal e vexetal

• www.libroblancoagricultura.com: páxina do Libro Branco da Agricultura e do

Desenvolvemento Rural.

• www.marm.es: páxina do Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y

Marino.


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

169

11.‐ ANEXOS.

11.1 EMPRESAS QUE PARTICIPARON NO PROCESO DE CONSULTA.

Nº EMPRESAS LOCALIDADE A CORUÑA

1 FUCAMPO, S.A. A CORUÑA

2 LUSO‐HISPANA DE ACUICULTURA, S.L. A CORUÑA

3 EXPORGONDO, S.L. ABEGONDO

4 GENERAL GANADERA do NORTE, S.L. ABEGONDO

5 PENSOS FAUNA, S.L. ABEGONDO

6 FEIRACO PENSOS, S.L. AMES

7 ARTABRA, S.A. ARTEIXO

8 PENSOS do SIL S.A. ARTEIXO

9 PROGANDO, S.L. ARTEIXO

10 SEVERIANO AGROCOMERCIAL, S.L. AS PONTES DE GARCÍA

11 VIUDA DE SEVERIANO CASTRO E HIJOS, S.A. AS PONTES DE GARCÍA

12 MARISCOS JOYFRA, S.L. BOIRO

13 NOROESTE GANADERO S.A. (NORGASA) CAMBRE

14 ALMACENES AGRO, S.L. CARBALLO

15 PORCIDRE, S.L. CARBALLO

16 PROTECCION VERDE, S.L. CARBALLO

17 ALMACENES J. SANJURJO, S.L. CERCEDA

18 CESAR CARNERO S.L. CORISTANCO

19 COPORC S.C.G. CULLEREDO

20 COBA DE VALES S.C.G. CURTIS

21 GENERAL GANADERA GALLEGA, S.A. CURTIS

22 PENSOS DUMBRIA, S.L. DUMBRÍA

23 COREBER SCG LARACHA

24 PIGARCRE, S.L. (PENSOS GARCIA CRESPO) LARACHA

25 PICO SACRO SCG LESTEDO

26 GRANJA XESTOSO, S.L. LOUSAME

27 MELISANTO S.C.G. MELIDE

28 AGRICOLA MARTINEZ ESCUDERO, S.L. MUGARDOS

29 LAGO MEJILLONERAS, S.L. MUROS

30 PENSOS NASA, S.L. NARÓN

31 PENSOS NANFOR, S.A. PADRÓN

32 TUNALIMENT, S.A. POBRA DO CARAMIÑAL


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

170

Nº EMPRESAS LOCALIDADE 33 S.A.T. LANGUEIRON XUGA 934 PONTECESO

34 PENSOS LEON, S.L. SANTIAGO

35 S.A.T. SAN VICENTE DE NIVEIRO VAL DO DUBRA

36 BOGRAO, S.L. VEDRA

37 LABRALIA, S.L. VEDRA

38 EL PLANTEL DE BETANZOS S.C.G. VILLOZAS ‐ PADERNE

39 AGROSONEIRA, S.L. VIMIANZO

40 COMERCIAL AGRICOLA BENEDICTO, S.L. VIMIANZO

41 VILLAVERDE CANOSA, S.L. VIMIANZO

LUGO 42 BENJAMIN VALLEDOR, S.L. A FONSAGRADA

43 EXPLOTACION AGROPECUARIA DE VILANE, S.A. (EXAVISA) ANTAS DE ULLA

44 OVAPISCIS, S.A. BALEIRA

45 COELPLAN SCG BECERREÁ

46 GRANOVA CEREALES, S.L. BEGONTE

47 ALROGAL, S.A. CERVO

48 FERTIPRAM, S.L. COSPEITO

49 PENSOS ARA, S.L. COSPEITO

50 POLLAN E HIJOS, S.L. COSPEITO

51 AGRIS S.C.G. FRIOL

52 SAN MAMED DE NODAR SCG FRIOL

53 XARDINAGRO, S.L. LOURENZÁ

54 ALVARO RODRIGUEZ EIRAS, S.L. LUGO

55 O REGO DO ESPIŃO, S.L. LUGO

56 SUMINISTROS AGRICOLAS FALCON, S.L. LUGO

57 FERTIAGA, S.L. MONDOÑEDO

58 LEMOS SCG MONFORTE DE LEMOS

59 PENSOS SENRA, S.L. MONFORTE DE LEMOS

60 COMERCIAL GERMAN, S.L. O SAVIÑAO

61 GRANXA BONXE, S.L. OUTEIRO DE REI

62 GRANJA CAMPOMAYOR, S.L. PALAS DE REI

63 POLUGA SCG POL

64 SUMINISTROS FREIRE, S.L. POL

65 ZOONORT, S.L. POL

66 CODEIRA SCG PORTOMARÍN

67 PISCILOR, S.A. QUIROGA

68 GANADERIA OURAL, S.L. RIBADEO

69 ALMACENES CHAOS MONTERO, S.L. SARRIA

70 COGASAR SCG SARRIA

71 SARRIANA DE PENSOS, S.A. (SARRIPISA) SARRIA

72 AGRICENTRO DA COSTA, S.L. VIVEIRO


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

171

EMPRESAS LOCALIDADE

OURENSE 73 RICARDO TERAN, S.L. O BARCO DE VALDEORRAS

74 AGRARIA DE FITOSANITARIOS, S.L. OURENSE

75 J. LOPEZ LORENZO Y CIA., S.L. OURENSE

76 SUMINISTROS COREN, S.A. (SUMICOR) OURENSE

77 AGRO XINZO, S.L. XINZO DE LIMIA

78 ALMACENES GAMALLO, S.L. XINZO DE LIMIA

PONTEVEDRA 79 HERMANOS PICAŃO S.L. A ESTRADA

80 MATO E FILLOS, S.L. A ESTRADA

81 AVICOLA do SALNES, S.L. CALDAS DE REIS

82 MANUEL FOLGAR, S.L. CALDAS DE REIS

83 PISCICOLA do MORRAZO, S.A. (COMAR) CANGAS

84 AVICOLA TRATANTE, S.A. LALÍN

85 INDUSTRIAS SEVERINO FERNANDEZ, S.L. LALÍN

86 XUNCOGA SCG LALÍN

87 MEJILLONES PILO, S.L. MOAÑA

88 MARCELINO ARES, S.L. MORAÑA

89 BARLOVENTO, S.A. O GROVE

90 INSUIŃA, S.L. O GROVE

91 MARISCOS ESCACHA, S.L. O GROVE

92 MARISCOS MEIFER, S.L. O GROVE

93 PENSOS EL HORREO, S.A. O PORRIÑO

94 DISJUAL, S.L. POIO

95 MARISCOS PUNTA SINAS, S.L. POIO

96 RUANO E HIJOS, S.L. POIO

97 SANMARTIN RUANO E HIJOS, S.L. POIO

98 AVIROJO, S.L. SALVATERRA DE MIÑO

99 GRANJA os ROSALES, S.L. SALVATERRA DE MIÑO

100 AVIPOR SILLEDA, S.L. SILLEDA

101 COMERCIAL AGRO SILLEDA, S.L. SILLEDA

102 INDEGA SCG SILLEDA

103 NUTRIMENTOS DEZA, S.A. (NUDESA) SILLEDA

104 CEREALES BRONLLO, S.L. VALGA

105 GALLEGA DE CORRECTORES NAYA, S.L. VIGO

106 HERABAR AGROPECUARIA, S.A. VIGO

107 MANUEL SEIJO ABALDE, S.L. VIGO

108 PÉREZ GROBA CARAMUXO, S.L. VIGO

109 MARCELINO ACUŃA, S.A. (MARCUŃA) VILABOA

110 SOCIEDAD AGRICOLA GALLEGA, S.A. (SOAGA) VILAGARCIÁ DE AROUSA


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

172

11.2 AXENTES QUE PARTICIPARON NO PROCESO DE CONSULTA.

EXPERTO ENTIDADE

D. FRANCISCO BELLO XÓVENES AGRICULTORES ‐ ASAJA GALICIA

D. JAVIER IGLESIAS UNIÓNS AGRARIAS (UU.AA)

DNA. CARMEN FREIRE SINDICADO LABREGO GALEGO (SLG)

D. HIGINIO MOUGÁN ASOCIACIÓN GALEGA DE COOPERATIVAS AGRARIAS (AGACA)

D. MANUEL GALVÁN ASOCIACIÓN GALEGA DE EMPRESARIOS DO GANDO (AGEGA)

D. BRUNO BEADE

ASOCIACIÓN GALEGA DE FABRICANTES DE ALIMENTOS COMPOSTOS (AGAFAC)

FUNDACIÓN INSTITUTO TECNOLÓXICO DO PENSO

D. JUAN GÓMEZ APESTEGUIA

SERVIZO DE SEGURIDADE ALIMENTARIA NAS PRODUCIÓNS GANDEIRAS

D. HERINQUE PRADO PIONEER

D. LUCIO GARCÍA CALVO FUNDACIÓN CENTRO TECNOLÓXICO DA CARNE E DA CALIDADE ALIMENTARIA DE GALICIA


ESTU

DO

SO

BR

E O

MER

CAD

O D

A AL

IMEN

TACI

ÓN

AN

IMAL

EN

GAL

ICIA

DEN

DE

O P

UN

TO D

E VI

STA

DA

COM

PETE

NCI

A 2

00

9

173

11.3 AXENTES QUE ASISTIRON Ó GRUPO DE DEBATE.

EXPERTO ENTIDADE/EMPRESA

DNA. CAROLINA RODRÍGUEZ DOMÍNGUEZ

UNIÓNS AGRARIAS (UU.AA)

D. GERMÁN ALONSO GARCÍA ASOCIACIÓN GALEGA DE COOPERATIVAS AGRARIAS (AGACA)

D. BRUNO BEADE GARCÍA

ASOCIACIÓN GALLEGA DE FABRICANTES DE ALIMENTOS COMPOSTOS (AGAFAC)

FUNDACIÓN INSTITUTO TECNOLÓXICO DO PENSO

D. JUAN GÓMEZ APESTEGUÍA SERVIZO DE SEGURIDADE ALIMENTARIA NAS PRODUCIÓNS GANDEIRAS

D. GONZALO DOMINGO ARAGÓN NUTRIMENTOS DO DEZA, S.A. (NUDESA)


ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN …€¦ · ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTAC...

Documents

Transcript of ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTACIÓN ANIMAL EN …€¦ · ESTUDO SOBRE O MERCADO DA ALIMENTAC...