La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

128
La biblioteca de Cristóbal de Sala zar. humanista y bibliófilo ejemplar por Jean-Michel LASPERAS (Universidad de Perpignan) EL SECRETARIO CRISTÓBAL DE SALAZAR La primera mención que tenemos de Cristóbal de Saldzar figura en una serie de documentos firmados por don Diego Gu¿mán de Silva,en 1553. El embajador de Espa- ña en Venecia alude en ellos a unas deudas relativas a Sdiazar I 1) . Unos años mas t a r d e , en 1558, este ultimo redacta el "Memorial de los libros que yo Cristoval de Sala/ar tengo es el siguiente (2) para un reconocimiento df deudas a Cristóbal Vernal (3) : (II Simancas, £. i.550, : o i . H 1 * :"Se feneció toda quenta y alcance en ella a ¿di-azar por setenta y medio los quales se le cargaron de nue- vo en el reciüo del mes de mayo", "Recibi este dia (8 de Agosto de Ib53) 32.000 ÍT,3. is ¿alazar". (.•) ibid ., E. 1550, :':-.. ;-.L. (á) Cristóbal Vernal, seguramente toledano, formo también parte del

Transcript of La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

Page 1: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

La biblioteca de Cristóbal de Sala zar.

humanista y bibliófilo ejemplar

por Jean-Michel LASPERAS(Universidad de Perpignan)

EL SECRETARIO CRISTÓBAL DE SALAZAR

La primera mención que tenemos de Cr i s tóba l deSaldzar f igura en una s e r i e de documentos firmados pordon Diego Gu¿mán de Si lva ,en 1553. El embajador de Espa-ña en Venecia alude en e l l o s a unas deudas r e l a t i v a s aSdiazar I 1) . Unos años mas t a r d e , en 1558, e s t e ult imoredacta e l "Memorial de los l i b r o s que yo Cr i s tova l deSala /ar tengo es e l s i gu i en t e (2) para un reconocimientodf deudas a Cr i s tóba l Vernal (3) :

(II Simancas, £. i.550, :oi . H1* :"Se feneció toda quenta y alcance enella a ¿di-azar por setenta y medio los quales se le cargaron de nue-vo en el reciüo del mes de mayo", "Recibi este dia (8 de Agosto deIb53) 32.000 ÍT,3. is ¿alazar".

(.•) ibid . , E. 1550, :':-.. ; - . L .

(á) Cristóbal Vernal, seguramente toledano, formo también parte del

Page 2: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22.

Vigo yo OUitoval de Solazan, que nzcebi dzL Se .Zniitoval \lznnal \)° de Jolzdo quatnocÁzniOi neateiquz montan tn&zz mili y ÍZÍÍ çizntoi Mt4 ¿OÍ quale*me empteô-to pon. me hazzn md.[menczd] y buena obna uloi nziczbi de m mano a ¿a mta. Loi qualei 0U.ch.06qaatn.ocAe.ntoi neaZzi digo y me obtLgo dz pagaA en&ita manzna. pata en ¿in de abnJJL pnÁmeA-o vznidznodz ¿a ¿ecAa dutz conocimiJinto doi mi.it mt^. ypoJia un &vi dz ago&to dzitz dicho ano otAot, doi, mlllnvu. y a/s-i de e« qua&io en quxWio mzizi dot miZt mu.haita que, -4e cwmptan toi dichoi Vtzzz tnill y ie-uclzntoi mu,. qaz montaton loi éichoi quaXKoQÀ.zntoiizalu. Loi qaaleA págate bi&n y csmptidamntz <s egundicho ZÍ pon obligación qaz hago dz mi peniona yblenti nuzblzi y njoycei avldoi y pon. aven. Eipzclaly zxpnuiamzntz obtigo uia dzuda pon especial ypo-tzca todoi loi Hbnoi contznXÀoi en e4ie mzmonÀ.aJLanjUba ZicnJXoi en tnzi planai y mzdla dzitai doiíoj'ai, cuyo pnXnciplo dz la pnÁximna. {fija u. PnJjnzna-mzntz un tz&tamznto nuzvo gnzco ¿aXinum, y zl ¿IndzlZa \laM-o dz lingua latÁna y el pnjjiclplo dz laizgunda {¡oja appanutoi latinl iznmonii, y zl {¡in ypoitnz/w í¿bn.o da-ta segunda ^oj'a dlze izcandui to-mui anXli notanlonum, loi qualzi dichoi tibnoi ionpon todoi clznto y veJjitz y tma llbnoi loi qualeiquedaxon zn m¿ podzn. pana loi dan a (/.M. coda y quan-do quz loi qulileAz y me loi demandanz y pon que ¿ocumplixz todo como ZÍCAÁXO tzngo di eitz {¡¿nmado dzmi nombnz [,] ¿ecAo en doze de Ene^o de mili quii .e cincuenta e ocho añoi" [Finmado .• Cniitoval dz Sa-lazón.) (4)

Dicho documento reviste particular importancia :es el primero relativo a la notable l ibrería que irá cons-tituyendo Cristóbal de Salazar en España y en Veneciadesde 1558 hasta 1585. Además, proporciona las primerasaclaraciones sobre el paradero de los libros del canónigotoledano Juan de Vergara (5).

p e r s o n a l d e l a e m b a j a d a e s p a ñ o l a e n V e n e c i a ( E . 1 5 5 0 , f o l . 4 5 ) .

(i+) S i m a n c a s , E . 1 5 5 0 , s i n f o l .

(b) Véase Jean-Michel Laspéras, La librería del Doctor Juan de Verga-ra, en R.A.B.M., LXXIX, 1976, pp. 339-351.

Page 3: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR

Oriundo de Toledo, como lo dejan suponer sus re-laciones con Cristóbal Vernal y la "Memoria de sus librosque estavan en Toledo antes que viniessen los de Salaman-ca, 21 de Set. 1569" (6), había comprado Salazar, en 1557,al morir el célebre erasmista, la librería de Juan de Ver-gara. En efecto, la mayoría de las obras poseídas por elcanónigo figuran en el susodicho UzmohÁ-CLt de 1558 (7).

Por primera vez — y tínica hasta la fecha— en losanales del libro hispánico, puede enterarse la investiga-ción del destino de una colección. Colección tanto másvaliosa cuanto que Juan de Vergara adquiriera obras deErasmo y de escritores erasmistas .

No se conoce la fecha en que vino Cristóbal de Sa-lazar a desempeñar en Venecia el cargo de secretario de laembajada española. Sólo se sabe que, en 1564, ejercía di-chas funciones un tal Garci Fernandez (8) y que, entre1576 y 1578, Salazar había percibido el modesto salario dedoscientos ochenta ducados .

Gajes tan humildes movieron a Guzmán de Silva aabogar por Salazar ante Felipe II :

SaíazaA ha estado y uta e« 1/zne.cU.a y b-üwo. co-mo 6¿<impxz ¿o ha hzcho [; ] iwpLLco hiimJULwintz a l/.M.£e haga merced de mandan, ¿e ÜL dan ¿,tu> gaju de ccm-ti.no cono ha&ta aquí.

No obs t an t e , l a modicidad de sus recursos nunca leimpidió a Salazar comprar l ib ros ya que, a p a r t i r de 1571,adquiere en Venecia las obras s igu ien tes :

gp de Spagna, ¿n 4° LLgoAo, Af¡>U.ca ¿n Roma, %°,Vsuum mo6cov-üta/iun$La Tz¿a {¡atona dit achica, AntorU. GatateÁ de i-Ltu jap¿-g¿, i". de 6CAA.ptA.on goJananlcanum 4° Roma, Bn.e.vJMA¿o ¿nS" ant [fait\xiA.p¿at],

(6) Simancas, E. 1550, sin fol.

(7) Figurarán, en el inventario que damos, con la mención V.

(8) Simancas, E. 1220, ffs. 33 y 45.

(9) Ibid., E. 1336, fol. 192.

Page 4: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

así" como, más tarde sin duda, las obras que figuran el losdocumentos J 1, 2, 3, 4, 5 (10).

A partir de 1577, existe una copiosa documentaciónrelativa a Cristóbal de Salazar. Consta sobre todo de car-tas que dirigía a Guzmán de Silva o a Felipe II. Tratabaen ellas de la construcción de galeras en Venecia (11),de los informes que había podido reunir acerca de Constan-tinopla (12) o de los asuntos de los Turcos en el Medite-rráneo ( 13) .

La lectura de la correspondencia, muchas veces ci-frada (14), enseña que Guzmán de Silva y el propio monarcaconfiaban en su secretario. Así es como el Embajador loalaba encarecidamente escribiendo al rey :"[Salazar] sir-ve como siempre lo ha hecho" (15), o al Príncipe de Parma:

Holgado ki micho de 6abzK qui Solazan, dinva a1/.G-. con e£ cuidado qun eó nazon, y qui ¿e. tingo en-comendado pa&6 amboi havunoA de haziA en todo ¿o que.iomoi obtígadoi al i&n.vl<Uo dz ÍU Md. (16)

Parece haber sido decisivo el año de 1578 en lacarrera de Cristóbal de Salazar. Desempeñó un papel cadavez más importante y el Cardenal Granvela, cuando le escri-bía, el 3 de julio de 1578, lo trataba de "Muy magnificoSeñor el Secretario Cristoval de Salazar" (17). Hasta lle-gará el Secretario a suplir al Embajador cuando la enfer-medad de Guzmán de Silva.

(10) Ibid., E. 1548, fol. 31.

(11) Ibid., E. 1336, ffs . 3 ,

40.(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

Ibid.,

Ibid.,

Ibid.,

Ibid.,

Ibid.,

Ibid..

f f s

fol .

fol .

fol .

fol .

fol .

. 28, 39

4 6 .

4 3 .

9 .

54 .

182. Ma182. Margarita de Parma, en una carta del 13 de agos-to de 1578, lo tachara de "Molto Magnifico Signore" (fol. 131).

Page 5: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR

La mejor prueba de 'a confianza de que gozaba esuna car ta de San Lorenzo del Escor ia l , del 28 de mayo deL578, en la que el monarca le escr ibe :

[ . . .] y pon. ZIIOM (¿cu> rúAi^at, ] ho u¿i-to e£ciujdado quz havzyi to.rU.do de aviiOAme dz Lo quz izha entendido a&ii de. l&vantz como de. otiai> pcvUzi,de quz quzdo rtuy ieAvido, y <u>ii ÎZAJX bi.zn, y yo cióla znc.aA.go y mando que to conti.nu.QAA oJL tizmpo queay OÍ zntiztuvi.eJizdzi hm¡ta quz yo e.mbio, e.mbax.ado>i,que izta con toda, b^twdad. ( 18)

El trabajo diplomático que requería e l Secretar ia-do de la Embajada se extendía en p a r t i c u l a r a la correspon-dencia secreta con Flandes (19), con Roma (20), con Ñapó-les (21), y a las informaciones re fe ren tes a Venecia, aPersia (22) y al Turco (23).

El Secretar io Salazar parece haber sido la fuentediplomática esencial de las informaciones que tenia Fe l i -pe II sobre la Sublime Puerta. En 1587, e sc r ib ía CésarZornoza a l Procer : "Las cosas que han venido de Constan-t inopla por Salazar se embiaron a Milan" (24) .

Habían de ser notables los se rv ic ios de informacióndel Secretario ya que, después de su muerte, e l 16 demayo de 1587 (25), el mismo Zornoza e sc r ib ía a "Don JuanIdiaquez, del Consejo de guerra de su Md.":

&¿e.n e-i que ie.pa I/.M. y ÍU Md. quz ¿uzgo quz mu-

( 18) Ibid., fol. ¿21.

(19) Ibid., fol. 181.

(20) Ibid.

(21) Ibid.

(22) Ibid.

(23) Ibid.

(24) Ibid.

toi. 132 (Correspondencia con el Cardenal Granvela).

ffs . 18H-190 (Correspondencia con el Marqués de Mondéjar).

9, 19»t.

30, 39, 40, 43, 46, 52.

., rol. 22.

"Después

fis

tfs

E.

(25) Ibid., E. 1342, fol. 22 (Carta de Zornoza a Idiaquezde la muerte de Salazar que fue a los ló de mayo").

Page 6: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

10 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22. 19K •

>ú.o zl t>zviztaA¿o SaíazaA zí duque, dz Tziianova mtmando quz con toda d¿U.gznc¿a pKocuxaKz de. entendiótoi av¿io¿ quz vznúin dz ComtantLnopta y embiatl^ztomo ¿o ioLLa hazzK zt ¿zcAztasU.0. ( 26 )

Además de los asuntos del Remo, se le pidió" a ¿à-lazar unas t a r eas ane jas , recados mejor dicho : proveíaa la Corte de co lores y p ince l e s (27) , compraba l i enzos(28) y l i b r o s . B i b l i ó f i l o sagaz y probablemente afamado,rec ib ió pedidos de obras impresas en Venecia como lo JICFt igua e l KZCÁbZ de Antonio Viadana, donde reconoce daterrec ib ido de Cr i s tóba l de Salazar : "Se ten t i quatro delporte de una caxa con l i b r i a sua Maesta", l i b r o s quequedaban consignados en Genova (29) .

También se l e p id ió que v i g i l a r a en Venecia la ven-ta de unas obras e spaño las , como lo confirma la "Relacicnde lo que se h a l l a en Venecia de l a s obras del Tostado ! J'">;e s c r i t a s de mano en pergamino-29 cuerpos en casa del Jur -ta "(31) .

Por f i n , en los ú l t imos años de su vida, parec-nhaber mejorado l a s f inanzas de Sa laza r . A p a r t i r de i1"7".compró cada vez más l i b r o s y un inven ta r io de sus bict:-.'.-que reproducimos a l f i n a l del p resente e s t u d i o , muestraque v iv ía acomodadamente (32) .

(26) Ibid., E. 1342, fol. 19.

(27) Ibid., E. 1336, fol. 116 : "Relación de los colores que se hande traer de Italia para las obras y servicio de su Md."; E. 1548,fols. 113, 114 ¡"Memorial de las colores que son necessarias parapintar al ollio" ; "Quenta de las colores que yo Cristoval de Sania;1

e comprado por quenta y orden de su Md.".

(28) Ibid., E. 1255, ffs . 26, 27 : "247 libras de Venecia a cuenta yparte de pago de lo que el señor Christoval de Salazar ha pagado enVenecia de los quatro lienços al ollio de los elementos" (Milano, 10de abril de 1582).

(29) Ibid., E. 1336, fol. 200 (23 genavo 1579).

(30) Alonso de Madrigal, llamado el Tostado.

(31) Ibid., E. 1548, fol. 168.

(32) Ibid., E. 1548, fol. 270.

Page 7: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SA LA ZAR 11

DISEÑO DE LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR

Ofrece la biblioteca de Cristóbal de Salazar dobleinterés : el de manifestar las diferentes etapas de suconstitución, desde la compra de los libros de Juan deVergara, en 1558, hasta el último inventario de 1584, osea más de cuarto de siglo de bibliofilia. También ofreceel interés de revelar los conocimientos bibliográficosadquiridos en Venecia por el Secretario.

La clasificación de los varios documentos relativosa la biblioteca se llevó a cabo de la manera siguiente :

A : "Memorial de los libros que yo Cristoval de Salazartengo es el siguiente"; seguido de "Memorial de lo quecostaron los libros". [Inventario de 1558] (33).

B : "Memoria de los libros de Cristoval de Salazar que setruxeron de Salamanca la qual se hizo en 21 de Set.1569"; "Memoria de los libros que estavan en Toledoantes que viniessen los de Salamanca, 21 de set. 1569".[Inventario que va acompañado de una lista de bienesque poseía Salazar; véase Anejo I] (34).

C : "Memorial de los libros de Salazar".[Inventario conlista de bienes. Aunque no lleva fecha, parece poste-rior a 1569, por los diversos objetos de precio, sobretodo venecianos, que no figuraban en el precedente;véase Anejo II] (35).

D : "Memorial de los libros que Christoval de Salazar tie-ne y se començo a hazer en 27 de Marco de 1577 en Ve-netia" (36).

E : "Cattalogo di libri di Christoforo di Salazar fattoil anno di 1579. Venetiis nesi mandarono m Spagna"(37),

(33) Ibíd., E. 1550, fol. [9]. Emitimos las mayores reservas en cuan-to a la numeración de los folios de los legajos.

(34) Ibid., E. 1550, ffs. 4-9.

(35) Ibid., E. 1550, ffs. 2-7.

(36) Ibíd., E. 1550, ffs. 11-17.

(37) Ibíd., E. 1550, sin numeración (18 ffs.).

Page 8: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

12 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

F : "Index librorum, quos emi Venetiis a primaJunii anni 1579, usque ad 22 mensis Octobris 1581,in quo est finitus" (38).

G : "Die 26. Augusti 1584.[Inventario de 1584] (39).

H : "Los libros que yo el Licenciado Ygros e visto y ex-purgados del S. Ypoval de Salazar que al presente tie-tiene Catalina Rodriguez son los siguientes". [Al fi-nal : "1585" ] (40) .

J : [Documentos varios ]

Jl : [Compra o venta de libros; sin fecha] (41).

J2 : "Memoria de los libros que el Señor correo mayorme ha de mandar traer de Venecia"; al pie del fo-lio : "todos estos libros han de venir enquader-nados en pergamino" (42).

J3 : (43).

J4 : [Compra de libros ] (44).

J5 : < 45) .

J6 : "En doze de febrero de 1579" (46).

A partir de esos documentos se pueden distinguirtres grandes etapas en la constitución de la biblioteca.

Una primera (1558-1569), la representan los docu-mentos A, B, C. En ese grupo de 280 títulos, se ha de no-

(38) Ibíd., E. 1550, sin numeración (12ffs.).

(39) Ibid., E. 1549, ffs. 57-60.

(40) Ibid., E. 1550, fol. 7 (3 ffs. sin num.).

(41) Ibid., E. 1548, fol. 29.

(42) Ibíd., fol. 33.

(43) Ibid., fol. 36.

(44) Ibid., fol. 38, r°-v°.

(45) Ibid., fol. 362.

(46) Ibíd., E. 1550, fol. 282.

Page 9: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 13

tar el mismo espíritu que había regido la elección delcanónigo toledano Juan de Vergara, a saber el interés porlas obras de Erasmo y de los erasmistas, la afición a lasletras grecolatinas, la ausencia de literatura profanay la inmensa curiosidad por lo que se llamaba entoncesCiencias y Artes. Hay motivos para pensar que recibió elSecretario algunos consejos y aleccionamientos del ilus-tre erasmista. Con todo, tales documentos ofrecen pocosdatos bibliográficos. Como en muchos inventarios del si-glo XVI •—si no en su casi totalidad—, se señalan lasobras sea con el título abreviado (PicXa poziii, núm. 29),sea con el nombre del autor ("Aullus Gellus et Macrobius",núm. 35). Sólo una vez se precisa el nombre del impresor,sin que aparezcan el lugar de impresión, la fecha y eltamaño : es el asiento 183, Tzizntiui ex Vaicova.no. La mayo-ría de las identificaciones se debió a los datos propor-cionados por los inventarios posteriores.

Una segunda etapa corresponde al inventario D(1577, números 281 a 621). El documento pone de realce elcamino recorrido por Cristóbal de Salazar en materia bi-bliográfica .

A pesar de las inevitables excepciones,abundan losdatos bibliográficos. La mayoría de las veces se precisa-ron, a más del nombre del autor y del título de la obra,el lugar, el año de impresión y el nombre del impresor :Cozti Rkodzgini tzctionzi antLqwxz ¿mpizao zn Ba/siZza tt año dz151? poi Fiobznio (núm. 285). Otras veces se puso el tamañodel libro : EucLLdzi,, 2 tomoi dzl zomzntaAÁ.0 dzt Clwcitoioio Cta-vio, 1574 Romaz 8° (núm. 450).

Fuera de la precisión bibliográfica, cada vez másimportante y preciosa para la investigación, cabe señalarla afición del ;;ecretario a las primeras obras impresas,las que calificamos de incunables; así el número 286 :Sílabo dz i-uta oibii impizao en Vznztia zt ano dz 1472, intzipiz-tado haiía. zL tibio décimo poi GuxvU.no \¡zionzi> y dudz zt undécimohaita zt tibio 17 poi Gizgolio Tipnznio.

Una tercera etapa, que componen los inventariosE, F, G, (números 622 a 1101, casi la mitad de la biblio-teca) ofrece dos centros de interés. Primero, los documen-tos F y G, repitiendo el último casi todos los títulosdel anterior, marcan un cambio en la elección cultural deSalazar. Como otros coetáneos suyos, probablemente paraestar en paz con su conciencia — y quizá" con el Santo

Page 10: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

14 Jean-Michel LASPERAS Criticón. 22.

Oficio—, había comprado el Secretario gran número deobras de devoción. Además, eran de una ortodoxia irrf-.. •chable, sobre todo si se comparan con las de los priiv-:inventarios.

Luego, en esos tres inventarios, sólo falta, aur.que escasas veces, el nombre del impresor. Entre otro.--muchos ejemplos de perfección bibliográfica, hemos esc."gido el número 790 : AdA¿aru. TuAnzbi. advzAACuu.oàum tcbA-L 30. Invoùmim uno coltigatí e-tó-t ¿n tornos -Cie-ó iu.rU dU.v<Lt>¿. VOJUÁÍÁA aptmUaJUlnum Juvznzm, anno 15SO ¿n {oteo.

Sin embargo, parece que Cristóbal de Salazar no :.-.•-,-servó todas las obras que figuran en los sucesivos inven-tarios. Probablemente será el documento J5 una lista aulibros vendidos, ya que en el primer folio, además delprecio de las obras "Homerus in tabulis et in folio, In-terpres homeris", se lee la nota siguiente : "tutto insit-me se ha di vender" (47) .

En cuanto a la procedencia de los libros, a más ,ieldocumento J2 , que lleva la mención "Memoria de los lit.rosque el Señor correo mayor me ha de traer de Venecia", ..-iKdestacar las pocas líneas que acompasan el documento •'•"•"Di orontio [Orontius Finaeus] non sia trovato altro cilpresente ne l'arismetica di stifelio [Stifelius] con quan-ta diligentia si habia fatta per tutte le librarle di Ve-netia ma pero se ne aspetta da alemagna" (48).

Aunque.dichas obras podían llegar al mismo tiempuque el correo diplomático, pensamos que se trata más biende un pedido hecho por uno de los varios libreros venecia-nos a los que se refiere el documento. En efecto, seguíasiendo Venecia en las postrimerías del siglo XVI el granfoco del libro y de la edición. AsiT se comprende que <:":.it;-tóbal de Salazar haya podido comprar a los grandes mer. •-deres de libros que residían en la Serenísima las obrusque salían de las prensas de Estienne , Frobemo, Gryphiu,Nució, Plantino, Valgrisi.

(47) Ibid., E. 1548, fol. 362.

(48) Ibid. , fol. 29.

Page 11: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 15

IDENTIFICACIÓN D E L A S O B R A S ( 4 9 )

A

"Memorial de los libros que yo Cristoval de Salazar tengo es eñ siguiente"

1 - Primeramente un testamento nuevo greco-latinum de Erasmo de laquinta edición con la traslación bulgar que costo nueve reales.[El testamento nuevo traduzido de griego en lengua castellanapor Francisco de Enzinas.. . Acabóse de imprimir en la insignecibdad de Enveres en casa de Estevan Mierdmanno, 1543, in-8° .(V, 29)].

C+9) Señalamos- entre paréntesis redondos las obras que provenían de la li-

brería de Juan de Vergara (V);- entre paréntesis cuadrados los datos que permiten completar

la identificación de las obras . En el caso de títulos incompletos odemasiado escuetos, se ha aludido sea a inventarios y documentos pos-teriores, sea a catálogos bibliográficos (Adams, Baudrier, BibliotecaNacional de Madrid, Bibliothèque Nationale de Paris, British Muséum,Brunet, Graesse, National Un-ion Catalog, Palau y Dulcet, Panzer).

Se transcriben textualmente los datos bibliográficos, inclusocuando existe error del amanuense. Además, en el inventario A, sedesarrollan las abreviaturas de precios sin indicarlo en cada casoparticular.

Abreviaturas

Antv. = Antverpiae (Amberes)ap. = apudApp. = appressoArgent. = Argentiane, Argentorati (Estrasburgo)Basil. = BasileaeCol. = ColoniaeEx off. = ex officiisFlorent. = FlorentiaeIn aed. = in aedibusLugd. = LugduniLut. = LutetiaeParis.= ParisiisSimancas = Archivo General de Simancas, E (Estado) y número de legajoSin ed. = sin editors.1. = sin lugarV = libros pertenecientes a la librería de Juan de VergaraVen. o Venet. = Venetiis.

Page 12: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

16 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

2 - Las annotaciones de Erasmo sobre el testamento nuevo de la quin-ta edición, costo doze reales. [Des. Erasmi ... in novum testamen-tum ab eodem recognitum annotationes ingenti nuper accessione,per autore locupletatae.- Parisiia, ap. Sim. Colineaum, 1534,in-8°. (V, 54)].

3 - Otro testamento nuevo greco latinura de la tercera edición deErasmo, costo seis reales. [Basileae, 1514, 1516, 1519; Alcalá,1520; Parisiis, 1535. (V, 27)].

4 - Otras annotaciones de Erasmo sobre el Testamento nuevo de latercera edición seis reales. [Novum instrumentum... cum annota-tionibus .- Basileae, ap. J. Frobenium, 1522, in-fol. (V, 28)].

5 - Psalterium sextuplex, seis reales. [Psalterium sext. Hebraeum,cum tribus latinis... cum latina evvulgata.- Lugduni, ap. Seb.Gryphium, 1530, in-8°. (V, 31)].

6 - Robertus Stephanus sobre los psalmos. [Les pseaulmes de Lavid,tant en latin qu'en françois... .- Oliva (R. Estienne) , 1522,in-8°. (V, 36)].

7 - Euthimius in psalmos. [Euthimius Zigabenus, commentarii in IVEvangelia.- Veronae, 1530; Lovainae, 1544, in-fol. las dos.(V, 16)].

8 - Eugubius sobre Testamento viejo. [Steuchus Eugubius, recognitioveteris testamenti ad Hebraicam veritatem.- Venetiis, 1529; Lug-duni, 1531, in-8° las dos. (V, 17)].

9 - Joannes Campensis en psalmos. [Van den Campen, Enchiridion psox-

morum. •. .- Lugduni, 1533, 1536, 1537, 1540, 1545].

10- Tractatus sacerdotalis. [No identificado. (V, 55)].

11- Los adagios de Erasmo. [Num. ediciones].12- Virgilius cum comento, seis reales. [Bucólica brevibus P. Manu-

tii et aliorum illustrata.- Antverpiae, ex off. C. Plantini,sin fecha] .

13- Horatio cum comento, seis reales. [Opera omnia•.. cum comment.Acronis, Porphyris, Christophori Landini.- Venet.,1490, 1492;Paris.,1519, 1543; Basil., 1527].

14- Perotó sipontino, un ducado. [NicolcT Perroti, Cornucopiae sivelinguae latinae commentarii (num. ediciones). (V, 63)].

15- Quintiliano de la impresión de Roberto Stephano, costo un ducado.[Institutionum oratoriarum libri XII.- Paris., ex off. R. Ste-phani, 1542, in-t°].

16- Quintiliano cum comento, quatro reales.[Seguramente Institutionesoratoriae, "cum cornent. Raphaelis Regii", in D.J.

Page 13: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 17

17 - Plauto dorado, un ducado. [Num. ediciones. (V, 25)].

18 - Alexander ab Alexandro, un ducado. [Seguramente alguna edición

de Pies Geniales].

19 - Ciceronis Officia.

20 - Ciceronis Officia cum commento, un real.[Ver n° 127].

21 - Ciceronis dos oraciones pro Iulio Caecina et pro Milone, cincoreales y medio.[No hemos encontrado edición común] .

22 - Ciceronis partitiones. [Edición de Strebaeus y Hegendorphini,Oratoriae partitiones, sive de partitiones oratoria dialogus.-Paris., 1538, 1543; Lugd., 1538.(V, 24)J.

23 - Cato, Varro, Collumella de re rustica. [Libri de re rusticaM. Catonis lib. I, M. Terentii Varronis lib. III, L. Iunii Mo-derati Collumellae lib. XII... .- Venet., in aed. Haeredum Aldiet A. soceri, 1533, in-4°. (V, 1)].

24 - Historia germaniae. [Acaso Caius Cornélius Tacitus, Annaliumet historiarum libri superstites... de situ, moribus et popu-lis germaniae. (V, 2)].

25 - Commentaria in Tacitum de Germania. [C.C. Tacitus, Exacta curarecognitus et emendatus, copiosus index... varia lectio, incalce operis impressa.- Venet., in aed. Aldi et Andreae soce-ri, 1534, in-4°. (V, 3)].

26 - Lazarus Baysius [Baïf] de re navali. [De re navali libellus.-Paris., ap. R. Stephanum, 1537, in-8°. (V, 4)].

27 - De re métrica. [De re métrica libri tres Jacobi Micylli.-Francofurti, ap. C. Egen, 1539, in-8°. (V, 5)].

28 - Epitome ecclesiastica et alli, tres reales. [No identificado.(V, 6)].

29 - Picta poesis. [Barthélémy Anneau, Picta poesis.- Lugd., ap.Math. Bonhomme, 1552, 1556, in-fol. (V, 7)].

30 - Petrus Bembus in Eulicem et Aetnam Virgili.[Pétri Bembi ad Her-culem Strotium de Virgili "Culice" et Terenti fabulis líber;Petri Bembi de Aetna ad Angelum Chabrielem liber.- Venet., perJ.A. ejusque fratres Sabios, 1530, in-4°. (V, 8)].

31 - Commentaria in Geórgica Virgilii. [Robert Estienne, Paris.,1532,1533, 1540; Melanchton, Venet., 1539; Lugd., 1544, 1546; Paris.,1535, 1537. (V, 11)].

32 - Diodorus Siculus.[Diodori Siculi... Bibliothecae, seu rerumantiquarum.- París., 1531; Basil., 1548; Lugd., 1552].

Page 14: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

18 Cristóbal de SA LAZAR Criticón, 22, 1983

33 - Laurenti Vallae elegantiae. [En D : "Laurenti Vallae elegantiae,Venetiis, anno 1526".- In aed. Aldi et Andreae soceri, in-4°] .

34 - Laurenti lucubrationes. [Antidoti in Poggium libri IIII, in eun-dem dialogi II.- Lugd-, ap. S. Gryphium, 1532, in-8°.(V, 21)].

35 - Aulus Gellus et Macrobius. [Auli Gelli Noctes atticae; MacrobiAmbrosii Aurelli Theodosi... in somnium scipionis lib. II; Sa-turnaliorum lib. VII ex variis ac vetustissimis codicibus re-cogniti et aucti.- Lugd., ap. S. Gryphium, 1550, in-8°. (V,22)].

36 - Opera Policiani. [Omnia opera et alia quaedam lectura digna.-Venet., 1498; Lugd., 1528, 1533. (V, 23)].

37 - Curtius et Valeyo Paterculo. [En G : "Appianus Alexandrinus debello civili. Et Veleius Paterculus de histo. Roma, in-folio.Parisiis in officina Michaelis Vascovani anno 1538".- La segun-da obra corresponde al asiento 45 del inventario].

38 - Plauto cum comento. [En H 82 : "Plauti vitae ex Petro Crinito,de poetis latinis".- Plauti comoediae XX.- Paris., 1530, sin ed.(V, 25)].

39 - Plauto de letra del Griphio. CComoediae viginti.- Lugd., ap. S.Gryphium, 1535, 1540, 1547, 1549, 1554].

40 - Jachimius Fortius. [Ringelberg, Opera.- Lugd., 1531, 1556].

41 - Omnium gentium mores. [Johan. Boemius, Mores, leges, ritus om-nium gentium.per Johan. Boemium Aubanum.- Lugd., ap. S. Gryphium,1541, in-fol.].

42 - Herodotus et Thucidides .[Herodoti Halicarnassei historiarum;Thucididis de bello Peloponensium Atheniensiumque libri : sin du-da una edición de H. Estienne].

43 - Herodotus del Griphio. [Herodoti Halicarnassei Historiographi,

libri VIII, 1542; libri VIIII, 1551; libri XIIII, 1558. (V, 64)].

44 - Martialis. [Una edición de Epigrammata].

45 - Apiano alexandrino. [Appiani Alexandrini romanorum historiarum.De bello civili.- Paris., ex off. Vascovani, 1538, in-fol.(En G.)].

46 - Arriani historia latina. [En E :"Arriani historia latina in fol.1575 ab Henrico Stephano impressa". No hay edición contemporáneadel inventario].

47 - Strebeus de inventione. [Jean-Louis d'Estreboy. Ed. desconocidade esta obra atribuida a Cicerón].

48 - Curtió del Griphio. [De rebus Alexandri Magni regis macedonum.(Cum annotationibus Erasmi Rot.).- Lugd., 1541, in-8°].

Page 15: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 19

49 - Ovidii metamorphosis. [En E : "16° in corio dorado, Lugduni,1555". Pub. Ovidii Nasonis Metanorphoseon; hoc est Transformatio-num libri XV.- Lugd., ap. Ioannem Frellonium, 1555, in-16°J.

50 - Erasmus de conscribendis epistulis et similia. [Numerosas edi-ciones de las dos obras. (V, 44)].

51 - Copia verborum. [Erasmi Roterodami, de duplici copia verborum.-Basil., 1534; Lugd., 1535, 1538, 1550, 1555].

52 - Simon de coloribus. [De coloribus libellus (Aristotelis) a Simo-ne Portio... .- Florentiae, 1548; Paris., 1536. (V, 32)J.

53 - Colectanea Joannis Tislini in epistolas Ciceronis . [Ad Q. Fra-trem.lib. III.- Ludg., excudebat J. Crespin, 1543, in-8°.(V, 37)].

54 - Pselus de victus ratione. [Pe victus ratione ad Constantinum im-peratorem libri duo.- Basil., in aed. A. Cratandri, 1529, in-8°.(V, 38)].

55 - Rivius in Terentium. [Lugd., 1541, Argentinae, 1548, 1549].

56 - Joannis Murmeli tabulae. [Tabulae in artis componendorum versuumrudimenta.- Paris., ex off. C. Wecheli, 1535, in-8°. (V, 41)].

57 - Paraphrasis in Persium. [Aulus Persius Flacus, Satyrae sex,Joanne Murmellio scholiaste cum indice copiosore et annotationevarietatis quae est in carmine persiano.- Paris., ex off. C.Wecheli, 1538, in-4°. (V, 42)].

58 - Enchiridion titulorum aliquot juris. [Numerosas ediciones de esaobra de Erasmo. (V, 43)].

59 - De conficiendis carminibus et epistolis. [Joannis Ludovici Vi-vis... Libellus aureus. Des. Erasmi... Compendium. Conradi Cel-tis methodus. Christophori Hegendorphini methodus.- Basileae,1536; Paris., 1542. (V, Mt)].

60 - Catalogus librorum reprobatorum. [Ex judici Academiae Lovanensiscum edicto Caesare maiestatis evvulgatus.- Toledo, Juan de Ayala,1551. (V, 45)].

61 - Poligraphia. [Sin duda la obra de Nicolas Volcyre, Collectaneo-rum poligraphi libellus.- Paris-, D. Maheu, 1523, in-4°. (V, 47)].

62 - Macrobio dorado. [En E : "Macrobius Venetiis in 8°".- In somniumScipionis, ex Ciceronis VI libro.- Venet., in aed. Aldi, 1528,in-8°. (V, 48)].

63 - Varro de lingua latina. [Et analogía Marcus Portius de origine.-Paris., 1530; Lugd., 1535, in-8°. (V, 50)].

Page 16: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

20 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

64 - Apparatus latini sermonis. [Ex M.T. Ciceronis, Caesare, Sallustio,Terentio, Plauto, ad Herennium, Asconio, Celso, ac de re rusti-ca, per Bartholomaeum Riceium.- Lugd., ap. S. Gryphium, 1534,in-8°. (V, 51)].

65 - Moselanus in Quintilianum. [Petri Mosellani... in M. Fabii Quin-tiliani Rhetoricas instituciones annotationes.- Lugd., ap. S.Gryphium, 1541, in-8°. (V, 51)].

66 - Ciceronis sententiae selectae. [En E :"Sententiae apophtegm. Ci-cero in corio. Lugd., 1556".- Ap. G. Rovilium. (V, 57)].

67 - Suetonius Tranquillus. [Caesarum vitae. (V, 56)].

68 - Valerius Maximus et Salustius. [Valerii Maximi factorum et dicto-rum memorabilium; Caius Crispus Sallustius de conjuratione Cati-linae, ejusdem de bello Jugurthium.- Paris., ex off. R. Stepha-no, 1544, in-8°. (V, 58)].

69 - Caesarum vitae. [Ver n° 67. (V, 59)].

70 - Apophtegmata Erasmi.[Basil., 1531, 1538; Lugd., 1539, 1541, 1544,1548, 1551, in-8°. (V, 60)].

71 - Catullo Tibullo Propertio.. [His accesserunt Cora. Galli fragmenta) ,Venet., 1515; Paris., 1529; Lugd., 1546. (V, 62)].

72 - Bucaldianus de inventione. [Et amplificatione oratoria, seu usulocorum, libri tres.- Argentorari, 1543; Colon., 1534; Lugd.,1542. (V, 65)].

73 - Terentio medio real. (V, 66).

74 - Urbani grammatica. [En E :"Urbani grammatica graeca, Basileae,1535, in 4°".- Ap. V. Curionem)].

75 - Procli sphera et Dionisius graecae. [Proclus Diadochus, Spheraliber... Dionysii Afri descriptio orbis habitabilis.- Basil.,per Henr. Petrum, 1547, in-8°].

76 - Sphera solida et Arati phaenomena. [Spherae atque astrorum coe-lestium ratio... Jac. Zieglerus Landavus de solidae spherae cons-tructione... Aratus Solensis de siderum natura et motus.- Basi-laeae, ap. Joan.Valderum, 1536, in-4°. (V, 9)].

77 - Sintaxis Andernaci graece. [Johannis Guinterius Andernacus, Syn-taxis Graeca, nunc recens et nata et aedita.- Lutetiae, ap. A.Gormon-tium, 1527, 8 o].

78 - Constantini Lazcaris sintaxis graece. [De octo partibus orationislíber I. Ejusdem de constructione liber secundus; ejusdem de no-mine et verbo liber tertius.- Impressum in Venetiis per Melchio-rem Sessam et Petrus de Ravenis socios, 1521, fol. (V, 49)].

Page 17: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 21

79 - Herodiani historia greca. [Libri VIII.- VeneLiis, 1524; Floren-tiae, 1517; Parisiis, 1529; Lugduni, 1533, 1537. (V, 61)].

80 - Sphera cum comento. [Acaso una de las numerosas ediciones de la

obra de J. de Sacrobosco].

81 - Ptolemei almagestum.[V, 30].

82 - Euclides.

83 - Ptolemei geographia. [En H 48 : "Nova traslatio libri geographiaein Ptolem." (En el margen : "Ojo si es Vernerus").- Johannes Wer-ner, Nova traslation primi libri geographiae.- Norimbergae, 1514,in-fol.] .

84 - Ptolemeo de a ochavo y Hadriano. [No identificado].

85 - Strabo. [Seguramente la edición de De situ orbis que figura enel inventario de 1577 : "Strabo de situ orbis, Basilae, 1539".-ap. J. Walder, in-fol.].

86 - Apiani geographia. [Petri Apiani introductio geographica] .

87 - Apiani instrumentum et Gebri. [Instrumentum primi mobilis a P.Apiano... accedunt iis Gebri filii Affla. Hispalensis.- Norimber-gae, ap. Jo. Petrium, 1534, 1541].

88 - Sutnma anglicana, dos reales. [No identificado].

89 - Zieglerus super Plinium. [In Plinii de Nat. hist. I. II. comment.-Basileae, per Henr. Petreium, 1531, in-fol.] .

90 - Cirueli astrologia. [Seguramente una traducción de la Sphera deJohan. de Sacrobosco por Pedro Ciruelo.- Compluti, Miguel deEguía, 1526].

91 - Tabulae Alfonsi. [Divi Alphonsi romanorum et Hispaniarum régisastronomicae tabulae in propiam integritatem restitutae.- Paris.,ex off. C. Wecheli, 1545, 1553].

92 - Leopoldus et Sphera. [Leopoldus de Austria, Compilatio de astro-rum scientia.- Venet., Marchio Sessa, 1520, in-fol.].

93 - Geographia Pii Pontificis et Pomponio Mêla. [En D :"Pii Pont.Max Assiae et Europae descriptio. Parisiis, 1534-" (elegantissi-ma).- Ap. C. Chevallonium, in-8°] .

94 - Pomponius Mella cum commendatarii annotationibus. [De situ orbiscum comment. Petri Joannis Olivarii.- Paris., ap. C. Wechelum,1536, in-8°].

95 - Apiani cosmographia. [En E :"Cosmographia de Pedro Apiano en es-pagnol, Antverpiae, 1548, 4o".- Libro de la cosmographia, Antv.,Gregorio Bonteo].

Page 18: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

22 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

96 - Annuli astronomici et Hispania Damiani. [Annuli astronomie! etinstrument! cum certissimi, tum commodissimi usus.- Lutetiae, ap.G. Caveliat, 1557, 1558, in-8°j.

- Hispania Damiani. [Damiano a Goes, Lusitano, Opuscula histori-ca.- Lovanii, ex off. R. Rescii, 1544, in-4°].

97 - Solinus et Pomponius Mela. [itinerarium Antonii Aug. Vibius Se-quester. Dionysius Afer de situ orbis.- Venetiis, 1518; Floren-tiae, 1519; Tusculani, 1521, in-8°. (V, 15)].

98 - Nicolai Gerbalii grecia, ducado y medio. [En G : "In Greciam Ni-colai Sophiani. Basileae anno 1550".- per Jo. Oporinurn, in-fol.].

99 - Astrolabium aguilerae. [Juan de Aguilera, Cánones astrolabii uni-versales.- Salnanticae, A. Portonariis, 1554, in-8°].

100- Donati annulus et Meteoroscopium Joannis de Monte Regio. [Volumenno identificado].

101- Milichius in Plinium.[Liber II. C. Plinii de mundi historia cumcommentariis Jacobi Milichii.- Francofurti, ex off. Brubachii,1543, in-4°. (V, 10)].

102- Arithmetica Gemma Frisii. [Arithmetica practica, methodus faci-lis.- Antverp., 1540; Wittebergae, 1542, 1548; Paris., 1543,1545,1553. (V, 12)].

103- Augustinus Ricius de motu octavae spherae et Cañones super ins-trumentum luminarium. [Atque philosophia plénum.- Tridini, 1513,Lutetiae, 1521, in-4°. (V, 13-14)].

104- Pomponius Mêla et alii. [Ver n° 97. (V, 15)].

105- Calendariura Stoeflerini. [Johannes Stoefflerinus, Calendariummagnum.- Oppenheym, per Jac. Kó'bel, 1518, in-B°. (V, 19)].

106- Orontius.[Orontius Finaeus. Una de las numerosas ediciones delautor, impresas en Parfs. (V, 20)].

107- Geographia Palestinae. [Tal vez la obra de Burchardo de MontéSion. (V, 33)].

108- Georgius Agricola de ponderibus et mensuris et alii. [Hoc volumi-ne continentur poeta tres egregii nunc primum in lucem editi... .-Venet.,in aed. haeredum A. Manutii, 1534, in-8°. (V, 34)].

109- Novis orbis. [Acaso la edición de Americo Vespucci, como la quefigura en el inventario de 1584 : "Basilae, 1537, in fol."].

110- Antonini itinerarium et Vibius de fluminibus.[Itinerarium provin-ciarum Antonini Augusti. Vibius Sequester,de fluminium et aliarumrerum nominibus.- Lugd., ap. haeredes S. Vincenti (sin fecha),in-8°. (V, 52)].

Page 19: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 23

111 - Ars notariatus. [Artis notariatus, sive tabellionum tomus primusin quo quicquid ad scientiam & cognitionem eorum iurium per t i -ne t . . . cum indice.- Lugd., ap. J. et F. Frellonium fratres,1546,in -8 0 ] .

112 - Secundus tomus a m s notariatus. [1550, in-8°. (V, 67)].

Además de las obras que acabamos de citar, y cuya mayoría figuraba en lalibrería de Juan de Vergara, cabe añadir las del :

"Memorial de lo que costaron los libros"

113 - Epitome Quintiliani. [Epitome Fabii Quintiliani • - Paris . , ap.

S. Colineaum, 1531, in-8°] .

114 - Lógica Titelmani. [No identificado].

115 - Anton. Nebri. (Antonio de Nebrija) de ponderibus.[in Repeticio-

nes, 13 de Junio de 1511.- Alcalá de Henares, circa 1516, in-4°] .

116 - Un breviario.

117 - J. Deyciar. [No identificado].

B

"Memorial de los libros de Cristoval de Salazar que se truxeron de Salamanca

la qual se hizo en 21 de Set. 1569"

118 - Titus Livius historiado dividido en dos tomos. [En G :"de laimpression de Frobenio, Basileae anno de 1535". Decades trescum dimidia emaculationes, in-fol.].

119 - Thésaurus linguae latinae en tres tomos. [Una de las numerosasediciones de la obra de Robert Estienne] .

120 - Novus orbis en pergamino. [Ver n° 109],

121 - Ptolemaei geographia latina. [En E ¡"Ptolemaei geographia fo.Ven. 1511. Cum emendatione multarum tabularum et emendatione mul-torum locorum iuxta recentiores fo. Regali" . Liber geographiae,Jacobo Pentio interprete.- Venet., 1511, sin ed.].

122 - Ptolemaei Geographia en Ytaliano. [¿ Una edición de GirolamoRuscelli ?].

123 - Ptolemaei geographia greca. [En D y E :"Lugd. ap. Hugonem a Por-ta, in folio regali, 1541"].

Page 20: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

24 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

124 - Ptolemaei geographia greco latina. [Sin duda la edición quese encuentra en el inventario E : "Correcta a Marco Beneventa-no et Joanne Costa, Romae, Evangelista Tosinus, 1507, in fo-lio regali"] .

125 - Dominici Nigri Marii commentarii in Ptolerae. Geographiam, etLaurentii Corvini geographia [et Epitome Strabonis].

126 - Epitome Strabonis. [Per D. Hier. Gemusaeum translata.- Basil.,Wolfgangus Wissemburgius, 1557, in-fol.].

127 - Ciceronis officia cum comra. Hier, Wolfis. [M.T. Ciceronis li-bri tres de officiis, una cum Hieronymi Wolfii commentarii.-Basil., per Jo. Oporinum, 1563, in-fol.].

- Ciceronis orationes pro Cecina et Milone. [Ver n° 21].

- Ciceronis partitiones. [Ver n° 223.

128 - Ciceronis epistolae familiares. [En E :"Ciceronis eptae. famil.8° Venet. cum scholiis P. Manutii".- Ap. P. Manutiura Aldum,1561] .

129 - Ciceronis epistolae ad Atticum. [En E : "Commentarii in epis-tolam ad Atticum, Venet. 1561, in-8°".-Ap. P. Manutium].

130 - Dos tomos de viajes y navegaciones en ytaliano. [Acaso laobra que figura en el inventario de 1577 : "Viaggi diversi diVenetia in Levante".- Vinegia, nella casa de figlivoli diAldo, 1543, in-8°].

131 - Germaniae Exegeseos. [En H : "Germaniae exegeos. Volumina 12.Autore Irenico".- Quiza sea la misma obra que la del asiento1102] .

132 - Historia de la India oriental de Castanheda en dos tomos .[Lopes de Castanheda.- Anverp., Martín Nució, 1554, in-8°].

- Análisis geometricae in sex libros Euclidi. [Ver n° 82].

133 - Historia sarracénica. [Coelius Augustinus Curio, Sarracenicaehistoriae libri III.- Basileae, per Jo. Oporinum, 1567, in-fol.; 1568, in-8°].

134 - Vernerus in Ptolemaei geographiam. [Johannes Werner, Nova tras-latio primi libri geographiae.- Norimbergae, sin éd., 1514,in-fol. [.

135 - Commentarii rerum moschovitarum. [Sigismundi von Herbenstein,Rerum moscoviticarum commentari.- Venet., G.B. Pedrezzano,1550, in-4°].

136 - Stephanus de urbibus graecae. [Stephanus (Byzantinus).- Venet.,1502;Florent., 1521, in-fol.].

Page 21: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 25

137 - Sadoletus in e pistolam ad romanos. [En E : "Jacob! Sadoleticomment, in epistolam Pauli ad romanos .- Lugduni , 1536, in-fol." (sin ed.)].

138 - Dictionarium nominum proprium .[Dictionarium virorum, mulie-rum, populorum, idolorum, montium. (Autore R.Stepluano) .- Pa-ris ., ex of f . R. Stephani, 1541, in-4°"J .

139 - De agrorum oonditionibus et limitum constitutionibus. [Obrade Flaccus Siculus.- Paris., ap. A. Turnebum, 1554, in-4°].

140 - Dos decadas de la Asia de JÛ. de Barros en Ytaliano. [En E :"4° Venet. 1562".- Appresso V. Valgrisio, 1562, in-4°].

141 - Compendium geographiae et annotationes in Cicero, de legibuset commentaria en Cice, pro Sextio. [Ha de ser la edición dePaolo Manuzio : In orationem Ciceronis pro P. Sextio commen-tarius. Annot. in orationem Ciceronis de legibus libri III.-Venet., ap. Aldi filios, 1546, in-8°] .

142 - Tópica Aristotelis greco latina cum commen. Niphi. [Augus-

tinus Niphus.- Paris., 1540; Venet., 1542, in-fol.J.

143 - Clenardi gram. graecae.[Paris., ap. C. Wechelum, 1540, in-8°].

- Pompo. Mêla de situ orbis cum schollis Olivarii. [Ver n°94].

144 - Clenardi gram. vieja. [Tabula in grammaticam hebraeam.- Paris.excudebat C. Wechelus, 1544, in-8°] .

145 - Tomo prior logicae Aristo. Cum commentariis Gerardi Matthisii.[Gerardus Matthisius Prolegomena in universam Aristotelis lo-gicam.- Coloniae, excudebat Petrus Horst, 1556, in-4°J.

146 - Petri Crescentiensis agricultura. [Pietro de Cresenzi.- Vene-tiis, 1495, 1519, 1534, 1538].

147 - Vocabularium Antonii. [Vocabularium Antonii Nebrissensis .-Sevilla (Jac. Kromberger), 1506, in-fol.].

148 - Historia Gottorum. [Johannes Magnus, Gothorum suevorumque his-toria .'- Basileae, ex of f. Singriniana, 1558, in-8°] .

- Plauti comoediae. [Ver n° 17, 38, 39].

149 - Terentius cum cornent.Willichi Resilliani. [Willich Jodocus,Commentaria in omnes Terentii fabulas.- Coloniae, ap. haer.A. Birckmani, 1555, in-8°] .

150 - Pomponius Mella cum Pintiani annotati. [Observationes Ferdi-nandi Piaxiani (Nur.e: de Toledo) cum retractationibus quorum-dam locorum geographiae Pomponii Mellae.- Salamanticae, inoff. Joannis Giuntae, 1544-1545, in-fol.] .

151 - Caro Secundo Curion. in Ciceronis tópica .[Basileae, sin éd.,1564, in-8°].

Page 22: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

26 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

152 - Caesaris commentarii. [Unas numerosísimas ediciones].

153 - Manual de Navarro. [Martín de Azpilcueta, Enchiridion sivemanuale confessariorum et poenitentium.- Coimbra, 1549, 1552,1553, 1560; Toledo, 1554, 1555].

154 - Oecumenios in Paulum et acta apostolorum. [Catena explanatio-num veterum sanctorum.- Basil., 1555 (sin éd.), in-8°] .

155 - Joannes Garceus de tempore et de usu globi. [Johannes Gartze,Primus tractatus brevis et utilis de tempore... tertius trac-tatus de usu globi.- Witterbergae, excud. J. Crato, 1563,in-8°].

156 - Nomenclátor omnium rerum Hadriani Junii.[Adrián Junius.-Antverp., ex off C. Plantini, 1567, in-8°] .

157 - Magister sententiarum.[Una de las numerosas ediciones de laobra de Pedro Lombard] .

158 - Niphus de pulchro et amore. [Augustini tiiphi medicis libriduo de pulchro primus et de amore secundus.- Lugd., ap. G. etM. Beringos fratres, 1549, in-8°].

159 - Clementis constitutiones. [Clemente I, Constitutiones sancto-rum apostolorum doctrina catholica... .- Venet., ex off. J.Ziletti, 1563, in-8°J.

160 - Pselus de quatuor scientis mathematicis.[Basil., per Jo. Opo-rinum, sin fecha, in-8°] .

161 - Johannes Parrasii epistolae.[J. Parrhasii liber de rebus perepistolam quaesitis.- Coloniae allobrogum, excud. H. Stepha-nus, 1567, in-8°] .

162 - Liber de demonstratione. [De demonstrationibus (de re praxigeométrica) libri tres (Orontius Finaeus) (num. ed. )] .

163 - Petri Nanii miscelánea et epitome troporum.[Pieter Nanninck...Lugduni, ap. G. et M. Beringos fratres, 1548, in-8°].

164 - Dialéctica Perrioni.[Joachimi Perioni de dialéctica libri III.-Paris., 1544; Basil., 1554].

165 - Catechismus ex concilio tridentino. [Romae, in aed. populi ro-man i , ap. Paulum Manutium, 1566, in-fol.].

166 - Historia regionis Perú latine.[En H 128 : "Levinii Apoloniigrando brugani de Peruviae Regionis inter novi orbis provin-tiae invent." Libri V.- Antv.,( C. Plantino ?), 1567, in-8°] .

167 - Epithome dialecticae Perionii. [Basileae, ex off. J. Oporini,1551, in-8°].

Page 23: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 27

168 - Arte de Antonio chico, es de Cuniga [Ars grammatica de Anto-nio de Nebrija. Numerosas ediciones].

169 - Hadrianus de modis loquendi. [Castellesi (Adriano).- Paris.,1517; Colon., 1522...].

- Stoflerini astrolabiura. [Ver n° 105].

170 - Cassiodoro sobre los psalmos. [Magnus Aurelius Cassiodorus,In psalterium expositio.- Venet., 1517; Paris., 1519; Antv.,1566].

171 - Raymundi Lulii disputatio.[Disputationes quae dicunt Remondichristiani et Homerii Sarraceni.- Valentiae, 1510].

172 - Julius Firmicus. [Firmicus Maternus. En H 6 :"Astrologia".Astronomicum libri octo.- Venet., 14-99; Basil., 1533, 1551].

173 - Un cartapacio de a quarto de pliego.

- Itinerarium Antonii Augusti et Pomponius Mella cum Pintianiannotationibus. [Ver n° 110].

- Appianus Alexandrinus. [Ver n° 45].

174 - Petrus Mártir de novo orbe. [En G : "Novus orbis. Basileaeanno 1537. folio". No se seríala edición de 1537].

175 - Sphera cum novem commentariis et Theorica planetarum. [Ha de

tratarse de la obra de Reinholdo].

- Novum testamentum greco latinum Erasmi. [Ver n° 1] .

176 - Alberti Dureri geometri. [Institutionum geometricarum libriquatuor... .- Norimbergae, imp.viudae Durerianae, 1534, in-

fol.].

- Strabo de situ orbis cum epitome. [Ver n° 85].

177 - Budaei linguae graecae commentaria. [En E :"Parisiis, 1548,fol. corio". (R. Estienne)].

178 - Hermogenes rethorica graeca. [Hermogenes de Tarso, Ars rheto-rica.- Florentiae, 1515; Paris., 1538].

179 - Prisciani opera. [Prisciani Caesarensis opera (grammatici ope-ra) : numerosas ediciones venecianas en los siglos XV y XVI].

180 - Tractatus proportionum duo. ["A Petro Spinosa", en H 5. Pedrode Espinosa, Tractatus proportionum duo•- Salamanca, impressusanno 1545, in-fol.].

181 - Arte de navegar. [Pedro de Medina... Sin lugar (Venet.),1555] .

182 - Astrolabium poblationis. [Juan Martínez Poblationis, De usuastrolabii.- Paris., 1545, 1546, 1554, 1556, 1557].

Page 24: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

28 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

- Caesaris commentari en cuero colorado. [Ver n° 152].

183 - Terentius ex Vascovano. [Terentii Aphri comoediae sex.- Lutet.,ap. Vascovanum, 1551, in-4°].

184 - Regulae ad intelligendas scripturas sacras. [En H 123 : "Regu-lae intelligendi scripturas sacras a Dionisio Aeropagita Rdum.P. Francum. Roicium. Roicium vallisoletanum abbad'.'.- Praeceptaeloquantiae, ad Andream domini Christophori filium.- Lugd.,ex off. Gaspar Treschel, 1546, in-8°].

185 - Augustini Dati opera. [Praecepta eloquentia, ad Andream, domi-ni Christophori filium ; varias ediciones en los siglos XV yXVI] .

- Urbani grammatica graeca. [Ver n° 74].

186 - Homeri interpres. [Per*vetustus Didymus chalcenterus, vel Didy-mi antiquissimi auctoris interpretatio in Odysseam.- Venet.,in aed. Aldi et Andreae soceri, 1528, in-4°].

187 - De d u s gentium. [Lilius Girardus.- Basil., 1548, 1560; Lugd.,1565].

188 - Aldi grammatica. [Aldii Pii Manutii institutionum grammatica-rum libri quatuor.- Venet., 1508, 1514, 1516, 1517...].

189 - Sadoletus in aliquot psalmos. [Jacobi Sadoleti in psalmum in-

terpretatio.- Lugd., ap. S. Gryphium, 1533, 1536].

190 - Raynerius in psalmos. [No identificado].

- Erasmus de copia et conscribendis epistolis. [Ver n'° 59].

191 - Plinii Epistolae. [Caii Plinii Secundi espistolae. Numerosas

ediciones en los siglos XV y XVI].

192 - Tito Livio historia. [Numerosas ediciones].

193 - Hermolaus in Plinium. [Ermolao Bárbaro, Caii Plinii Secundinaturalis historiae libri... .- Venet., 1491].

194 - Plautus et Alcynoi legatus. [Pietro Acionio... Ninguna edi-ción común].

195 - Galenus de pulsibus. [Paris., ap. S. Colinaeum, 1532, in-fol.y ex off. C. Wecheli, 1538, in-4°].

196 - Thucidides historiae graecae. [De bello peloponiensium athe-niensiumque libri octo, Laurentio Vallensi interprete.- Paris.,1513; Coloniae, 1550, 1564].

197 - Petri Victorii variae lectiones. [En E : "Florantiae, 1553,in folio". - App. L. Torrentino].

198 - Decretum. [Seguramente Nicoló Tedeschi, Decretum tridentinum].

Page 25: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 29

199 - Titi Livii decas tertia et Polibius . [Basil., in off. Fro-. beniana, 1535, in-fol.].

200 - Theodori Gazae gramraatica. [En E : "Gram. graeca, Venet. 1545,in-8°".- Theodoris Gazae grammatices libri IIII.- J. et P.fratres de Nicolinis de Sabio] .

- Germaniae exegeseos. [Ver n° 131].

201 - Alexandrini tertia pars doctrinalis. [En H 108 :"de arte versi-f icatoria" . Paráfrasis de Prisciano : De arte gramtnatici, porAlexander de Villa Dei (num. ed.)].

202 - Formularum elementarum. [Formularum elementarum instrumentarum.Lugd., S. Boyleau, 1518, in-8°] .

203 - Trapezunti rhetorica. [Una de las numerosas ediciones de la

obra de Georgius Trapezunti] .

201 - Aristotelis arte poética.

205 - Pintianus (Nuhez de Toledo) in Senecam. [In omnia L. Annei Se-necae... scripta.- Venet., J.B. Egnatius, 1536, in-4°].

206 - et Vallae dialéctica. [De dialéctica libri III.- Paris., ap.

S. Colinaeum, 1530, in-4°].

- Aulus Gellus . [Ver n° 35] .

207 - Julii Caesaris Scaliegeri de causi linguae latinae. [Libritredecim.- Lugd., ap. S. Gryphium, 1540, in-4°].

208 - Sebastianus de poeta. [Claudius Sebastianus, De bellum musica-

le. -Argento rati, ex of f. P. Machaeropae i, 1563, in-4-°],

- Herodotus et Thucidides. [Ver n° 42].

209 - Terentius ex Donato. [Num. ed. de Aelius Donatus] .

- Erasmi annoctationes in Testamentum novum. [Ver n° 2, 4] .

- Cornucopia et alii. [Ver n° 14-].

210 - Vivis colloquia. [Juan Luis Vives, Colloquia, sive exercita-tiones latinae linguae.- Florentiae, ap. Juntas, 1568, in-8°] .

211 - De re cibaria. [EP F : "Johanne Bruyerino Campegio autore".De re cibaria libri 12.- Lugd.,ap. S. Honoratum, 1560, in-8°].

212 - Asconius Pedranus. [Autor de numerosos comentarios de la obrade Cicerón].

213 - Joannis Leonis Arricani descriptio Africae. [En E : "Antv.,1556, in-8°".Leo Africanus, De totius Africae descriptionelib. IX.- ap. J. Latium].

- Erasmi adagia. [Ver n° 11].

Page 26: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

30 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

214 - A. Mancinelli opera. [Antonio Mancinell i , Opera.- Lugd-, sir.

ed. 1511, i n - 4 ° ] .

- Euclides. [Ver n° 82].

- Nicolaus Gerbelius in sophiani gretiam. [Ver n° 98].

215 - Peroti. gram. [Nicolaus Perotus, Rudimenta grammatices, (num.

ed.)].

216 - Ordinarium missae. [No identificado].

217 - Plauti asinari aulo. [Asinaria et aulularia.- Venet., 1514,1530; Argentinae, 1520; Paris., 1527, 1564].- Alexander ab Alexandro. [Ver n° 18. Se trata de una ediciónde Pies Geniales].

218 - Psalterium Quint. [Quintuplex.- Paris., typis H. Stephani,1508,in-fol.].

219 - Linaser. [Thomas Linacer o Linacre. En H 137 :"De emendatastructura latini sermonis libri VI". -Paris., 1527, 1530, 1537,1543, 1550; Lugd., 1539; Venet., 1557].

- Dialéctica Perioni. [Ver n° 164].

220 - Mona Yerogli. [Acaso una edición de Hieroglyphicorum libri duo,sive de sacris Aegyptiorum aliarumque gentium li.teris, obrade Valeriano Bolzani.- Basil., 1556, 1567, in-fol.].

221 - Baila in testa, no. [Laurentius Valla, In Testamentum novumannotationes.- Basil., ap. A. Cratandrum, 1526, in-8°].

222 - De laude Jérusalem. [En H 136 :"Caroli Bouily (Charles de Bo-velles) in Samarobina divi Quintil. De laude Hierusalem" .-Lugd., S. Gryphius excudebat, 1531, in-8°].

223 - Aristo. de moribus. [En J 4 :"Aethica (de moribus) Aristotiles

Bernardi Segni".- Firenze, L. Torrentino, 1550, in-4°].

- Oratius cum comento. [Ver n° 13].

- Solinus. [Ver n° 97].

224 - Aristotelis lógica. [Lógica seu Organon.- Basil., 1552, in-fol-].

225 - Peuceri Sphera. [Gaspar Peucer, De Pimensione terrae... .-

Wittebergae, J. Crato, 1554; P. Slitzii, 1550, in-8°].

- Terentius parva forma. [Ver n° 73].

226 - Segunda parte del memorial de Fray Luis de Granada. [Memorialde la vida christiana.- Lisboa, 1565; Barcelona, 1566, in-8°] .

227 - Gemma Phrisii astrolabium cathoiicum.[De astrolabo catholicoliber.- Antv., in aed. J. Steelsii, 1556, in-8°] .

Page 27: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 31

228 - Institutio grammaticae anglolatinae. [No identificado].

- Valerius Maximus et Sallustius. [Ver n° 68].

229 - Theorica planetarum. [Georg. Peurbach, Theoricae novae plane-tarum (numerosas ediciones en los siglos XV y XVI].

230 - Gemma Phrisius de usu radiis. [De radio astronómico.- Antv.,ap. G. Bontium, 1545, in-4°].

231 - Dictys cretensis et Dares Phrisius.[Dictys cretensis de His-toria belli trojani et Pares Phrysius de eadem historia troja-na.- Venet., 1499; Lugd., 1552, 1569; Paris., 1560, 1564].

232 - Quaestiones novae in spheram. [Obra muy difícil de identificar].

233 - Gemma Phrisius de usu globi.[De usu globi, de principii astro-nomicae et cosmographiae.- Lovanii, 1530; Antv., 1548, 1553].

234 - Plinii Histo. natu. in quatuor tomos. [C. Plinii secundi His-toriae mundi libri XXXVII in quatuor tomos dispertiti.- Lugd.,ap. haeredes J. Juntae, 1561-1562, in-12°].

235 - Justini historia.[Justini Epitomia in Trogi Pompei historias.

(Numerosas ediciones en los siglos XV y XVI)].

236 - Tres vocabularios de diversas lenguas.

237 - Erasmus de octo partibus.[De octo partibus constructione.(Nu-merosas ediciones)].

238 - Clenardi grammatica latina. [En E :"Clenardi grammatica. Pa-risiis in-4°" .- Ap. R. Stephanum, 1568].

239 - Cometographia.[En H83:"Antonius Mizaldus (Mizauld) de stelliscrinitarum".- Paris., excudebat C. Wechelus, 1549, in-4°].

240 - Dionisius de situ orbis. [Dionysii Alexandrini de situ orbis

liber.- Lutetiae, ex off. R. Stephani, 1547, in-4°] .

- Campensis paraphrasis in psalmos.[Ver n° 9] .

241 - Historia insulae melitae. [¿ Será Insulae Melitae descriptio,de Natale Conti ?].

242 - De latinae linguae elegantiae commentarii. [Laurentii Vallaede latinae linguae elegantiae lib. VI.- (con un commentariode Antonio Mancinelliy Josse Bade) (numerosas ediciones)].

"Memoria de los libros que estavan en Toledo antes que viniessen los de

Salamanca, 21 de set. 1569"

243 - Compendium theoricae planetarum.[Acaso una de las numerosas

Page 28: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

32 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

ediciones de la obra de Gerardo de Cremona (Gerardo de Sabio-netta)].

244 - Cicero pro Cornelio Balbo et Latomi in tópica. [Cicero... .-Paris., ex off. G. Buon, 1561, in-4°./7 Bartholomaeus Latomus,M.T. Ciceronis tópica.- Paris., ap. T. Richardum, 1550, 1554,1556, in-4°].

- Augustini Dati praecepta eloquentiae.[Ver n° 185].

245 - Romeus de libértate operum. [Obra no identificada].

246 - Rojas in planisphericum. [Johan. de Rojas, Commentarium in as-trolabium, qui planispherium vocant.- Lutetiae, ap. Vascovanum,1550, in-4°].

247 - Seminarum et plantarum.[En H 135 :"Seminarium, plantarum, fruc-tiferum". (No identificado)].

248 - Siculi grammatica. [Lucio Marineo Siculo, Grammatica brevis acperutilis. Compluti, excudebat M. de Eguia, 1532, in-8°] .

249 - Vitruvius cum scholiis Filandri. [M. Vitruvii Pollionis dearchitectura libri X... adjunctis nunc primum Guglielmi phi-landri (Hilandrier o Xylandro) castigationibus atque annota-tionibus.- Estrasb., 1550; Lugd., 1552].

250 - Vitruvius Parva forma. [Acaso en Florencia : 1513, 1522, 1523].

251 - Filandri scholia in Vitruvium. [Ver n° 249].

- Clenardi gram. Greca parva forma. [Ver n° 239].

252 - Clenardi meditationes ejusdem forma. [Meditationes graecanicaein artem granmaticaro.- Lutetiae, ex off. R. Stephani, 1550,in-4o] .

253 - Laurentius Valla. [Obra imposible de precisar].

- Epigrammata greco latina. [Ver n° 4-4].

- Caesarum vitae post. Tranquíllura. [Ver n° 69].

254 - Terentii colloquendi formulae. [Colloquendi formulae optionae.-Paris., excudebat C. Wechelus, 1533, in-8°].

255 - Orontii opera. [Historiarum libri ... adversus paganos. (Nura.ed.)].

256 - Terrae Sanctae descriptio. [Jac. Ziegler... .- Argentinae, ap.W. Richelium, 1536, in-fol.].

257 - Berosus Caldeus. [De antiquitate, seu defloratio Berosi Cal-daica... (Chaldaeorum historia).- Paris., (J. de Gourmont),1509, in-4°] .

Page 29: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 33

258 - Política Aristotelis.[ ¿Una traducción de Leonardo Aretinovj.

259 - Erasmus in nucem Virgilii et in prudentii aliquot himnos.[Commentarius Erasmi in Nucem Ovidii, ejusdem commentarius induos himnos Prudentii.•. .- Coloniae, 152H; Lugd., 1525; Paris.1533, 1539, 1555].

- Georgius Agricola de ponderibus et Nicolai Borbonii aliquotopera. [Ver n° 107].

- Quintiliano ex Roberto Stephano. [Ver n° 15].

260 - Quintilianus ex Colineo. [Orator. institut, lib. XII castigati.Paris., Sim. Colineaeus, 1541, in-4°] .

261 - De gradibus cognationis.[¿Alguna obra de Johannis Matth. deGradibus ?].

262 - Petrus Gillius de Bosphoro Thratio. [En E : "Lugduni, 1561,in-4°".- Ap. G. Rovillium].

263 - Lexicum greco latinum. [Lexicum seu epitome Thesauri graecaelinguae... .- Paris., (Oliva), P. Stephani].

264 - Pausanias en dos cuerpos parva forma. [Ha de tratarse de latraducción de Graecia descriptio por Rómulo Amaseo, que figuraen H. 22.- Florent., 1551; Basil., 1557; Lugd., 1558, 1559].

265 - Antonii Nebrisensis grammatica cum commentariis Scobaris.[Bart. de Escobar... .- Venetiis, ap. haeredum MelchioremSessam, 1567, in-8°].

266 - Valerius Flacus et música theorica. [Argonautica libri octo-

Orphei argonautica.- Bononiae, 1519 (Platonius), in-4°].

- Milichius in Plinium. [Ver n° 100].

- Erasmi similia. [Ver n° 50].

267 - Niphus de auguriis. [Augustinus Niphus, De Auguris libri II.-Bononiae, de Benedictis, 1531, in-4°] .

C

Memorial de los libros de Salazar"

[Ese inventario contiene las obras n° 120,68,147,137,121,122,124,85,94,209,73,234,157,154,142,134,21,128,22,139,146,238,224,145,149,169,164,162,66,10,151,68,231,235,51,50,163,228,239,220,9,143,237,229,225 ,105,227,233,230,143 ,144,130,140,109,125. Además consta de las obras siguientes :].

268 - Calepinus. [En G :"Un callepino de la impresión del Gripho delano de 154-6, en dos tomos" (in-folio)].

Page 30: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

34 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

269 - Ciceronis Philippicae. [Acaso una edición de C.S. Curio.- Ba-s i l - , 1551; Lugd-, 1554, i n - f o l . ] .

270 - Rarni ciceronianus. [Pierre de la Ramée.- Paris., ap. C. Weche-lum. 1557, in-8°].

271 - ... et Distin. Rhetoricae in quinti. CQuintiliani... institu-tionem dialecticam.- Paris-, Joan. Roigny, 1547, in-8°].

272 - ... et Arithmetica. [Arithrnetica. libri. - Paris., ap. C. We-chelum, 1555, 1557, in-8°] .

273 - Constitutiones opticae. [Una edición de Ibn Al Haitam (Alha-zemus) o de Petrus Nonius] .

274 - Acanthi partitiones rhetoricae. [Acanthius (Georgius Dorn) ,Acanthi partitiones ex M.T. Ciceronis de rhetorica libros IV.ad. C. Herennium.- Basil., ex off. J. Oporini, 1549, in-8°;1554, in-4°].

275 - Silva de varia lection. [Pedro Mejía .- Antv., 1550, 1554,1555; Valladolid, 1551].

276 - Historia general de las indias en dos tomos de Gomara. [Fran-cisco de Gomara... . - En Anveres, en casa de Juan Steelsio,1554, in-4°].

277 - Historia del Perú de Cieça primera parte. [Antv., por Juan

Lacio, 1554, in-8°].

278 - Confessionario del Gerónimo.[Acaso Girolamo Ruscelli].

279 - Unas horas en romance.

280 - La Historia de la India de Portugal en dos cuerpos en portugués.[Lopes de Castanheda.- Coimbra, 1552-1561, in-8°].

D

"Memorial de los libros que Christ oval de Salazar tiene y se començo a

hazer en 27 de Marco de 1577 en Venetia"

"En el caxon numero Io bal ios siguientes"

- Un Ptolemeo de la Porta impresso en León el año de 1541.[Ver n° 123].

281 - Chronicon Eusebi sc r i to de mano.

282 - Promptuarium latinae linguae en dos tomos. [En E :"Promptua-

Page 31: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 35

riura linguae latina tomos duos divisa auth. Theodoro Trebellis.Basileae f°. 1545".- Per J. Oporinum et R. Winther].

283 - Calepino irapresso en Venetia el ano de 1570 por Bevilacqua.[Edición no señalada].

284 - Lexicón greco latinum impresso en Venetia año de 1555 porPedro Bossello. [In-folio] .

285 - Coelli Rhodegini lectiones antique impresso en Basilea el añode 1517 por Frobenio. [Lectionum antiquarum libri XVI.- in-fol.J.

- Ptolemaeus impresso en Venetia año de 1511 por Jacobo Pen-tio. [Ver n° 121].

286 - Strabo de situ orbis impresso en Venetia el año de 1472, in-terpretado hasta el libro décimo por Guarino Veronese y desdeel undécimo hasta el libro 17 por Gregorio Thipenio. [Venetiis,per Vindelinum de Spira, 1472, in-fol.].

287 - Quatro tomos de las obras de Cicerón impresos en Venetia porel Junta el ano de 1534. [M.T. Ciceronis opera omnium quaehactenus excusa sunt castigatissima.- 5 vol., in-fol].

288 - Quatro tomos del compendio Historia de la Coronica de Españaimpresso por Christophoro Plantino en Anveres el año de 1571.[In-fol.].

289 - Budeus de asse et forensia et de asse impresso en Basilea añode 1556. Forensia en Paris por Roberto Stephano el año de 1544.[La edición de Basilea es de N. Episcopius, in-fol.].

290 - Budeus in linguam graecam impresso en Paris el año de 1548 porRoberto Stephano. [In-fol.].

291 - Budeus in Pandectas impresso en Paris por Michael Vascovano elaño de 1542. [Annotationes in quatuor et viginti Pandectarumlibros, in-fol.].

292 - Budeus in Pandectas impresso en Paris el año de 1536 por Am-brosio Girault. [In-fol.].

293 - Diophantes Aríthmetica impresso en Basilea el año de 1575.[Diophantis rerum arithmeticarum libri sex.- Per N. Episco-pium et Nicolai fratres haeredes.- in-fol.].

294 - Titi Livii Historia a Carolo Sigonio emendata impressa en Ve-

netiis por Paulo Manutio el año de 1555.[En E :"in folio, co-rio"J.

295 - Pauli Jovii de vita Leonis X Ponti. Max. libri 4. [En E :"Florentiae, 1542, in folio, corio".- App. L. Torrentini].

Page 32: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

36 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

296 - Strabo greco latinus de situ orbis impresso en Basilea el añode 15M-9. [H. Petri, in-fol.].

297 - Dialogo de la fabrica del huomo in Padua 1577. [En E : "Dialo-go della fabrica del huomo di M. Ant. Compagna. 4°. Padua.1577. volgare"].

298 - Petri Victorii variae lectiones impresso en Florentia por elTorrentino año de 1553.[Se trata del tomo 2. En E :"tomussegundus, in-i+°] .

- Sadoletus super Epistolam Pauli ad Romanos impresso en Leónano de 1536. [Ver n° 137].

299 - Jacobi Fabri Stapulensis música impresso en Paris el aSo de

1551. [Paris., G. Cavellat, in-4°].

300 - Pomponio Mella escrito de mano.

301 - Historia general de las Indias occidentales en dos cuerposimpressos en Anveres año de 1554. [Se trata de la obra dePietro Mártir de Anghiera. No se conoce la imprenta].- Parte primera de la coronica del Perú de Pedro de Ciega im-pressa en Anvers año de 1554. [Ver n° 277].

302 - Clarorum virorum Epistolae Venetiis anno 1568. [Acaso la edi-ción latina de Girolamo Ruscelli].

303 - Petri Martyris de rébus oceanicis et novo orbe et de Babilonialegatione. Coloniae, anno 1574. [Ap. Gervinium Calenium, in-8°].

304 - Theodoretus in Pauli Epistolas. Florentiae anno de 1552.[Inquatuordecim S.Pauli Ept.- Excudebat Laur. Torrentinus, 2 vol.,in-8°].

305 - Ciceronis Epistolae familiares cum scholiis Pauli Manutii Vene-tiis año de 1575. [In aedibus manutianis, in-8°].

306 - Catena sive explicatio in locos sub obscuriores Pentateuchi.Coloniae anno 1572. [En J 3 :"Zephiro interprete". PranciscusZephyrus... .- Ap. Joh. Birckmanum, 1572, in-8°].

307 - Berosus en Anvers año de 1552. [De antiquitatibus.- In aed.Jo. Steelsii, in-8°] .

308 - La guerra de Alemania en Venetia ano de 154-8. [Comentario ...de la guerra de Alemana hecho de Cario V Máximo emperador ro-mano Rey de España. En el ano de MDXLVI y MDXLVII.- Ven. (ainstancia de Thomas de Cornoça, sin ed.)].

309 - Grammatica del Padre Ledesma. Venetiis anno 1569. [Ap. M. Tra-mezium, in-8°].

Page 33: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 37

JIO - Nombre antiguos y modernüs de xas tres partes del mundo enlengua italiana. En Venetia anno 1567.[Obra no identificada].

311 - Augustinus de Civitate Dei en dos tomos en León anno 1570.[Ap. Seb. Honoratum, in-8°].

- África descriptio Joannis Leonis en Anvers anno de 1556. [Vern° 213].

312 - Caesaris commentarii ab Aldo Manutio emendati impresso en Ve-netia anno de 1575. [In aedibus Aldi et Andreae Soceri, in-8°].

313 - Ornamenti délie donne en lengua italiana en Venetia anno de1574. [Gli ornamenti délie donne, scritti per M. Giovanni Ma-rinello.- Appresso Giovanni Valgrisio, in-8°] .

314 - Medicine per le infirmita délie donne en Venetia anno de 1574.[Giovanni Marinello, Le medicine pertenenti alie infirmitádélie donne.- App. Fr. de' Franceschi, in-8°].

¿15 - Secreti di don Thimoteo en italinao en Venetia anno de 1565.[Acaso los Secretos de Girolamo Ruscelli. Ver la obra siguien-te].

316 - Secreti di Don Alessio Piamontes en Venetia anno de 1568 enitaliano. [Secreti novi di maravigliosa virtu del signor Iero-nimo Ruscelli.- Venet., Heredi di M. Sessa, 1567, in-8°] .

317 - Secreti de la Sa. Isabella. [En E : "Secreti di medicina dellaSa. Isabella Córtese. 8o. Venetiis. 1565 volgare".- I secretine' quali si contengono cose minerali, medicinan, artificióseet alchimiche.- Per Giovanni Barilotto, in-8°] .

318 - Modo di comporre le medicine di Valerio Codro en Venetia annode 1558. [Dispensatorium, hoc est Pharmaeorum conficiendum ra-tio .- Una edición de Vincenzio Valgrisio, 1554, in-16°].

319 - Modo di elegere et preparare li medicamenti di Jacobo Silvioen italiano. [Tradott; nuovamente di latino in lingua italia-na.- Venetia, appresso B. Bosello, 1559, in-fol.].

320 - Homeri opera greco latina en dos tomos. [En E :"Homeri xomiduo. 8° in utraque iingua. Trebaty, 1567"].

321 - Coelum philosophorum de secretis naturae, Lugduni 1571.[En E :"Philippi Ulstadii..." .- Ap. G. Rovilium, in-16°].

322 - Scopus bibiicus en Anvers anno de 1572; [En J 3 :"Scopus bi-

blicus Alberti Novicampiap.i, Antv. 1572, in-16°" ( ¿M. Nucic?)].

323 - Index liDrorum proaiiitorum venetiis anno 1573.

324 - Don Alexio Piamontes en español.[En G :"en 16° en Barcelona a:"-.-de 1563".- En casa de Claudio Bornât, in-12°] .

Page 34: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

38 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

- Ciceronis sententiae, Lugduni anno 1556. [Ver n° 66].

325 - Breve trattato del mondo di Jasone de Noras en italiano, enVenetia anno de 1571. [A. Muschio, in-8°].

326 - Quadrantini retractationes Venetiis an. 1575. [Rayado en elinventario].

327 - Alfabetum graecum. [Ed. de Basilea, 1518, 1520; Paris.,1528(?),1534, 1539, 1566].

328 - La universal descrition del mondo di Jacobo Castaldo Piamonte-se. [Jacopo de Castaldo.- Venetiis, per M. Paganum, 1562, in-8°].

329 - Opera nova di secreti. [Acaso la edición de G. Rouillé, De se-creti libri sex.- 1561, in-16°].

330 - Architectura di Pietro Cataneo en italiano en Venetia anno de1567. [I Quattro primi libri di architectura.- In aed. A. Aldiet Andreae soceri, in-fol.].

"En el caxon numero 2° hay los libros siguientes"

331 - Ciceronis opera Philosophica en Paris per Joan Parvo anno de1528. [Edición no señalada].

332 - Plinius Venetiis a Paulo Manutio Aldi Filio año de 1559. [Na-turales historiae libri triginta septem a Paulo Manutio muítíslocis~ emendata, in-fol. ] .

333 - Poloniae historia Basileae anno 1568. [En E :"Martinis Cromen".Martin Cromer, De origine et rébus gestis polonorum libri XXX.-Ap. J. Oporinum, in-fol. ] .

334 - Quintilianus Parisiis anno 1527. [Institutiones et declamatio-nes.- ex off. Claud. Chevallon, 1527, in-8°].

335 - Herodotus graecus impresso en Basilea per Henrico Stephanoanno de 1570. [Herodoti Halicarnassei historia, sive historia-rum mibri IX, qui inscribuntur Musae.- In-fol.].

336 - Herodoti latini ab Henrico Stephano anno 1566. [Historiae li-bri IX ("en dos tomos", in E), in-fol.].

337 - Pauli Jovii illustrium virorum vitae e Torrentini typographiaanno 1551. [Florentiae, L. Torrentini, in-fol.].

338 - Sigonii historia de regno Italiae Venetiis anno 1574. [CaroliSigonii historiarum de regno Italiae libri quindecim.- Ven.,in-fol. (sin ed. )] .

Page 35: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 39

339 - Vitelionis perspectiva Norimbergae anno 1551. [Fepi' OptiKhé.id est de natura colorum... quam vulgo perspectivas vocant.-Ap. Joannem Petreiuin, in-fol.].

340 - Augustinus Niphus in Tópica Aristo. Parisiis anno 1542. [AcasoJohan. Roigny, in-fol.].

341 - Luminare maius Pharmacopolis utilis. Venetiis anno 154-9. ["in-fol.", in E. Imprenta no identificada].

342 - Libro de los signos y figuras de ciudades y fortalezas de Ve-necianos y de yslas, anno de 1572. [No identificado].

343 - Ciironica de España de Florian d ' Ocampo en Camera el año de1543. [Los quatro libros primeros de la Crónica general de Es-pana, en Zamora, por Juan Picardo, 1543, in-fol.].

344 - Novus orbis, es de Bologni Zaltieri librero. [No hemos podidoencontrar el año de impresión] .

345 - Scaligeri Poetices lib. 7 Parisiis anno 1561.[Poetices libriseptem. En E :"Lugduni, 1561, in-fol., ap. J. Crispinum"].

346 - Canisii la et 2a pars en dos tomos Coloniae anno 1569. [Desumma doctrinae christianae.- Apu G. Calenum et J. Quentel. . ..haeredes, in-fol.].

- Urbani Gramm. grecolatina Basileae 1535.[Ver n° 74].

347 - Cornélius Tacitus Venetiis anno 1534 de Aldo. [Esa edición con-tiene todas las obras de Tácito (in-4°)].

348 - Methodus sylogistica Venetiis 1572. [En E :"Methodus syllogis-tica. Alex. Pomelli. Venet. 1572. in-4°".- Methodus syll. unacum tractatu de ratlone probandi consequentias.-. Ap. C. Zanettum].

349 - Musurgiae sive praxis musicae. [En E :"Musurgia seu praxis mu-sicae Argentorati 1536".- Obra de Ottomaro Lusclnio, ap. loan-nem Schottum, in-foi.].

350 - Moscoviae comentario en lengua italiana en Venetia 1550.[Setrata de la obra de Herbenstein traducida al italiano : Rerummoscoviticarum commentarii Sigismundi liberi baronis in Her-benstein, Neyperg et Guettenbrag...] .

351 - Cabeza Baca Valld. anno de 1555. [Alvarnunez Cabeza de Vaca,De la jornadas..., impresso en Valladolid por Francisco Fernán-dez de Córdoba, 1555, in-4°].

352 - Emendationes temporum Joan. Lucidi Vene~iis 1546. [Opusculumde emendationibus teüiporum ab urbe condita ad hac nostram aeta-tem.- Venetiis, in ot'f. Luceantonii juntae, 1546, in-4°].

353 - Historia del Zonara desde el principio del mundo hasta el em-

Page 36: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

40 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

perador Alexio Conmeno Venetiis 1560.[Lod. degli Avanzi, in-4°].

354 - Emmanuelis Alvari Grammatica latina Venetiis 1575. [De Insti-tutione grammaticas, libri tres.- Ap. Bayam, in-4°].

355 - Formularium instrumentarían Venetiis 1559. [Petrus Dominicisde Mussis, Formularium instrumentorum egregii causidici D. Pe-tri Dom. de Mussis.- Venet., Dominicus Lilius v'enetus excude-bat, sumptibus D, Melchioris Sessa, 1559, in-4°].

356 - Cataneo de fortificatione en lengua italiana en Bessa annode 1571.[Girolarao Cataneo, Dell'arte militare.- Brescia, 1571,T. Bozzola, in-4°].

357 - Catalogus librorum reprobatorum in Valld anno de 1559. [Sebas-tian Martínez, in-4°].

- Asia de Ju° de Barros en Italiano, Venetiis anno de 1562.[Ver n° 140].

358 - Grammatica Despauterii en León anno 1563. [Johannis Despaute-rii ninivitae commentarii grammatici.- Lugd., excudebat IacobusFaurus, 1563, in-4°j .

359 - Ptolemeus manu scriptus. [En E :"Jacobo Angelo interprete, in-4°].

360 - Compendium medicinae Matthioli. Venetiis 1571. [Comp. de plantisomnibus de quibus scripsit in suis commentariis in Dioscoridemeditis.- In off. Valgrisii, in-4°].

361 - Nicetae historia en lengua italiana de do(?)dexo Zonara hastael año de 1203. Venetiis 1562. [Ha de tratarse de una traduc-ción de la Historia Byzantina, vol. 12].

362 - Ptolemaei de analemate Romae anno 1562. [En E :"De analematecum comment. Commandini (...) ejusdem liber de horologium des-criptione".- Sin éd., in-4°] .

363 - Theodori Gazae Grammatica graeca Basileae 1541. [Introductionegrammatices libri IV.- Ex off. Valderiana, in-4°].

364 - Del Tenere en italiano, Venetiis anno de 1576. [En E :"AndreaBacci del Venere". De veneris et antidotis (ed. no señalada),in-4°].

365 - Jacobi Bracelli lucubrationes Parisiis 1520. [In aed. lo. Ba-dii Ascensii, in-8°].

366 - Jovii Lariis lacus Venetiis 1559. [Descriptio Larii lacus.-Appresso Ziletti, in-8°] .

367 - Et de ordine methodo in scientia servando. [En E :"Joan Camilli,Venetiis, 1561".- (Aldo), in-4°].

Page 37: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 41

368 - Philelphus de moraii disciplina et Averrois in lit. de repú-blica Platonis. Venetiis 1552. [Ap. G. Scottum, in-4°] .

369 - Computus Venetiis 1552.[Anianus, Computus manualis metricuscum comento (ed. no señalada)].

370 - Variarum lectionum lib. Mercurialis medici. Venetiis anno 1571.[Hieronymus Mercurialis... .- Ap. G. Perchacinum, in-4°].

371 - Grapaldus de partibus oidium. Parmae 1516. [De partibus oidiumab autore denuo auctum et recognitum. Cum indice.- Impensis Ant.Quintiani, in-1*0].

372 - De rébus gestis ab Alfonsi Napolitano rege. Mantuae 1563.[En E :"Bartholomeo Faccio".- App. Philoterpes et ClidanusPhiloponi, in-4°].

373 - Discorso sopra due grande memorabili battaglie navali. Bolo-gna anno 1572 en italiano.[En E :"Alexandri Venacii, in-8°".Obra y autor no identificados] .

374 - Germaniae descriptio.Romae 1546.[No hemos encontrado edicióncorrespondiente a esa obra de Abraham Ortelius] .

375 - Modo scribendi omnes litteras di Sigismundo, Venetiis 1514.[En E :"Theorica et practica Sigismundi de Fantis de modo scri-bendi. Venetiis. 1514, in-40".- Praeclarissimus liber elemento-rum litterarum.- Ap. Johannem Ruberum].

376 - Tratado di ventis 1571. [Sin duda, Mich. Ang. Biondo, De ventis

et navigatione libellus .(Ed. desconocida)].

377 - Budeus de asse Aldi Venetiis 1522. [ln-4°] .

378 - Aristophanis Comoediae novem graecae Florentiae 1525.[Per hae-redes Juntae, in-4°] .

379 - Problemata Georgii Veneti in Sacram scripturam Parisiis anno1574. LAp. J. Parvum, in-40].

380 - Psalmi di David tradoti in latin et italiano per Pelegrin HeriModonese.CPelegrini Herimodonese] Venetiis anno 1573.[En E:"Psalmi Davidis lat. et volg. cum escolias tradotto del S.P.Herimodonese de Hebreo en lat. et volgare, in-4°" . Ed. no seña-lada] .

381 - Horatius en dos tomos con scholias de Lambino impresso Lugdunianno de 1561. [Ap. I.Tornaessium, in-4°].

382 - Cosmographia di Girava Venetia anno de 1570. [Hiernon. Girava,La cosmographia y geographia.- Ven. ap. Fr. Zilettum, in-4u].

383 - Scaliger de subtilitate. Parisiis 1557. [Exotericarum exercita-tionum liber quir.tus decimus, de subtilitate ad Hier. Carda-

Page 38: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

42 Cristóbal de SA LAZAR Criticón, 22, 19f,.;.

num.- Ap. F. Morellum, in-8°] .

384 - Quinto Curtió italiano Venetia anno 1556. [De'fatti di Aless ,-.dro Magno de de'Macedoni, tradotto per Tomaso Porcacchi.- inVinegia, G. Giolito d'Ferrari, 1559, in-4°] .

385 - Variae lectiones P. Victorii Florentiae 1569. [Ap. Juntas ,i~-ii°].

386 - Platonis opera Venetiis anno 1571. [Ed. no identificada].

- Strabo de situ orbis Basileae an. 1539.[Ver n° 85].

387 - Egesippi historia de Excidio Hieru. [Hegesippi historia de he,lojudaico et Hierosolymitum excidio.- Paris-, J. Badius, 1511,in-fol.].

388 - Et Glareanus de asse et partibus ejus. Basileae 1550.- [Ap. K.Isingrinum, in-fol.].

389 - Et Orontii [Finaei] quadratura circuli Lutetiae 1544.-[Ap. S.Colineaum, in-fol.].

390 - Scotorum historia Parisiis 1574. [Scotorum historie, a primagentis origine.- Parisiis, J. du Puys, in-fol. Obra de Hecto-rius Boethius].

391 - Ammianus Marcelinus Augustae Vindi. 1533. [Ammiani Marcellirr,a Mariangelo Accursio mendis quinqué millibus purgatus.- Au-gustae Vindelicorum, in aedibus Silvani, Otmar, 1533, in-toi.!.

392 - Boemica historia Basileae anno 1575. [Se trata de la obra dePío II : Aenas Silvio Piccolomini, De bohemorum et ex his impe-ratorum historia.- Basil., per P. Pernam, 1575, in-fol.].

393 - Quintilianus cum conunen. Raphaelis Regii Venetiis 1468.[Vinde-lino de Spira, in-fol.].

394 - Soto de justitia et jure Venetiis 1573. [Domingo de Soto, Libridecem de justitia et jure.- Ap. Barth. Rubinum, in-fol.].

395 - Demetrius Phalereus cum com. Petri Victorii. Florentiae 1562.[Petri Victorii commentarii in librum Demetrii Phalerei de elo-cutione.- Ex off. Juntarum Bernardi, in-fol.].

396 - Et Jovitae Rapicius de numero oratorio Venetiis 1554. [De nu-mero oratorio libri quinqué... ejusdem paraphrasis in psalmosDavidis.- In aed. Pauli Manutii, in-fol.].

397 - Et tabulae Raphaelis Cyileni in artem dicendi Aristo. et Demp-trii Phaleri anno 1571. [Sólo hemos encontrado una edición enitaliano, Venet., Fr. de Franceschi, 1571, in-4°] .

- Laurentii Vallae elegantiae Venetiis anno 1526. [Ver n° 33].

398 - Schobaris de numeratione ratione. Venetiis 1522. [Bartholomeo

Page 39: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 43

de Escobar (no identificado)].

399 - Et Solini Polyistor cum comment. Joan. Camertio. Vienae Aus-triae anno 1520.[Per J. Singrenium, impensis L. Alantx., in-fol.].

- Theodori Gazae grammatica graeca Venetiis 1545.[Ver n° 200].

400.- Oeconomia bibliorum Venetiis anno 1572.[No identificado].

401 - Anatomia en italiano de Joan Valverde en Roma anno de 1560.[Anatomía del corpo humano.- Romae, Antonio Salamanca, in-fol.3.

402 - Constantin! Lascaris Grammatica graeca Basileae anno 1547.[Ex off. Ioannis Oporini, 1547, in-8°].

403 - Quintus Curtius aldi Venetiis an. 1520. [Se trata de LiberAlexandri Magni..., in-8°].

- Pii pontificis Max. Assia et Europa descriptío. Parlsiis1534.[Ver n° 93].

404 - Flores poetarum Venetiis 1565. [No identificado].

- Alexii Pedemontani de secretis Lugduni 1561. [Ver n° 329].

405 - Picta Poesis.[Ver n° 29] et de turcarum raoribus Lugduni 1556.[En E :"De turcarum moribus Bartholomei Georgievizii". Geor-gievitz de Croacia.- Lugd., ap. J. Tornaessium, 1555, in-12°].

406 - Ciceronis Epitheta Antverpiae 1564.["Epitheta, antitheta et ad-juncta ab Horatio Tuscanella", en E. (Ed. desconocida)] .

"En el caxon numero 3 ay los libros siguientes"

407 - Biblia cum scholiis Joannis Benedicti impressa anno 1573.[Ap.J. Nivellum, in-fol.(regali)].

408 - Galasso (Alghisi da Carpi) delle fortificationi.[Libri tres.-Venetiis.anno 1570 (sin éd.), in-fol.].

409 - Jovii historia Io et 2° tomus Florentiae 15(50).[Historia suitemporis.- L. Torrentini, in-fol. reg.].

410 - Rerum ungaricarum decades 4or. Bonsini anno 1566 Basileae.[En E :"Antonii Bonsini decades quatuor rerum ungaricum. Ba-sileae 1566".- Ex off. Oporiniana, in-fo.].

411 - Cedreni annales ab urbe condita ad commenum impera. [En E :"Georgii Cedreni annales, sive historia ab exordio mundi usquead isaacum Comneum, compendium grecolatinum. Guilielmo Xylan-dro interprete. Basileae in fol. regali".- Basileae, ap. J.

Page 40: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

44 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

Oporinum, 1566, in-fol.].

412 - De aliquot gentium migrationes.[En E :"autore Wolfango Lazio,Ferdinand! imp. Medico".- Basileae, anno 1572, ex of f . opori-niana] .

413 - Adagia Pauli Manutii Florentiae anno 1575.[Adagia (Erasmi)...Ap. Juntas, in-fol.].

414- - Euclides Italiano Venetiis anno 1565. [En E :"del TartaleaBresciano".- II general trattato de'numeri e misure... NicoloTartalea Euclide Megaren.se philosopho.- Venet-, V. Roff inelli,in-4°].

415 - Arrianus grecolatinus de gestis Alexandri anno 1575 e tipogra-phia Henrici Stephani. [De expeditione Alexandri Magni libriVIII; traducción de G. Budé.- In-fol.].

416 - De vita Georgii Castrioti alias Scandenbergus et Joan Ekiusde sacramentis. Georgii vita Argentorati an. 1537, Joan EkiusIngolstadi anno 1540.[Ap. G. Krapff, in-4°].

417 - Saxoniae ecclesiastica historia Coloniae 1574.[En E :"AlbertiGrantzi" (Krantz).- Ap. G. Calenium et haeredes, in-8°].

418 - Saxoniae et Metrópolis historia Coloniae 1574. [Ecclesiasticahistoria sive metrópolis de primis Christi religionis in Saxo-niae initiis.- Ap. G. Calenium et haeredes (Quentelos), in-4°].

419 - Dionysius Halicarnasseus Basileae 1532. [En E :"Dionysius Hali-carnasseus de antiquitate Romanorum fol. Basileae & Polybiihistoria & Sextus Rufus Epitome Basileae 1530".- Per J. Opo-rinum] .

420 - Moscovitarum rerum commentarii Basileae anno 1551. [Rerum mos-coviticarum commentarii Sigismundi liberi baronis in Herbens-tein, Neyperg et Guettenhag. . . -Basil., per J. Oporinum, in-fol.].

421 - Methodus medicamenta componendi Silvio auctore Parisiis anno1541. [Ap. J. Gasellum, in-fol. El autor es Jacques Dubois deAmiens].

422 - Martianus Capella Basileae anno 1532. [Opus de nuptis philolo-giae et mercurii libri II.- Per H. Petreium, in-fol.].

- Geographiae commentarii Georgii Marii Nigri Basileae anno1557. [Ver n° 125]. Corvini Geographia et Strabonis Epitome.

423 - De siculis rébus historia Panormi anno 1560.[Acaso una obrade Nicoló de'Tudeschi].

424- - Vitruvii architectura Venetiis 1567. LEn E :"cum Cornent. Da-

Page 41: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 45

nielis Barbari".- Ap. Franciscum Senensem et Joan. Crugher,in-fol.].

425 - Historiarum compendium a Nicephoro imp. ad Isacium Comnenum.["témpora, interprete Baptista Gabio", in E. Se trata de unaobra de Georgius Cedrenus, Venetiis, 1570, in-fol.].

426 - Mariangeli diatribe Romae an. 1524. [Diatribe de compendiosaet facili linguam hebraeam et chaldeam condiscendi actione.-Edición no señaladaj .

427 - Joan, de Monteregio de triangulis Basileae. [De triangulis om-nimodi libri.- Basil., ap. H. Petreium et P. Pernam, 1561, in-fol.].

428 - Nebrisensis grammatica cutn Scobaris commentariis Lugduni 1536.[In aedibus Jacobi Juncti, 1536, in-4°].

429 - Historia de la guerra sacra de Hierusalem en italiano Venetiis1562. [Guillielmi Tyrii (episcopi) Historia belli sacri libriXXIII.- App. V. Valgrisi, in-4° (trad. Giusepe Horologgi)].

430 - Ptolemei geographia italiano Venetiis 1574. [App. G. Ziletti,in-4°].

431 - Arriani Epitectas Basileae 1554. [Commentariorum de Epitectidisputationibus libri IIII. Hier. Wolfio interprete.- In-8°].

432 - Grammatica Vitruvii Genuae 1545. [En E :"Lucius Vitruviusgrammatica,in-4°.Genuae,1545". Edición desconocida].

433 - Ciceronis Epistolae Famili. selectae 1566. [Venetiis, in aed.Aldi, 1567, in-4°].

434 - Discorsi delle fortificationi di Cario Tetti Venetiis 1575,in-4°.[App. Bolognino Zaltiero].

435 - Et Jacobi Lanterii de modo arvendi terrae, munimenta Venetiis1563.[Giacomo Lanteri, De modo substraendi terrena munimentaad urbes atque oppida.- Venetiis, apud V. Valgrisium, 1563,in-4°3.

436 - Et precetti della militia moderna Ruscelli. Venetiis 1572.[Girolamo Ruscelli, Precetti della militia moderna tanto permare quanto per terra.- Venet., Marchio Sessa, 1572, in-4°3•

437 - Quinti Marii Corradi de lingua latina. Bononiae,1575,in-4°.[De lingua latina ad Marcellum fratrem libri XIII nunc emenda-ti.- Societas Typographiae].

438 - Simbocae quaestiones Achillis Bocchi, 4o Bononiae anno 1574.[Symbolicarum quaestionum de universo genere.- Bononiae, ap.Societatem typographiae BononiensisJ.

Page 42: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

46 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 198?

4-39 - Le navegationi et viaggi nella Turchia di Nicolo di NicolaxAnversa 1576, 4°.[Ap. Sylvium].

440 - De antiquo statu Burgundiae Lugduni 1542, in-4°. [Guillaur;;rParadin de Cuiseauix... .- Ap. Stephanum Doletum].

- Arte militare di Girolamo Cataneo bresca 1571, in-4°.[V<-:n° 356].

441 - Ejusdem lib. 2° de examinar bombardiero et modo di formarbattaglie 4o. [Brescia, appresso Thomaso Bozzola, 1567, ir--".;.

442 - Joan. Ravisii Textoris officina in 4° Basileae. [Officina partim historia, partim poesticis referta disciplina.- Ap. Nic.Bryling, 1552, in-4°. (Otras ediciones : 1562, 1566)].

443 - De titulis Philippi Regis Bononiae 1573 in-4°. [En E :"JacoDoMainoldo Cremonensis de Titulis Philippi Austrii regis Catho-lici liber".- Ap. P. Bonardum].

444 - Bernardi Sacci de italicarum rerum varietate in 4o Papiae1565. [Ap. H. Batholomeum] .

445 - Sententiae et exempla congesta ab Andream Eborensem lusitanumParisiis 1575 in-8° tomus prior.

446 - Exemplorum memorabilium eiusdem Andreae Eborensis tomus poste-rior in 8o. 1575 Parisiis. [Sententiae et exempla ex probatissi-mis quibusque scriptoribus collecta et per locos communes diges-ta per Andream Eborensem lusitanum. (Andrea Resende).- Paris.,ap. G. Julianum, 1575].

447 - Ammiani Marecelini histoira 8o. Parisiis, 1544. [Rerum gestarumlibri XVIII.- Ex off. R. Stephani, 1544, in-8°].

448 - Descritione délia terra Sta. di fratre Luigi Vulcano 8o.[Napoli.- app. G.M. Scotto, 1563, in-8°].

449 - Et de peregrinatione agro Napolitano anno 1574 Argentorat-i .[No hemos encontrado dicha edición].

450 - Euclidis Io tomus a Cbristoph. Clavio 1574 Romae 8o, Euclidis2o tomus in eiusdem in-8°. [Euclidis posterioris libri sex adX ad XVI accessit XVI... auctore Christophoro Clavio.- Romae,ap. Vincentium Accoltum, in-fol.].

451 - Aulae turcicae 8o Basileae Cyprium bellum Panonicum. [En E :"Aulae turcicae descriptio et Wilhelmo Gondelerao et PetrusBizarrus de bello Cypreo, bello Panonicum, et insieme Epitomehistoricarum recentiorum ab anno 1564 ad 1579. Basileae".-Edición no señalada, lo mismo que la siguiente].

452 - Et Comitis Alexandrini rerum gestarum a Turcis in Ínsula Meli-

Page 43: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 47

ta". [En E : "Et Hieronymi Comitis Alexandrini de bello Meli-tensis anno 1565. Venet., 1565, in-8°".- Obra de Natale Conti].

453 - Cornelii Celsii Lugduni 8°. 1566.[De re medica libri.- Ap. G.Roviliura].

454 - Vasaei annalis rerum historicarum Coloniae 1577, 8°.[JohannesVasaeus... .- Ap. L. Alectorium et haeredes J. Soteris].

455 - De miraculis occultis naturae. Antv., 1574, in-8°. [Ap. C.Plantino].

456 - Polidori Virgilii de rerum inventoribus Romae 1576 in-8° .[Sin ed.].

457 - Cañones et decreta Concilii tridentini 8° Venetiis 1575. [Exoff Fr. Ziletti].

458 - Settenario délia humana riduttione 8° Venetiis 1571. [App. C.Zanetti. Obra de Alessandro Farra].

459 - Malleus maleficiorum 8° Venetiis 1574.[En E :"Jacobi SprengerMalleus maldeficiorum". Ex plurimis auctoribus coacervatus.-Ap. J.A. Bertranum].

460 - Flagellum demonium 8° Bononiae 1577.[Girolamo Menghi.- Ex off.J. Rossi].

461 - Descriptio bello Ivoniae Francofurti 1578 8°. [En E :"Leonar-dus Goretius".- Ap. J. Wechelum] .

462 - Spéculum missae Venetiis 1572 in 8° .[No identificado].

463 - Henrici Ranzovii de conservanda valetudine [liber].- Lipsiae,1576, in-8°. [Henr. Rantzau... .- Lipsiae, J. Steinman, typisVoegelianis].

464 - Historia hortensis in 8° Coloniae 1576 et demethodus compa-randorum hortensium fructus. [Obra de Antonio Mizauld.- Colo-niae, ap. J. Gymnium, 1576, in-8°].

465 - Aimondi de historia francorum Parisiis 1567 in-8°. [Libriquinqué de gestis Francorum.- Ap. A. Wechelum].

466 - Alexandri ab Alexandro Geniales dies in 8° Parisiis. [1576,ap. J. Macaeum].

467 - Cornélius Tacitus in 8° antverpiae 1575 ex Plantino. [Histo-riarum et Annalium libri qui extant...].

468 - Polonia sive de situ, populus, moribusque Cromeri. Coloniae,1577, in-8° .[Martin Cromer.-A.p. M. Cholinum] .

469 - Justi Lipsi Epistolicarum quaestionum lib. 5 Antverpiae,1577,in-8°.[Ex off. Plantini].

Page 44: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

48 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

470 - Institutio in universam dialecticam Vernereti et eiusdem dis-putatio contra Nizolium. Lugduni 1575 in-8°. [Ap. BenedictumRigaudum].

471 - Theologia naturalis Lugduni 1540 in-8°.[Raymond Sebonde, Theo-logia naturalis sive liber creaturarum.- Una edición de J.Flageollet, otra de J. Giunta].

472 - Constantini Landi explicationura in veterum numismatum romanorum,Lugduni, 1560, in-4°. [Ap. S. Honoratum].

473 - De rebus gestis Ludovici XI galli régis et Caroli Burgundiaeducis in-16° Parisiis 1561.[En E :"Philippi Comminae" (Com-mîmes).- Paris., Galiot du Pré].

474 - Aethici cosmographia et Antonii Augusti itinerarium in-16°Basileae 1575.[En E :"cum scholiis Josiae Simleri". Sin ed.].

475 - Historia de la India oriental de Castañeda en dos cuerposin 4° Venetia 1577. esta pagado. [App. F. Ziletti] .

476 - De paradiso in 8° Antverpiae ex Plantino 1569. [En E :"De para-diso comento". Obra no identificada].

477 - Thésaurus linguae latinae in folio regali Lugduni 1573 in qua-tuor tomos divisus. [Sin ed.].

478 - Descritione de tutta la Italia Leandri. fo. Bologna 1550.[Per

Anselmo Giaccarelli].

479 - S. Remigius in psalmos manu scriptus f°.

480 - De sacra politia forensi Parisiis 1577.[En E : "Renatus Coppi-nus de sacra politia forensi".- Ap. Nic. Chenneau, 1577, in-4°].

481 - De disciplinis ingenuis lib.6 a Hiero. Capello véneto Patavi1570 in-4°. ["De disciplinis ingenuis urbe libera, liberoqueiuvene dignis", en E.- Ap. L. Pasquatum].

482 - De arte rhetorica [praecepta] Parisiis 1576 in-4°. [Hermógenesde Tarso... .-Ed. no señalada].

483 - De óptimo senatore Venetiis 1568 in-4°. [En E ¡"LaurentiusGrimaiius... .- Ap. J. Zilettum].

484 - Historia de Milano volgare in-4° 1554 a Bernardino Corio.[Appresso G.M. Bonelli] .

485 - D. Thomas in omnes epistolas Pauli et canónicas fo. Venetiis1562. [Ap. Juntas, in-fol.].

486 - Scholia in quatuor Evangelia et actus apostólicos a Joan Ga-gneio. Parisiis 1552 folio. [Jean de Gagny , ap. G. Perier].

487 - Henrici Glareani annotationes in Livium cum eiusdem enroñólo-

Page 45: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 49

gia Basileae 1540 fo. [Ap. M. Isingrinum] .

488 - Elucidatorium ecclesiasticura in hymnos, cántica et ad ea q.pertinent ad Missae sacrificio et in prosas. Parisiis 1540fo. [Probablemente la obra de Titelman] .

"In 4. caxa hai lo siguiente"

489 - Theatrum orbis [terrarum] impresso en Anveres anno 1574 curaadditione. [Abraham Ortelius... .- Ap. Coppenium Diesth, infolio regali] .

490 - Biblia ex Santo Pagnino Basileae anno 1564 in fol.io. [Fran-cisco Vatablo, Biblia veteris ac novi testamenti S. Pagniniac Fr. Vatabli opera ex hebraeis graecisque fontibus expressaet latinitate donata.- Sin ed.J.

491 - Graecia sive historia urbium et populorum graetiae HubertiGoltzii. Brugis 1576.[Typo Goltzii , in-fol.].

492 - Martini Bellei commentarii de rebus gallicus. Francofurti1574. [Traducción latina de Hugo Foroeo, in-fol., sin ed.].

493 - Et Roberti Canalis [Robert Ceneau] Gallica Historia Parisiis1557.[Paris., Michel Fezendat, in-fol.].

494 - Alberti Kranzii chronica Danicae, Sueciae, Nurivegiae. Franco-furti 1575. [Ap. A. Wechelum, in-fol.].

495 - Et Roberti Gaguini rerum gallicorum annales Francofurti 1575.[Ap. A. Wechelum, in-fol.].

496 - Alberti Kranzii Wandalia et Polonia descriptio Francofurti1575. [Ap. A. Wechelum, in-fol.].

497 - Familiae romanae Romae 1577. [En E :"Familiae romanorum autoreAntonio Augustino Epso. Illerdensi in folio".- Antonii Augustifamiliae romanae quae reperiuntur in antiquis numismatibus aburbe condita ad tempore divi Augusti.- Romae, Francisci Trame-zini, 1577, in-4°].

498 - Caroli Sigonii de antiquo jure Italicae et de república athe-niensium et Lacedemoniorum. Parisiis 1576. [Ap. J. du Puys, in-fol.].

499 - Polydori Virgilii Angliae historia Basileae 1546.[Probablementela edición de Johan Bebel, ap. J. Isingrinum, in-fol.].

500 - Caroli Sigonii de occidental! imperio. Bononiae 1578. [Ap.Societatem tipographiae, in-fol.].

Page 46: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

50 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

501 - De scrupulis chronologorum Davidis Chytraei, Argentorati.[Obra no identificada; acaso la del inventario E :"ClemensSchubertus, de scrupulis ap. B. Jobinum, in fol. et D. Chy-traeus".- Argentorati, ap. C. Mylium, 1575].

502 - Arriani Pontus Euximus et Erythraei maris descriptio Lugdun^1577. [Ap. B. Vincentium, in-fol.].

503 - Aquatilium animalium historia Hyppolyti Romae 1554.[En E :"Hippoliti Salviani autore".- Ap. Hip. Salvianum, in-fol.(regali)].

504 - Jacobi Mayoni de triplici hominum vita Casonae 1576, 4°.[Autor y obra no identificados].

505 - Joan. Zecchius de aquarum porrectanarum usu. 4° Bononiae,1576. [Ap. Jo. Rossium].

506 - Commentarii omnium a creato orbe historiarum liber. 4o Lute-tiae 1571. [En E ¡"Comentario Christophori Rofini".- Ap. J.Benenatum, in-4°].

507 - Christophori Calvii in spheram 1570 in-4°. [In spheram Joan.de Sacro Bosco commentarius.- Romae, ap. V. Helianum].

508 - De strigimagarum mirandi. [En E :"De strigi magarum libri 3[mirandi] Fratris Silvestri prieratis una cum praxi et ratio-ne formandi processus contra ipsas, Romae 1575". [Obra deSilvestre de Priero.- In aedibus Populi Romani, 147M-, in-4°j.

509 - Sphera Alessandro Piccolomino Venetia 1573. [Pella sfera del

mondo libri quatro•- Nicol. Bevilacqua, in-4°T~

510 - Fracastori opera Venetiis 1574 4o.[Ap. Juntas].

511 - Pétri Fabri semestrium liber Lutetiae 1570 4°][Semestrium injus civile.- Ap. Benenatum].

512 - Ecclesiastica Rhetorica Granata et Epis. Veronensis Venetiis1578/4°. [Ap. F. Zilettum] .

513 - Tabolae Scientiae matematicae fo. Bononiae 1577. [En E :"Li-bro de le scienze matematice ridotte in tavole dal Rdo. padreM. Egnatio" (Danti)-- Appresso la Compagna delia Stampa].

514 - Promptuarium iconum Lugduni 1553/4°. [En E:"la et 2a pars".Promptuarium iconum insigniorum a saeculo hominum.- Ap. Guá-lielmum Rovilium].

515 - Clenardi institutiones et meditationes Parisiis 1572 4°.[Ap.Andream Wechelum].

516 - Lettere di principi p.3° 1578 Venet. 4°. [Sin duda la obra deGirolamo Ruscelli].

Page 47: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 51

517 - De origine moribus et rébus Scottorum Romae 1578 4°. [Se tra-ta de la obra de John Leslie.- In aed. Populi Romani],

518 - De arte Gymnasia Venetiis anno 1573. [En E :"Ars GymnasticaMercurialis (Hieron.)".- Ap. Juntas, in-<+°] .

519 - Petri Gillii Topographia Constantinopla Lugduni 1562.[Ap. Gui-

lielmum Rovilium, in-4°] .

520 - Petri Gillii De Bosphoro Thratio Lugduni 1565.

521 - Dictionarium Antonii Anvers 1570. [Antonio de Nebrija, Dietio-narium latino hispanicum.- Antverpiae, J.Steelsi, 1570, in-4°].

522 - Fabrica del mondo en italiano.[L'universal fabrica del mondoovero Cosmographia di Giovanni Lorenzo di Anania, in Venetia,anno 1576, in italiano et in-4° (sin ed.)].

523 - Aristoxeni et Ptolemeai música Venetiis 1562.[Música antiquiss.harmonicorum elementorum libri III. Claudii Ptolemeaei harmo-nicorum seu de música lib. III.- App. Vincen. Valgrisi, in-4°] .

524 - Leandri Italia. [Fecha ilegible].

525 - Psolario Leandri Venetia 1567. [Sin duda L. Avanzi, in-1*0].

- Ovidii Metamorphosis Lugduni 1555. [Ver n° 497].

526 - Historia de le cose succese nella guerra contra Selim e lavittoria naval a Venetia 1572. [En E :"Joan Pietro Contarini".-F. Rampazzetto, in-8°].

- Germaniae descriptio Romae anno 1546. [Ver n° 374],

- Discorso sopra due grande battaglie navali Bologna anno 1572.[Ver n° 373] .

527 - Lunario Perpetuo Venetiis anno 1535.["In-4°", en E. No identi-ficado] .

528 - Libro di misurar con la vista Venetia 1566. [En E :"Silvio

Belli...".- App. D. de Nicolini, in-4°] .

529 - Tibulli propertii opera manuscripti. ["In-8°", en E] .

530 - Niclantus in Pauli Epistolam ad Ephesios Venetiis anno 1570.[Jacobus Naclantus... .- App. F. de Francischis, in-8°].

531 - Orthographiae ratio Venetiis anno 1566. [En E :"Aldo Manutio,in-8°".- In aed. Aldi et Andreae Soceri].

532 - Commentarius Surii Coloniae 1574. [En E ¡"Comment. Surii rerumin orbe gestarum ab anno salutis 1500 usque ad annutn 1574".-Ap. G. Calenium et haeredes J. Quentelii, in-80].

¿33 - Ciceronis Epistolae ad Atticum, Brutum et Q. fratrem Venetiis

Page 48: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

52 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

armo 1571. [Cum correctionibus P. Manutii et annot • D. Lam-bini.- Ex bibliotheca Aldina, in-8°].

- Commentarius in ealdem Cice. Epistolas Venet. 1561.[Ver n°129].

534 - Corasii Epistolarum quaestionum liber. [Et in aliquot titulosex legum capita tomi primi pandectarum juris civilis]. Lugduni1555.[Ap. A. Vincentium, in-8°. (Jean de Coras)].

- Theodori Gazae Gram. grae. Venetiis anno 1545. [Ver n° 363].

535 - Grammatica Caphari Venetiis anno 1575. [Girolamo Capharo, Gram-matica simul et epitome . (Ed. no señalada)] .

536 - Commentario di D. Theodoro Spandugino della origine di Turchiet costumi Florentiae 1551. [Ap. L. Torrentinum, in-8°].

537 - Sallustio in volgar italiano Venetia 1556. [Historia di C. Cris-po Sallustio.- Venet., Giovanni Griffio, in-8°] .

538 - Commentarioli Britanniae descriptionis Coloniae 1572.[Acasouna edición de la obra de Paolo Giovi].

539 - Herculanus de negativa probatione. [En E :"Franciscus HerculanusPerusinus de quis tentât probare negativas. 8o Venet. 1566".-Ap. Bart. Rubinum].

540 - Diodochi de perfectione spirituali Florentiae 1570. [Ha de seruna edición de Giunta].

541 - Flores Legum Venetiis 1543. [Flores legum secundum ordinem al-phabeti (Bernardinus Benalius).- Imp. Lazari de Saviliano,

54 2 - Opera di recette Venetiis 1572. [Opera nova di recette & secre-ti che insegna apparechiar una mensa o un convito. "In-8°",en H 187].

543 - Compendio di tutta la cirurgia Venetiis 1568. [Leonardo Fio-ravante, La cirurgia distinta en tre libri.- Venet., gli here-di di Melchior Sessa, in-8°] .

544 - Sphera Joan, de Sacrobusto [ver n° 80] et eius computus eccle-siasticus Witembergae 1553. [Ed. no señalada].

545 - Modus examinandi sacrorum ordinum candidatos. Brixiae 1570.

[No identificado].

546 - Concetti sopra la lingua latina Venetia 1567. [No identificado].

547 - Emblemata Alciati Lugduni anno 1551.[Ap. Math. Bonhome, in-8°].

548 - Petri Bembi epistolae Venetiis 1552.[App. G. Scotti, in-8°] .

Page 49: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 53

54-9 - Osorius de gloria Basilae 1573. [En E :"Hieronymo Osorii Lu-sitani de gloria nobilitate civili et christiana. in-8° Ba-sileae 1573".- Ap. P. Pernam].

550 - Osorius de justitia coelesti Coloniae 1574. [De justitia coe-lesti libri decem ad Reginaldum cardinalem Polum.- Ap. haere-des Arnold. Birckmanni, 1574, in-8°] .

551 - Osorius de rebus gestis Emmanuelis Reg. Lusi. Coloniae 1574.[Ap. haeredes Arnold. Birckmanni, in-8°] .

552 - Evangelistarium M. Maruli Parisiis 1545. ["In-8°", en E. Ed.desconocida].

553 - De hortorum cultura Brixiae 1574. [En E :"Josephus Millius".-Ap. V. Sabium, in-8°].

554 - Virgilii manuscritti Eneis. [En E :"Manuscripto en tablas en8 o"].

555 - La república di Venetia Lugduni 1570.[En F :"La repúblicadi Venetia di Messer Donato Giannotti, in Lione per Antoniogryphio, 1570, in-8°] .

556 - Theoria de la lengua latina. Venetiis 1566.[Joannis Fabri...In quatuor libros Institutionum commentarii autographo colla-ti.- Venetiis, ap. Cominum de Tridino, in-fol.].

557 - Hieronymi Regii latinae linguae commentarii Venetiis 1568.[Ed. no señalada. "In-8°", en E].

558 - Turris Cremata in Psalmos anno 1524. [Juan de Torquemada, Ex-positio super Psalterio.- Venetiis, ap. Stephanum de Sabio,1524, in-8°]. ~

559 - Metodus linguae graecae Basileae 1551.[Acaso una obra de Marti-nus Crusius].

560 - Ciceronis Epistolae familiares Venetiis 1564-. [Epistolae adAtticum, ad M. Brutum, ad Q. Fratrem cum correctionibus PauliManutti.- Venetiis, (Paulo Manuzio), 1564, in-8°].

561 - Vasaei compendium anatomiae Venetiis 1544-.["In-8°", en E. Ed.no señalada].

562 - Latini sermonis observationes Venetiis 1536.[Godschalk Joan.Latini sermonis observ.- Venetiis, in off. lo. Antonii de Sa-bio, sumptu Melchioris Sessae, 1536, in-8°].

563 - Rimae de coelo et terrae institutiones. Venetiis 1573.[Valen-tini Naibodoe, Astronomicarum institutionum libri III.- Ap.P. Meietum, in-8°].

564 - Commentarii sopra la Tetrarquia Venetiis 1548.[En E ¡"Gabriel

Page 50: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

54 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

Simeone, Sopra la Tetrarquia Italiae. Venetiis 8o".- App. Co-min da Trino].

565 - Grammatica Hebrea Francisci Stancari Basileae 1547. [Ap. J. Par-cum, in-8°].

566 - Bruviae (?) historia Antverpiae an. 1567. [No identificado].

- Viaggi diversi di Venetia in Levante Venetiis 1545. [Vern° 130].

- Pom. Mella, Solinus itinerarium Antonini Venetiis 1518.[Ver n° 97].

567 - Tariffa di pressi e misure Venetiis 1557. [Obra de Zuane Maria-ni (en F ). Impresa sin duda por Franc. Rampazzetto, in-8°].

568 - Quaestiones practicae Covarrubias Venetiis 1568. [Practicarumquaestionum et veterum numismatum collatio autore Didaco Cova-rrubias.- Venet-, ap. haeredes M. Sessa, in-8°].

569 - Grammatica speculativa anno 1574 Venetiis. [En E :"Basii Pici(Blasius Pico), in-8°". Edición no identificada].

570 - Pontanus de rebus coelestibus. [En E :"De rébus coelestibus etcentum sententiae Ptolemeai. Florentiae 1520". [Ap. HaeredesPh. Juntae, 6 t., in-8°J.

571 - Epistolae Japanicae Lovanii 1569.[Obra de Jesuitas; sin ed.].

572 - Grammatica Pontani Compluti an. 154-1. [Petrus Pontanus. Deintroductione artis grammaticae.- In-8° (¿ Miguel de Eguia" ?)].

573 - Chronicon Martini Poloni Antverpiae 1574. [Martin de Troppau,Crónica summorum pontificium imperatorumque.- In off. Plantini,in-8°].

574 - Empirica medicatio Venetiis 1555. [En E :"Benedicti VictoriiMed. Empirica". Seguramente V. Valgrisio, in-8°].

- Macrobius a Joan. Griphio excussus Venetiis .[Ver n° 62].

575 - Commentariia rerum gestarum a Carolo V in África Antverpiaeanno 1555. [Corn. Sceppero Collector.- Ap. Jchan. Bellerum,in-80].

576 - Spechio de la lingua latina Venetia 1559. [En E :"GiovanniAndrea Grisoni...".- Appresso Gabriel Giolito de'Ferrari,in-80].

577 - Flores Theologiae et Philosophiae Venetiis 1576. [No identi-ficado] .

578 - De re navali Xenophon de Cyri expeditione. Omnium gentium mo-res Lugduni 1537. [En E :"Jacobi Bannisii... de re navalis".

Page 51: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 55

Stephani Doleti, de re navali liber ad Lazarum Baysium.-Ap. S. Gryphium, in-8°J.

579 - Theophilis de fabrica corporis humani. [Teófilo el Protospa-tario... Libri V.- Venet., 1536; Paris., 1556].

580 - Valverde de sanitate tuenda. [De animi et corporis sanitatetuenda libellus.- Lutetiae, 1552; Venet., 1553].

581 - Cardanus de malo usu medicamenti Venetiis 1536.1553. [Lastres obras se imprimieron en casa de H. Scottum, in-8°].

582 - Terrae sanctae descriptio, Venetiis 1519. [Para esta obra,ver n° 256 y 44-8] .

583 - Institutiones linguae florentinae Florentiae 1569. [En E:"Euphrosinus Lapinus " .- Ap. Juntas, in-8°] .

584 - De situ Japygiae Basileae 1558. [En 152 :"Antonii Galateiliciensis liber de situ Japygiae".- Per Petrum Pernam, in-8°].

585 - Hadrianus de sermone latino Venetiis 1561.[Hadrianus, Cardi-nalis S. Chrysogoni de sermone latino et de modis latine lo-quendi.~ App. A. Bindoni, in-8°].

586 - Grammatica graeca Chrysolore. [En E :"Chrysolore gram. graeca.in-8° Venet. 1545".- Chrysoloras, Manuel, Erotemata graecae.-Venetiis, ap. Fed. Turrisanum, 1545, in-8°TI

587 - Pétri Victorii castiga.[tiones] in Cice. [En E :"Pétri Victoriicastigationes in Ciceronem in-8° Lugd. 1540".- Epistolarum M.T.ad diversos missarum ex Pétri Victorii castigationes.- Lugduni,ap. S. Grysphium, 1540, in-8°].

588 - De constructione octo partium Emmanuelis. [Alvaris] Venetiis,1574.[Ed. no señalada, "in-8°", en E. Existe una edición de1575, ap. Bayam, in-8°].

589 - Cornelii Valerii tabulae grammaticae, Rhetoricae et Philoso-phiae Antverpiae 1573. [Ex off. C. Plantini, in-8°] .

590 - Hermogenis Rhetorica Venetiis 1539. [Hermogenes de Tarso,De arte rhetorica precepta, de statibus, de methodo gravita-tis... Antonio Bonfine Asculario interprete.- Venetiis, perAnt. de Nicolinis de Sabio, 1539, in-8°].

591 - Pomponius Mella ex Olivarii Lugduni, 1551. [Ap. s. Gryphium,

in-8°].

592 - Plautus Basileae anno 1568. in-8° cum annotationibus.[Sin ed.].

593 - Arithmetica de Moya en Salamanca anno 1562; [Pérez de Moya,Arithmetica practica speculativa.- Mathias Gast., in-80].

Page 52: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

56 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

594 - Missa Sti. Joan. Chrysostomi grecolatina Venetiis 1528.[No

identificado].

595 - Phalari epistolae graecae manu scriptae. ["In-8°", en E].

596 - Fragmentos mathematioos de Moya Salamanca 1568. [Juan de Cáno-va, in-80].

597 - Arithmetica de Rocha Barcelona an. 1565. [Antich Roca, de Ge-rona... .- En casa de Claudio Bornât, in-8°] .

598 - Chronica del Sr. don Juan de Austria. Barcelona 1572. [Hiero-nimo de Costiol, Primera parte de la Crónica... .- Barcelona,en casa de Claudio Bornât, in-8°].

599 - Ciceronis Synonyma Venetiis 1567.-[Pétri Victorii, M.TulliiCiceronis synonyma (seguramente una edición de Giunta), in-80].

600 - Stephanus Ferrerii de numeris poeticis Venetis 1565.[JoanGryphius excudebat ad instantiam Peregrini de Amatore biblio-polae Romani, 1565, in-8o3 .

601 - Vocabularium Gaspari Venetiis 1574. [Gasparin de Bergame, aliasBarbiza Gasparino, Vocabularium breve magistri Gasparini Per-gamensis in quo continentur omnia genera vocabulorum qui in usufréquent! et quotidiana consuetudine versantur.[Venet., inaedibus Bindoni, 1547, y no 1574, que es error del amanuense].

602 - Successo di Malta Venetiis anno 1565. [Se trata de una ediciónde Petrus Bizarrus o de Natale Conti].

603 - Nomina heteroclita. Venetiis 1553.["Varini", en E. Obra y edi-ción de Varinus Phavonus no señaladas].

604 - Cosmographia introductio Venetiis 1554.[En E :"a Franco. Bindo-ne, in-8°".- Americi Vespucci cosmographiae introductio... insuper quatuor navigationes].

605 - Guerra di Mahomet gran Turco Venetiis 1552.[En E ¡"Compendiodi Marco Guazzo della guerra tra Mahomet et Venetiani".- Ap.Bartb. detto 1'imperadore, in-8°] .

606 - Practica di recitare il divino officio Venetiis 1569, in-8°.[No identificado].

607 - Descriptio Alcaire ürbis Venetiis 1549. [No identificado. "In-8o", en . 188].

608 - Per tener libro doppio secondo il costume de tutte le provinciedel mondo, di tutte le Fiere del mundo. Venetia 1569.["In-8°",en E. No identificado].

609 - Descriptio Romae brevissima. Venetiis 1544.[En E ¡"Descriptio

Page 53: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 57

brevis prisae urbis Romae, in-8°" . No identificado].

610 - Prognosticon Torquati de Eversione Europae Antver. 1552.[Antonii Torquati Prognosticon de eversione Europeae.- Ap.Martinum Nutium, anno 1553, in-8°] .

611 - Libro d1imparare a joccar schachi Romae 1524.[Damiano de Ode-nara, Libro da imparare... .- Stampato in Roma per AntonioBladi de Asula, in-8°].

612 - Modi de scriver in Zifere (?) 1547. [¿ Acaso una obra de Si-gismundi de Fanti ?].

613 - Secreti medicinali Venetia 1574 del Monte Regale.[Ha de tra-tarse de Secreti de Girolamo Ruscelli.("In-8°", en E)].

614 - Pronostico del 1572 f. 1575 Monteregale.[No identificado].

615 - Modo d1imparar a scrivere di convento di Monte Regale. [Si-gismondo Fanti, Theorica et practica perspicacissimi Sig.de Fantis... de modo scribendi fabricandique omnes littera-rum species.- Per Joan. Rubeum, 1514, in-4°] .

616 - Alessandro Comedia Venetia 1569. [Alessandro Piccolomini,Comoediae.- Appresso Altobello Salicato, in-16°] .

617 - Preces di mandato D.P. Gregorii X.m.Venetiis 1572.[En 190:"Preces dicendae pro victoria contra Turcos, in Venetia anno1572, in-16°].

618 - Officium nominis Hiesu. [No identificado].

619 - Libro de los designos de todas las islas de Venetianos y deConstantinopla y Venetia. Compróse el ano de 1572. [Podríatratarse de una obra de Marco Sabellico],

620 - Regulae Grammatices Jacobi Patrignoensis Venetiis 1570. ["In-8°", en E. Obra y autor no identificados].

621 - Epulario o modo di cucinare Venetia 1574-.[Giovanni de Roscelli,Opera nova la guale tratta el-modo de cucinare ogni carne,uccelli, pesci d'ogni sorte.- Seguramente una edición de Ales-sandro di Bindoni, in-8° ("in carta", en E)].

E

"Cattalogo di libri di Christoforo di Salazar fatto il anno di 1579, Venetiis

nesi mandaroni in Spagna"

622 - Arithmetica practica Gemmae Frysii 8o Parisi is 1562. [Ap. G.Cavellat] .

Page 54: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

58 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

623 - Joannis Buteonis quadratura circuli 8o Lugd. 1559. [Jean Bor-rel, seudónimo Buteonis.- Ap. G. Rovilium].

624 - I nomi antiqui et moderni delle provincie con le graduation!loro 8o Venet. 1567. Per Franco. Franceschini. [No identifi-cado] .

625 - De figuris sententiae per Publium Rotilium.8°.Ven.1533. [Defiguris sententiarum ac verboruro P.R. Lupi libri II. Se tra-ta seguramente de la edición lionesa de Sebastian Griphio,delmismo año].

626 - Robertelli Uticensis annotât, variorum locorum.8° .Ven.1543.[Ap. Jo. Bapt. a Burgo Francho].

627 - Disertatione del uso dell Holometro. 4 o volg. Venet. 1564 diAbel Fullone Valleto. [App. G. Ziletti] .

628 - De ventis et navigatione libello 4o Ven. 1546. authore Michae-le Angelo Blondo. [App. Comin da Trino].

629 - Chronicon sive brevis enumeratio regum Britanniae. 4° Franco-furti. 1565. authore Georgio Lilio. [Ap. J. Wolfium].

630 - Arithmetica Oronty 8o. Parisiis 1544. [Orontius Finaeus, Arith-metica practica.- Lutetiae parisionum, sin ed.].

631 - Historia hortensium & de hortorum cultura ac artificiosa method.comparandarum hortensium fructum plerim radicum &. auth. Mi-zaldo [Antoine Mizauld]. Coloniae 8° 1576.[Ap. J. Gymnicumj.

632 - Theatrum mundi minoris interprete Fratre Laurentio Cuperocarmelitano. Antverp. 16°.1576.[Laurent Cupaerus... .- Ap.J. Bellerum].

633 - Polybi historia. 16°. Lugduni 1548.[Historiarum libri V, Nic.Perotto interprete.- Ap. S. Gryphium].

634 - Cic. Eptae. famil. 9 tom. linguae lat.S gallica. 16°.[En J 4:"uno tomo de le epte. di Cicerone in latino et francese ";-M.T. Ciceronis Opera omnia.- Parisiis, ap. S. Colinaeum, 1543-1547, 10 vol., in-16°].

635 - La grandeza largezza & distanza de tutta la sphera. 8° Ven.1564 di Joan. Maria Bouaro. [No identificado].

636 - De octo partib . orationis Euphrosino Lapino auth. 8o Floren-tiae 1561. [Ap. Juntas].

637 - Theoricae planetarum cum scholiis Erasmi Rainholdi. 8o. Pari-siis . 1558. [Theoricae novae planetarum id est septem GeorgiiPurbachii... .- Parisiis, C. Perier, 1558, in-8°] .

638 - Progimnasmata Silvii. 8° Maguntiae. 1540. [Schenck Friedrich,

Page 55: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 59

Progymnasmata f ori, seu de qui in ~juditio versantur et de"actis civilium juditiorum libri duo. (No hay edición senala-da)].

639 - Antonius Caceres in heresiarchas Romae. 1570. 4o. [Ap. Ju-lium Accoltum].

64-0 - Del significato di colori di Fulvio Pelegrino 8o Vene. 1551.[Morato Fulvio Pellegrino, Del significato de'colori e de'maz-zolli.- Ven., sin ed.].

641 - Discorsi historici di Cosimo Bartoli. Fo. Ven. 1569.[App. Fran-cesco de Franceschi].

642 - Dechiaratione del Quadrante. Ven. 8o. 1563. appresso Dominicoet Joan. Batta. Guerra fratelli.[Fabianus Quadrantinus, Pali-nodia sive revocationes F.Q. cum factus esset, ex LutheranoCatholico cardinalis Stanislai Hosii creditate].

613 - Domenico Romoli di cussinare. 8o. Ven. 1570. [La singolaredoctrina dell'officio dello scalco, dei condimenti, di tuttele vivande.- App. Tramezzino].

644 - Aríeli Boccardi quaestiones sup. sphera. Paris. 1552 et deannimatione 8°. 1550.[No identificado].

645 - Contextus universae grammat. Despantery. 8o. Venet. 1568.[Nose señala edició"n correspondiente] .

646 -Jacobi Naclanti epi. Gludiensis.sacrae scripturae medula.4o.Ven. 61. [Seguramente una edición de Giunta].

647 - Horatii ars poética cum interpretatione Jacobi Grisely [Griso-li] 4o Florentiae.1550. [Sin ed.].

648 - De la materia médicinale 'libri 4 o por Franco. Sansuino vénetocollecta. 4o Venet. 1562. [Ap. J. Valgrisium].

649 - Michaelis Angeli Blondi Diomorphosis 4o. Ven. 1565.[Obra yedición no señaladas].

650 - Laurentii Vallae Elegantiae. Parisiis. 1540. cum scholiis Joan-nis Theodorici in corio. [Ap. S. Colinaeum, in-4°].

651 - Orlando el furioso en español en Anvers. 4°. 1558. [MartínNució] .

652 - Terentius cum commentariis linguae italianae. Venet. 1567 perVincentium Valgrisium.[In-4°. Son las comedias de Terencio] .

653 - Institutiones linguae graecae Caroli Girardi. Parisiis. 4o.1541. [Girard, Charles... .- Ap. S. Colinaeum et J. Engellier].

654 - Commentarios de Alonso de Ulloa della guerra de Flandes el

Page 56: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

60 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

ano de 1568. Vene. 1569. 8o. [Appresso Domingo de Farris].

655 - Precetti pertinenti a la gramática, rhetorica, lógica, tópica,poética, historia & altre faculta, opera di Oratio Toscanella.Venet. 4°.67.[App. L. Avanzo].

656 - I commentarii di Giulio Cesare con le figure in rame in linguaitaliana per Andrea Palladio. Venet. 4 o. 1575. [Per N. Fran-ceschi].

657 - Lettere di Ant°. de Guevara. Volgare. 4°. Venet. 1565. [PerV. Valgrisi].

658 - Diophanti Alexandrini rerum arithmeticarum lib. 6. interpre-te Xilandro. Basileae. f°. 1575. [Ed. no señalada].

659 - Promptuarium linguae lat. in tomos duos divisa auth. TheodoroTrebellio Basileae. f° . 1545. [Ap. J. Oporinum].

660 - Eusebius de temporibus manuscriptus f°. imperial!, in corio.[Eusebius Pamphilus, Thésaurus temporum].

661 - Valletiae descriptio. Joan. Simleri. 8o Tiguri. 1574. [JosiasSimler, Appendix descriptionis Vallesianae.- Ap. C. Freschove-rum] .

662 - Nicolaus Copernic de revolutionibus coelestib. f°. 1566. Basi-leae. [Ex off. Henricpetrina].

663 - Trattato del successo della potentissima armata del Turco so-pra la Isola di Malta, l'anno 1565. 8o. [Alfonso de Ulloa,Historia dell'impressa di Tripoli.•• .- Venet., app. Frc .Rampazzetto].

664 - Horae D. Virginis Mariae 8°. cum figuris antiqu. in corio.Venet. 1555. [In aed. Aldi et Andreae soceri].

665 - Actionum forensium progimnasmata Joannis Oldendorpium. 8o.Lugduni 1552. in pergameno.- [Ap. S. Gryphium].

666 - Institutiones Justiniani. 16° Lugduni. 1567. [Justini I, No-vellae institutiones.- Ap. Ludovicum Pesnot].

667 - Instruction de mercaderes del doctor Saraiva [de la Calle].4o.Medina del Campo. 47. [En casa de Pedro de Castro].

668 - Flores omnium pene doctorum theologicorum et philosophorumper Thomam Hybernicum. 8o. Ven. 1576. [Flores omnium pene doc-trina qui tum in theologia, tum in philosophia hactenus cla-ruerunt. Ninguna edición veneciana sería lada].

669 - Ars Hebrea 4o Parisiis . 1549. auth. Johan. Quinquarboreo.(Joan. Cinquarbres).[Ap. M. Juvenem].

670 - Historia di Nicosia. 4o.Venet. 1562. Volgare.[No identificado].

Page 57: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 61

671 - Catechismo de Canisio en tres tomos. [Acaso una edición deLovaina].

672 - Moscoviae historia. Volgare 4o Vene. 1559.[¿Paulo Giovio,Delle cose de la Moscovia ?].

673 - Computus metricus. Venetiis 1570. in-4°. [Obra de Ananius,Computus manualis metricus cum comento. (Ed. no señalada)].

674 - Véritable récit des choses passées en Pays bas. in-4°. in Lu-cembourg. 1577. in lingua francese. [No identificado].

675 - Francesco Zanio véneto in-4°, descriptio celeberrime navalispugnae. anno 71. Venet. anno 1572. [No identificado].

676 - Carmina Hieronymi Rubei, ex cruciferarum familia ad. DidacumGrymann. de Sylva, manu scripta.

677 - Index librorum prohibitorum. Romae in-4°. 1559.

678 - Sopra l'effigie et statue motti, impresse et animali posti nelarco impériale di Cario V imp. Venetiis 1551. ln-4°.[No iden-tificado] .

679 - Panegyris in electione serenissmi. principi Sebastiani. Vene-rii. Venetia, in-4°. 1577. [No identificado].

680 - Un libretto largo enquadernado en tablas, escritto de mano enpergameno es la Prophetia délia Sibilla babilónica. [Jos. Sca-liger, Oracula sibyllina (trad. del griego por Sebastián Casta-lia), edición de Basilea en 1555].

681 - Liber quartus historiae compendii véneta manuscriptus ex Chro-nicis Andreae Dandali, corio ligatus.

682 - Concetti del Sig. Antonio Palleari per imperare la grammaticae lingua di Cicerone. Venetiis 1567. in-4°. [Aonii Palearii Ve-rulani Epistolarum lib. IIII Quod est oratio in L. Murenam,praemissa sunt quaedam ex M. Tullii oratione pro Murena. (Edi-ción no seííalada)].

683 - Terrae sanctae descriptio per Bercharduin Monachum in 8o. Vene-tiis 1519. [Burchard de Mont Sion.- App. Tacuini de Tridino].

684- - Brytaniae descriptio in-8°. Coloniae 1572. [Pauli Iovii Novo-comensis espiscopi Nucerini Descriptiones, quotquot extantregionum atque locorum, quibus scripta hoc postremo voluminecomplecteremur. (Sin ed.)] .

685 - La jornada contra el Turco Selim a las (Corculanas ?) en Bar-celona 1572. en-8° en spanol. [No identificado].

686 - Trattato della vera origine delli nenti, nomi e propieta loroin Venetia 1571. in-4°. [No identificado].

Page 58: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

62 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

687 - Historia Scanderbergii Argentinae 1537. in folio, & Eckiitomos 4<í in 4-° sententiarum 154-0. [Spangenberg, Cyriacus, His-toria Manichaeorum de furiosae et pestiferae hujus sectae ori-gine et propagatione, doctoribus, discipulis et propugnatori-bus. (Ed. no señalada)].

688 - Eckii Sententiarum [Johannes Maior (o Maier), dictus Eck, _Inprimum sententiarum. (Ed. no señalada)].

689 - Lancilottus de litteratura. fol. Parmae 1575. [Pasius, CurioLancilotto,Titulus de litteratura non vulgar. La única ediciónconocida es la de Torino, 1526].

690 - Leandro Alberto della descrittione d'Italia, in fol. Bononiae1550. [Ap. A. Giaccarelli].

691 - Tabulae XX in lingua S. Basileae in fol. [Tabulae XX grassan-tium passim haereseon anascevasticae atque analyticae, autho-re D. Wilhelmo Lindano. (Edición no señalada)].

692 - L'institution harmoniche di Josefo Zarlino in fol. Venet.1562.[Giuseppe Zarlino, Institutioni armoniche.- App. Fr° . de Fran-ceschi] .

693 - Luisinus in artem poeticam Horatii. Venet. in-4°. 1554. apudAldi (filios). [In librum Q. Horat. Flacci, de arte poéticacomment.].

694 - Alciati emblemata cum commentariis. Antverpiae. 1563 in-16°.[Ex off. C. Plantini].

695 - Leonardus Goretius de Bello Iüoniae. [Ver n° 461] et JoannesLascius de ingressu Polonum in Valachiam. Francofurti 1578.in-8°.[Johan . de Lasco... .- Ap. A. Wechelum].

696 - Grammatica Moscopoli graeca, manuscripto. [De ratione exami-nandae oratione libellus].

697 - Thomae Vazeli decades due de rebus siculis. in fol. 1560.[No identificado].

698 - Arriani Epitectus Jacobo Scheckii interprete. Basileae in 4 o.1554-. [Jac. Schegk, Epitectae Enchiridion.- Ap. J. Oporinum].

699 - Illustrium poetarum flores. Venetiis 1556. in-16°. [Rime di-verse di molti eccellenti autori. App. Giolito de Ferrari].

700 - Joannis Dubravii historia Bohémica a Thoma Jordano medicoillustrata. Basileae 1575. [Apud P. Pernam, 1575, in-fol.].

701 - Bartholomeo Cavalcanti sopra gli ottimi regimenti della repú-blica con un discorso di Sebastiano Erizo de governii civilii.Venetiis 1571. in-4°. [App. J. Sansovino].

Page 59: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 63

702 - Commentarii genealogiae Austriae autore Wolfango Lazio. Wien-nensi. Basileae. 1564 in folio. [Commentariorum in genealogiamaustriacam libri duo.- Ap. Nicolaum Episcopium & Johannem Opo-rinum].

703 - Valleii Paterculi historia. [Historiae romanae duo volumina.

Venetiis 1571.- Appresso Aldo Manutio, in-8°] .

704 - Biblia in 8o.Venetiis 1572. [ Ap. Juntas ?].

705 - Opera di Bartholomeo Scappi cuoco di Pió V. di cusinare. Vene-tiis in-4°.1570.[Ap. F. & M.Tramezinum].

706 - Sanctorum veroniensium antiqua monumenta et aliorum sanctorumab episco. Veronensi contexta. Venetiis 1576 in-4°. CTorelloSaraina, De civitis veronae origine, amplitudine, iurius. Laúnica edición conocida es la de 154-0] .

707 - Manuale confessxonarum Navarii. Romae 1573, in-4°. CMartín deAzpilcueta, navarro... .- Ap. Victorium Romanum].

708 - Liber de confutatione judaicae sectae Johannis Battistae gra-tia dei. in-4°. [Edición no señalada de la obra de Johan.Bapt.de Sancto Blasio].

709 - La prima parte della philosophia naturale dell'Alessandro Pico-lomoni. Romae 1551. in-8°. [App. Vincenzo Valgrisi].

710 - Dionis rerum romanorum a Pompeio Magno, ad Allexandrum Mammeaefilium, in-8°. Lugduni. 1559. [Dionysius Halicarnasseus, Anti-quitatum romanarum liber .- Ap. S. Gryphium].

711 - Caesarum vitae ex Dione, Adriano & aliis. in-8°. Venetiis 1519.[Dion, Cassius, Nervae et trajani atque Adriani Caesaris vitae.(Sin ed.)].

712 - Soliloquium Fr. Gerardi de Prato, scritto de mano.

713 - Dé arte rhetorica libri tres autore Cypriano Soevro, Parisiis1576. in-4°. [Tal vez una traducción de Jorge de Trebisonda].

714 - Natalis Comitis [Natale Conti] Mythologiae, sive explicationesfabularum, Venetiis 1568. in-4°. [Mythologiae libri decem.- S.ed.].

715 - Hosii opera in folio. Venetiis 1573. [Stanislai Hosii, cardi-nalis opera omnia.- App. Nicolini].

716 - Antonii Persii liber novarum positionum. Venetiis 1575. in-4°.[Disputationes libri novarum positionum. (Edición no señalada)].

717 - Alexander Aphrodiseus in libros topicarum Arist. in folio Vene-tiis 1573. [In tópica Aristotelis commentarii graece.- App.haeredes Valgrisi].

Page 60: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

64 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

718 - M.T. Ciceronis opera omnia cum scholiis Lambini, Parisiis,1566. in tomos M- divisa in folio regali. [Dionysius Lambino.-Parisiis, Bernardum Turrisanum ed. sub aldina bibliotheca].

719 - Joannes Boccacius de montibus S fluminibus manuscriptus.

720 - Cinque libros de medicina y ( ¿iacaptas ?) scrittos de mano.

721 - Jacobi Publicii Epitome artis oratoriae & ars memoriae. Venet.1M-85. in-H°. [Oratoriae artis Epi tomata, Ars Tulliano moreepistolandi, Ars memoriae.- Apud Erh. Ratdolt].

722 - Petrus Lombardus in Psalmos, in folio. Parisiis 1541.[In to-tum psalterium eximi prophetarum Davidi.- Ap. Pierre le Preux].

723 - Petrus Lombardus in Pauli Epistolas, in folio. Parisiis 1537.[In omnes D. Pauli apost. epist. -eollectanea .- Ap. C. Che-vallonem].

724 - Syntax. artis mirabilis cosmographiae in tomis duobus, in-16°Lugd. 1576. [No identificado].

725 - Di anno jubileo, & tota indulgentiarum memoria. Mediolani in-8°.1573. [No identificado].

726 - Fr. Junctini commentarii in spheram Joannis de Sacrobusto intomis duobus in-8°. Lugduni 1578. [Ap. P. Tinghium].

727 - Papirii Massoni annales francorum, Lutetiae, 1578, in-8°.[Annalium libri quatuor.- Ap. N. Chesneau].

728 - Hieronymus Lauretus Benedictino, in tomis duobus, in-t°.[Sylvaallegoriarum totius sacrae escriptae.- Ven., app. Bindoni,1575j.

729 - Fr. Junctini spéculum astrologiae in-4° Lugduni 1573. [Spécu-lum astrologiae quod attinet ad iudiciariam rationem nativita-tem atque annuarum revolutionum.- Sumptibus Philippi Tinghiflorentini] .

730 - Rosario figurato di Fra Luigi di Granata in-t° . [Traducciónitaliana de Andrea Gianetti da Salo.- Romae, Joseph de gli An-geli, 1572].

731 - Julii Caesaris commentarii cum annotatxonibus Glareani, Fran-cisci Hotomani, Fulvii Ursini, et Aldi Manutii. in fol. rega-li . Francofurti 1575. [Rerum gestarum comment. XIV... .- Ap.Georg. Corvinum].

732 - Plauti Comoediae in folio cum commentariis Dionisii LambiniColoniae 1577. [Se trata de la imitación de la edición pari-siense de Jdian. Macaeus , 1576.- Coloniae, ex impensis Guliel-mum Hertmanni, in-8°].

733 - Cornalii Jansenii epist. Gandaciensis commentarii in suam

Page 61: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 65

concordiam ac totam historian* evangelicam. Lugduni 1577 infol. [Ap. C. Pesnot].

734 - Annales rerum flandricarum auctore Jacobo Meyero Basiolanoin fol. Antverpiae 1561. [Commentarii,sive annales rerum flan-dricarum libri XVII.- In aed. Jo. Stelsiij .

735 - Guidibaldi mecánica in fo. Pisavii 1577. [Guidobaldo del Monte,Le meccaniche tradotte in volgare da Fil. Figafetta.- Ap. Hier.Concordiam]. '

736 - Calepinus sex linguarum latinae, graecae, italicae, hispanicae,hebreae et germanicae, in fol. regali. Lugduni 1578. [Ap.G. Rovilium].

737 - Della perfetione della vita politica di Paolo Parceto nobilevenetiano, in Venetia 1579 in fo. [No identificado].

738 - Franciscus Juvianus (Willem van der Lindt) de santissima Eu-charistia contra votamen Calvini discipulum Parisiis 1577.in-8°. [Edición no señalada] .

739 - Contemplationes del idiota in-16°. [Contemplationes idiotae,de amore divino, de virginitate Mariae, de vera patientia... .-Lugduni, ap. Theobaldum Paganum, 1566.

740 - II vero modo di elegere preparare et componer i dedicamenti(sic) simplici di Jacobo Silvio Venetiano 1554. in-8°. [Esla traducción de : Appendix pro instructione pharmacopolarumde Jacques Dubois d'Amiens.- Venetiis, ap. B. Constantinum].

741 - Titelmani elucidatio in Psalmos Venetiis 1572. in-4°.[Ediciónno señalada] .

742 - Comentarii della guerra di Transilvania di Ascanio Centorio[degli Hortensi] Venetia 1566. [App. G. Giolito de Ferrari,in-4°].

743 - Flaminius in psalmos. Venetiis 1564. in-8°. [Antonii Flaminiiin librum psalmorum brevis explanatio.- In aed. Aldi].

744 - Quaestiones disputatae Sti. Thomae Parisiis in fo. 1557. [Edi-ción no señalada].

745 - Explicationes catholicae locorum fere omnium veteris testamen-ti per D. Felicianum Capitonium Archiepiscopum AvenionensiumVenetiis 1579 in fo. [Ap. Guerraeos fratres].

746 - Julii Scaligeri in sex libros de causis plantarum Lugduni1566 in fo. [Commentarii et animadversationes in sex librosde causis plantarum Theophrasti•- Lugd., ap. J. Crispinum].

747 - Et Georgii Agrícola de mensuris et ponderibus. Basileae 1550.

Page 62: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

66 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

[Ap. H. Frobenium et fí. Episcopium, in-fol.].

748 - Discorides ex Matheolo. Venetiis 1560.[Pietro Andreae Mattio-li, Opera quae extant omnia, hoc est commentarii in VI librosPedacii Dioscorides Anazarbei de medica materia.- App. V. Val-grisi].

74-9 - Vocabulario de las dos lenguas Toscana y Castellana de Chris-tobal de las Casas. Venetiis 1576 in-8°. [A costa de DamianiZenaro].

750 - Mistici Aquilonis sive declaratio baticini heremiae prophetaeab Aquilone pandetur omne malura [super omnes habitacionesterrae] Coloniae 1576 in-8° auctore Theodoro Grandmeo [Gra-minaiis] [Colon., ap. L. Alectorium et haeredes J. Soteris] .

751 - Et Josephus Stevanus de adoratione pedum Smi. Romani Pontifi-cis. Venetiis 1578. [Ap. F. Zilettum] .

752 - Et Francisci Ulmi decreta ratione judicandi ex urinis in-8°.[Jo. Francisci Ulmi de certa ratione judicandi ex urinis li-bri IV.- Venetiis, apud H. Polonum, 1578, in-8°].

753 - Historia Joannis Codicilei [Coclei] de actis Lutheri. Parisiis1561 in-8°. [Ap. Nie. Chesneau].

754 - Repetio capite missas de consecratione autore Ferdinando Pa-cei. 1559 in-4°. [No identificado].

755 - Institutiones aporisticae lógicas autore Guilielmo Pilandro.Herdelbergae 1577 in-4°.[Institutiones aphoristicae logicesAristotelis I. Milius.- Impensis M. Harnisch] .

756 - Quatro libros de música de don Hernando de las Infantas Vene-tiis 1578. In-4°. [Cantus non liber a Musis non hic ab Apol-line, non a Flora, sed a Sancto Flamine.- Ap. Angelum Garda-num].

757 - Jois [Joannis] Viguerii Institutiones. [Instituciones ad chris-tianam theologiam sacrarum literarum, universaliumque concilio-rum authoritate.- In aedibus viudae et haeredum J. Stelsii.(Antverpiae), 1572, in-fol.].

758 - Theologicarum quaestionum compendium Clementis MunitianiCarolis Fulginei 1562. [No identificado].

759 - Summa Silvestrina in 4°. Venetiis 1578. [Edición no señaladade la obra de Silvestre de Priero].

760 - Itinerarium Benjamin.[Benjamin de Tudela, Itinerarlum.- Antv.,ex off. C. Plantini, 1573, in-8°].

761 - La biblia de Plantino en 5 lenguas hebrea, caldea, siriaca,

Page 63: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 67

griega, latina .[Biblia Sacra, 5 t., Il vol., in-24°].

762 - Alexander aphrodisiensis in Tópica Aristotelis interprete

Joan. Bapt. Rasario Venetiis. [Ap. haeredes Valgrisi (in-fol?)].

763 - Glosa ordinaria impressa in Venetia del ano de 14

764 - Divina proportio del fra Luca del Borgo in folio 1508. [Vene-tiis, ap. Paganium de Paganinis, 1508-1509, in-fol.].

765 - Davidis psalmis in carmine a Benedicto Aria Montano. [No hay

edición conocida a esta fecha] .

766 - Transalpino Antverpiae 1574. in-4°. [No identificado].

767 - Rerum Burondiorum chronicon in 4o Basileae 1575. [Obra de Ni-colas Vignier (Vignerius).- Per T. Guarinura] .

768 - Methodus inveniendi médium terminum. in-8° Basileae. [Jose-phura Moletium, Tabulae gregorianae in quibus traditur me-thodus inveniendi veras anni tropici magnitudes. No se señalaedición de Basilea].

769 - Instrumenta. Historia Ptolemeai Philadelphi. Coloniae 1578.[Tabulae geographicae C. Ptolemeai seu Novarum historiarían.-Colon., typis G. Kempensis, 1578, in-fol. (Ed. de G. Merca-tor)].

770 - Josephi Scaligeri in Sexti Festi libros de verborum signifi-catione in 8o. [M. Verri Flacci quae extant Sex. Pompeii Fes-ti de verborum significatione libri XX et in eos Josephi Sca-ligeri castigationes.- Parisiis, in off. R. Stephani, 1576,in-8°].

771 - Ars interpretandi scripturis sacris. Sixti serenis Coloniae1577 in-16°. [No identificado].

772 - De sapientia coelesti Damasi Licudani comentariolus Antver-piae ex Plantino in 16°. ligatura. [Damasus Lindanus, obispode Ruremonde. Edición no señalada].

773 - Thésaurus verae pietatis et orologium devotionis autore F.Bartholdo dominicano Coloniae 1577 in-16°. ligatura.[Berthol-dus... .- Ap. L. Alectorium et haeredes J. Soteris].

774 - Sanctus Sixtus Pont. Max. de vitiis et malis doctoribus, in-16°. Antverpiae ex Plantino 1575. [Liber de divitiis. Ejusdemliber de malis doctoribus].

775 - Quintus Curtius. Lugduni 1555, in-16°. [De rebus AlexandriMagni regis Macedonum libri X.- Ap. A. Vincentium] .

776 - Del Missal (...) (romanorum) de la impression del Junta, sistampo el anno del 1557. [Ex decreto sacrosanti concilii tri-

Page 64: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

6 8 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

dentini retitutum.- Venetiis, ap. Juntas, in-8°].

777 - Missale Romanorum Venetiis apud Juntas de letra menor 1577.[Missale romanorum ex decreto sacrosanti concilii trident•restitutum. Pii V Pont. Max, jussu editum.- Venetiis, ap.Juntas, sin tamaño] .

778 - Missale romanorum Parisiis 1577 in-4°. [Ex decreto sacrosan-ti jussu editum.- Ex off. Jacobi Kerver, via Jacobea, subsignis unicornis].

779 - Settenario di farra in 8°.[Ver n° 458]. Familiae Romanae infolio del mismo impression Roma. [Ver n° 497].

780 - Un breviario del Junta 1578. [Breviarium Ecclesiae Placenti-nae] .

781 - Otro Breviario en 4 o de Plantino con figuras de rame (?).[Breviarium romanum ex decreto... jussu editum.- Antv., ex off.C. Plantini, 1561, in-16°].

782 - Otro breviario de los tiempos. [No identificado].

783 - Del texto Caniceo impressum Venetiis in-4°. [Petrus Canisius,Authoritatum sacrae scripturum et sanctorum patrum.- Venet.in aed. Aldi et Andreae Soceri, 1571, in-4°, 3 vol.].

784 - Del Dios Corrides (sic) interpretado por Laguna en espagnol.[Andrés Laguna, Dioscorides.- Salamanca, Mathias Gast].

785 - Spma. (?) Petrus de strigibus. [Acaso una obra de Pedro Cirue-

lo condenando la hechichería].

786 - Sphera Claudi. [Ptolemeo] .

787 - Institutiones Vigueri in folio. [Ver n° 757].- Sigonio de occidentali imperio. Bononiae 1578. [Ap. Socie-tatem typographiae] .

"Index librorum quos emi Venetiis a prima Juni anni 1579, usque ad 22

mensis octubris 1581 in quo est finitus"

788 - Tabulae gregorianae motuum octavae spherae ac luminarium adusum calendarii Ecclesiastici et ad Urbis Romae meridianumsupputate per Josephum Moletum mathematicas disciplinas in ce-lebérrimo Gymnasio Patavino profitentem in quibus traditurMethodus inveniendi veras Anni tropici magnitudines etof. etadjecti sunt libri duo de corrigendo calendario et de usu com-

Page 65: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 69

puti ecclesiastici. Venetiis anno 1580. in 4o, folio imperia-lis, constitit libris 4. [Apud P. Dehechinum].

789 - Polybii historia greco latina. Basileae per Joan. Oporinumanno 1549. Libri priores Nicolaus Perotus interpretatus est,reliquos Wolfgangus Musculus, in fol. constitit libris 6.

790 - Adriani Turnebi adversariorum libri 30. In volumine uno colli-gati estsi in tomos tres sunt divisi. Parisiis apus MartinumJuvenem anno 1580, in folio.

791 - De vitis sanctorum ab Aloysio Lipomano [Luigi Lippomano] olimconscriptis et a fratre Laurentio Surio emendatis et (.) tomitres complectentes sanctos mensium, Januarii, Februarii, Mar-tii, Aprilis, Marii et Junii. Venetiis anno 1573, in folio.[Ap. G. Bindonum et L. Avanzium].

792 - Dionis Cassii Nicei romanae historiae libri 25 nimium a 36ad 61 Guilielmo Xylandro interprete et compendium e DioneJoannis Xiphelini Basileae apud Joan. Oporinum anno 1558 cumchronologia in Dionysium Halicarnasseum.

793 - Natalis Comitis Universae historiae sui temporis libri 30 abanno salutis nostrae 1515, usque ad annum 1581. Venetiisanno 1581, in folio. [Ap. D. Zenarum].

794 - Aegidii romani Archiepi. Bituricensis in secundum litterumsententiarum quaestiones Venetiis anno 1581, in folio. Divi-sae in tomos duos. [Ap. F. Zilettum].

795 - Mariani Scoti chronica ad Evangelii veritatem ac Martini Polo-ni epi Consentira, eiusdem argumenti historia Basileae apudJoan. Oporinum anno 1578 folio. [Ed. no señalada].

796 - Euolides elementa Francisco Flussate Candella interprete etauctore Lutetiae anno 1578, folio. [Ap. J. du Puys].

797 - Opticae thésaurus Alhazemi libri septem et Vitellonis libriXI a Frederico Risnero illustrati et aucti Basileae per Epis-copiura anno 1572 in folio.

798 - Philiberti Pingoni Sabaudi Augusta Taurinorum. Taurini anno1577 in folio. [Per haeredes N. Bevilaquae].

799 - Procopii Epitome commentariorum in Esaiam Prophetam greco-latina Joanne Curterio interprete. Parisiis apud NicolumChesneu anno 1580 in folio.

800 - Isidori Hispalensis Episcopi originum libri 25.et MartinanusCapella de nuptiis philologiae et Mercuri. Tum simul ligatusFlavius Vegetius de re militari. Isidorus et Capella Basileaeper Petrum Pernam anno 1577. Vegetius Parisiis anno 1534-.[Exoff. Wecheli, in- folio].

Page 66: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

70 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

801 - Isidori Hispalensis Episcopi opera omnia quae extant. Pari-siis. Apud Michaelem Somnium anno 1580, in folio.

802 - Raphaelis Volterrani Urbana commentaria et oeconomicus Xeno-phontis ab eodem Latió donatus Lugduni apud Seb. Gryphiumanno 1552, folio. [Maffei, Raffaello, dictus Volterranus].

803 - Hugonis de Cardinalis Postilla in Quatuor Evangelia Pari-siis anno 1545, in folio. [Hugo de Sancto Charo; edición noseñalada].

80M- - Pauli Aemilii et Arnoldi da Ferroni Historia francorum. Basi-leae anno 1569 in folio. [Per S. Henricpetri].

805 - Inclitorum saxoniae Sabavidaeque principum arbor gentilitiaPhiliberto Pingonio authore. Auguste Taurinorum anno 1581.[Per haeredes N. Bevilaquae].

806 - Et Index historiarum de Regno Italiae Carolo Sigonio. Bono-niae anno 1576,in folio. [Obra no señalada].

807 - Epitome Galeni operura pulcherrima methodo universalem eiusdoctrinam complectens per Joan. Lacunam Secobiensem medicum etLacunae annotationes in Galeni interpretes Basileae per ThomamGuarinum 1571, in folio.

808 - Corpus universae historiae presertim bizantinae idest JoannisZonarae annales aucti aditionibus Georgii Cedreni. Nicetaelibri 19. Nicephori Gregoriae libri X. Historiae Turcicae. Lu-tetiae apud Guilielmium Chaudière anno 1567. in folio.

809 - Rerum Hispanicarum tomus prior complectens Marti Aretii, Joan-nis Gerundensis Epi., Roderici Toletani Archiepis. RodericiSa. Palentini episcopi, et Joannis Vasaei scripta.

- Rerum Hispanicarum secundus tomus complectens Alfonsi a Car-tagena, Michaelis Ricii, Francisci Taraphae, Lucii Marini Si-culi, Laurentii Vallae, Antonii Nebrisensis, Damiani a Goesscripta et descriptionem regum gestarum a Philippo 2o et gealo-giam (sic) regum hispaniae. Francofurti ex officina typographi-ca Andreae Wecheli anno 1579 folio.

810 - Hermathena Joannis Goropii Becani, eiusdem Hieroglyphica,Francisca, Gallica, Vertumnus, et Hispánica. Antverpiae ex Plan-tini officina anno 1580, in folio. [Johannes Goropius] .

811 - Opera Tertuliani et Arnobii Parisiis apud Guilielmum Julia-num anno 1580 in folio.

812 - Nicephori Callisti ecclesiastica historia et Magni Cassiodoritripartita historia. Parisiis apud Aegidium Gothinum anno 1574,in folio.

Page 67: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 71

813 - Cornelii Jansenii Epi. Gandanensis Paraphrasis in psalmos om-nes davidicos et eiusdem comentarla in proverbia Salomoniset Ecclesiasticum. Lugduni apud Carolum Pesnot anno 1578 infolio.

814 - S. Joan. Damasceni opera Parisiis apud Guilielmum Chaudièreanno 1577, in folio.

815 - Gilberti Genebrardi chronographia Parisiis apud AegidiumCorbinum anno 1580, in folio.

816 - Canisii opus Catechisticum sive de summa doctrinae Christia-nae Parisiis apud Thomam Brumenium anno 1579, in folio.

- Le scienze mathematicae ridotte in tabole... [Ver n° 513].

817 - Stemmatum Lotharingiae ac Barri Ducum [tomi septem] authoreFranc . de fChaudière].Franc0, de Rosières Parisiis anno 1580, in folio. [Ap. G.C.

818 - Didacus Stella [Diego de Estella] in sacro Sanctus LucaeEvangelium. Lugduni anno 1580 in folio. [Ap. Michaelum].

819 - Augustini Eugubini operam primus tomus. Parisiis apud Michae-

lem Sommium anno 1578,in folio.

- Aug. Eugubini 2? tomus.

- Aug. Eugubini 3? tomus folio.

820 - Divi Athanasi opera Parisiis apud Sebastianum Nivellum anno1581,in folio.

821 - Magni Aurelii Cassiodori opera et Jordani Epi. Ravenatis deorigine ac actibus gestarum. Edictum Theodorici Régis ItaliaeParisiis apud Sebastianum Nivellum anno 1579. [In fol.].

822 - Item in eodem volumine legum Wisigotorum codex Isidori Hispa-lensis Epi. de Gottis, Wandalis et Suevis historia et Proco-pius de Gothorum origine apud Sebastianum Nivellum anno 1579.

823 - Item in eodem volumine Dionysii Aeropagitae opera omnia. Lu-tetiae ex Michaelis Vascovani typographiae^anno 1568, in fol.

824 - In psalmos Davidis commentaria incogniti auctoris Lugduniexpensis Pétri Landry, anno 1581, in folio.

825 - Annales sive historia Belgicarum a diversis auctoribus cons-criptae Francofurti anno 1580 in folio. [Es obra de SigismondFeyerabend.- Expensis S. Feyerabend].

826 - Josephi omnia opera. Francofurti arïno 1580, in folio. De an-tiquitate et bello judaico, folio. [Impensis S. Feyerabend].

827 - De rébus Eucharistiae controversis repetitiones sive libri

Page 68: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

72 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

decens per fratrem Claudium de Saintes episcopum Ebroicensem.Parisiis ex officina P. L'huillier anno 1576, in folio.

828 - Thésaurus linguae sanctae sive lexicón hebraicum auctore Sáne-te Pagnino et primus tomus. Lugduni apud Bartholomeum Vincen-tium anno 1577, in folio.

- Thesauri ejusdem secundus tomus.

829 - Canon mathematicus seu ad triangula cum appendicibus. Lutetiaeapud Joannem Mettayr anno 1579, in folio imperiali.[Se tratade una obra de François Viète].

- Tabulae geographicae Ptolemei... Mercatorem. [Ver n° 769].

830 - Principiorum fidei doctrinalium demostratio methodica percontroversias in libris 12. tradita authore Thoma StapletonoAnglo, Parisiis apud Michaelem Somnium anno 1578, in folio.

831 - Discorsi di Marco Pietro Matthiolo senese nelle soi libri diDioscoride. Venetiis 1568, in folio imperiali. [Ex off. Val-grisiana].

832 - Guidiubaldi [Ubaldi del Monte] planispherum universalium theo-rica. Pisauri anno 1579, in 4°, regali folio. [App. Concordia].

833 - Institutiones ac meditationes in graecam linguam authore Nico-lao Clenardo. Francofurti apud Andream Wechelum anno 1580, inquarto.

834- - Mercurii Trimegisti [Hermès Trimegisto] Pimandras utraque lin-gua restitutus Francisci Candella industria Burdigale ap. Si-meonem Millangium anno, in quarto //

835 - Et Aristotelis libri 14. de secretiori parte divinae sapientiaeper Jacobum Carpentarium Paci recognitum, Parisiis ex officinaJacobi de Puys, anno 1572, in quarto.

836 - Jacobi Peletarii Algebra. I. de occulta parte numerorum libriduo. Parisiis apud Guilielmum Cavellat anno 1560, in 4o;

837 - et vitae 230. Summorum pontificum Basileae per Michaelem Fur-ter, anno 1507, in 4°.

838 - De bello Rhodio Jacobo Fontano authore Parisiis ex officinaChristiani Wecheli anno 1540.[In fol.]. //

839 - Et Maltae insulae descriptio. [No identificado].//

840 - Et hoc volumine continentur Albertus Pictus campensis de aequi-notiorum et solstitiorum inventione et de Paschatis celebratio-ne Parisiis et de Calendarii restitutione .Ítem Pau.li Cortesiiquatuor libros sententiarum disputationes.ex officina Ascsnsia-na anno 1513, in folio.

Page 69: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 73

841 - Ignis purgatorius post hanc vitam ex grecis et latinis patri-bus orthodoxis hebrarumque doctissimis ac vetustissimis asser-tus a Bartholomeo Valversio [Valverde] accessit eiusdem proigne purgatorio Apologeticum. Patavii anno 1581, in quarto.[Ap. Laur. Pasquatum] .

842 - Renati Guillonii Vindonis Gnomon, de generibus carminum, etde dialectis verborum et nominum. Et spéculum sacerdotii et declericorum moribus. Parisiis apud Andream Wechelutn annis 1557et 1559. [In-4°].

843 - Et in eodem volumine est Pomponius Laetus de romanis magistra-tibus sacerdotiis et legibus cum annotationibus Richardi Gor-reai. Parisiis apud Joannem de Roigny anno 1552, in 4o.//

844 - Et commentarius in Antonii Gryphum. Parisiis ex typographiaDionysii a Prato anno 1574, in 4o.

845 - Strabonis geographia in volgar italiano tradotta da M. Alfon-so Buonaccuoli ferrarese, in Venetia anno 1562, in 4o. [Ap-presso Fr. Senese].

846 - Origen de la guerra civil y disensión de Flandes por el licen-ciado Pedro Cornejo en Turin ano 1580 en 4 o y español. [Here-deros de Bevilaqua] y en este volumen //

847 - Guidiubaldi [Ubaldi del Monte] de Ecclesiastici Calendarirestitutione opusculum Pisavii anno 1580, in 4°.CApp. Hier.Concordia],

848 - Discorso di M. Anto. Berga délia grandezza dell'aqua et déliaterra. Et consideratione di Joanni Bapta. Benedetti intornoal discorso in lingua italiana impresso in Turino anno 1579,in 4o. [Appresso gli heredi del Bevilaqua].

849 - L'algebra di Rafael Bombelli in Bologna anno 1579, in 4°.[PerG. Rossi].

850 - Avvertimenti nella compositione di medicamenti et essaminatio-ne di molti simplici da Georgio Melichio, spécial al sruzzo (?)(per uso della spetiaria) in Venetia anno 1575, in 4o, in ita-liano. [Sin editor].

- L'universal fabrica del mondo... [Ver n° 522],

- Ptolemeai geographia in italiano... [Ver n° 430].

851 - Orus Appollo [alias Horappollo] de sacrisnotis et sculpturisgrecolatinus. Parisiis anno 1548, in 4 o. [Ap. J. Kerver].Et//

852 - Perspectiva communis Lutetiae anno 1556, in 4 o apud AegidiumGourbinum. [Autor, John Peckham].

853 - Thésaurus artificióse memoria autore Fratre Cosma Rosellio

Page 70: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

74 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

[Rossellius] florentino. Venetiis, anno 1579, in 4o. [Apud A.Praetorium].

854 - Franciscus de Toleto in universam Aristotelis logicam. Vene-tiis anno 1576, in 4°. [Ap. Juntas].

855 - Aemilii Probi seu Cornelii Nepotis liber de vita excellentiumimperatorum ex lambino. Lutetiae apud Joannem Benenatum anno1569, in 4o.

856 - Persius cum quatuor commentariis scilicet Valentini Volsci,Engentini et Foquelini. [Se trata de una edición de Satyrae]•Basileae, ex officina Petri Pernae, anno 1578, in 4°.

857 - Manuale confessarioruin et paenitentium autore Doctore Nava-rro. Venetiis anno 1579, in 4°. [Apud Juntas].

858 - Cosmographia Petri Apiani Antverpiae anno 1564. [Apud haere-di Arnoldi Birkmanni] .

859 - Typus Messaiae autore Petro Costo. Lugduni anno 1554 in 4o.[Apud Math. Bonhomme].

860 - Benedicti Ariae Montani illucidationes in 4r evangelia et inacta apostolorum. Antverpiae ex officina Plantini anno 1579-in 4o.

861 - De gallorum imperio et philosophia Stephano Forcatulo auth.[Etienne Forcade] Parisiis anno 1579 apud Guilielmum Chau-dière in 4o.

862 - Benedictus Pereraus [Pereyra] de communibus omnium rerum na-turalium principiis et affectionibus Parisiis apud MichaelumSomnium anno 1579 in 4o.

863 - Fabrica di aromatici ospetiali autore Propero Berga medico inVenetia anno 1567, in quarto .[No identificado].

864 - Discorsi di Franco Veniero sopra doi libri della generationeet corrutione d'Aristotele. In Venetia anno 1578 in linguaitaliana, in 4o. [Presso a F. Ziletti].

865 - Dictionarium historicum ac poeticum. Lugduni apud LudovicumCloquemin anno 1575. in 4°. [Edición desconocida de la obrade Charles Estienne, Dictionarium historicum, geographicum acpoeticum. La primera de L. Cloquemin que señala Jean Baudrieres la de 1581].

866 - Platonis et Aristotelis in universa philosophia comparatioautore Jacobo Carpentario. Parisiis es officina Jacobi Puysanno 1573 , in 4°.

867 - Enchiridion sive manuale de oratione et horis canonicis recis-

Page 71: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 75

tandis autore Martirio Azpilcueta doctore navarro. Romae anno1578, in 4o.[Sin ed.].

868 - Comparatio grammaticae hebraicae et Aramicae authore Bonaven-tura Cornelio Bertramo apud Eustachium Vignon CGenevae], anno1574, in 4°.

869 - Panspermion Marantae Venetiis anno 1581 in 4o.[No identifica-do].

870 - Dialogo en loa de las mugeres en Milan anno 1580 in 4-°. [Com-puesto por Juan de Spinosa, sin ed. ] .

871 - Raymondi Lulli armagna. Lugduni per Jacobum Marecal anno 1517in 4-°. [Ars magna generalis et ultima].

872 - Joannes Soares, Eps. conimbrensis in Marcum et Lucam Evange-listas Parisiis apud Sebastianum Nivellium anno 1578. in octa-va forma.

873 - Georgii Wicellii postilla in Evangelia et epistolae de Santis.Postilla Evangeliorum et epistolarum de tempore et de Santisper totum annum Parisiis apud Claudium Freonii anno 1565, inoctava forma.

874 - Georgii Wicellii Sermones quadraegesimales Parisiis anno 1565,forma octava. [Ap. C. Frémy].

875 - Enarrationes in Evangelia Quadragesimalia authore Petro Hecque-tio Atrebatino Parisiis apud Petrum L'Huillier, anno 1570, oc-tava forma.

876 - Nicephori Callisti Ecclesiasticae historiae tomus Io. Parisiis

apud Bernardum Turrisanum anno 1566, forma octava.

- Nicephori Callisti Ecclesiasticae historiae tomus 2° et //

877 - Magni Aurelli Cassiodori tripartita historia Parisiis anno1566, octava forma. [Apud Bernardum Turrisanum].

878 - Catholica fidei professio per Petrum Emotte Parisiis anno1578, in octava forma,apud Nicolaum Chesneu. [Edición no seña-lada] .

879 - Baptista Fulgosus [Fregoso] de dictis et factis memorabilibusParisiis apud Petrum Cavellat, 1578. [In-8°].

880 - Loci communes similium et.dissimilium ex omni proponendum anti-quitate tan sacra quam profana collectorum Parisiis apud Mi-chaelem Julianum, 1577. [ln-8°].

881 - Cosmographia Francisci Maurolici Messanensis Parisiis apudGuilielmum Cavellat.[Sin fecha, in-8°] .

882 - Rabi Josephi Albonis et aliorum hebreorum argumenta nonnullos

Page 72: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

76 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

artículos fidei Christianae oppugnantia, Gilberto Genebardointerprete et oppugnatore et adversos Trinitarios heresiar.Parisiis apud Martinum Juvenem, anno 1566, in 8o.

883 - B. Sulpici Severi Sacra historia et in eandem Caroli Sigoniicommentarius Bononiae anno 1581, in octava forma. [Apud Socie-tatem typographiae] .

884 - Locutionum graecarum in communes locos per alphabeti ordinemdigestarum volumen, per Jacobum Billium Prunaeum [Jacques de Billy]Parisiis apud Nicolaum Chesneu, anno 1578, in 8°.

885 - Abdiae Babiloniae primi epi. de historia certaminis ApticiJulio Africano interprete. Beatorum Mathiae aptici, MarciClementis, Cypriani, Appolinaris, Martini Sabaricusis, etMartialis vitae et Sti. Martini Turonensis Epi. Fidei confessio.Parisiis apud Thomam Belot anno 1571, in octava forma.

886 - Ciceronis Epistolae ad Atticum cum Simeonis Bosii animadver-sionibus Ratiasti Lemovicum apud Hugonem Barboum anno 1580.[In-8°].

887 - Joannis a Reberteria [La Reberterie] turonensi disputationesjuris in libruni institu. imperiatoriarum Parisiis per Baltha-sarem Morelum, 1580, in octava forma //

888 - item eiusdem Topicorum juris libri quatuor, in octava forma.[Paris., ap. B. Morelum] .

889 - Harmoniae Evangelicae libri quatuor in quibus Evangélica his-toria ex quatuor Evangelistis in unum est contexta per AndreamOsiandrum [Osiander] Parisiis apud Hieronymum de Marnef etGuilielmum Cavellat anno 1564-, in octava forma.

890 - Apologeticum pro veteri ac germana linguae graecae pronuntia-tione per [omisión del autor] Parisiis apud Joannem Poupyanno 1579, in octava forma .

891 - ítem commentarius de Magistratibus Populi Romani opera ClaudiPrevoti [Claude Prévost] Uxellodunensis.Lausannae excudebatFranciscus Le Preux, anno 1579.[.In-12°] .

892 - Spéculum missae ex undecim authoribus collectum per FratremNicolaum Aurificum senensem [Nicoló Aurifico Buonfigli] Vene-tiis anno 1572. [Sin ed.].

893 - ítem ordo missae pro informatione sacerdotum per R.P. donumJoannem Burcardum [Johan. Burchard] Argentinum eodem anno [idest 1572] Venetiis. [Ed. no señalada].

894 - Interpretatio rerum, verborum et ceremoniarum quibus utiturEcclesia CathCa.in sacrificio missae, per R.P. Aemarum Henri-quineum collecta. Parisiis in officina P. L'Huillier anno 1578.

Page 73: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 77

895 - Item Beati Hildefonsi Archiepi. Toletani de virginitate S.Mariae liber. Parisiis, apud Sebastianum Nivellum anno 1576.[ln-8°].

896 - ítem Divi Gregorii Nysseni Catecheticus Parisiis apud Guiliel-ffluni Chaudière anno 1568, in octava forma.

897 - Ludus Pythagoreus, qui Rythmomachia nominatur Lutetiae apudGuilielmum Cavellat anno 1556, in octava forma.

898 - Regum pontificarum Gregorii X seu decretalium Pentateuchusin Epitomem arte ad ordine revocatus authore M.MesnarioParisiis apud Carolum Guillard anno 1555, in octava forma.

899 - De cautionibus in sanguinis missione adhibentis Bonaventuraemedici admonitio Parisiis apud P. L'Huillier anno 1574, inoctava forma.

900 - Joannis Leslei [John Leslie] Scoti Epis. Rossensis consolatio-nes et animi tranquilli conservatio ad Mariam Scotorum reginam.Parisiis ex officina Petri L'Huillier anno 1574, in octavaforma.

901 - ítem crisimerologion seu dierum crisimorum ratio Antonii Peti-taei CAntoine d'Amiens] Parisiis anno 1566,in octava forma.[In aed.ibus Rovilli].

902 - Institutiones in graecam linguam autore Nicol. Clenardo Lug-duni anno 1577, in octava forma. [Apud M. Bonhomme].

903 - Salvianus Massiliensis presbyter [Salvien, seud. Thimoteus]de gubernatione dei et Thimoteus ad ecclesiam catholicam Pa-tisiis apud Sebastianum Nivellium anno 1580, in octava forma.

904 - Observationes Ferdinandi Pintiani [seud. F. Niñez de Toledo yGuzmán] in Pliníum et Melam Antverpiae anno 1547, excudebatMartinus Nutius.[(Nuntius), in-S°].

905 - Connubium adverbiorum Lutetiae per Nicolaum Divitem 1548 inoctava forma. [No identificado].

906 - Ciceronianus Joannis Thomae Frigi [Jean Thomas Freige] Basi-leae 1575 in 8o. [Per S. Henricpetri].

907 - Mensurarum et ponderum ratio a Roberto Cenali [Robert Ceneau]Epi. Aleixensis instaurata Parisiis apud Johannem Roigny 1547in octavo.

908 - De re cibaria libri 12. Johanne Bruyerino Campegio authore. üVer eln° 211].

909 - Locorum preciporum sacrae Scripturae quibus abuntuntur here-tici' M. Renato Andegano authore Parisiis apud Nicolaum Ches-

Page 74: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

78 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

neu anno 1575, in octava forma. [No identificado].

910 - Laotantius Firminianus. Antverpiae ex officina Plantini armo1570 in octava forma. [Divinarum institutionum libri VII] .

911 - Nicetae Choniatae thésaurus orthodoxe fidei, Petro Morello[Pierre Moreau] Turonensi interprete Lutetiae apud GuilielraumChaudière 1580. [In-8°].

912 - ítem Gilbertus Genebrardus contra Jacobus Schegkium medicumse temeré inmistem in misterio Sta. Trinitate. Parisiis apudAegidium Gorbinum 1575, in octava forma.

913 - Geographia poética ex Lamberti Danaei [Lambert Daneau] indus-tria collecta Lugduni apud Ludovicurn Cloquemin anno 1580,in octava forma.

914- - Luciferi Episcopi Calaritam [Cagliari] opuscula Parisiis apudJoannem Benenatum anno 1568, in octava forma.

915 - Itera Chronologxa Hebreorum maior interprete Gilberto Genebrar-do Parisiis apud Martinum Juvenem anno 1578, in eadem forma.

916 - Concordantiae breviore et Monotessaron Evangeliorum authoreV. P. Antonio Kunigsteyno [Konínxtein] anno 1522, octava forma.[Parisiis, ap. J. de Roigny].

917 - La tipocosmia di Alessandro Citolini in Venetia anno 1561, inoctava forma. [App. V. Valgrisi].

918 - Secundum scriptum Sti. Thomae Aquinatis Parisiis apud Guiliel-mum Chaudière anno 1574.[In-8°].

919 - Magister sententiarum Lugduni anno 1570, in octavo. [PierreLombard... Ver también el n° 157].

920 - Enchiridion secretorum agri authore Ant . Mizaldo Lutetiae apudFedericum Morellum 1560, in quarto.

921 - Commentarioli Britanniae descriptionis fragmentum auctore 'hunfredo Llhuyd [Lluyd] Coloniae Agrippinae anno 1572, in octa-vo, [apud I. Birckmanni] .

- La República di Venetia di Messer Donato Giannotti in Lioneper Antonio Gryphio 1570 in quarto. [Ver n° 555].

922 - Collectanea in Apocalypsin Coelio Pannonio authore Parisiisapud Michaelum Julianum anno 1571, in quarto.

923 - Liber sententiarum Petri Lombardi novariensis Parisiis ex offi-cina Jacobi Dupuys anno 1574, in quarto.

924 - Epitome in quatuor libros sententiarum autore Fratre ClaudioSpineo [Claude de 1'Espine] Parisiis apud Johannem Fouchierumanno 1551.[In-4°].

Page 75: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 79

925 - Epitome in universam sacrosanctae theologiae divi Thomae Aqui-natis summam, authore Berardo Bononiae. Lugduni apud Simpho-rianum Beraud anno 1579.[In-4°] .

926 - De navigatione libri tres authore Jacob A Saa equite lusita-no Parisiis ex officina Claudi Calderii anno 1579.[ln-8°].

927 - Et Caroli Bouilli [Charles de Bouelles] geometricarum opusParisiis apud Michaelem Vascovanum anno 1537, in quarto.

928 - Summa de exeraplis et rerum similitudinibus, auctore FratreJohanne a San Geminiano [Giovanni da San Giminiano] Venetiis1577, in quarto. [Apud Juntas].

929 - Conciliatio locorum communium sacrae Scripturae qui intersepugnare videntur authore Seraphino Cumirano. Parisiis apudHieronymum de Marneuf anno 1559, in quarto.

930 - Levinii Apolonii de Peruviae regionis inventione et rébus ineadem gestis Antverpiae apud Joannem Bellerum anno 1567, inquarto.

931 - Poraponius Mella de situ orbis cum annotationibus Olivarii Lug-duni anno 1551. [Seguramente Gryphio, in-8°] .

- Antonii Galatei liciensis liber de situ Japygiae Basileaeper Petrum Pernam anno 1558. [Ver n° 584].

- Joannis Leonis Africani de totius Africae Descriptione, Joan-ne Floriano interprete Antverpiae apud Joannem Latium anno1556, in octavo. [Ver n° 213].

932 - Ptolemeus grecolatinus traductus Joannis Noviomagi opera Colo-niae anno 154-0, in octavo. [Libri VIII de geographia.- Excude-bat J. Ruremundanus].

933 - Joannis Neuvilleri Genillani [Jean de Neuville] in septem psal-mos poenitentiales commentarii Parisiis apud Galeotum ap.sub1556, in 8o. [Ed. no señalada].

934 - La Araucana de don Alonso de Ercilla [sic] en Caragoça 1577,in 8o. [En casa de Juan Soler].

935 - Primera parte del memorial de la vida christiana de Fray Luisde Granada. En Salamanca en casa de Andrea de Portonariis anode 1568, in octavo. [Ver n° 226].

936 - Francisci Pharaoni institutiones grammaticae Venetiis anno1523, in octavo. [Ed. no señalada].

937 - I nomi antiqui et moderni delle provincie. in Venetia anno1567, in octavo. [Per F. Franceschini. Podría tratarse de unaobra de Orazio Toscanella].

Page 76: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

80 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

938 - Vision délectable délia philosophia y artes liberales y alfin las 24 estancias de don George Manrique impresso enFerrara, ano de 1554, en octavo. [Ed. no señalada].

939 - Methodus de eos adivinandos que moriuntur- auctore R. PatreJoanne Polanco.Romae, 1577, in 16°.[Sin ed.].

940 - Ludovici Nogarole comitis dialogus qui inscribitur Timotheussive de Nilo Venetiis anno 1552, in quarto. [Ap. V.Valgrisium].

941 - Descríptio rerum Germanicarum a Pandulpho Collenutio Romaeanno 1546. [Impressum per A. Bladum Asulanum, in-4°].

- Historia general de las Indias scrita por Franc0. de Gomaraclérigo. En Anveres en casa de Juan Steelsio ano de 1554 en4°. [Ver n° 256].

942 - Segundo tomo de la Historia de México del mismo autor impressory an"o, en español y en 4o.

943 - Historia del descubrimiento y conquista del Perú que escrivioAugustin de Carate en Anvers en casa de Martin Nució año de1555 en español, en 4°.

- Parte primera de la Coronica del Perú hecha por Pedro de Cie-ga en Anvers en casa de Juan Steelsio. [Ver n° 277].

944 - Varia dictionum significatio ad místicos Sacrae Scripturaesensus per Johannem Boulaise presbyterum Parisiis apud Diony-sium Vellensem anno 1575, in decimosesto. et //

945 - Compendium rerum theologicarum quae hodie in controversiaagitantur Parisiis apud Alardum Jullianum anno 1574, in 16°

946 - Davidis psalterium cum argumentis orationibus et annotationibusstudio et diligentia M.P. Viel [Pierre Viel] Parisiis apud Ni-colaum Chesneu 1576, in forma 16°. apud Joannem Bellerum.

947 - Heroica Paradini Antverpiae in off. Joannis Steelsi anno 1563.[Claude Paradin de Cuysaulx, Devises héroiques] et //

948 - Nomologia Jacobo Omphalio authore Parisiis apud Guilielmum Ju-lianum anno 1579, in-16°.

- Scopus Biblicus veteri et novi testamenti, authore AlbertoNdvicampiano Antverpiae anno 1572, in 16°. [Ver n° 322].

949 - De doctrina moriendi Jodoci [palabra corregida] Parisiis apudMauricium de Porta anno 1539, in 16a forma.

950 - Thésaurus Plutarchi tomi duo in unum volumen colligati authoreFranc0, le Tort Andegano Parisiis apud Joannem Poupy anno 1577,in forma 16°.[Le trésor des morales].

Page 77: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 81

951 - Ephemerides Aeris perpetuae authore Ant°.Mizaldo. Lutetiaeapud Jacobo Kerver anno 1554 et //

952 - Divini Platonis Gemmae, sive illustriores sententiae.Parisiisanno 1558, in forma 16°. [No identificado].

953 - Communes jurium sententiae cura contrariorum oppositionibus etsolutionibus per Johannem Bellorum [Jean Bellon] TolosatemParisiis apud Gulielmum Julianum,anno 1572, in-16°

954 - Sallustius in 16° Antverpiae in aedibus Joan. Steelsii anno1564. [Opera omnia] .

- Secretos de don Alexio Piamontes en español impresso en Bar-celona por Claudio Borrat anno 1563, in 16°.[Ver n° 324].

955 - Methodus linguae graecae Cornelio don Zelindo brixiano autoreBasileae per Joannem Oporinum anno 1551. in octava forma.[Obra desconocida de Cornelio Donzellini].

956 - Viagio di Andrea Navagiero in Spagna et Francia in'Venetia

anno 1563, in 8°.[Appresso Domingo de Farri] .

- Alphabetum graecum, in 8o. [Ver n° 327].

957 - Epitome arithmeticae practicae Henrici Glareani Parisiis apudGulielmum Cavellat anno 1563, in 8o.- Hadrianus de sermone latino et modis latine loquendis Venetiisanno 1562, in 8o. [Ver n° 585].

958 - Rególe grammaticali per scriver la lingua italiana di JacomoGabriele [Jacopo Gabrielli] in Venetia anno 1548, in 8o. [Ap-presso G. Griffio].

- Opera nova intitulata dificio di recetta, in Venetia anno1572, in 8o. [Ver n° 542].

- Descriptio Alcairae Urbis Venetiis anno 1549, in 8o. [Vern° 607].

959 - Rególe- grammaticale de la volgar lingua italiana in 8o deGiovanni Franc3 .Fortunio in Venetia 1524. [App. B. et A. diBendoni, in 8 o].

960 - Memorial de los mas principales caminos de España por Alonsode Meneses con el camino de Madrid a Roma con un repertoriode quenta, en Medina del Campo, ano 1567 en 8o.[Sólo se cono-ce la edición de Alcalá de Henares.- S. Martínez, 1576, in-16°].

- Preces dicendae pro victoriae contra Turcos in Venetia anno1572, in-16°. [Ver n° 617].

961 - Commentario délie piu notabili et monstruose cose d'Italia et//

Page 78: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

82 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

Catalogo degli inventori delle cose che si mangiano et déliebevande in Venetia 1569, in 8°. [Obra de Ortensio Landi.-Appresso Giovanni Bariletto] .

- Antonii Torquati prognosticon de eversione Europeae et des-criptio de moribus Ethiopum Titelmanus et indorum legatio.Antv. apud Martinum Nuntium anno 1554, in 8o. [Ver n° 610].

962 - Index librorum prohibitorum Venetiis anno 1573, in 16°.[Extypographi Guerraea].

963 - Index librorum prohibitorum Venetiis anno 1581, in 8°. [ApudA. Muschium].

964 - Tariffa perpetua autore Juane Mariani anno 1575 di ogni mone-ta venetiana, in 8o. [In Venetia, per Francesco Rampazzettoad instantiae del (autore). Para esta obra, ver n° 567].

965 - Manuale fratrum ordinis minorum, in 8o. [No identificado].

966 - Relatio a S.C. Maiestatem exumquae per suae Mtis commissarior,in negotio pacificationis Belgicae Coloniae, per acta suntanno 1579. Coloniae apud Ludovicum Alectorium anno 1579, infolio.

967 - Ocho libros escritos a mano los siete en:forma de quarto depliego y uno en octavo. Destos uno escrito en pergamino enqua-dernado en tabla que es de Rhetorica latina dos enquadernadosen tablas, el uno dellos Commentario o schollas sobre ValerioMáximo, el otro en tablas con bolloncicos de latón et de phi-losophia. Otro ligado en cartones con pergamino de Theologia.Los otros quatro son de Medicina. [Ver n° 720] como cartapa-cios, y el uno es de ochavo.

968 - Las obras de Cicerón en quatro tomos enquadernados en pergami-no impressas en Venecia por los Juntas el ano. [Sin completar(1534-1537), in-fol.].

969 - Dos libros escritos de mano el uno enquadernado en tablas 'y enpapel y la enquadernacion del uno es colorada son en quarto.El colorado tiene al principio dos libros de San Isidoro Tole-tanus Epis, ad Florentinam sororem contra Judeos. et alia opus-cula aliorum autorum qui ignorantur. El otro es de Sermones,con la mitad de las tablas descubiertas. Son 10 los librosescritos de mano.

- Ciceronis philosophica et epistolica opera in unum volumenligata. Parisiis in preto. Acensiano parisiano 1528. In folio.[Ver n° 331].

- Practicarum quaestionum et veterum numismatum collatio au-tore Didaco Covarrubias Venetiis, 1568, in octavo.[Ver n° 568].

Page 79: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 83

970 - De humilitate et gloria Cristi Marci Maruli. [Marcus Maru-t- ..lus... .- Venet., Bernardinus de Vitalitas, H1519, in-4°].

971 - Dos tomos de las obras de Cornelio Tácito falta el- primeroen octavo, cada uno por si enquadernado en pergamino.

- Missale romanum decreto Sacrosancti Concilii Tiidentini[Ver n° 7rJ7.- /enet., ap. Juntas 1577].

- Missale romanum decreto Sacro Sti. Concilii Tridentini.[Ver n° 776.- Venet., ap. Juntas, 1577].

- Missale romanum ex decreto Sacrosti. concilii Tridentini.[Ver n° 778.-Parisiis, ap. J. Kerver, in folio regali].

- Missaie romanum ex decreto Sacrosanti Concilii Tridentinirestitutum Parisiis. Ex officina Jacobi Kerver sub signo uni-cornis anno 1577. in octavo. [Misma obra que antes, pero detamaño diferente].

- Breviarum romanum ex decreto Sacrosancti Concilii Tridenti-ni restitutum.Venetiis apud Juntas anno 1578 cum signo Sti.Laurentii cui ad rectum est proprium Sanctorum Hispanorum,in quarto. [Ver n° 780].

972 - Breviarum Romanum ex decreto Sacrosti. Concilii Tridentinirestitutum. Antverpiae ex officina Christophori Plantini anno1575 cum signo principum Aptorum. [apostolorum] Pétri et Paulie non cum figuris apprime in finitum in quarto.

973 - Breviári Romani Sacrosti. Concilii Tridentini decreto restitu-ti. Pars Hyemalis Parisiis apud Jacobum Kerver anno 1579 inoctavo. Sub signo Unicornis.

974 - Breviarii Romani Sacrosancti Concilii Tridentini decreto resti-tuti Pars Aestivalis Antverpiae anno 1574-, ex off icina Chris-tophori Plantini in octavo.

- Breviarii eiusdem et ex eadem officina. pars Aestivalis inoctavo.

975 - Breviarii Romani ex decreto Sacrosti. Concilii. Tridentini res-tituti Pars Hyemalis Parisiis apud Jacobum Kerver sub signoUnicornis anno 1576 in forma 16°.

976 - Breviarii eiusdem Pars Aestivalis et eiusdem forma.

977 - Diurnale romanum ex decreto Sacrosti. Concilii Tridentini resti-tutum Parisiis apud Jacobo Kerver sub signo Unicornis anno 1580in 16°.

978 - Officium B. Mariae Virginis nuper reformatum et Pii PontificisMaximi jussu editum Venetiis anno 1576, in octavo. [Ap. Juntas].

Page 80: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

84 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

979 - Officium B. Mariae Virginis nuper reformatum et Pii V Ponti.Maxi. jussu retitutum Venetiis anno 1576. cum figuris aprimefatu factis, in octavo. [Ap. Juntas].

980 - Officium B. Mariae Virginis nuper reformatum et Pii V PontiMax. jussu editum Antverpiae ex officina Christophori Planti-ni anno 1580. Pulcherimis figuris ornatum in 32° forma.

981 - Officium hebdomadae. Sanctae completum et Psalmi poenitentia-les Venetiis apud Juntas anno 1571, in octavo.

982 - Breviarium Romanum ex eodem Concilii Venetiis apud Juntasanno 1575, in octavo. [En el margen : "este se dio"].

983 - Apologia de successione Regni Portugalliae pro Philippo His-paniarum Rege adversus Bononiensium, Patavinorum et Perusino-rum collegia Michaele ab Aguirre. J.V. Doctore autore Venetiisanno 1581, in folio. CAp. F. Zilettum].

984- - Ordo divinorum officiorum perpetuus juxta ritum et consuetud!-nem curiae Romanae ab Alexandro Peregrino compositus Venetiisanno 1563, in octavo. [¿ Ap. Juntas ?].

985 - Ordo divini officü. recitandi juxta ritum Stae. Romanae eccle-siae ad decem futuros annos Venetiis ab anno 1578 ad 1588.autore Dominico Veglensi Archipresbytero Venetiarum, in octa-vo. [Ap. Juntas].

986 - La practica di recitare il divino officio secondo il nuovouso della Sta. Chiesa Romana Venetiis anno 1571, in 32. [Sined.].

987 - Un portolano del mare nel quale se dichiara il sito di tuttiporti quali sonó da Venetia in Levante et in Ponente. In Vene-tia anno 1576, in 4o. [Edición no señalada].

988 - Euclides ex Bartholomeo Zamberío et Campano, Basilea apud Joan-nem Hervagium anno 1537. [Podría tratarse del n° 82 de la pri-mera parte del inventario.- Venet., 1482, 1509, etc.]//

989 - et Proclii commentaria in primum Euclidii Patavii anno 1560,in folio.

- D. Thomas in omnes Epistolas Pauli, in omnes Eptas. canóni-cas et in Apocalypsim impre. Venetiis apud Juntas anno 1562,in folio. [Ver n° 485].

990 - Historia ecclesiastica Eusevii Caesariensis Palestinae Epi.Socratis, Theodoreti Cirenensis Hermiae Sopomeri (?) Eva-grii (?) Scholastici impresa. Coloniae Agripinae anno 1570, a-pud heredes Arnoldi Brickmanni folio.

991 - Institutione sopra la peste di Marco Michèle medico impresa in

Page 81: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 85

Roma anno 1576, apresso Vicentio Accolso. 8o.

992 - Prattica di Cirurgia di Giov. di Vico con il compendio di M.Mariasanto impressa Venetiis apresso Vincentio Valgrisio anno1558, 4o.

993 - Artis sphygmicae id est pulsuum autore Josepho Struthuio.Ve-netiis 1573. ottavo.

994 - D. Thomae Aquinatis expositio in Job, Romae impressa in Roma a1562, in 4 o. [Ap. P. Manutiutn et Aldi filios] .

995 - Alexandri Tralliani libri 12, graeci et latini Basileae perHenricum Petreum anno 1556, 8o.

996 - Jacobus Parem de Valentia in psalmos Venetiis anno 1568, 4 o.[Pérez de Valencia, In quinquaginta psalmos.- Venet., ap.Floravantem a Prato, 1568].

997 - La historia de España de Floriand'Ocampo y de Morales impressaen Alcalá de Henares año de 15( ) en quatro tomos folio.[Alcalá de Henares, Juan Iñíguez de Lequerica, 1574].

998 - La descriptio de África de Luis del Marmol Carvajal impressaen Granada año de 1573 en dos tomos. [René Rabut, in-fol.].

999 - Isocratis graecae manuscriptus f°. In carta pergamena.

- J°. Vernerus in primum Ptolemeaei Geographiae impres. anno1510, in carta pergamena fo. [Ver n° 134].

1000- Plutarchi quaedam et Porphyrii graeca manuscripta folio.

1001- Epictetti inchiridion,manuscriptu in 4o.

- Nicolaus Gerbellius in Gretiam Sophiani, folio Basileae perJoan. Oporinum anno 1550. [Ver n° 98].

1002- Supplementum Chronicarum impressum Venetiis anno 1492.[No iden-tificado] .

"Die 26 Augusti 1584"

"En el caxon nu°.l"

1003- Lexicón theologicum Lugduni 1579, nuevo. [No identificado].

1004- Romanae antiquitates Basileae 1583, nuevo. [Seguramente laobra de Dionysius Halicarnasseus, edición no señalada] .

1005- Pausanias graece et latine Francofurti 1583, nuevo. [Hoc estPausaniae accurata graeciae descriptio — a Guilielmo Xylan-dro recognito.- Ap. Haeredes A. Wechelii, in-fol.].

Page 82: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

86 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

1006 - Berchorii dictionarium morale et reductorium in quatuor tomos.Venetiis 1583, nuevo. [Petrus Berchorius (Pierre Bersuire)Dictionarium Morale... .- Venet., ap. haeredes Scotti, in-fol.].

1107 - Summa sylvestrina Antverpiae 1581 folio, nueva. [Edición de laobra de Silvestre de Priero].

1008 - Persicarum rerum historia Antverpiae ex Plantino 1583, nuevo.[Acaso Petrus Bizarrus.- In-fol. ?].

1009 - Sicularum rerum historia Francofurti 1579 nuevo. [No identi-ficado] .

1010 - Quintilianus ex Vascovano Parisiis 1583 usado. [Institutio-num oratoriarum libri XII, in-fol.].

1011 - II perche cusi nominato ad intendere le ragioni di molte co-se. Venetia 1567. [Ap. Alessandro de Viano, 1567, in-4°].

1012 - Las palabras sacramentales de la Missa y los dos memento,ligado todo en cuero. [No identificado].

1013 - La guerra de Portogal año de 1580 y 1581, en Caragoça el añode 1581, in 16°. [No identificado].

1014 - Calendarium Gregorianum perpetuum Venetiis apud Juntas anno1582, in 8a forma. [Edición no señalada].

1015 - Ordo divini officii recitandi anno 1582 et 1583, juxta vitaS.R. Ecc. Venetiis 1582, in 8o. [No identificado].

1016 - Cañones poenitentiales Venetiis 1584, in 4 o. [Ap. Felicem

Valgrisium].

1017 - Adversaria historia Basileae 1583, in 4 o. [No identificado].

1018 - Confutatio responsis Gulielmi Whitakeri Parisiis 1582, in 8o.[Edición no señalada].

1019 - Titelmani Elucidatio in psalmos Lugduni 1573 in tomos duos,in 8o. [Ap. G. Rovilium].

1020 - Pii 2°. Pont. Max. Commentarii Romae anno 1584, in 4o grande.[Commentarii rerum memorabilium.- Romae, ex typographia D.Basae, 1584, in64°] .

1021 - Petrus Nonius [Pedro Núñez] de arte et ratione navigandi. Co-nimbrigae 1573. [Ap. A. Mariis, in-fol.].

1022 - Florida corona ad producendam ionguam vitam Venetiis 1516.

[No identificado].

1023 - Chrysostomus in Psalmos Venetiis 1549, in 4°.[Ad signum spei].

1024 - Plutarchi [Frase en griego que corresponde a "Dialogus quo

Page 83: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 87

disceptatur an brutis quoque animalibus ratio insit"] Manusciptus folio.

1025 - Aristotelis [En griego "Aethica"] manuscripta folio.

1026 - Sermonario manuscripto en 4o.

1027 - Chronologia temporum regnorum cum catalogo annorum et princi-pum ab homine condito ad annum 1540. Chronologia Basileaeexcusa anno 1536. Catalogus Bernae anno 1540. [Obras no iden-tificadas] .

1028 - Berosus de antiquitate Italiae Lugduni 1554, in 16° :[Libriquinqué, apud J. Témporalem].

1029 - Instructione di confessori de Fra Bartolomé di Medina Vene-tiis 1582, in 8o lingua (...). [Appresso Domenico Nicolini].

1030 - Pepini confiteor Parisiis anno 1534, in 8°.[0pusculum superconfíteor Guillermi Pepyn.- Paris., apud C. Chevallonium,1534, in-8°].

1031 - Bocabulista Ecclesiastico latine et itálica lingua Venetia1583, in 8o.[No identificado].

1032 - Ordo divinorum officiorum perpetuus Venetiis 1564, in 8o.

1033 - Cathaginensis collationis historia sive disputationis deecclesia. ParisCartagena ?)].

1034 - Panoplia catholicorum Parisiis 1575. [No identificado].

1035 - Fevardentius in Ruth. [François de Feuardent, Liber Ruth.-

Parisiis, ap. S. Nivellium, 1582, in-8°].

1036 - De coelorum animatione. [No identificado] .

1037 - Epistolarum Pauli Expositio literalis, in 4o. [No identifica-do].

1038 - Dionysius Cartus. in Evangelia in 4o.[Una edición de Dioni-sio el Cartujano].

1039 - Manuale parochorum. [Numerosísimas ediciones llevan ese títu-lo].

1040 - Dialogo del Cathesi [ilegible] Romae, 1582, in 4 o. [No iden-tificado] .

1041 - Dionysius in Epistolis Pauli in 4o. [Dionisio el Cartujano].

1042 - Abbas Joachimi in Hieremiam in 8o. [Joachim de Flore, ̂ nHieremiam.- Coloniae, ap. L. Alectorium et haeredes J. Sote-ris, 1577, in-8°].

Page 84: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

88 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

1043 - Abbas Joachiraus in Apocalipsim et Psalterium decem cordarumin 4°. [Venetiis, app. Francisci Bindoni (sin fecha)].

- Abbatis Joachimi Concordantiae veteris et novi Testamenti etVatitinia in 4°. [Venetiis, S. de Lucre (?), 1519, in-40].

104-5 - Historia del huomo in 4o. [No identificado] .

1046 - Compendium artis diferendi. Il gilio d'oro et la fantasia inlaude di Venetia. [No identificado].

1047 - Antidotarium, in 4o. [Antidotarium ex multis, optimisqueauthoribus collectum.- Venetiis, ap. Vine. Valgrisium, 1559,in-4°].

1048 - Pauli Diaconi [Paul Diacre] Historia in 8o. [Historiae Mis-cellae a Paulo Diácono.- Basil., ap. P. Pernam, 1568, in-8°].

1049 - Brisionius de formulis. [De formulis et solemnibus populiromani verbi (VIII), (Barnabe Brisson).- Parisiis, ap. S.Nivellium, 1583, in-fol.].

1050 - Eusebii Opera. [Edición difícil de identificar].

1051 - Joannes de Medina, de poenitentia satisfactione et de contrac-tibus [restitutione]. [Ingolstadii, ex off. typ. D. Sartorii,1581, in-fol.].

1052 - Bartholomeus Medina in 3. Parte. Sti. Thomae [ Expositioin tertiam D. Thomae Partem. Venetiis, ap. s.s. Johannemet Paulum, 1582, in-fol.].

1053 - Chronica de la vida y hechos de Muley Abdel Melech Rey deMarruecos en prosa y en versos. [No identificado].

1054 - Compendium Aris di serendi. II gilio d'oro in verso vulgare.

Fantasia in laude di Venetia. [No identificado, ver n° 1046].

1055 - Benebelli (?) Algebra in 4o. [No identificado].

1056 - Descriptio Britaniae in 4o. [Una edición de Paolo Giovio,Venet.- Ap. M. Tramezium, 1548, o I. Ziletti, 1559].

1057 - Cypri chronographia in 4o. [No identificado] .

1058 - Vida del padre beato Luis Bertrán in 8o. [Luis Martín, Pri-mera parte de la historia del bienaventurado padre Luis Ber-trán.- Valencia, Martin de Espinosa 1583; Juan Navarro,1584].

1059 - Sintaxis Barrientos, in-8°. [Bartolomé Barrientos, Synonymo-rum liber liberalium artium.- Salamanticae, expensis S.C.Portonariis, 1578, in-8°.

1060 - Euclides grecae et latinae, 8o. [Elementa. Acaso la edición

Page 85: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 89

de C. Mylius.- Argentorati, 1564, in-8°] .

1061 - Joan. Verzosae Epistolae in carmine 8o. [Epistolarum libriIV.- Panhormi, ap. J. de Mayda, 1577. In-8'°Ti

1062 - Grammatica latina Vergerii in 8o. [Grammatica pro pueris me-thodica ratione digesta.- Lugduni, ap. S. Gryphium, 1547,in-8°.

1063 - Nomina geographica antiqua et moderna 8o. [No identificado].

1064 - Suidas latinus. [Suidae lexicón graecum.- Una edición de Ba-silea, ap. Frobenium, 1544, in-fol.

1065 - Distinciones Bartoli in tabulas divisae.[Obra de Bartolode Saxoferato.- Lugduni, C. Servanius, 1563, in-fol.].

1066 - II brancatio. [Sulla nuova disciplina e vera arte militare

del Brancacio.- Venetia, presso Aldo, 1585 (?), in-fol.].

1067 - Metrices astronomiae lib. 4 — . [No identificado].

1068 - Cañones conciliorum. [Cañones et decreta Sacrosanti oecuroe-nicii et generalis Concilii Tridentini.- Romae, ap. PaulumManutium, 1564, in-4°].

1069 - Vocabularii Theologicii compendium. [No identificado].

1070 - Diversaria de colérica passionede dolore stomacide letargia curade pleureside agritudinibus infantium manuscriptus.

[Han de ser los libros de medicina ya señalados en el n° 720].

1071 - Liber manuscriptus de his qui ad rationem tumorum attinent.

Manuscript.

1072 - Index alphabetarius medicinae manuscriptus.

1073 - Summa ad causus conscientiae manu scripte .

1074 - De confessione et cassibus reservatis papae et Epis.

1075 - Recollectiones ex Valerio Maximi. M. Script.

1076 - Dialogus quo pacto possint compoiri simultates Belgicae.

1077 - Un confessionario manual in 16°. [No identificado].

1078 - Plinio en lengua italiana in 4°.[Historia naturale.- Venet.,app. G. Giolito de Ferrari, 1561, in-4°] .

1079 - Compendium operum Abbatis Panormitani in 4o. [Nicolo de'Te-deschi, abbatis Panormitani. Edición no señalada].

Page 86: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

90 Cristóbal de SA LAZAR Criticón, 22, 1983

1080 - Opera di Maestro Grillo in rima. [Quizás Misteri del Sanc-tissimo Rosario in ottava rima, di Giulio Cesare Grillo, -Romae, 1588, única edición señalada].

1082 - II ordine et modo di recitare il rosarioOrdo di recitare il divino officio secondo Venetia, altroordine del anno 1579.

1083 - Liber de Fascino in 4o. [No identificado] .

- El juego de axedrez in M-°. [Ver n° 611. Damiano de Odenara] .

1084 - Silva curiosa [Julián de Medrano, Silva Curiosa.- Paris.,Nicolas Chesneau, 1583, in-8°].

1085 - Paulus de Palatio in 12. Prophetas minores, in 8o. [No iden-tificado] .

1086 - Concertatio Eccsiae. Catholicae in Anglia et duo edicta Régi-ne Angliae contra Jesuitas, in 8o. [August. Trevir., apud Edm.Hatotum, 1583, in-8°].

1087 - De sacrificio Missae, in 8o. [No identificado].

1088 - Mundi synopsis, in-8°. [No identificado].

1089 - Tractatus voto paupertatis in 8o. [No identificado].

1090 - Litrugia Sti. Marci./ De ritu Missae declaratio Divini horarumofficii et Censorinus de die Natali in-8°. [Censorinus.-Apud Aldum (Venetiis), 1581, in-8°.

1091 - Commentarii in Trenos Hieremiae, in 8°. [No identificado].

1092 - Juliani Imperatoris opera in 8°. [Juliano el Apostata : talvez la edición parisiense.- Parisiis, ap. D. Duvallium,1583, in-8°, 4 vol.].

1093 - Descriptio Poloniae et Moscoviae. Fol. [Paulii Jovii, ¿ Des-criptiones regiorum et ínsula tuna atque locorum ?.- Basil.,ex off. P. Pernae, in-fol. (1583 ?)].

1094- - Coronica de las tres ordenes de cavalleria en español en fol.[Crónica de las tres órdenes de caballería (de Sanctiago, Ca-latrava y Alcántara), por Fr. de Rades y Andrada.- Toledo,1572, Juan de Ayala, in-fol.].

1095 - Orden de dezir el Rosario.

1096 - Un cartapacio de medicina.

1097 - un librico de memoria .

1098 - un legado con cifras.

1099 - un cartapacio de griego y latin.

Page 87: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 91

1100 - Controversiae theologicae et de rebus Burgondicis. [Acasola obra de Nicolai Vignerii... .- Basil., ap. N. Guarinum,1575, in-4°].

1101 - Jacobi Bracelli De bello Hispaniensi descriptione Liguriae.[In aedibus Jo. Badii Ascensii, 1520, in-4°J.

H

"Los libros que yo el Licenciado Yegros e visto y expurgados del S. Cris-toval de Solazar que al presente tiene Catalina Rodríguez son los siguientes"[Al final : "1585"]

ExpuAgadoi*

+ Erasmus in novum testamentum (n° 1, 39).

- Lilius Giraldus de Diis gentium (n° 629) .

- Elegantiae Laurentii Valae (n° 33, 650).

+ Copia verborum Erasmi (n° 51).

- Raynerius in. psalmos (n° 190) .

+ Commentarius Erasmi in Nucem Ovidii (n° 259).

- Laurentius VaJa in novum testamentum (n° 221).

- Theoricae 9. Planetarum Gregorio Purbacho Aute. (n° 229).

- Nomenclátor omnium propria nomina (n° 156).

Authore Hadrinao Junio medico.

+ Parabolae sive similia Erasmi Roterodami (n° 50).

Vedado*- Adagia Erasmi Roterodami (n° 11).

- Lexicón grecolatinum (n° 263).

1102 - - Germaniae exegeos volumina 12. Authore Irenico. [Franz Ire-

* Los signos + y - aparecen en el manuscrito, sin que sea posibledilucidar su sentido preciso.

Page 88: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

92 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

nicus, Germaniae exegeos.. .- Norimbergae, sumptibus J. Kober-gii, 1518, in-fol.; Basil., ap. P. Quecum, 1567, in-fol. [Vern° 131].

1103 - - Elementa doetrinae de circulis coelestibus Authore GasparoPeuzero. [Gaspar Peucer.- Wittebergae, ex off. Cratoniana,1551, 1553, in-8°].

Los libros que no tenían que expurgar son los siguientes * :

1 - Titi Livíi patavini Romanae historiae principum (n° 199).

1104 - 2 - Franciscus Robertellus in lib. Arist. de arte poética.

[Florentiae, Torrentinus, 1548, in-fol.].

3 - Donatus in Terentium (n° 209).

4 - Rojas in planisphericum (n° 246).

5 - Tractatus proportionum a Petro Spinosa (n° 180).

6 - Julii Formicii Materni Astrologia (n° 172).

7 - Urbani grammatici institutiones graecae (n° 74).8 - Alphonso de Ulloa, la 2 p. ds la conquista de la mar y dela terra, esta en ytaliano (n° 140).

9 - Petri Victorii variae lectiones (n° 197, 298, 385).

10 - Hornero en griego (n° 320).

11 - Quintilianus institutionum oratoriarum lib. 12 (n° 260).

12 - Antonio de Nebrija .[Ver este nombre].

13 - Valerii Flaci música et theorica (n° 266).

14 - Herodotus et Thucidides lib. 9 (n° 42).

15 - Arte de navegar compuesto por el Mo. J. de Medina (n° 181),

16 - Casiodorus aip. psalmos (n° 170).

17 - Vocabulario de Antonio (n° 147).

18 - Aulogelius (n° 35).

19 - M. Fabii Quintiliani oratoriae institutiones (n° 15, 334,1010).

20 - Terencio sin comento (n° 73, 183).

* Los números que acompañan la lista son obra del amanuense.

Page 89: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 93

21 - Commentaria linguae graecae Authore Guilliermo Budeo(n° 177).

22 - Pausaniae, 10, regionum veteris graetiae descriptio,Authore Romulo Amaseo, son 2 cuerpos pequeños (n° 264).

23 - Commoediae 20 Plauti (n° 39, 592, 732).

24- - Spherae tractatus. Joanne de Sacro Busto Aut. (n° 544).

25 - Petrus Mártir de orbe novo (n° 174).

26 - Thucidides en griego (n° 196).

27 - Cornucopiae linguae latinae. Aut9 Nicholao Perotó (n° 14).

28 - Geometría de Alberto Durero (n° 176).

29 - Vitruvio de architecture (n° 424).

30 - De re cibaria. lib. 22. Joanne Bruyerino campegio Aute.(n° 211).

31 - Valerio Máximo de rebus memorabilibus (n° 68).

32 - Commentaria Julii Caesaris (n° 152, 312, 656).

33 - Ferdinandi Pinciani in Senecam (n° 205).

34 - Berosi sacerdotalis caldaici lib. 5 (n° 257).

35 - Asconius pedianus (n° 212).

36 - Politica Arist. (n° 258).

37 - Joannes Sadoletus in Paul. ad. Rom. (n° 137).

1105 - 38 - Aug. Dati senensis isagogicus libellus. [In eloquentiaprecepta.- Paris, (sin fecha), in-4°].

39 - Prisciani caesarensis institutiones grammaticae (n0 179).

1106 - 40 - Martinus Corderius de lingua latina. [Martorinus Corde-rius (Mathurin Cordier), De latini sermonis varietate.- Basil.,ap. B. Wethmerumet, 1537, in-4°].

41 - Dionisius Aphrius de situ orbis (n° 220).

42 - Petri Gilli de Bosporo tratio lib. 3 (n° 262).

43 - Itinerarium provinciarum Antonii Aug. (n° 110).

44 - Suetonius Tranquillus (n° 67).

1107 - 45 - Meditationes graecanicae in grammaticam, parva forma.[No identificado] .

1108 - 46 - Geographia[¿Ptolemeo, Estrabón ?].47 - Theodori Gazae introductiones grammaticae lib. 4 (n° 200).

Page 90: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

94 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

4-8 - Nova translatio libri geographiae in Ptolem. [En el mar-gen : "ojo si es Vernerus" (n° 134).

49 - Valentinus [Naibodoe (n° 563 ?)].

1109 - 50 - Racoltus della navigatione, esta en ytaliano [En el mar-

gen :"ojo si son los viajes" (n° 130)].

51 - Epta. Ciceronis ad Aticum (n° 129).

52 - Dictionarium grecolatinum supra omnes editiones (n°120)

53 - La geographia de Claudio Ptolemeo/ytaliano (n° 430).

54 - Novus orbis regionum ac insularum (n° 109 ?).

1110 - 55 - Chronologia in Titolivii historiarum, Authore JoachimoGrello autore :[J. Grellius, Chronologia in T. Livium hist.-Francofurti, 1568, 1578 ] .

56 - Jacobus Sadoletus in psalmum 50 (n° 189).

57 - Moscoviticarum historia (n° 420).

58 - Tesaurus linguae latinae (n° 119).

1111 - 59 - Orontius (Finaeus) de liberalibus artibus . [Edición he-cha por Oronce Fine de De mirabili potestate artis de Clau-dius Coelestinus.- Lutetiae, ap. S. Colinaeum, 1542, in-4°].

60 - Goegraphia Tholemei Alexandrini. [Ver este nombre].

61 - Antonius Sebastianus de poeta. [Ver n° 208].

62 - Aug. Niphi commentaria in lib. topic. (n° 142).

63 - Clenardi institutiones in graecam linguam (n° 252).

64 - Coeli. Aug. Curionis Sarracena historia lib. 3 (n° 133).

65 - Dominici Marii. [Dominici Marii Nigri] Geographia (n° 125).

66 - Nicholai Gerbelli de declaratione picturae (n° 98). .

67 - Euclides. [Ver este nombre].

68 - Alexandro (n° 18, 466).

69 - Enchiridion psalmorum (n° 857 ?).

1112 - 70 - Ludovici Coelil [Rodigini] lib. 3. Thésaurus utraque lin-guae. [Ed. de Ven., 1516; Paris., 1517; Basil., 1542, 1566...Ver también el n° 477].

71 - Stephanus de urbibus, esta en griego (n° 136).

72 - Hermogenis ars rhetorica, griego (n° 178, 482).

73 - Os livros del descubrim. y conquista de Portugal, esta en

Page 91: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 95

Ytaliano [en el margen : "ojo si es Castañeda" (n° 475)].

74- - Julius Caesar CScaliger] de Causis (n° 207 o 746).

1113 - 75 - Virgilio en romance [Églogas, trad. de J. Henr. Idiáquez.-Barcelona, 1574.- Doze libros de la Eneida.- Antv., 1557,1566;Alcalá, 1563].

76 - Janii Parrasii Eptae. (n° 161).

77 - Gothorum sueviumque historia, Authore Joanne magno Archiepi.Valensi (?) (n° 118).

78 - Augni . Niphi medici lib. 2 de amore et pulchro (n° 158).

79 - Hermolai Barbari patritÜVeneti in Plinium (n° 193).

80 - Mar. Tuli. Cicer. [En el margen : "ojo si es este"].

81 - Institutiones linguae graecae. Authore Clenardo cumscholiis P. (Sin completar) (n° 143, 515) .

82 - Plauti vita ex Petro Crinito, de poetis latinis (n° 38).

83 - Antonius Mizaldus, de stellis crinitis (n° 239).

84 - Gemmae Frisy de astrolabio (n° 227).

85 - Aparatus linguae latinae (n° 64).

86 - Galenus de pulsibus (n° 195).

87 - Plauti corñmoediae 20. ojo a num°. [Ver este nombre].

1114 - 88 - Tractatus de temporum. Joanne Gra. Authore. [No identifi-daco].

89 - Joachimi Perionii commentaria in dialecticam (n° 167).

90 - Commentaria in Terentium. Auth . D. Iodoco Wuilhlio.Reselhano (n° 149).

1115 - 91 - Julius Solinus de rebus mirabilibus. [Num. ed. en lossiglos XV, XVI].

1116 - - Joanes Hententius in Paulum.[Traducción .de Oecumenius,In omnes Pauli epístolas.- Paris., 1545; Antv., 1545].

92 - Claudii Tholemei Alexandrini de geographia. [Ver estenombre].

93 - Disputatio Raimundi Lulii christiani Pii. heremitae ethomini sarraceni edit. (n° 171).

95 - De constitutionibus Apostolicis. B. Clemente romano Aute.(n° 159).

96 - Orationes Ciceronis pro Cornelio. [Cornelio Balbo (n°244)].

Page 92: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

96 Cristóbal de SALAZAR Criticón,22, 1983

97 - Aldi Manutii grammatica (n° 188).

1117 - 98 - versutius (?) Joannes de Academia ueteri et nova.[EnJ 5 ¡"Academia nova et vetere et "Sigonius de Dialogo.- Dedialogo liber.- Ven., ap. J. Ziletum, 1562, in-4°].

99 - Cl. Tholomei geographia. [Ver este nombre].

100- Gemmae Phrisy geographia. [De geographia libri duo.-Duaci, Cheyne, 1576, in-8°] .

102- Aristo. de moribus ad Nichomacum lib. 10 (n° 223).

103- Pselli doctissimi viri perspicuus lib. 4°r. mathemati-cis scientiis (n° 160).

1119 - 104- Analises geometricae 6. lib. Euclidis cum scholiis cumrari [Conradi] Dasipody. [Quidecim elementorum geometriae.-Argentinae, 1564, 8 o].

105- Joannes Martinus de usu astrolabii (n° 182).

1120 - - Appiani Alexandrin! sophistae de civilibus romanorumbellis, lib. 5. [Ven., 1500; Basil., 1554].

106- Ennarationes vetustissimorum Theologorum (n° 154).

107- Justini ex Trogii Pompei historiis et de vita et moribusimperatorum S. Aurelius Victorius (n° 235).

108- Tertia pars doctrinalis Alexandrini de arte versificato-ria (n° 201).

- Gemmae Phrisy medici de principiis Astronomiae (n° 233).

109- Plinius de natural! historia. 4 tomi (n° 234).

110- Horatii Flatii oppa. omnia cum commentariis Acronis gram-matici.[Porphyrinis, Christophori Landini (n° 131)].

111- Georgii Acanti partitiones in Ciceronem de Rethorica (n° 22).

112- Adrianus de sermone latino (n° 585).

113- Joannes Leo Africanus de totius Aphrica descriptione(n° 213).

1121 - 114- Epigrammata greca et latina. Joannem Soterem. [Johan.Soter, Epigrammata graeca veterum selecta, eaque a virisdoctiss". versa.- Colon., 1525; Friburgi, 1544].

115- C.S. Curionis Tópica (n° 151).

116- Augustini nimphi de Auguris. lib. 2 (n° 267).

117- Guilielmi Philandri [ cástolgoni ?] in 10. lib. Bitru-vii annotationes (n° 249).

Page 93: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 97

118 - Georgy Agricolae medici, lib. 5 de mensuris et ponde-ribus cum annotationibus a Budeo (n° 74-7).

119 - Pomponii Melae de situ orbis lib. 3 [Ver este nombre.En el margen :"ojo si es este"].

120 - De agrorum conditionibus et constitutionibus (n°139).

121 - M.T. Ciceronis de partitionibus oratoriae (n° 22).

1122 - - Dialogus Jacobi Strebeii. [J. d'Estrebay.- Paris.,1538,1543, 1554, 1556, 1557; Lugd., 1538].

1123 - - Opus aureum de Mussi.[Nicolaus Wollicus (Volcyre), Opusaureum musicae.- Coloniae, per H. Quentel, 1501, 1504, 1505,in-4°].

1124 - 123 - Regule intelligendi scripturas sacras a Dionisio Areo-pagita. Rdum. P. francum. Roicium vallisoletanum Abbad. [¿Setrata de la misma edición que el n° 184 ?].

124 - Petrus crescentensis de agricultura (n° 146).

125 - Oppa. Antonii Mancineli (n° 214).

126 - Catechismus ex decreto concilii Trid. ad Parrochos(n°165).

1125 - 127 - Caesarum vitae cum annotationibus Joannis BaptistaeEgnatii. [Egnazio Danti.- Antv., ex off. C. Plantini, 1574,in-8°; Lugd., ap. S. Gryphium, 1576, in-16°].

128 - Levinii Apolonii gando brugani de Peruviae Regionis in-ter novi orbis provintiae invent. (n° 930).

1126 - 129 - Elucidatio fabrica Usus astrolabii. Joanne Stoflerinoauthore. [Oppenheim, 1513, 1524; Lutet., 1553, 1585].

1127 - 130 - Rodulphus Agricola. [Rodolphi Agricolae de inventionedialéctica. En J. 5 -."Epitome dialecticae" .- Paris., 1529,1533, 1535, 1538, 1542, 1558; Colon., 1538; Argent., 1521].

1128 - 131 -.Le dicionaire des uici langaiges/Ytaliano. [No iden-tificado] .

132 - Institutiones absolutissimae in grecam linguam Nicho-lao Clenardo Autore. [Ver este nombre].

1129 - 133 - Orationes Demostenis et Aeschinis.["in greco", en J 5.-Paris., 1531; Argentorati, 1545, 1550].

1130 - 134 - Pomponius Melae castigationes [Una edición de la Cosmo-graphia por Hermolao Bárbaro o Joach. Vadiani.- Paris., 1517,1556, 1557; Basil., 1522].

1131 - 135 - Seminarium plantarían fructiferarum.[Charles Estienne...-Paris., ex off. R. Stephani, 1536, 1540, 1548, in-H°].

Page 94: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

98 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

1132 - 136 - Caroli Bouily saroarobini de laude Jérusalem. [Charlesde Bouelles, In Samarobina divi Quinti. De laude Hierusalem.-Lugd., ap. S. Gryphium, 1531, in-8°].

137 - Thomae Linacri britanii de emendatu. structura lib.6(n° 219).

138 - Strabonis geographicorum lib. 17. De situ orbis. [Vereste nombre].

139 - Rudimenta grammatices Nicholai Peroti (n° 215).

1133 - 140 - Titi livii patavini latinae historiae, tiene un cuerpoque se intitula Polibii historiographi hystoriarum lib. 5.[T. Livii Decades, t. IV. Polybii historiarum libri V.- Ve-net., in aed. Aldi et Andreae soceri, 5 vol., in-8°, 1518-1533] .

141 - Un ytaliano que se intitula l'asia del S. Giovanniide Barros consigliero del cristianissimo Re de portugal(n° 140).

J.l. [Compra de libros, sin fecha]

1134 - Ope. d. Tartaglia de arismetica geométrica Io.2°.3°.4o.5o.6o

ligati.- In Venetia, appresso gli heredi di Froiannavo, 1565,

- Euclide volgar qqto. tartaglia liga °.(n° 414).

1135 - Ariosto grande di Rurelli ligato.[Comentario no identificado].

- Ariosto picólo ligato (n° 651).

1136 - Petrarca qqto. di Gesualdo ligato [Andrea Gesualdo] [Ven.,1533,

1553].

1137 - Petrarca picólo ligato.

1138 - Qrontio arismetica pratica f° [Arithmetica practica.- Paris.,ex off. S. Colinaeum, 1535, 1542,in-fol.. Acaso el n° 106 .

1139 - Qrontio quadrans astrolabicus.[Paris., ap. S. Colineaum,1534, in-fol., 1544, in-fol. El n° 1139 y el anterior,de Oron-tius Finaeus llevan la mención "ligati"].

1140 - Qrontio de sfera in 4 o. [De mundi sphera sive cosmographia.-Parisiis, ex off. Colinaei, 1542, in-fol.].

1141 - Qrontio de duobus domiciliis. [No identificado].

Page 95: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 99

1142 - Qrontio de speculo ustorio. [Lutetiae, ex off. Vasconani,1551].

"Di orontio non sia trovato altro al presente ne l'arisme-tica di Stifelio con quanta diligentia si habia fatta p.tutte le librarle di Venetia ma pero se ne aspetta da ale-magna".

1143 - Stifelio [Michael Stifelius, Arithmetica integra.- Norimber-gae, ap. J. Petreium, 1544, in-4°]. .

J.2. : "Memoria de los libros que el Seior correo mayor me ha de mandar

traer de Venecia"

- Las obras de Nicolao Tartalea brisciano tocantes al arithme-tica y geometría, y sobre todo le general tractado que com-puso, y la traducion que hizo de Euclide en lengua vulgar.(n° 414, 1134).

1144 - Las obras de Juan Paulo Vernalion tocantes al arithmetica ygeometria. [No identificado].

- Michael Stifelio in arithmetica & geometria (n° 1143).

- Las obras de Orondo y la quadratura circuli. [Ver supran° 389].

- El Comento de Escubelio alemán sobre Euclides. CNo identi-ficado. ¿ El n° 82 o el 1060 ?].

- La divina proporción de fratre Luca (n° 764).

- La geometria pratica de Alberto durero (n° 176).

- Lodovico ariosto en marca grande y otro de marca muy peque-ña (?) manual (n° 651, 1136).

- El Petrarca con el comento del Josualdo, y un Petrarca pe-queño pa (?) manual (n° 113, 1136).

Todos estos libros han de venir enquadernados en pergamino.

"in caxa rm" Io"

- Theodoreti commentarius in Epistolas Pauli, in-8°. Floren-

Page 96: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

100 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

tiae, 1552, Torrentini. 36[libras] .[Ver n° 304],

- Cathena seu explicatio locorum obscuriorum in Pentateucho.Zephiro Florentino interprete Coloniae Agripinae, 1572, in-8°.30[libras].[Ver n° 306].

- Augustini de Civitate Dei tomi duo in-8. Lugduni, 1570, seislibras. [Ver n° 311].

- Scopus biblicus Alberti Novicampiani in 16°. Antverpiae,1572. 30[libras].[Ver n° 322].

- Theologia naturalis // Raimondi Sabaudiae, in 8. Lugduni1540. [n° 472].

1145 - De humana tranquilitate Thoma Contareno Véneto in 4o. Vene-tiis 1572. [No identificado].

1146 - Calendarium ecclesiasticum lucae Gaurici Epi. GeophonensisVenetiis 1552, in H°. [Lucas Gaurico... .- Ven., ap. Juntas].

i"in 2a caxa"

- Sti. Diadochi de per'fectione spiritual! et Sti. Nili deoratione in 8. Florentiae 1570 en carton 6 escudos.[n° 540].

- Divi Remigii liber mano scriptus in psalmos. 4 esc.[n° 480].

"3a caxa"

- Joannis Gagnei scholia in 4or Evangelia et actus apostolo-rum Parisiis 1552. in folio, 3. libras.[n° 486].

J.4. [Compra de libros]

1147 - el corpo di testi civili ligato in corio di stampa di Venetia.

- Opera ciceronis Lambini nova ligta. in pargamino. [n° 718].

1148 - Carninalis Zabarella novo in tre tomi ligto. in pargameno.

1149 - Repertorium Bertachini in cinco thomi novo ligto. en pergame-no. [Giovanni Bertachini, Repertorium utriusque juris.- s.1. 1499, Lugd., J. Crispin, 1539].

1150 - Opera Menochii in quatro tomi ligato in pergameno. [JacopoMenochio, De arbitrarais judicium quaestionibus et causis.-Ven., ap. Jo. Bapt. Somaschum et fratres, 1569].

- Abbas panormitanus in cinco tomi novo ligato en pergameno[n° 1079].

- Manuale confessariorum ligato en pergamino novo.[Ver Azpil-cueta] .

Page 97: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA. 101

1151 - Relectio navarriL in capite novit de iudiciis. [Relectio capi-ta quarundam de iudaeis.- Conimbrigae, J. Banerius, 1550,in-8°].

- Sigonio de regno italie [n° 338].

1152 - Castro adversus hereses novo ligato en pergameno. [P. Alonsode Castro, Adversus omnes haereses. libri XII, XIV.- Paris.,3.543; Lugd., 1555; Ven., 1555; Antv.,1556, 1565].

- Comraentario in geneaiogiae austriae novo ligato in pergame-no.

- Una biblia dil Gionta ligta. in corio negro usada.[n° 704].

- Alexander aphrodisii ligto. in corio russo novo [n° 717].

- Cardinalis osii opera ligta. in pergamino.

1153 - Historia natalis comitis ligta. in pergamino.Altra historia dil stesso ligta. in corio azulo nova e indora-ta.Altra historia del medesmo [n° 793].

- Discorsi historici universali di cosmo Bartoli [n° 641] .

- Libro di lettere dil sr. Guevara vescovo di Mondineso[n° 657].

- Doi tomo sententiarum et exemplorum andree eborensis indo-rati [n° 445, 446].

1154 - Sacerdotale ad consuetudinem romane eccie. [No identificado].

- Ethica aristotilis vulgaris Bernardi Segni [n° 223] .

- Antiqua moni "renta sanctorum episcoporum veronensium [n° 706] .

- Lettere di principi libro primo. [Ver Ruscelli, Girolamo].

- Discorssi di bartolomeo cavalcanti a gobernó di principis diS. Sobino [Sansovino (n° 701)].

1155 - Rethorica eclesiástica episcopi veronensis. [¿ Tal vez una obra

de Torello Saraina ?].

- Natalis comitis mithologia vecfia [n° 714] .

1156 - Discorsse di la sacra legge canónica. [No identificado].

- Doi thomi di la historia di cornelio tácito [n° 971].1157 - Giulandini papirus. [Melchioris Giulandini Papyrus, Apologiae

adversus P.A. Mattheolum liber.- Pataviae, ap. G. Perchacinum,1558, in-40].

1158 - Sebastianus moniculus de inventario heredis. [No identificado].

Page 98: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

102 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

- Dionis romana historia de rébus romanis a pompei ad ale-xandrum [n° 1004] .

1159 - Historie aliquorum romanorum imperatorum a dione spartiano

iulio capitolino et aliis descript. [No identificado].

1160 - Constitutiones dominici bolani epi. brixen. [No identificado].

1161 - Cronicón rerum Regum anglorum. [Geoffroy de Monmouth, Britania

utriusque regum.- Paris., 1508, 1517].

- Suetonius tranquillus et alii [n° 67].

1162 - Dialogo de la Sra. tulia. [No identificado].- La antiquita di roma disligata [Dionisio de Halicarnaso. (Vern° 1004)].- ¿nstitutiones Justiniani vechii [n° 666].

1163 - Introductio ottaviani vestri [Vestri Barbiani Ottaviano, Intro-ductio in aulae Romanae. Varias ediciones en el siglo XVI].

- Palinodia quadrantini. [Fabianus Quadrantinus, Palinodiasi ve revocationes.- Coloniae, ap. M. Cholinum, 1571, in-8°(n° 326)J.

- Polibii historia usata . [Ver este nombre].

- Velleius paterculus de romana historia [n° 703].

- Vita et gesti di Ezelino (?) [n° 955 ?].

1164 - Li felici pronostichi in doi libri [da verificarsi contra iinfideli.- Venet., app. N. Bevilacqua, 1572, in-4°].

1165 - Marsilio Ficino contra la peste. [Consigli contra pestilenza.-

Florent., 1481, 1522, 1576; Venet., 1556].

1166 - Epithome in materia fidei commissi. [No identificado].

1167 - Modus legendi abreviaturae. [Ed. princeps, Colon., ca. 1475].

1168 - Proprium gestorum ordinis minoris (?). [No identificado].

1169 - Virgilius ex plantino. [Bucólica brevibus P. Manutii et alio-

rum illustrata.- Antv., ex off. C. Plantini, 1565, in-8°].

1170 - Methodus studendi in iure. [No identificado.¿ Sera el n°1149 ?].

1171 - Terentius apud aldum. [P. Terenti Afri comoediae.- Venet.,

1553, 1575].

- Catechismus.

1172 - Uno libro scritto a mano §1. si intitula ora uineis amor.[No identificado] .

Page 99: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 103

- Natalis comitis historia in doi thomi dísligati. [Ver n°1153].

1173 - Defensiones viginti nove, statuorum tolletanorum. [No identi-ficado] .

- Philosophia antonii persii novarum positionum [n° 716] .

- Uno thomo di le epte. di cicerone en latino 8 francesetn° 634].

- Qrationes antonii caceris quatuor in heresiarchas [n° 639].

117!+ - Militis potescu. de política administratione t.8. [No iden-tificado] .

1175 - Los tres tomos de las vidas de ( ¿padres ?).

J-5.

- Thésaurus linguae latinae Basileae año de 1561, ligato encorio negro de vitello seis escudos [n° 119].

- Lexicón greco latinum ligato in carta pergamena di vitelloBasileae in duoi tomi, tre scudi [n° 265].

- Budaei commentaria in linguam graecam ligato in tavole etcorrió parisiis doi ducati corrió di vitello [n° 117, 290].

1176 - Titus livius ligato in carta pecorina Lugduni apud Vincentiura3 scudi. [Historiarum ab urbe condita decadis quintae.- Lugd.,ap. haeredes S. Vincenti (excudebat M.G. Treschel fratres),1537, in-8°].

- Julio Firmico et alii in corio negro quatro lire [n° 172].

- Strabo de situ orbis, in corio et tavole otto lire [Vereste nombre].

- Novus orbis in bergamino un scudo [n° 109] .

- Valerius flacus et Música Theorica quatro lire [n° 266].

- Ptolemeo volgare in carta pécora diece lire [n° 430] .

- Adagia Pauli Manutii in bergamino un scudo [n° H13].

1177 - Quintilianus ex roberto stephano otto lire. [Es otro ejemplarque el n° 15].

- Petri Victorii variae lectiones in folio in bergameno cinquelire [n° 197, 298, 385].

Page 100: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

104 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

- Euclídes in corio cum expositione Campani et Zamberti 7lire [n° 988] .

- Homerüs in tabulis et in folio cinque lire [n° 320].

- Interpretes homeri tre lire in corio. [En el margen :"tutto insieme se ha di vender" (n° 186)].

- Terentius Vascovani in 4o ligato in corio trenta sei sol-di Cn° 183].

- Sebastianus de poeta in 4o quatro lire in carta pécora.[n° 208] .

- Petrus Gilius di Bosphoro Tratio due lire in carta peca.[n° 262].

- Del arte militare del Cataneo in carta peca. tre lire[n° 356].

- Academia nova et vetere et Sigonius de dialogo cinquantasoldi in 4o [n° 118].

- Petrus Lombardus magister sententiarum quatro lire in 8o

[n° 919]..

- Vitruvius in 8o ligato in corio due lire [n° 250].

- Philander in vitruvium trenta soldi [n° 219].

- Música Aristoxeni et Ptolemei et Elementa, del parlar incta. pécora quaranta soldi [n° 523].

- Carolo Tetti. Jacobo Lanterio et Girolamo Ruscelli dell'arte militare in pergameno cinquanta soldi in 4o [n° 434,435, 436].

- Tópica Ciceronis cum scoliis in corio trenta soldi [n°244].

- Comentario Cesaris in corio rosso in 8. due lire [n° 152,312].

- Catechismus in corio negro novo cinquanta soldi.

- Aristotelis organum, in corio in 8°, cinquanta soldi [n°224],

- Titi Livii decas. 3a .et Polybyusin corio negro tre lire.Cn° 199].

- Laurentius Valla in corría et 8°. Vintiquatro soldi.

- Africae descriptio Joannis Leonis cinquanta soldi cartapeca. [n° 213].

- Aeschinis et Demosteni orationes contrarie in greco, 8o

in bergamino trenta soldi [n° 1130].

Page 101: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

BIBLIOTECA 105

- Arte di Theodoro Gaza in 8o et carta pécora due lire.[n° 200 ?] .

- Dialéctica Perionii in bergamino e 8o trenta soldi [n° 164] .

- Marini Siculi grammatica in pergamino i n 8o, una lira,[n° 248].

- Aristotiles de Moribus, trenta soldi [n° 223] .

- Terentii colloquendi formule in bergamino vinti quatro sol-di [n° 254].

- Plautus in 8o et corio negro quatro lire. [Ver este nombre].

- Arte di Antonio, 24- soldi in corio [n° 168].

- Epitome dialecticae Rodolfi Agricolae in carta bergamina in8o vintiquatro soldi [n° 1128].

- Gema frisius de Radio astronómico trenta soldi [n° 230] .

- Institutiones in grecam linguam Clenardi in 8o, 20 soldi[n° 143].

- De usu astrolabi compendium poblacionis, in corio 8o 30soldi [n° 182].

- De auguráis Niphus et Oria apollinis. in bergamino sedecisoldi[n° 267 y 851].

- Pomponius Mella, Solinus itinerarium antonini Vibius Se-quester Dyonisius de situ orbis. 30 soldi Cn° 97].

- Asconius pedianus cinquanta soldi in 8° [n° 212].

- Meditationes Clenardi in linguam grecam 8° in bergamino24 soldi [n° 252].

1178 - Aristotelis de República quaranta soldi.[Num. ed. en los siglos

XV y XVI].

- Epigrammata greco latina in corrió trenta soldi [n° 1122].

- Virgilius vecchio 20 soldi in 8° [n° 12 o 554] .- Diodorus Siculus Cesarás com. et Salustius in tavole trelire [n° 32 y 954].

1179 - Aristotelis opuscula et historia animalium. cinquanta soldi.[Acaso la edición de Th. Gaza.- Lugd., circa 1505, in-8°;Ven., 1513, 1551; Paris., 1524, in-fol.].

- Pausaniae tomi duo de regionibus Gretiae in 16°, tre lirein bergamino [n° 264] .

- Epistolae familiares Cice. in corio trenta sei soldi, in-

Page 102: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

106 Cristóbal de SALAZAR Criticón, 22, 1983

16° [n° 634].

- Mella de situ orbis Olivarii in 8o. Bergamino una lira[n° 931].

1180 - Conciones et orationes concilii Tridentini quindeci soldiin 16°.[No identificado].

- Theodori Gaze Grammaca. Greca in 4°, trenta soldi [n° 200,

363].

- Polibius in 16° pergameno 24 soldi usado [n° 633] .

- Vellei Paterculi historia Romana in 8o. Vintiquatro soldi[n° 703].

- Solinus in 8o. vinti soldi [n° 97 ?].

- Appianus Alexandrinus due lire in 16. in pergameno [n° 4-5].

J-6-

"En doze de febrero de 1579"

- Un matiolo sobre Dios corrides doze libras [fi° 360, 748,831].

"7 mayo"

o- De las quaestiones disputadas de St. Thomas. Seis libras,impresas en Paris año de 1557 [n° 744].

- Jacobi Mayoni de triplici hominum vitae. Caesanae (?),1577,le enquadernar. [n° 504] .

- Institutiones aphoristicae Gui. Xylandri. Heidelbergae1577 et Joan. Zecchi (?) Bononiae 1576 [n° 503] et de ligáto[delegatio] pontificiura [n° 750].

- Repetitio capite missas de consecratione doctoris FerdinandiPaez et Tredisarsi sopra il modo de alzar aquae Parmae, 1567,in 4° [n° 754].

- Historia Johannis Coclei de actis Lutheri. Parisiis 1565.[n° 753].

- Cristoval de las Casas Vocabulario de las dos lenguas,Venet. 1576, in 8° Cn° 749].

- Theologicarum institutionum compendium impresso Fulginei1562 [n° 758].

Page 103: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 107

EXAMEN BIBLIOGRÁFICO

La biblioteca de Cristóbal de Salazar, por la im-portancia cuantitativa y calitativa de sus fondos, formaparte de las más ricas y completas del siglo XVI (50).

Con sus 1180 títulos, sólo la superan la colecciónreligiosa y clásica del arzobispo de Granada, don PedroGuerrero (51) y la biblioteca regia de Felipe II (52),aunque de menos interés en lo que toca a Ciencias y Ar-tes e Historia.

Además de ilustrar la riqueza de la colección, losdocumentos referentes a ella son inestimables por la ca-lidad bibliográfica de su establecimiento, sobre todo apartir del documento E (1577). Habrá que esperar la edadmoderna para encontrar tal minucia en el detalle de lassucesivas adquisiciones y en la redacción de los datos.Cítese como botón de muestra el asiento 789 en que seda, además del lugar de impresión, fecha y tamaño, elnúmero de libros del volumen y el nombre de los sucesi-vos intérpretes :

PotybiÁ tvístonÁa gn.zo.0 Latina. Bcu>¿tzaz pzx Joan.0poiU.nu.rn anno 7549. LLbnÁ. pnA.on.zi, ULcoíaai Pzn.ottu>•LntznpnztaXuA eó-t, n.zt¿quoi iilo¿gangti& \kucjjJbxn,, iníot. coniitÁMX lÁJonÁA 6.

Cítese también el 942; después del primer tomo de la Üid-tonÁ.a gz.nzn.at di tai Indica, de López de Gomara, se describe,caso único en la época, el segundo tomo :

Szgando tomo dz ta HL&ton¿a dz UzxÁao dzt mcimo atiton.¿mptiznon. y año y zn 4°. (52 b i s ) .

(50) Véase Jean-Michel Laspéras, Inventaires de bibliothèques et do-cuments de librairie dans le monde hispanique aux XVème, XVIème etXVIIème siècles, en Revue Française d'Histoire du Livre,28, 1980,pp. 535-557.

(51) I b i d . , p . 546 (1559).

(52) I b i d . , p . 547 (1567).

(52 bis) Se notará que ambos tomos se señalan en 4° mientras quePalau y Dulcet los describe en 8°.

Page 104: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

108 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

Gracias a l a r i q u e z a de d a t o s b i b l i o g r á f i c o s sehan podido saca r a l u z , en e l i n v e n t a r i o de l a l i b r e r í a ,unas cuan t a s obras cuyo r a s t r o , a u t o r o e d i c i ó n se ha-bían p e r d i d o .

Autor y obra desconocidos : núm. 190, 373, 504, 620, 635,644, 649, 688, 713, 716, 737, 754, 758, 863, 869, 905,909, 1033, 1124, 1135, 1144, 1145, 1158.

Obra desconocida : núm. 100, 344, 398, 432, 649, 806,955, 1141.

Ediciones no señaladas : a sc i enden a un t o t a l de 64 :núm. 2 1 , 46, 47, 174, 283, 302, 331 , 341 , 344, 364, 369,374, 380, 386, 397, 406, 426, 432, 449, 451, 452, 482,535, 544, 552, 557, 561 , 569, 588, 603, 638, 645, 658,668, 673, 682, 687, 688, 689, 691, 706, 708, 716, 738,741, 744, 759, 768, 772, 795, 803, 865, 878, 893, 933,936, 938, 960, 987, 1004, 1014, 1018, 1079, 1080.

Entre e s t a s o b r a s , en t r e saca remos c u a t r o de p a r t i -c u l a r i n t e r é s . El número 46 r emi t e a una ed i c ión de lañibtonÁ.0. ¿atina de Arr ianus de sconoc ida , y e l 47 a l a e d i -ción — s i n duda de P a r í s — d e l Vz ¿mjzrvtiont de Cicerón ano-tado por Jean Louis d ' E s t r e b a y . El número 765 r e v e l a unaed ic ión nunca seña lada de l o s PiaZmoi de David por BenitoArias Montano. Por f i n , de l a famosa d e s c r i p c i ó n de Alon-so de M e n e s e s , Rs.pwtoKÁ.0 dz ca.mi.not>. Ondznado pon Átomo dzMeneóeó Cowizo. Añadido zt camino dz Madrid a Roma. Con an mzmo'Ualde mjichad coidi iu.czdi.dad zn Eápaña (núm. 960) , nunca fue c i t a -da e s t a impres ión de Medina de l Campo, 1567, i n - 8 ° , con-s ide rándose como p r í n c i p e l a de Alca lá de Henares encasa de Sebas t i án Mar t ínez , 1576, i n -16° .

Procedencia de los libros

Las diferentes etapas en la constitución de la bi-blioteca y la máxima riqueza de datos constituyen unaaportación más para el estudio del mercado y de la cir-culación del libro en la Europa del siglo XVI. Si sonde poca trascendencia los documentos Jl y J2 por referir-se a un número reducido de obras, del análisis del con-junto de las ediciones se perfilan unas grandes tenden-cias .

Hasta el inventario C, dominan las ediciones de

Page 105: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 109

Lyon y de París, por residir todavía Cristóbal de Sala-zar en España. A partir de los documentos D y E, estable-cidos cuando vino a residir el Secretario en Venecia,se nota una mayoría de impresiones de Venecia. El F,por fin, manifiesta un fuerte porcentaje de libros impre-sos en París.

Si no es de extrañar la abundancia de la producciónlocal veneciana, la de París indica que el foco culturaleuropeo se estaba desplazando paulatinamente hacia la ca-pital francesa donde la produccio'n de los Estienne y loslibros científicos de Viète, Oroncio Finei , entre otros,era un atractivo para todo erudito de la época.

Un cuadro general de los lugares de impresión ilus-tra la escasez de producciones españolas : ocho de Sala-manca , seis de Alcalá de Henares, tres de Barcelona, dosde Valladolid, Toledo, Zaragoza, Medina del Campo, unade Granada, Sevilla, Valencia, Zamora, son la prueba delo retrasada que andaba la Península en materia de impren-ta y de librería y confirman su dependencia económicay cultural.

Centros de impresión (53)

Venecia

París

LyonBasileaAmberesColoniaRomaFlorenciaFrancfortBolonia

Bindoni, Giolito,279 (prensas de Aldo,Sessa, Valgrisi).198 (prensas de H. y R. Estienne, Cavellat,Chevallon, Nivelle, Vascovan, Wechel).87 (prensas de Bonhomme, Gryphe, Rouillé).77 (prensas de Froben, H. Petri, Opporin).56 (prensas de Plantino y Nució) .2724181515

(53) Otros centros de impresión :- tres ediciones : Barcelona, Wittenberg;- dos ediciones : Brescia, Genova, Ingolstadt, Leipzig, Lovaina, Me-dina del Campo, Milano, Montreale, Parma, Pisa, Toledo.Valladolid,Zaragoza ;- una edición : Brujas.Burdeos, Cambridge,Coimbra.Duai,Ferrara.Grana-da , Heidelberg, Lausana,Luxemburgo.Maguncia.Mantua,Oppenheim,Padua ,Sevilla,Valencia, Viena, Zamora.

Page 106: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

110 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22, 1983

La procedencia de los libros de casi todos loscentros de impresión existentes no deja de plantear pre-guntas en cuanto al espíritu que dominó su adquisición.

¿ Sería Cristóbal de Salazar uno de esos coleccio-nistas españoles sólo movidos por la vanidad, y la li-brería "manifestación de nuestra grandeza de oropel yde la decadencia de la cultura", según afirma Gregoriode Andrés aludiendo a colecciones de proceres (54) ?

La presencia de cinco incunables (asientos número286, 393, 721, 763, 1002) que por motivos de cronologíano tenían el valor que se les conferiría hoy, podr5.anconsiderarse como mera bibliofilia. Los manuscritos, alrevés, por su número, por la autoridad de los autoresy por pertenecer a las grandes orientaciones de la bi-blioteca, abogan por la cultura humanística de Salazar.

Aunque se desconoce el valor intrínseco de cadauno de los manuscritos, su antigüedad, su fidelidad res-pecto al texto original, veintiocho títulos atestiguanuna búsqueda y un afán de poseer en la misma fuente unostextos fundamentales. Sirvan de ejemplo :

- Pomponio Mela (núm. 300) y la recensión de Ptole-meo (núm. 359); y sobre todo los cuatro manuscritos engriego :

- Isdcrates (núm. 999);- P l u t a r c o y P o r f i r i o (núm. 1000) ;- P l u t a r c o , con e l t í t u l o en g r i e g o d e l puño

y l e t r a d e l S e c r e t a r i o ( n ú m . . 1 0 2 4 ) ;- A r i s t ó t e l e s , l a BtLca (núm. 1 0 2 5 ) .

CLASIFICACIÓN DE LAS OBRAS

Si se in tenta es tablecer una c las i f icac ión de labibl ioteca de Cris tóbal de Salazar, c las i f icac ión que

(54) Gregorio de Andrés, Cartas inéditas de Juan Páez de Castro,Cronista de Carlos V, en B.R.A.E., 168, 1971, p. 564.

(55) Lista de manuscritos : números 281, 300, 359, 479, 529, 554,595, 660, 676, 680, 696, 712, 720, 969, 999, 1000, 1001, 1024, 1025,1026, 1070, 1071, 1072, 1073, 1074, 1075, 1076, 1172.

Page 107: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 111

resulta teórica e imperfecta a causa de las incertidum-bres del contenido de varias obrss (56), se perfilan lassiguientes orientaciones :

Religión

- Textos bíblicos y comentarios : 60.- Liturgia, dogma, historia eclesiástica, manuales :

246.

Además de la B¿bí¿a de Francisco de Enzinas, prohi-bida antes de su difusión, cabe subrayar que si las obrasde Erasmo y de los erasmistas constituyen el primer núcleode la biblioteca, revelan los últimos inventarios, unosveinticinco años más tarde, obras de devoción de la másestricta ortodoxia católica.

No se concluirá, sin embargo, que había vuelto Cris-tóbal de Salazar la espalda a las fuentes religiosas enque bebiera cuando más joven. Si los incLLcu de libros pro-hibidos (núm. 60, 328, 357, 677), cuya compra correspon-de a las diferentes etapas de la constitución de la bi-blioteca, hubieran servido para evitar tropiezos perju-diciales, ¿cómo explicar que el Secretario poseyera,cuando falleció, a más de las cuatro obras vedadas y delas diez expurgadas por el licenciado Yegros (documento H),otras tres prohibidas por el índice, de Valdés, de 1559,(núm. 418, 739, 889) y veintisiete por el de Quiroga, de1583 (núm. 6, 89, 101, 138, 256, 270, 2 71, 281, 289, 383,416, 490, 501, 660, 665, 687, 746, 755, 760, 806, 815,818, 915, 1119, 1121, 1181, 1267), que el susodicho licen-ciado no registró o no consiguió examinar?

Acaso traduzcan los Indicu, lo mismo que la obra de

(56) Obras sin identificar o de identificación dudosa : núm. 28, 44-,88, 90, 92, 107, 190, 216, 228, 232, 241, 245, 247, 253, 258, 278,282, 310, 342, 400, 404, 423, 432, 462, 476, 488, 501, 516, 538,545,546, 559, 566, 577, 606, 607, 608, 609, 614, 618, 670, 671, 674,673,679, 685, 686, 697, 713, 724, 725, 737, 758, 766, 771, 782, 785,839,890, 905, 909, 937, 952, 1002,1003, 1009, 1012, 1013, 1015, 1017,1022, 1027, 1031, 1033, 1034, 1036, 1037, 1040, 1045, 1046, 1053,1054, 1055, 1057, 1080, 1114, 1124, 1135, 1159, 1160, 1162, 1166,1168, 1170, 1172, 1173, 1174, 1180.

Page 108: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

112 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

van der Lindt, De ianctuà-àna EachanÁÁtia confia votamin Ç.oJL\>i-ni d¿»>c¿puZum (núm. 738) o la de Juan Coclei, \iu¡tOKÁM. di<zc£¿ó LuZkoAÁ. (núm. 753), cuya condenación de los cismasno se pondrá en tela de juicio, la interrogación deCristóbal de Salazar sobre las tensiones que recorríanel mundo cristiano.

Filología, Gramática, Lingüística : 133

Siguiendo en esto el ejemplo de Juan de Vergara yde los erasmistas, pareció el Secretario haber dedicadodestacado papel al estudio de las lenguas clásicas. Esmuy nutrido el número de gramáticas y tratados de queconsta la biblioteca. Abundan los estudios y comentarios,la mayor parte de ellos recientes, de grecistas, latinis-tas , hebraístas, entre los cuales sobresalen Emanuel Ál-varez, Guillermo Budé, Nicolas Clenardo, Escalígero, Pe-dro Lombardo, Pablo Manucio, Antonio de Nebrija, Priscia-no, Santés Pagnino, Pedro Víctor.

No es ocioso tampoco hacer hincapié en la presenciade obras consideradas como enciclopedias del saber gre-colatino : la de Ravisius Textor (núm. 442) y el Su¿da&(núm. 1064).

En cuanto a las lenguas modernas, sólo la italiana,por motivos ante todo funcionales, parece haber desperta-do la curiosidad de Salazar. El Caltpino y el \locabu¿LaM.odi ¿a¿ doi tanguai de Cristóbal de las Casas, indicaríanque el Secretario tuvo algunas dificultades para dominarel idioma .

- Lengua griega : núm. 74, 77, 78, 143, 177, 178, 179,200, 201, 252, 263, 265, 284, 290, 327, 363, 402, 515,559, 586, 653, 696, 833, 884, 890, 902, 955, 995, 1005,1107.- Lengua latina : núm. 14, 64, 119, 188, 207, 210, 215,238, 242, 248, 263, 265, 282, 283, 284, 298, 306, 309,354, 358, 375, 377, 383, 385, 388, 422, 442, 477, 520,531, 535 (?), 546, 556, 557, 562, 576, 585, 588, 589,601, 620, 645, 655, 659, 770, 995, 1005, 1062, 1106.- Lengua hebrea : núm. 144, 565, 669, 868.- Escritura egipcíaca (núm. 220).- Lengua italiana : núm. 309, 557, 559, 562, 583, 749,848, 958, 959.

Page 109: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 113

Tratados de retórica y poética : 55.

Autores griegos y latinos : 165.

Como consecuencia lógica de la afición de Cristó-bal de Salazar a las lenguas clásicas, ofrece la biblio-teca gran variedad de textos y de comentarios; entre susautores varios, como Melançhton, Milichius, Mosellanus,Xylandro figuraban en los IncLLcu.

En la literatura griega, si bien van representa-dos casi todos los autores : Aristófanes (378), Demóste-nes y Esguines (1129), Epitecto (431), Herodoto (42, 43,335, 336), Hornero (186, 320), Pausanias (262), Platón(368,—con comentario de Averroes—, 386, 866 ), Plutar-co (960, 1000), Polibio (199, 419, 633), Tucídides (42),domina la obra de Aristóteles y sus comentarios (52, 142,145, 204, 223, 224, 258, 340, 397, 717, 762, 854, 864,866, 1025, 1178, 1179) .

De la literatura latina, puede afirmarse gue Sala-zar poseía cuanto la producción tipográfica tenía impre-so en la época. La lista de autores será el mejor testi-monio del afán de saber clásico, con marcada preferenciapor la obra y la lengua ciceronianas.

Aulo Gelio (35), César (32, 152, 287, 312, 656,731), Cicerón y comentarios (19, 22, 53, 47, 66, 127,128, 129, 141, 151, 212, 244, 269, 270, 274, 305, 331,406,433, 437, 533, 560, 587, 599, 634, 682, 718, 721, 886,906,968), Columela (23), Horacio (13, 381, 647, 693), Macro-bio (35, 62), Ovidio (49), Persio (57), Plauto (38, 194,217, 592), Plinio (89, 101, 191, 193, 234, 332, 904, 1078),Propercio (71, 529), Quintiliano (15, 65, 113, 260, 271,334, 393), Quinto Curcio (37, 48, 77, 384, 403), Salustio(32, 68, 587, 954), Séneca (205),Suetonio Tranguilo (67),Tácito (347 —obra completa—, 467) Terencio (55, 73,149,183, 209, 254, 652, 1171), Tertuliano (811), Tito Livio(118, 192, 199, 294, 487, 1110, 1133, 1176), Veleyo Patér-culo (37), Valerio Máximo (68, 967, 1075), Varron (23,63), Virgilio (12, 31, 259, 554, 1169).

Para completar esta lista de autores y recensiones,no se olvide citar una de las primeras obras adguiridaspor Cristóbal de Salazar y que ya perteneció a Juan deVergara, el AppaAcUuA ¿at¿n¿ {,&imon¿&, de Bartolomeo Riccio

Page 110: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

114 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

(núm. 64), compendio de las mejores páginas de los auto-res latinos, algo como los modernos libros de textos.

No dejará de señalarse la ausencia de Boecio y laescasez de obras de Séneca que, por otra parte, tantoabundan en las librerías de contemporáneos y cuya influen-cia se rastrea desde el Medioevo en las letras hispánicas.¿ Será que Cristóbal de Salazar había vuelto la espaldaa autores que seguían dominando la filosofía española yque, en su opinión, eran los modelos de otros tiempos ?

Historia antigua y moderna : 77 y 120 obras respectivamen-te .

Corolario de la atracción por las letras grecolati-nas es la curiosidad del Secretario por la historia anti-gua y la posesión de los escritos ya citados de Herodoto,Plutarco, Polibio, César, Salustio, Suetonio, Tácito yTito Livio .

Sin embargo, más apasionante para el estudio seráel interés que despertó' en él la historia del mundo con-temporáneo. El importante número de obras de historia mo-derna pone de manifiesto la atención que prestaba el diplo-mático al mundo que lo rodeaba. Estaba al acecho de cuan-to podía satisfacer su curiosidad y ofrecerle una imagencada vez más clara de un universo cuyos ecos le facilita-ba su cargo y que la estancia en Venecia, punto de enlaceentre Oriente y Occidente, favorecía.

Abarca la historia todo el mundo conocido, desdeel Nuevo Mundo hasta Japón y hace falta recalcar en unaserie de obras dedicadas a las costumbres de la gente(núm. 41, 138, 412, 517, 536), una de las cuales. Pe 04c-QÁJVL mo>Ubu¿> ít >iebuó Scotto>uim se emparienta con nuestra geo-grafía humana (núm. 518).

Acaso, más que la afición a la cultura grecolati-na, tan a menudo aludida cuando de humanismo se trata,distinga esta materia, por la especial atención al mundoy al hombre, a un auténtico humanista.

Historias del mundo moderno

África (213)Alemania (24, 25, 131, 308, 374, 941)

Page 111: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 115

A r a b i a ( 1 3 3 ) , con Et iopía (610) y E g i p t o ( 2 2 0 , 607)As ia ( 9 3 , 1 4 0 , 998)A u s t r i a (702)B é l g i c a (825)Bohemia ( 3 9 2 , 700)Borgoña (1100)C o n s t a n t i n o p l a ( 3 6 1 , 519) y T u r c o s ( 2 6 2 , 4 0 5 , 4 5 1 , 5 3 6 ,6 6 3 , 685)Escandinavia (496)Escocia (390, 517)España (288, 343, 809, 997, 1101)Indias (132, 276, 301, 303, 351) y Perú (277, 166, 930,943), o sea todos los historiadores de IndiasFrancia (465, 473, 492, 493, 495, 727, 804, 861)Grecia (491)Inglaterra (499, 538, 629, 684, 921, 1056)Italia (308, 444, 1028)Japón (571, ¿ 584 ?)Lotaringia y Godos (817, 821, 822); Suevos (148)Malta (839)Milano (484)Nicosia (670)Países Bajos y Flandes (674, 734, 846)Polonia (333, 468, 496, 695, 1093)Portugal (551, 983)Roma (609, 808)Rusia (135, 350, 420, 672, 1093)Tierra Santa y Palestina (107, 256, 387, 683)Ungría (410)Venecia (432, 555, 564)

Geografía y viajes : 86

Lógico ha de ser el que el afán de conocer paísesy pueblos conlleve el estudio de la geografía, pero, enel caso de Cristóbal de Salazar, no se ha de prescindirde la curiosidad del diplomático, sobre todo en lo gueatañe a las descripciones del mundo otomano.

Empero, no es tan fácil discernir lo que pertenecea la cosmografía y lo que hoy se considera del dominio dela geografía, por la misma ambigüedad de obras como el Ve.i-Ltu oubÁM o las de ciencia polifacética de Ptolemeo, Dio-nisio de Alejandría, Pomponio Hela-o Juan de Sacrobosco.

La materia, a pesar de dichas prevenciones, es a

Page 112: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

116 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

la medida de las preocupaciones de Salazar y recoge lossiguientes asientos del inventario : 83, 84, 85, 86, 97,109, 110, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 130, 134, 150,174, 240,264, 286, 296, 328, 344, 382, 430, 502, 520,544, 604, 690, 706, 769, 845, 913, 931, 932, 937, 956,1063, 1118, con mención particular para las obras de mo-dernos como el hispanoárabe León Africano, Pedro Mártirde Anglería, Andrea Navaggiero, Américo Vespucci, JuanWerner.

Ciencias exactas

Aunque el término de ZxactíU reviste un caráctermarcadamente moderno, no se puede descartar por la rique-za y la actualidad —para la época— del inventario. Eneste dominio como en el de la historia contemporánea, esobvia la insaciable curiosidad y afán de saber de Cris-tóbal de Salazar; curiosidad y afán dignos de los mejoreseruditos del Renacimiento.

La biblioteca suma cuanto nuevo y novador podíaimprimirse en aquellos tiempos de trastornos científicosen que, además de seguirse estudiando a los antiguos, sehacía cada vez más viva la atracción de los descubrimien-tos y teorías recientes.

núm. 106, 160, 398, 414, 513, 673, 836,1055.102, 272, 293, 369, 389, 513, 593,597, 622, 623, 630, 658, 897, 957,, 1143, 1144.27, 82, 162, 180, 202, 227, 427,

623, 829, 852, 927, 1119, 1144.La biblioteca confirma la perennidad del sistema de Eucli-des (82, 414, 450, 796, 988 ,_ 989, 1060), no sin reservarrelevante sitio a los matemáticos de la época, los fran-ceses Oroncio Finei , Viète, Glareanus, el luterano alemánPeucer, los españoles Moya y Roca.

Quizá la obra de más valor será la de Alberto Dure-ro, imtUatLonum g<¿omeXfü.Qxvuim libni 11/ (núm. 176).

Otras ciencias

- Óptica (273, 339, 528)- Navegación (926, 987, 1021)

- Algebra

- Aritmética

- Geometría

: num .849,

: núm.596,1134

: núm.

Page 113: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 117

- Varias de clasificación dudosa (115, 339, 355, 362,367,503, 627, 628, 631, 735, 746, 747).

Cosmografía y astrología

ñún más que las otras, esta materia sitúa la biblio-teca en la encrucijada de dos mundos : el de la tradicio'ngrecolatina y su saber inmutable, el de nuevos tiempos.

Las concepciones tradicionales, anteriores a laadopción del sistema heliocéntrico, coexisten con obrasresueltamente modernas y novadoras. Por una parte, siguedominando la ciencia ptolemaica y las recensiones que sehicieron, en los siglos XV y XVI, de los estudios delastrónomo. Obras de tradicionalistas como Gemma PhrysiusPeucer, Finei, Stoeffler, Firmicus Maternus, obras de másexigencia científica como la de Jorge Peurbach que corri-gió cuantos errores se habían imprimido en la traducciónde Ptolemeo.

Por otra parte, única en las bibliotecas españolascontemporáneas, se nota la presencia de la obra de Nico-lás Copérnico (662), Pe Ke.voZiitLon¿tui> oübiim cozíeAtium UÜOKL 11/,en que demostraba, en 1543, el doble movimiento de losplanetas .

Los libros de cosmografía y astrología correspondena los números 75, 76, 80, 81, 90, 91, 92, 94, 95, 96, 99,100, 103, 105, 155, 172, 175, 182, 225, 227, 229, 232, 233,239, 243, 246, 362, 382, 474, 507, 509, 522, 563, 570, 604,637, 644, 662, 675, 716, 724, 726, 729, 788, 815, 832,840,858, 881, 1036, 1067, 1103, 1126, 1130, 1139, 1140 del in-ventario .

Medicina

Como en otras materias, se ha de observar el ampliocampo de la elección de las obras, sobre todo si se con-sidera la escasez de tales libros en las bibliotecas delsiglo. No sólo están presentes los clásicos, Galeno y Ma-tiolo, sino también cuanto se imprimía en el siglo XVIde los escritos de Cornelio Celso, Isabel Córtese, Gio-vanni Marinello, Alejo Piamontés (Girolamo Ruscelli) yValverde de Hamusco (números 195, 207, 313 a 319, 324,360, 364, 370, 371, 401, 421, 453, 458, 463, 505, 543,561,574, 579, 580, 581, 613, 748, 784, 831, 862, 863, 899,1071 a 1076).

Page 114: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

118 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

Agricultura : 12 obras.

Música : 9 obras.

Polígrafos y epistolografos : 30 obras.

Juego : e l l ibro de ajedrez de Damiano de Odenara (núm.611, 1033)

Cocina y arte de recibir : 4 obras (núm. 542, 621, 643,705). ¿ Las adquirió Salazar por -mera curiosidad o porquesus funciones exigían que suscribiese a la vida sociali t a l i a n a , más refinada que la castel lana ?

Derecho civi l : 20 obras.

Literatura de entretenimiento : 5 obras.

La excepcional importancia de materias como KzLLQÍ.ón,cuxtoiti ga.zco¿at¿noi, h¿&£o>U.a, cizncÁM, p r o p i a s d e l humanismotradicional , no debe ocultar la escasez de l ibros de dcko CÀ.VÀ& y de obras de entretenimiento.

Ve. bQJLùim mii-LcaZe., de Claudio Sebastiano {núm. 208),dos ediciones de Ùilando ¿u>Uoio (núm. 651 y 1135), R¿me d¿-VQMIL di moltl tcadULtntÁ. autonÁ (núm. 699) , La Araucana (núm,934) y una edición de Petrarca, por Andrea Gesualdo (núm.1136) son la ilustración de la poca afición a las obrasde entretenimiento.

La orientación de la biblioteca no hace sino seguirlas tendencias ya señaladas al estudiar los libros de Juande Vergara. Siguiendo en esto los preceptos de Erasmo yVives para quienes la literatura era sólo entretenimientodañoso para el espíritu y el alma, Cristóbal de Salazar,a continuación del canónigo erasmista, había despreciadoesta clase de lecturas.

Por residir en Venecia, centro privilegiado de laedición de obras italianas y españolas (57), tenía a su

(57) Recuérdese la incansable labor de traducción y de edición deAlfonso de Ulloa.

Page 115: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 119

alcance cuanto ofrecía el mercado sin que se temiera lacuriosidad excesiva del Santo Oficio, como dieron amplia-mente fe las obras de carácter religioso.

El estudio de la biblioteca de Cristóbal de Sala-zar permite contestar al planteamiento que se formulabaal principio acerca de la elección que rigió' la adquisi-ción de las obras. Ni colección destinada a vanagloriarseni concretizacion de una pasión libresca, es propia deun auténtico humanista.

Letras grecolatinas, historia antigua y contempo-ránea, teorias científicas de las más tradicionales comode las más novadoras, abarca la librería cuanto podíaleer un espíritu universal en su atan de saber y curiosode las últimas novedades que aparecían en el mercado. In-cluso en el dominio religioso, tan peligroso en aquelentonces, se manifiesta, como los hemos notado, la inmen-sa curiosidad del Secretario.

Su ejemplar bibliofilia, tan preciosa para la his-toria del libro, su inquietud por cuanto podía proporcio-narle nuevos conocimientos, hacen de Cristóbal de Salazaruna de las figuras originales del humanismo español.

Page 116: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

120 Jean-Michel LASPERAS

INDICE DE AUTORES

Criticón, 22, 1983

Abdias, 885Acanthius (G.Dorn), 274Acionio, P., 194Aegidius, 794Aeschines, ver EsquinesAethicus, H., 475Agricola, G., 108, 747Agrícola, R., 1127Aguilera, J. de, 99Aguirre, M. de, 983Agustín, A., 110, 474, 497Agustín, San, 311Albonis, Rabi J., 882Alciato, 547, 694Aldo, ver ManuzioAlessio Piamontés, ver

Ruscelli, G.Alexander ab Alexandro,18, 466Alexander Aphrodisiensis, 717, 762Alexander de Villa Dei, 201Alfonso X, 91Alhazem (Ibn al•Haitam),2 73 ,

797Alvarez, E., 354, 588Amiens, A. de, 901Ammianus, M., 447, 391Angelo, J., 359Anianas, G.L., 522, 673Andegano, R., 909Andernacus Guinterius,J.,77Aneau, B. , 29, 405Anghiera (Angleria), P. Mar-

tyr de, 174, 301, 303Anianus, 369, 673Antich Roca, ver RocaApianus, P., 86, 87, 95, 858Apolon, L., 166, 930Appianus, A., 45, 1120Aratus Solensis. 76

Aretino, P, 258.Aretius, M., 809Arias Montano, B., 765, 860Ariosto, L., 651, 1135Aristófanes, 3 78Aristóteles, 142, 145, 204,

223, 224, 225, 258, 340,762, 854, 866, 1026, 11781179

Aristóxenes, 523Arnobius, 811Arnoldi de Ferroni, 804 ..Arriano, 46, 415, 431, 502,698Asconius Pedranus, 212Atanasio, 820Aulo Gelio, 35Averroes, 368Aymon, 465Azpilcueta, M. de, 153, 707,

857, 867, 1077

Bacci, A., 3 64Bannisius, J., 578Bárbaro, E., 193, 1130Barbarus, D., 424Barrientos, B., 1059Barros, J. de, 140Bartoli, C , 641Bartolo de Saxoferrato, 1065Baïf, L., 2 6Barziza, ver GaspariniBellay, G. du, 492Belli, S., 528Bellon, J., 953Bembus, P., 30, 548Benalius, B., 541Benedetti, J.B., 848Benedictus, 407Berga, A., 848

* LÎI,-.: apellidos se dan en latin, en francés o en italiano, segúnlos manuales bibliográficos que permitieron la identificación. Encaso de identidad patronímica, se precisan los nombres.

Page 117: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 121

Berga, A., 868Berga, P . , 8 63Berosio , 257, 307, 1028Berchor ius , P. (Be r su i r e ) ,

1006Bertachini ,G., 1149Bertholdus, F., 773Billy, J. de, 884Bizzarus, P., 451, 602, 1008Blasio, S. (Otto von Sankt

Blasien), 708Blondo (Biondo), M,A,, 376,

628, 649Boccacio, G., 719Boccardi, A., 644Bocchius, A., 438Boemius, J., 41Boethius, H., 390Bolani, D., 1160Bolonia, B. de, 925Bolzani, V., 74, 220Bombelli, R., 849Bonaventura, C. (Bertram),

868Bonaventure, 899Bonfini, A., 410Borbonius, N., 167Bosius, S., 886Bouaro (?), J.M., 635Bouelles, Ch. de, 222, 927,

1132Boulaese, J., 944Bracelli, J., 365, 1101Brancaccio, 1066Brisson, B., 1049Bruyerin, J., 211, 908Bucaldianus, 72Budé, G., 177, 289, 290, 291,

292, 377Buonsigli, M. A., 892Burcardo de Monte Sion, 683Burchard, J., 893Buteonis, J., 623

Cabeza de Vaca, ver NuñezCáceres, A., 639Calepino, A., 268, 283, 736Callistt, N., 812, 876

Camilli, J., 367Campensis, J. (Van den Cam-

pen), 09Canalis, ver CeneauCandella, F., 796, 834Canisius, P., 346, 671, 783,

816Capella, M., 422, 800Capello, H., 481Capnari (Cafaro) G., 535Capttonius, F., 745Cardan, H., 581Caçpentarius, J., 835,866Cartagena, A. de, 809Cartagena, J. de, 1033Casas, C. de las, 749Cassiodorus, M.A ., 170, 812,

821, 877Castaldo, J. de, 328Castellesi, ver HadrianusCastro, A. de, 1152Cataneo, P., 330, 356, 441Catón, 23Catulo, 71, 529Cavalcanti, B., 701Cedrenus, G., 411, 808Celsius, A.C., 453Ceneau (Canalis), R., 493,907Censorinus, C , 1090Centorio degli Hortensi.A.

742César, 64, 152, 312, 656,731Cicerón, 19, 20, 21, 22, 66,

127, 128, 129, 141, 244,269, 287, 305, 331, 406,433, 533, 560, 599, 634,718, 886, 968

Cieza de León, P., 277Ciruelo, P., 90, 785 (?)Citolini, A., 917Clavio, C , 450, 507Clemente Io , 159Clenardus (Cleynaerts),J.,

143, 144, 238, 252, 515833, 902

Cocleus, J., 753Codro, ver CordusCoelestinus, C , 1111

Page 118: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

122 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

Colonna,ver AegidiusCollenutius, P., 941Comitis, ver ContiCommynes, P. de, 4 73Compagna, A., 29 7Conradus Britanus, T., 437Contareno, T., 1145Contarini, J.P., 526, 685Conti, N., 241, 452, 602, 714,

793, 1153Copérnico , N. , 662Coppinus, R., 48Coras, J. de, 534Cordier, M., 1106Cordus, V., 318Corio, B., 484Cornejo, P., 846Córtese, I., 317Córtese, P., 840Costiol, H. de, 598Costo, P., 859Covarrubias, D. de, 568Crescenzi, P. de, 146Cromen, M., 333, 468Crusius, M., 559(?)Cumiranus, S-, 929Cupaerus, L., 632Curionis, Coelius Augustus,

119, 133,Curionis,Coelius Secundus,

151Curterius, J., 799Curtius, Quintus, 37, 48,

384, 403, 775Cyllenius, R., 397Cypreaus (?), 105 7

Charo Santo, H. de, 803Chrysoloras, M., 586Chrysostomus, 1023Chrytraeus, D., 502

Damasceno, J., 814Damiani a Goes, 96, 809Damiano de Odenara, 611,1083Dandale, A., 681

Daneau, L., 913Danti, E., 513, 1125Dares el Frigio, 231Dasypodius, C , 1119Dati, A., 185, 1105Demóstenes, 1129Dentice, L., 199Despautère, J., 358, 645Deyciar, J., 117Eictis de Creta, 231Diodochus, 540Diodoro de Sicilia, 32Dion Cassius, 711, 792Dionisio el Areopagita, 184 (?)

823, 1124Dionisio el Cartujano, 1038,

1041Dionisio de Halicarnaso, 419,

710, 792, 10Í.4Dionysius Afer (Alexandrinus

Periégète), 240Diophanto de Alejandría,293,

658Divitem, N., 905Donatus, A., 100, 209Donzellini, C , 955Dorn, ver AcanthiusDubravius, J., 700Durer, A., 176

Eborensis, A. (Resende),445,446

Eck(alias Maier), 416,680Emotte, P., 878Epitecto, 1001Erasmo, D., 01, 02, 03, 04,

11, 50, 51, 58, 59, 70,237,259, 413

Ercilla, A. de, 934Ercolani (Herculanus) F.,539Escobar, ver ScobarisEspine, C. de, 924Esquines (Aeschines),1129Estella, D. de, 818Esteve, J., 751Estrebay, ver Strebaeus

Page 119: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 123

Euclides, 82, 414, 450,796,988, 989, 1060

Eugubinus, A., 819Eugubius , S., 08Eusebio de Cesárea, 281,660,

990, 1050Euthimius, 0 7

Fabri Stapulensis, J., 299Fabri, J. (des Roussines),

556Fabri, P., 51Fantis, S., 375, 612, 615Farra, A., 458Fascino (?), 1082Fazio, B., 372Ferrerius, S., 600Festus Pompeius, 770Feuardent, Fr. de, 1035Feyerabend, S., 825Ficino, M., 1165Finaeus, Orontius (Oroncio

Finei), 106, 162, 389,630, 1111, 1138, 1139,1140, 1141, 1142

Fioravanti, L., 543Firmicus Maternus, J., 172Flaccus, S., 139Flaccus, V., 266, 770Flaminius, A., 743Florianus, J., 213Flussatus, F., 796Fontano, R.J., 838Forcadel, E., 861Fortius (Ringelberg), J.,

40Fortunio, C F . , 959Fracastoro, H., 510Franceschini, F., 624Fregoso, ver FulgosusFreige, J.T., 906Fulginei, C , 758Fulgosus, B. (Fregoso),879Fullone, A., 627

Gabio, B., 425

Gabrielli, J., 958Gagny, J. de, 486Gaguin, R., 496Galasso Alghisi da Carpi,408Galateo, A., 584Galeno, C , 195, 807Garcaeus (Gartze), J., 155Gasparini Pergamensis, alias

Barziza, 601Gaurico, L,., 1146Gaza, T., 200, 363, 1179Gebrius, 8 7Gemma Phrysius, 102, 227, 230,

233, 622, 1118Genebrard, G., 815, 822, 912,

915Georgievitz de Croacia, B.,

405Georgius Pachymerae, 379Gerbelius, N., 98Gesualdo, A., 1136Geuffroy, A., 451Giannotti, D., 555Gilles, P. (d'Albi), 262,519Girardi, Ch., 653Girardus (Giraldi, L.G.),187Girava, H., 382Glareanus, H., 388, 487, 731,

957Godschalk, J., 562Goes, ver DamianiGoltzius, H., 491Gomara, ver López de GomaraGoreci, L., 461, 695Goropius, J., 810Gorreaus, R., 843Goslicki, ver GrimaldiusGra (?), J., 1114Gradibus, J.M. de, 261Graminaüs, J., 750Granada, Luis de, 22 6,512,730,935Grapaldus, F.M., 3 71Gregorio (PapaN, 617, 1014Gregorio de Nyssa, 896Grellius, J., 1110Grimaldius (Goslicki)L., 483

Page 120: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

124 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22, 1983

Grillo, G.C., 1080Grisoni, G.A., 576Gryphius, A., 844Guazzo, M., 605Guevara, A. de, 657Guidobaldo, ver UbaldoGuillermo de Tiro, 429Guillonius, R., 842Guinterius, ver Andernacus

Hadrianus (Castellesi),169,585, 711

Hecquetius, P., 8 75Hegendorf, C , 59Hegesippe, 387Henriquineus, P.A., 894Hentenius, J., 1116Herbenstein, ver SigismundiHerculanus, ver ErcolaniHermès Tflsmegisto, 834Hermógenes de Tarso, 178, 482,

590Hermolaus (Ermolao Bárbaro)193Herodianus, 79Herodoto, 42, 43, 335, 336Hornero, 32 0Homeri interpres, 186Horappollo, 851Horacio, 13, 381, 647Hosius, Stan., 715Hotman, F., 731

Ibn Al'Haitam, ver AlhazemIldefonsis Toletanus, 895Index libr . reprobat.,60,

357, 677, 962, 963Infantas (Hernando de las)756Irenicus, F., 131, 1102Isidoro de Sevilla, 800, 801,

822Isidoro de Toledo, 969Isócrates,' 999Jansenius, Corn. (ob. de Gan-

te), 733, 813Joaquín de Fiore, 1042,1043,

1044

Jodochus, 949Jordanus, obispo de Rave-

na, 821Josefo Flavio, 826Jovio, P., 295, 337, 366

408, 538, 672, 684, 1056,1093

Juan Crisóstomo, 1023Juan Damasceno, 814Julián el Apóstata, 1092Julius Africanus, 885Junctinus, F., 726, 729Junius, A., 156Justiniano I , 666Justino, 235Juvianus, ver Lindt

Koninxstein, A., 916Krantz, A., 417, 418, 494,

496

Lactancius Firminus, 910Laguna, A., 784, 807Lancilottus, C , 689Landi, 0., 961Landus, C , 472Lanter, J., 435Lapino, F., 583, 636Lascius (Lasco), J., 695Latonus, B., 244Lauretus (Lorete) H., 728Lazcaris, C , 78, 402Lazio, W., 412, 702Leandri, A., 478, 524, 525,

690Ledesma, D. de, 309Lefebre d'Etaples, ver

Fabri StapulensisLeo Africanus, 213Leopoldus de Austria, 92Leslie, J., 517, 900Le Tort, F-, 950Lily, G., 629Linacer, Th., 219Lindanus, D., 772Lindt (Willem van der.

Page 121: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 125

alias Lindanus o Juvianus)691, 738

Lippomano, L-, 791Lipsio, J., 469Lombard, P., 157, 722, 723,

919, 923Lopes de Castanheda, 132, 280,

475López de Gomara, F., 276, 942Loriti, ver GlareanusLuca del Borgo, 764Lucidus, J., 3 52Lucifer, obispo de Cagliari,

914Luisinus, F., 693Lull, R., 171, 871Luscinio, 0., 349Llwyd, H., 921

Macrobio, 35, 62Magnus, J., 141, 148Maier (Mayor), ver EckMainoldo, J., 443Mancinelli, A., 214Manrique, J., 938Manuzio, Aldo Pió, 188, 312, 731Manuzio, Paolo, 128, 141, 332,

413, 530, 1169Maranta, G., 869Mariangeli, G., 426Mariani, Zuane, 567, 964Marinello, G., 313, 314Marineo Siculo, L., 248, 809Marmol Carvajal, L. de, 998Marcial, 44Martyr, P., ver AnghieraMaruli, M., 552, 970Masson, Papiré, 727Mattioli, P.A., 360,748,831,1157Matthisius, G-, 145Maurolici, Fr. , 881Mayoni (?), J., 504Medina, Bartolomé de, 1029,1052Medina, Johannes de, 1051Medina, Pedro de, 181Medrano, J. de, 1084

Melanchton, 31Melichio, G., 850Meneses, A. de, 960Menghi, G., 461Menochio, J., 1150Mercator, G., 769Mercuriali, H., 370, 518Mesnard, M., 898Mexia, P., 2 75Meyer, J., 734Micyllus, J., 2 7Michèle, M., 991Milichius, J., 101Milius, J., 553Mizauld, A., 239, 464, 631,

920, 951Moletium, J., 768, 788Monmouth, G. de, 1161Monteregio, G., 100, 427Moreau, P., 911Moschopulus, M., 696Mosellanus, 65Moya, ver Pérez de MoyaMunitianus (?),C, 756Murmalius, J., 56Mussis, Petrus Dominicus

de, 111, 112, 355

Nacíante, J., 530, 646Naibodoe, V., 563Nanninck, P., 163Navaggiero, A., 956Navarro, ver AzpilcuetaNavarrus (?), 1151Nebrija, A. de, 115, 147,

168, 265, 428, 521,809Neuville, J. de, 933Nicolai de Nicolai (Nico-

lay), 439Nicolô de Tudeschi, ver

PanormitanusNigri, G.M., 125Niphus, A., 142, 158,267,

340Nogarole, L., 940Nonius, P., 273, 1021

Page 122: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

126 Jean-Michel LASPÉRAS Criticón, 22, 1983

Noras, Jason de, 325Novicampianus, A-, 322Noviomagus, J., 932Núñez, ver Nonius, P.Núñez Cabeza de Vaca, A.,351Núñez de Toledo, alias Pin-

tianus, 205, 206, 904

Ocampo , F. de, 288, 343, 997Oecumenios, 154Oldendorpius, J., 665Olivarius, 94, 931Omphalius, J., 948Ordo Divini Off., 984, 985

1015, 1032Oroncio, ver FinaeusOrontius (?), 255Orsini, F., 731Ortelius, A., 374, 489Osiander, A., 889Osoris, H., 549, 550, 551Ovidio, 49

Páez, Pacei (?), F., 754Pagninus, San, 828Pallearis, A., 682Panonio, C , 922Panormitanus (Nicoló de Tudes-

chi), 423, 1079Papyrus, M.G., 1157Paradin de Cuyseaulx , G. , 440,

767, 947Parceto, P., 737Parrhasius, J-, 161Paterculus, Velleius, 37,45,703Patrignoensis, J., 620Paulo Aemilio, 804Paulo Diácono, 1048Paulus a Palatio, 1085Pausanias, 264, 1005Peckham, J., 852Pelegrini Herimodonese, 380Pelegrino, F., alias Morato ,

640Peletarus, J., 836Pentio, J., 121

Pépin, G., 1030Peregrino, A., 984, 1032Pereyra,. B., 862Pérez de Moya, 593, 596Pérez de Valencia, 996Perion, Joac., 164, 167Perotus, N., 14, 215,633,78'Persio, 57, 856Persius, A., 716Petrarca, 1136, 1137Peucer, G., 225, 1103Peurbach, G., 229, 243 (?)Phalaris, 595Phalereus, D., 395Pharaoni, F., 936Philandri, ver XilandroPhilelphus, F., 368Phrysius, ver GemmaPiccolomini, A.S., alias

Pío II, 93, 392, 1020Piccolomini Alessandro,

509, 616, 709Pico, Blasio, 569Pío II, ver Piccolomini

- Pictus, A., 840Pingonius, P., 798, 805Pintianus, ver Núñez de Toi.Pitágoras, 897Platón, 368, 386, 866,952Plauto, 17, 38, 39, 64,194,

217, 592, 732Plinio el Antiguo, 234, 332,

1078Plinio el Joven, 21(1.), 191

193Plutarco, 950, 1000Poblationis (Población,J-M. j

182Polanco, J., 939Policiano, A., 36Polonus, M. (Martin de

Troppau), 573, 795Polibio, 419, 633, 789Polidoro Virgilio, 456,499Pomelli, A. 348Pomponius Laetus, 843

Page 123: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 127

Pomponius Mella, 93, 94, 97104, 150, 300, 591, 931,1130

Pontanus, J.J., 570Pontanus, P., 572Portius, M., 63Portius, S., 52Prato, G., 712Prévost, C , 891Priero, Silvestre de, 508,

759, 1007Prisciani Caesariensis, 179,

201Probus, Aem., 855Proclus, 75, 989Procopius, "799, 822Propercio, 71Psellos, M., 54, 160Ptolemeo, 81, 83, 84, 121,122

123, 124, 125, 134, 359,362,430, 523, 570, 769, 786,932

Fublicius, J., 721

Quadrantinus, F., 326, 642Quinquarboreus (Cinquarbres)J1,

669Quinto Curcio, ver CurtiusQuintiliano, 15, 16, 65, 113,

260, 271, 334, 393, 1010,1177

Rades y Andrada, F. de, 1094Ramus, P. (Pierre de la Ramée),

270, 271, 272Ranzovius (Rantzau), H., 463Rapicius, J., 396Raynerius, 190Reberterie, J. de la, 887,888Regius, H., 55 7Regius, R., 393Reinholdo, E., 175, 637Remigio (San), 479Resende, A., ver EborensisRhodiginus, C L . , 285, 1113Riccius, B., 64Ricius, A., 103

Ricius, M., 809Ringelberg, ver FortiusRivius, 55Robertellus, F., 626,1104Roca di Gerona (Antich

Roca), 597Rodiginus, C L . , 1112Roffin, C. de, 506Rojas, J. de, 246Romeus, 2 45Romoli, D., 643Rosières, F.de, 817Rosselli, J., 621Rossellius, C , 853Rubeus, H., 6 76Rufus, S., 419Rurelli, 1135Ruscelli, G. (Alessio

Piamontés), 122, 2 78 (?),302 (?), 315 (?), 316,324, 329 (?), 516 (?),613 (?)

Rutilium, P., 625

Saa, D. de, 926Sabellico, M., 619Sabionetta, G., 243Saccus, B., 444Sacro Bosco, J., 80, 508,544Sadoletus, J., 137, 189Saintes, C. de, 827Salustio, 64, 68, 537,954Salviano, H., 503, 903Salvianus, seud. Thimoteus,

903San Giminiano, G., 928Sansuino (?)(¿ Sañsovino?) ,F . ,

648Saraina, T., 706, 1155 (?)Saravia de la Calle, 667Scaliger, José, 680, 770Scaliger, Julio César,207,

345, 383, 746Scappi, B., 705Scenck, F., 638Sceppero, C , 575Schegk, J., 698, 912

Page 124: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

128 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22, 1983

Scobaris (Escobar), B.de398, 428

Schubertus, C , 502Scoti, M., 795Sebastiànus, C , 208Sebastianus moniculus, 1158Sebonde, R., 4 71Séneca, 205Siculo, ver Marineo Siculo,L.Sigismundi (Herbenstein),135,

350, 420Sigonius, C , 294, 338, 498,

500, 806, 883, 1118Simeone, G., 564Simler, J., 475, 661Sixt© (Papa), 771, 774Soares, J., 872Soevro, C , 713Solinus, J., 97, 399, 1115Soter, J., 112Soto, Dom. de, 394Spanduginos, Th., 53 6Spangenberg, Cyriacus , 416,

687Spinosa, Juan de, 8 70Spinosa, Pedro de, 180Sprenger, J., 459Stancari, F., 565Stapleton, T., 830Stellae, ver EstellaStephanus, Byz., 136Stephanus, Rob. (Estienne),

06, 119, 138Stevanus, J., 751Stifelio, M., 1143Stoeffler, J., 105, 1126Strabo (Estrabón), 85, 126, 286,

296, 845Strebaeus, J., ( D1 Estrebay ) , 47,

1122Struthio, J., 993Suetonio, .67, 69Suidas, 1064Sulpicio Severo, 883Surius, h., 532Sylvester a Priero, ver Priero

Sylvius J. (Jacques Duboisd'Amiens), 319, 421,638, 740

Tácito, C , 25, 347, 467,971

Tarapha, F., 809Tartalea, N., 1134Teófilo el Protospatario

579Terencio, 55, 73, 149,183,

209, 254, 652, 1171Tertuliano, 811Tetti, C , 434Textor, J.R., 442Theodoretus, obispo de Cyr,

304Thimoteo, don (?), 315Thomas Hibernicus (Waleys),

668Tibulo, 71, 529Tislinus, J., 53Tito Livio, 118, 192, 199,

294, 1133, 1176Titelmanus, F., 114, 488(?),

741, 1019Toledo, Francisco de, 854Toledo, Rodrigo de, 809Tomás (Santo), 485, 744,918,

925, 994Torquatus, A., 610Torquemada, J., 558Toscanella, 0., 406, 655,

937 (?)Trallianus, A., 995Trebellius, T., 659Trebisonda, J.de, 203Troppau, ver PolonusTucidides, 42, 196Tudela, Benjamin de, 760Turnebi, A., 790

Ubaldi del Monte, G., 735,832, 847

Ulloa, A. de, 654, 663Ulmus, F.J., 752

Page 125: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 129

Ulstad, Ph., 321Urbani, ver Bolzani

Vadianus J., 1130Valerio Máximo, 68, 967,1075Valerius, C , 589Valla, L., 33, 34, 206, 221,

242, 253, 650, 809Valverde, B. de, 841Valverde de Amusco, 401, 580Valversius, ver Valverde, B.Varinus Phavonus (Phavorinus)

603Varro, 23, 63Vasaeus, J., 454, 809Vatablo, F., 490Vazelus, Th., 697Vegecio, 800Veglensius, D., 985Venacius, A., 373Veniero, F., 864Vergerius, P.P., 1062Vernalion, P., 1144Verneretus, J., 470Vernerus, J. (Werner), 134Versutius (?), 1117Verzosae, J., 1061Vesalius, A., 561Vespucci, A., 109(?), 604Vestri Barbiani, 0., 1163Vibius Sequester, 110Vico, G., 992Victorius, Benedictus, 574Victorius, Petrus, 197, 298,

385, 395, 587, 599Viel, P., 946Viète, F., 829Viguerius (Viguier), J:, 757,

78 7Viguerius (Viguier), N., 1100Vindonis , R.G., 842Virgilio, 12, 31, 554, 1113,

1169Vitellionis, 339, 797Vitruvio, 249, 250, 251, 424Vitruvius, Lucius (?), 432

Vives, J.L., 59, 210Volcius, V., 856Volcyre, N., 61 (?), 1123Volterranus (alias Maffei),

R., 802Vulcano, L., 448

Walleys, ver Thomas HibernicusWhitaker, G., 1018Wicellus, G-, 873, 874Willich, J., 149Winter, ver Andernacus Guin-

teriusWolfius, H., 431Wollicus, ver Volcyre

Xenofonte, 802Xiphilenius, D.J., 792Xylandro (Philander), G.,

411, 658, 755 y sus co-mentarios de Dion Cassiusy Vitruvio, 249, 250,251,792

Zabarella (Cardenal), 1148Zambertus, B., 988.Zanio, F., 675Zarate, A. de, 943Zarlino, G., 692Zecchius, J., 505Zephirus, C , 306Zieglerus, J., 76, 89, 256,

582Zonara, J., 353, 361, 808

Page 126: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

130 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22, 1983

ANEJO I

Continuación del documento B : lista de bienes de Cristóbal de Salazar

un escritorio cubierto de cueroun cofre erradoun arca de pino buenaotra arca vieja con la llave por encimaun baúl grandeun baúl chico

amos cubiertos de baqueta

Lo que hay en estas

- dos varas de medir extrangeras- una regla- onze limas- martillo y tenazas en uno- una caja de oja de lata con un relox- un legajo de mis ordenes- 24 gubias o barrenos con el torno y cajas para barrenas- dos amoladeras de cuchillo- una gubia por si- dos piezas de razo la una de cinco varas y media y la otra

de tres varas y quarta- una cruz pequeña de laurel- una escrivania de asiento de cuero- una caxa con un peso de moneda con sus pesas- dos rollos de papeles y descritiones el uno con estos- una europa con lienço- Alemana con lienço- la Asia en tres pieças con lienço- un lienço de toda la asia- una descrition de áfrica grande con lienço- una europa sin lienço- una tixeras de despavilar- un juego de axedrez de box y de brasil con una bolsa de

cuero.

ANEJO II

Continuación del documento C : lista de bienes de Cristóbal de Salazar

- Una espada de saagun el Viejo con tres bainas dos de ter-ciopelo con un molde de bayna

- otra espada esclauona- dos sobre baynas- Una daga toledana

Page 127: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

LA BIBLIOTECA DE CRISTÓBAL DE SALAZAR 131

Una capa de raxa aforrada en bayeta C,] VendilaUna capa de paño con un pasamano aforrada en bayetaUn sayo deste paño y pasamanoUna capa de pañoUn sayo de cariseaquatro jubones de olanda dos viejostres pares de calcasdos pares de muslos con cañones [,] di los unosdos pares de medias calcasuna liga gambasdos casacas una de ceyno [?] y otra de color de Reydos çarafuelles uno de ceyno y otros de color de Reyuna cuera de cordouan con mangasotra cuera aforradaUna ropa aforrada de color de Reytreze camisas dos están por hazer mas otras tresuna gorra de terciopelootra .gorra de rizotres chaxcos uno alemán di esteUn portamanteo con una maletaunas botas de baquetaUnos borceguis de cordovanun capote con bevederos de tercio pelo aforrado en bayetatres talavartes uno de terciopelononce façoletesdos puños de espadaun relox de marfilun espejo de cristalun cofre herrado con dos llaves, un baúl grande y otropequeñoUn escritorio con su caja profunda y un lienço para cu-brirleeste no hay. Un astrolabio con seis laminas rete estensory alhidada y una funda negra vendióseuna mesa de visagras con bancos todo de nogalun compás son dos uno grandeUnas escrivanias con dos cuchillos Una punta de cerrarcartas Unas tixeras y un compas. Dos compasesdos punçonesun cuchillo de mesaUna caxa para polvosuna caxa pequeña, largilla con otras dos caxaa con unasreliquiasUn hierro de bolsados tablas de imagines una del descendimiento de la cruzotra de un crucifixo

Page 128: La biblioteca de Cristóbal de Salazar, humanista y bibliófilo ejemplar

132 Jean-Michel LASPERAS Criticón, 22, 1983

-1 Un lienço de un crueifixo- Un tablero de axedrez con tablas- Un abarce de medir de nogal- Unos antojos de camino- tres caxas do antojos- Un eslabón- Un molde de sombrero- dos pieças de Venecia de agua con sus cobertores.[En el

margen :"sus fundas" ]- Un baso con sobrecopa de Venecia alto- Una copii.a de Venecia- Unos pantuflo? grandes de baqueta para de camino- Unas calcetas de lana- otras calcetas de lienço- dos pares de escarpines de paño- dos escobillas una negra y otra blanca con el puño de

marfil- dos calcadores uno blanco y otro negro- tres pe.-ynes- Unas toballas de manos son cinco- tres tocadores- un silvatro de hueso con la boca de plata- Una medalla- Una botilla para vino- dos reglas de nogal

Siguen los libros núm.143, 144, 130, 140, 109, 125del inventario general.