Terra Cha 35

Ano X • Nº 35 • DecembroDifusión Gratuita

Informativo A Terra Cháwww.terrachanaturalmente.com

Concello deA Pastoriza

Páxina 4

Concello deAbadín

Páxinas 4 e 5

Concello deBegonte

Páxinas 5 a 6

Concello deCastro de Rei

Páxinas 7, 10 e 11

Concello deCospeito

Páxina 12

Concello deGuitiriz

Páxinas 12 a 13

Concello deVilalba

Páxina 14

Concello deXermade

Páxina 15

“Unha Viaxe pola Terra dos Andrade”Xogo Experiencial

Páxina 3

Web: Turismo na Terra Chá

Páxina 2

EDITA: Fundación Comarcal Terra Chá • C/ Carmiña Prieto Rouco s/n 27800 Vilalba • Tlf y Fax: 982 51 23 69 // Coeditan: Aytos. integrantes de la comarca de Terra Chá // Coordinación Editorial: Francisco Javier Rodrigo JaureguizarDeseño, Maquetación e Publicidade: “uve&uve comunicacion”, maquetació[email protected] • Imprime: Norprensa (Lugo) • Deposito legal: LU-391-01

Nota: Los editores no se hacen responsables de las opiniones vertidas en esta publicación

El informativo Terra Chá ¡Natural... mente! desexa agradecerlle a todos os colaboradores e distribuidores a súa inestimable aportación no mantemento e difusión desta publicación.

A PASTORIZA: Casa do Concello, Cafet. Bretema, Apto. Campo da Cruz, Taberna O Cruceiro. ABADÍN: Casa do Concello, Restaurante Niza.

BEGONTE: Casa do Concello, Café Bar Guerrero, Café bar O Galego. CASTRO DE REI: Casa do Concello; (Castro Riberas de Lea): Restaurante Tojo, Bar Chus,

Cafetería Mariva, Restaurante Suso. COSPEITO: Casa do Concello, Casa da Cultura, Mesón de Verial, Bar Bautista, Mesón Beira Miño, Casa Condiño, Lugar de Vila;

(Muimenta): Casa de Cultura, Bar tino. GUITIRIZ: Casa do Concello, Hotel “Mesón da Cabra”, Parrilla Merendero, Restaurante La Casilla, Bar Flamingo, Cafet.

Strauss Centro, Balneario de Guitiriz, Panadería La Esquina, Bar A Revolta. MURAS: Casa do Concello, Bar A Volta. VILALBA: Casa do Concello, Pa-

rador Nacional, Hostal Terra Chá, Hotel Villamartin, Mesón Os Pios, Mesón do Campo, Restaurante Montero, Multimedia Taraxal, Cafetería Vivaldi, Hotel Spa Husa, Rst. Casa Seijo, Cervecería O

Currás, Cervecería Stama, Café Xalundes, Restaurante O Bosque. XERMADE: Casa do Concello, Café Bar Pita, Parque Eólico Sotavento.

José Ángel García Fernández (Gerente); Oficina Comarcal de Xunta de Galicia • C/ Carmiña Prieto Rouco s/n 27800 • VILALBA (LUGO) • TELÉFONO: 982 512 369 • FAX: 982 512 369 • E-MAIL: [email protected]

EDITA: Fundación Comarcal Terra Chá • C/ Carmiña Prieto Rouco s/n 27800 Vilalba • Tlf y Fax: 982 51 23 69 // Coeditan: Aytos. integrantes de la comarca de Terra Chá // Coordinación Editorial: Francisco Javier Rodrigo JaureguizarDeseño, Maquetación e Publicidade: “uve&uve comunicacion”, maquetació[email protected] • Imprime: Norprensa (Lugo) • Deposito legal: LU-391-01

Nota: Los editores no se hacen responsables de las opiniones vertidas en esta publicación

El informativo Terra Chá ¡Natural... mente! desexa agradecerlle a todos os colaboradores e distribuidores a súa inestimable aportación no mantemento e difusión desta publicación.

A PASTORIZA: Casa do Concello, Cafet. Bretema, Apto. Campo da Cruz, Taberna O Cruceiro. ABADÍN: Casa do Concello, Restaurante Niza.

BEGONTE: Casa do Concello, Café Bar Guerrero, Café bar O Galego. CASTRO DE REI: Casa do Concello; (Castro Riberas de Lea): Restaurante Tojo, Bar Chus,

Cafetería Mariva, Restaurante Suso. COSPEITO: Casa do Concello, Casa da Cultura, Mesón de Verial, Bar Bautista, Mesón Beira Miño, Casa Condiño, Lugar de Vila;

(Muimenta): Casa de Cultura, Bar tino. GUITIRIZ: Casa do Concello, Hotel “Mesón da Cabra”, Parrilla Merendero, Restaurante La Casilla, Bar Flamingo, Cafet.

Strauss Centro, Balneario de Guitiriz, Panadería La Esquina, Bar A Revolta. MURAS: Casa do Concello, Bar A Volta. VILALBA: Casa do Concello, Pa-

rador Nacional, Hostal Terra Chá, Hotel Villamartin, Mesón Os Pios, Mesón do Campo, Restaurante Montero, Multimedia Taraxal, Cafetería Vivaldi, Hotel Spa Husa, Rst. Casa Seijo, Cervecería O

Currás, Cervecería Stama, Café Xalundes, Restaurante O Bosque. XERMADE: Casa do Concello, Café Bar Pita, Parque Eólico Sotavento

José Ángel García Fernández (Gerente); Oficina Comarcal de Xunta de Galicia • C/ Carmiña Prieto Rouco s/n 27800 • VILALBA (LUGO) • TELÉFONO: 982 512 369 • FAX: 982 512 369 • E-MAIL: [email protected]

En pocos años, Internet ha transformado nues-tra vida cotidiana y la relación con el mundo. La red, como en otros sectores, ha supuesto una revolución en el turismo, dada su enorme influencia en el proceso de planificación de los viajes de la demanda.Si miramos a nuestro alrededor, observamos muchos cambios en la forma de comunicarse, de organizarse, de viajar e incluso de diver-tirse. Se ha configurado una nueva sociedad, la nueva “Sociedad de la Información” que se caracteriza por la posibilidad de acceder a

grandes volúmenes de información y de co-nectarse con otros colectivos o ciudadanos.En este contexto es de suma importancia para la comarca chairega la creación de un portal de turismo que ofrezca a las organizaciones herramientas especializadas para optimizar la gestión de la información y mejorar la comu-nicación de su actividad, filosofía e intereses. Es por ello que desde el GDR-2 se llevó a cabo un concurso público siendo Sdweb - Solucións Dixitais S.L.- la empresa finalista con la que se está trabajando y desarrollando la página

web de turismo de Terra Chá. La previsión de finalización del portal es a finales del presente mes de diciembre.Queremos dar cabida a todo establecimiento de la Terra Chá para que participe y aproveche esta plataforma como medio de comunicación, con el consiguiente beneficio de aumentar a largo plazo su fuente de ingresos. Destacar que esta web es una primordial herramienta para comercializar y posicionar el producto turístico. Los empresarios deben explotar las nuevas tecnologías y tener presencia para no

quedar fuera de la competencia, hay que estar “visibles” para darnos a conocer. Las empre-sas turísticas no pueden perder el tren de las nuevas tecnologías.Se invita a que todo establecimiento que de-see adherirse lo haga de forma gratuita du-rante el presente mes. En caso de estar in-teresado, o desear información al respecto, póngase en contacto con: Patricia Hernández Tenorio, llamando al teléfono 678977386 o enviando un correo electrónico a [email protected].

Web: TURISMO NA TERRA CHÁ

3Decembro 2010 / A Terra Chá Naturalmente

¿Qué es?Se trata de un juego de experiencias y vivencias exclusivo en su categoría a nivel nacional; que alterna pruebas y actividades culturales, físicas, de habilidad, orientación, ingenio, observación, memoria, reflexión…Un juego similar a una Gynkhana enfocado a ampliar los conocimientos de los participantes en materia cultural, y turística en general, que podrán realizar de forma individual, familiar o en grupo reducido.La consecución de diferentes pruebas a lo lar-go de los 9 ayuntamientos de la comarca de A Terra Chá.Un desafío contra uno mismo; el conocernos mejor a nosotros mismos para luego poder conocer mejor el entorno y los seres que nos rodean. Un desafío que nos invita a la reflexión.Un recorrido a través de los principales recur-sos de cada municipio de la Comarca que nos permitirá saborear, sentir, oler, pisar, palpar, ob-servar, tocar, beber… y disfrutar la Terra Chá; en su máxima expresión.

¿Cuál es su mecánica?1. Para poder participar lo primero que deberán hacer los viajeros es conseguir su “Diario dos Andrade” y para ello, tendrán que tomar su pri-mera decisión, ¿prefieren la versión “Digital” o bien, la versión “Fisica”?La versión “Digital” podrán descargársela tras registrarse en la página web, junto con las ins-trucciones para su encuadernación según la maquetación que hemos diseñado.La versión “Fisica” podrán adquirirla en cual-quiera de los establecimientos colaboradores u oficinas de información turística.

2. En su “Diario dos Andrade” encontrarán to-das las instrucciones que necesiten para reali-zar el juego; además contarán con mapas de localización, los recursos de interés de cada municipio, las pruebas de cada uno de los ayuntamientos, agenda de teléfonos de interés, horarios de los centros turísticos y culturales, pasatiempos, fotografías y curiosidades.

3. Podrán iniciar su “viaxe” en el Municipio que deseen, y lo podrán recorrer a pie, en bicicle-

ta, a caballo o en el medio de transporte que consideren.

4. La duración de cada uno de los recorridos o viajes será de dos horas por ayuntamiento aproximadamente.

5. Al terminar el recorrido de cada zona, y al haber superado todas las pruebas, habrán conseguido uno de los 9 sellos o “Chatiños” de que consta este “Viaxe pola Terra dos Andrade” como reconocimiento por haber cumplido con esfuerzo y valentía los desafíos que se le han planteado. Dicho “Chatiño” deberán recogerlo en el establecimiento colaborador recomenda-do.

6. Tendrán un año para conseguir los 9 Chati-ños, y podrán realizar los diferentes “desafios” como cada uno prefiera: uno, dos, tres, o cua-tro por día… en un fin de semana, durante la semana, uno por mes, etc… cada uno podrá escoger la combinación que prefiera.

7. Al finalizar cada año natural, se celebrará una gran Cena de Gala en la que todos los participantes que hayan conseguido reunir los 9 “Chatiños” se convertirán en “Herederos de los Andrade”, un solemne acto en el que se les entregará la “Escritura Pública” en presencia de varios miembros de la Familia Andrade.

¿Quién nos inspira?FELIX FERRE GUZMANHistoriador, filósofo y aventurero Gallego de principios del siglo XX nació en la comarca de “A Terra Chá” (Lugo) y dedicó gran parte de su vida a investigar y descubrir los caminos de la condición interna de satisfacción y alegría, o dicho de otra forma en encontrar la felicidad. Fueron muy variados los textos y aportaciones que Félix nos dejó. Pero su obra más destacada, y que no había sido descubierta hasta hoy, fue el cuaderno de campo de sus paseos y reflexio-nes por la comarca de “A Terra Chá”, su obra póstuma: “Unha Viaxe pola Terra dos Andrade (nacimiento de una nueva conciencia)” A través de sus anotaciones descubrimos a un hombre bueno, admirador de la figura de Fernán Pérez

de Andrade, al que hace diversas referencias. Pero sobre todo, descubrimos a una persona amante del entorno natural que le vio crecer y que supo ver, escuchar y sentir lo que le rodeaba consiguiendo así su meta… la felicidad.“La tierra te siente, siéntela tu a ella” Nos dejó escrito Félix de su puño y letra, caligrafía que se mantiene y respeta en la obra impresa, y que a medida que lo leemos, nos va describiendo a través de sus rutas y paseos por la comarca de “A Terra Chá” y sus 9 municipios: sus mo-numentos, sus ríos, sus paisajes, sus lugares

secretos, su gastronomía, su fauna, su flora... y al mismo tiempo nos va descubriendo sus sen-timientos en cada uno de ellos, sus reflexiones, sus retos internos, sus dudas… No se sabe si Félix Ferre Guzmán escribió este cuaderno de notas con la intención de publicar-lo en un futuro, ya que falleció al poco tiempo, o si su formación de historiador lo llevaba a tomar constancia de todo lo que le sucedía, como si lo estuviera explicando. Lo que sí es cierto, es que al leerlo nos sentimos receptores de un men-saje, como si Félix nos contara a nosotros en primera persona lo que está viendo y sintien-do en cada uno de estos lugares haciéndonos compañeros en un viaje individual.

En esta primera edición impresa de “Unha Viaxe pola Terra dos Andrade (nacimiento de una nueva conciencia)” se ha incorporado la figura de “Chatiño”, un simpático personaje virtual que a modo de anotaciones, nos va co-mentando e informando de datos concretos y ofreciéndonos retos como apoyos didácticos al texto del autor.

¿Qué se pretende?Por medio de las reflexiones a las que nos invi-ta Félix Ferre Guzmán, queremos despertar en

todos los ciudadanos de “A Terra Chá” la con-ciencia de que este territorio tiene mucho que ofrecernos… que debemos amarlo, respetarlo y compartirlo con todo aquel que lo visite.A Terra Chá es parte de nosotros, por eso sólo cabe por nuestra parte, palabras y juicios po-sitivos; huyendo en todo momento de la queja o el lamento por sistema… ¡¡descubrámosla!!Nuestra tierra nos aporta salud, nos aporta ri-queza, nos aporta empleo… pero sobre todo “ha aportado, aporta y aportará siempre; viven-cias y experiencias inolvidables”¡¡Hazte fan de A Terra Chá!! y vívela de una for-ma diferente; de una forma “experiencial” dan-do “UNHA VIAXE POLA TERRA DOS ANDRADE”

“Unha Viaxe pola Terra dos Andrade” Xogo Experiencial

4 A Terra Chá Naturalmente / Decembro 2010

O bo tempo do sábado 6 de novembro foi o preludio dun éxito da celebración desta edición da Feira de Santos. Milleiros de persoas achegáronse ata praza da feira de Gontán para disfrutar dunha xornada de Santos cunha tradición bicentenaria. Os mellores exemplares equinos e bovinos da Feira foron seleccionados por un xurado

de veterinarios para galardoar cun premio en metálico ós seus donos por coidar da súa cabana gandeira. Para rematar a xornada celebrouse a actuación dunha orques-ta que puxo o broche final a un día onde se fusionan perfectamente a tradición, a cultura e as transaccións económicas.

Concello de Abadín

Concello de A Pastoriza

Astillas de GaliciaA empresa Astillas de Galicia implantarase no concello da Pas-toriza, concretamente na parroquia da Aguarda, co obxectivo fundamental de fabricar biomasa a partir de estelas que se usarán para a calefacción. Esta nova iniciativa empresarial, que contou coa colaboración do Concello, que foi o encargado de ceder os terreos para o seu asentamento, dinamizará a actividade forestal no municipio, ao tempo que proporciona novos postos de traballo, tanto directos como indirectos.Astillas de Galicia encargarase pola súa banda de instalar no-vos sistemas de calefacción para os diferentes edificios mu-nicipais, PAI, casa consistorial, piscina climatizada, casa da cultura e colexios, e deste xeito aforrar un 50 por cento o gasto enerxético actual.

A antiga Cámara Agraria, hoxe rehabilitada e convertida na sede da Escola de Música Municipal, levará o nome do gaiteiro e luthier nacido na parroquia pastoricense de Fonmiñá, Manuel Seivane. Este mantedor e promotor da música tradicional galega forma parte dunha recoñecida familia de músicos como Susana Sei-vane, unha das gaiteiras con máis proxección internacional na actualidade, e que tamén acudiu a esta convocatoria que tivo lugar na Pastoriza o pasado 20 de novembro.A corporación pastoricense fixo público, mediante un acordo plenario, a decisión de poñer o nome deste edificio a Manuel Seivane, que arroupado xunto coa súa familia acudiu a este acto protocolario onde se lle fixo entrega dunha placa conmemorativa e tamén dunha copia da acta do pleno onde se aprobou por una-nimidade este nomeamento. Numerosos historiadores, gaiteiros e artesáns acudiron a esta homenaxe na que Manuel Seivane, moi ilusionado, agradeceu a mostras de cariño recibidas.

Homenaxe a Manuel Seivane

›› Novas do concello

Feira de Santos de Abadín 2010


O sábado 9 de outubro ás 11:00 h. tivo lugar en Abadín a inauguración e apertura de dous tramos da autovía A-8 (Abadín-Castro-maior-Touzas). O acto inaugu-ral de descubrimento da placa informativa foi protagonizado polo ministro de Fomento, D. José Blanco e polo alcalde de Abadín, D. Jose María López Rancaño. Previo a este acto, o propio ministro e o conselleiro de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, D. Agustin Hernández, fixeron unha valo-

ración da importancia de continuar investindo en infraestruturas como parte fundamental para o

desenvolvemento económico do territorio. A esta inaugura-ción acudiron en calidade de invitados outras autoridades como o delegado do Goberno en Galicia, o subdelegado do Goberno en Lugo, o presiden-te da Diputación de Lugo, a presidenta do Inludes, o alcal-de de Lugo, alcaldes e outros representantes de municipios próximos a Abadín.

Abadín foi o lugar elexido, o venres 22 de outu-bro, para asinar os convenios correspondentes ao Programa Piloto de Desenvolvemento Rural Sostible (PDRS) en materia de infraestruturas entre a Consellería de Medio Rural e doce con-cellos pertencentes ás comarcas lucenses da Terra Chá e Meira. A mesa de sinaturas estivo presidida polo conselleiro de Medio Rural, D. Samuel Juárez, o director xeral de Desenvolve-mento Rural, D. Antonio Crespo, o xefe territorial de Medio Rural, D. Ramón Carballo e o alcalde de Abadín, D. José María López Rancaño. Os concellos que participaron no evento de hoxe foron: Abadín, Begonte, Castro de Rei, Cospei-

to, Guitiriz, Muras, A Pastoriza, Xermade, Meira, Pol, Ribeira de Piquín e Riotorto.

Concello de Begonte

Belén electrónico

Inauguración da A-8 en Abadín

Viaxe a Feria Termal TermataliaO día 16 de outubro uns 50 veciños do concello de Begonte viaxarón a TERMA-TALIA (Feria Internacional do Turismo Termal) en Ourense, o programa do día foi o seguinte: pola maña visitouse a fe-ria Termal para a continuación celebra un xantar, e xa pola tarde realizouse unha visita guiada lugares turísticos da cidade de Ourense, para regresar sobres as 19 horas a Begonte.

Visita do Conselleiro de Medio Rural a Abadín

Actuacións artísticas e Teatrais no Concello de Begonte

Dentro da segunda edición do cir-cuito teatral Buxiganga 2010, or-ganizado pola Área de Cultura da Vicepresidencia Primeira da Deputa-ción Provincial de Lugo, disfrutouse na Casa da Cultura de Begonte, as seguinte representación: O grupo Axóuxeres, presentou a súa obra “O Velorio de Xan Perolo”, día 6 de no-vembro ás 19h30.

Recollida de xoguetes para o NadalA Asociación Cultural Castiñeiro Milena-rio, en colaboración co Concello de Be-gonte, puso en marcha unha campaña de recollida de xoguetes usados en bo estado, podéndose donar xoguetes no-vos, para redistribuílos ás familias nunha situación de dificultades económicas, du-rante o Nadal do 2010.A recollida de xoguetes celebrouse o día 27 de novembro, no Centro Cultural de Begonte, situado enfrente do centro de saúde de Begonte.



Actividades de animación sociocultural nas parroquias do concello de BegonteDende o concello de Begonte e continuando cun programa que se levou a cabo durante 6 meses a finais do 2009 e comenzos deste ano, este ano comenzou en outubro a rea-lización de distintas actividades de animación sociocultural nas parroquias que teñen instalacións adecuadas para a súa realización como son Begonte, San Vicente, Saavedra, e Baamonde, con un gran éxito de participación o ano pa-sado, pretendendo acercar as persoas do entorno rural das diferentes parroquias do concello, actividades sen terse que desprazar a os grandes núcleos urbáns, conseguindo a su vez a interación e comunicación entre os veciños.As actividades que se están a realizar son as seguintes: • Obradoiro de Memoria para maiores.• Iniciación a informática.• Informática( Nivel 2).• Informática para neno.• Cine, para adultos e infantil, 1 vez o mes.

O Concello de Begonte continúa desenvolvendo o Programa denominado “Terapias de Saúde”, consistente no despraza-mento ao Spa “Termas de Villalba” (Hotel Balneario) de Co-desido – Vilalba para a utilización da piscina dinámica clima-tizada do Spa, co fin de mellorar doenzas óseas, musculares ou circulatorias, a capacidade de equilibrio e coordinación, tonificación muscular ou alivio doutro tipo de trastornos como

a ansiedade, estrés, etc. Este programa veníase de reaizar dende os mes de xullo ata finais de setembro, cunha partici-pación e satisfacción moi alta por parte dos usuarios.A actividade realizase dous mércores o mes, pola mañá de dende o 17 de novembro e ata o mes de xuño de 10 a 12:30 horas, os participantes (21) na dita actividade desprazáronse en bus ata o Spa.

Obradoiro de Memoria

Informática para nenos

Terapias de saúde

O día 7 de outubro as 20:00 horas presentouse na Casa da Cultura de Begonte o programa das Escolas deportivas Municipais. Fixando como comezo das actividades o día 14 de outubro. Un ano máis, contan cun gran número de participantes, arredor de 200 maiores e pequenos estos últimos pode-rán disfrutar de especialidades coma, fútbol-sala, patinaxe, taekwondo, danza tradicional, instrumentos, e no caso dos adultos poderán realizar aerobic e pilates.Ademaís presentouse o programa de Apertura de Centros Escolares Públicos fora do horario lectivo no que se desenvolverán actividades como Teatro, e Educa (xogoloxía, protocolo social “Principes e Princesas”, coeducación) para nenos de primaria e infantil, e tamén Técnicas de estudo e reforzo educativo no 1º cuatrimestre e comprensión lectora e Internet no 2º cuatrimestre.Tamén se realizou o programa EDUCANDO nos meses de setembro e outubro que tivo como destinatarios os nenos de infantil, primaria, ESO e familias, con moita diversidade de actividades como son o Inglés para todos, seguridade viaria, aprender xogando, contos, teatro, imaxe e son, ma-temáticas interactivas, técnicas de estudio, recursos edu-cativos, inicio o powerpoint, Internet, webquest.

Programas de Terapias De Saúde (Spa Terma de Vilalba)

Inicio Das Escolas Deportivas 2010/2011

O Concello de Begonte organizou dentro das acti-vidades para xóvenes un Fin de Semana Aventureiro en Combarro, os días 16 e 17 de outubro, poñendo punto e final as actividades do verán. O programa do sábado consistiu despois de chegar o destino, xogar o Paitball (un xogo no que se utiliza a estratexia, e que sirve como desestresante) xa o domingo baixouse polo Ulla en Rafting, para rematar realizando unha ruta de sendeirismo pola zona, disfrutaron desta activiades 22 participantes.

Excursión multiaventura á Ribeira Sacra


Cruceiro Da PonteLugar: A PonteEstá situado nunha encrucillada, preto da estrada de Vilalba a Meira, en dirección a Villamel. Este cruceiro foi cambiado dúas veces. Estivo preto do rego, no antigo porto, e despois foi ubicado ao carón da estrada e, máis tarde coas reformas do viario, quedou na situación actual.Este cruceiro é de propiedade pública, aínda que na cara norte ten unha lenda onde se pode ler o seguinte: “por deboción de An-tonio Basanta ano de 1918? El Ylmo Sr Obispo de Mondoñedo concedió 50 días de indulgencias a quien rezare...”. Atópa-se en bo estado de conservación e foi res-taurado o fuste.Ten un baseamento composto por un plinto (antigamente tiña un chanzo de cachotería) de cemento. A base é troncopiramidal cunha moldura cóncava que percorre o seu perí-metro central. Presentando restos dunha inscripción bastante lexible por dúas caras onde se fai referencia a un determinado nú-mero de indulxencias e ao señor obispo de Mondoñedo.

O fuste monolítico, de sección cuadrangular nos extremos e coas arestas rebaixadas no resto. A cara oeste ten una custodia (lem-branza dalgún familiar crego na famila) e nas outras caras ten un rombo e dentro un roel. Na actual cara oeste (foi reorientado) apare-cen esculpidos os instrumentos da paixón en orde descendente: dous cravos, tenaces, martelo, espada, e a escaleira de nove ban-zos. Ten restos de policromía de cor vermella.O capitel é de forma troncopiramidal inver-tida, con volutas nas arestas e cabezas de querubíns en cada unha.En canto a Cruz é de tipo latino con cartela, de sección cuadrangular nos extremos e coas arestas rebaixadas no resto. Os extremos dos brazos e da cabaceira son de tipo florenzado. No anverso, Cristo co pé dereito sobre o es-querdo e ámbolos dous sobre una caveira. A cabeza do Cristo está inclinada sobre o lado dereito. No reverso ten una Piedade. Este cruceiro está inventariado no Patrimonio Histórico Artístico do Concello de Castro de Rei e no Inventario Artístico de Lugo e Centro Nacional de Información Artística e Arqueoló-xica de Madrid (1980).

Concello de Castro de Rei

Moitas veces escoitamos que debaixo da terra está agochada a mellor Historia. En tó-dolos pobos, Santa María de Outeiro non ía ser menos, dícise que hai un libro enterrado agardando o momento de ver a man bonda-dosa da xente para ser paxinado. Os cruceiros creadores da paisaxe diferente son parte dun patrimonio no que está presente o pensar, a forma de vida, os atrancos, as promesas, as devocións,… dos nosos devanceiros. Estas personas foron os creadores dunha cultura, aínda non esquecida, e que cada quen ten que

mellorar, coidar e protexer. Os tempos pasan e as personas deixan o andar nun recuncho do seu lar. A vida terrenal, o máis aló, os agrade-cementos, os favores, os desenganos… son un anaco en cada cruz.Sabemos perfectamente que detrás de cada cruceiro hai una historia vencellada a algún acontecemento triste e outras veces ligada a unha fonda devoción, promesa, ofrecemento, voto, devoción… Moitos destes aspectos, des-ta vida interior dos cruceiros, aparecen nas ins-cricións e lendas de moitos deles. Se non so-

mos capaces de transmitir esta intrahistoria ás novas xeracións, o seu papel simbólico e o seu significado acabará por perderse no sono do tempo. Por moitas razóns é convinte ir recollen-do aquela pequena Historia, dicir, lenda,.. que nos reflicten unha mentalidade, un modo de vi-vir, a maneira de ver a morte… moi peculiares en determinados eidos do paso do tempo como reloxio de cada quen. A Historia de cada pobo ímola escribindo coa pluma do tempo cada día que pasa e, entre cada liña está o noso pensa-mento como exemplo para os demáis.

En Santa María de Outeiro, ne eido dos cru-ceiros, vemos a man duns grandes canteiros afincados na Terra Cha como foron os cantei-ros de Román, concretamente da familia dos Carboeiras e outros de Parga e da propia al-dea. As mans destes canteiros espallaron pola nosa bisbarra os cruceiros, cristos, cruces e petos de ánimas e, en Outeiro os cruceiros da Ponte, Villamel, Pontenova, Vilar, Ribas de Miño… directa ou indirectamente saídos dos seus obradoiros; xa que eles eran os verdadei-ros mestres da pedra.

Cruceiro da PontenovaLugar. A PontenovaEstá situado no lugar de A Pontenova moi preto do río Pequeno e lindando con Mui-menta. Foi colocado en lembranza do pasa-mento dunha señora alá na primeira década do século XX, está en bo estado aínda que desapareceron uns santiños que tiña no ca-pitel. É de propiedade pública e está no anti-go Camiño Real de Lugo a Mondoñedo. O baseamento está formado por tres chan-zos de cachotería algo deteriorados. A base é troncopiramidal. Na cara oeste (hoxe en día) xa que foi xirado aparece en relevo a escea da paixón representando a Xesús coa cruz a costas, axudado polo Cirene. Baixo este relevo hai unha inscripción na que se pode ler a data de construcción do cruceiro (1908) e no resto das caras está ilexible; mais entendemos que fai referencia as indulxencias concedidas.No fuste monolítico, de sección cuadrangu-lar nos extremos e coas arestas rebaixadas

no resto, aparecen esculpidos en relevo os instrumentos da paixón. A disposición des-cendente é característica xeral dos cruceiros: tres cravos, tenaces, martelo e escaleira de oito banzos .O capitel moldurado ten volutas nos vértices superiores e una cabeza de querubín en cada una das súas caras.En canto á cruz, de sección cuadrangular nos extremos e coas arestas rebaixadas no resto. Os extremos dos brazos e da cabecei-ra son do tipo florenzada. No anverso, Cristo co pé dereito sobre o esquerdo e ámbolos dous sobre una caveira. No reverso, vemos una Dolorosa.Este cruceiro forma parte da Catalogación de Cruceiros do Proxecto Carboeira onde Fer-nando Arribas, José Manuel Blanco e Mario Saavedra están investigando, catalogando e divulgando o legado etnográfico da Terra Cha para un mellor coñecemento e protexión do eido cultural galego.

Lembrando a historia de Castro de Rei. Pasado, presente e futuroMario Saavedra Pérez


56

7

8

9

1 2

��

��

��

��

��

��

��

��

��

57

21

3

9

6


3

4

��

��

��

��

��

��

��

��

��

9

84

Complejo rural situado en un lugar tranquilo y sin ruidos, amaneciendo el día con el trinar de los pájaros...Podrán disfrutar con las bicicletas, barba-coas individuales, rutas a pie, mesas de campo, caballos, robledas autóctonas en la misma finca, playa fluvial con canoas y la pesca de truchas en el Miño, que harán su estancia inolvidable. Situado a cinco minutos del área recreativa de Fonmiñá (nacimiento del Miño) a diez minutos del Castro de Viladonga y As Lagoas de Cospeito, y a quince de Villalba, capital de la comarca de Terra Chá, el complejo turístico Campo da Cruz ha nacido con vocación de ofrecer un excepcional compendio entre la tranquia naturaleza de nuestro emplazamiento y las comodidades necesarias.

Hotel RestauranteCampo da Cruz

Ubicación27246 BALTAR (Pastoriza) - LugoTeléfonos: 982 33 03 27 • 609 80 36 30 • 686 97 05 28

Una forma de vivir la naturaleza

Por su céntrica situación, es el lugar perfecto para, además de disfrutar y descansar en plena naturaleza, visitar lugares interesantes como el castro celta (500 metros), playa fluvial (en el mismo entorno), yacimientos megalíticos (1 kilómetro), lagunas naturales ("Cospeito", Pumar, 15 kilómetros), iglesias y monumentos de los siglos XII-XVI y parajes naturales con toda clase de pájaros silvestres.

Para ello hemos habilitado:• 6 apartamentos dobles (dos de ellos en un mismo

edificio) con sala de estar, cocina, dormitorios, cuarto de baño, TV, calefacción individual, lavadora, etc.

• 3 bungalows duplex en madera; todos ellos equipados con baño, cocina americana, sala de estar y TV. (Uno de ellos adaptado para personas discapacitadas).

En un paraíso en plena naturaleza, disfrute de un proyecto pensado para respetar la intimidad en los momentos de descanso y fomentar la convivencia en los espacios comunes como el jardín, la zona de juegos para los niños o el embarcadero. Nuestra máxima ambición es propor-cionar el confort y la calidad necesaria para una feliz estancia.


Cruceiro de AntónLugar: Ribas do MiñoO segundo cruceiro da casa de Antón foi colocado no ano 2005 segundo testemuña dos vecinos do lugar. Está situado ao carón da casa de Xulián e ten a lembranza dunha promesa e devoción da familia á que pertence.Ten un baseamento de mortero de tres chanzos e enci-ma unha base cúbica coas arestas rebaixadas no cumio a modo de chafrán. O fuste de sección cuadrangular, ten as arestas rebaixa-das e totalmente liso e no seu cumio atópase un capitel nada común en toda a Terra Cha sendo, cecais, unha creación única do canteiro. A súa estructura semella a un abeto rematado con unha plataforma de sección cuadrangular. A cruz latina, de sección cuadrangular, ten os brazos rematados con un roel e un cristo co perizoma do lado dereito, o pé esquerdo sobre o dereito e unha coroa de espiñas. Este cruceiro non forma parte do patrimonio Histórico-Artístico, xa que a súa función é moi diferente. Non ten unha singularidade proposta como obxectivo de divul-gación.

Cruceiro de Ribas do MiñoLugar: Ribas do MiñoEstá ao carón da estrada de Ponte de Outeiro a Bazar nunha encrucillada de camiños. Antigamente neste lugar había una cruz de madeira e alá polo ano 1962 foi coloca-do este cruceiro en lembranza daquela cruz e por razóns de devoción da casa de Antón. Atópase en bo estado e foi feito polos canteiros de Román, famila dos Carboeiras.

Ten un plinto prismático cuadrangular e sobre este una base troncopiramidal na que hai una inscrición nas caras sudoeste e su-reste.Na cara suroeste: “devo-cion de Antonio Portela

Anllo/y su esposa/Antonia Garcia Mel/el que reze/”Na cara sureste: “delante es/ta cruz el/acto de con/tricion la sal/ve el credoy/Avemaria gana/indulgencia plenaria/”O fuste monolítico, de sección cuadrangular nos extre-mos e coas arestas rebaixadas no resto. A parte superior das catro caras está decorada por un rombo. Na cara su-reste aparecen esculpidos en relevo os instrumentos da paixón. Tres cravos, un martelo, tenaces, espada, látego, escaleira de dez banzos.O capitel con volutas nos vértices. As catro caras están ornamentadas por una cabeza de querubín e una cadea na parte inferior.En canto a cruz latina, de sección cuadrangular nos ex-tremos e coas arestas rebaixadas no resto. No anverso, Cristo co pé dereito sobre o esquerdo e coa súa cabeza inclinada sobre o lado dereito. No reverso a Piedade.Este cruceiro está inventariado no Patrimonio Histórico-Artístico do Concello e no Centro de Arqueoloxía en Madrid.

Cruceiro de Vilar de AbaixoLugar: O VilarComa case tódolos cruceiros está nunha encrucillada de camiños. É de propiedade pública e atópase en bo estado de conservación.Consta dun baseamento composto por dous chanzos de cachotería e sobre isto una base troncopiramidal.No fuste monolítico, de sección cuadrangular nos ex-tremos e coas arestas rebaixadas no resto. Na parte superior das súas catro caras está decorado cun re-baixe cuadrangular, no que aparece un rombo que ten inscrito un roel e así nos catro lados. Na cara oeste ten esculpidos en relevo os instrumentos da paixón: martelo, tenaces, espada, escaleira de nove banzos.O capitel moldurado, con volutas nos vértices supe-riores e un querubín en cada una das súas caras. Ten restos de policromía de cor vermella no fuste e no capitel. A cruz con cartela, de sección cuadrangular e coas arestas rebaixadas no resto. Os extremos dos brazos e da cabeceira son de tipo florenzado.No anverso, Cristo co pé dereito sobre o esquerdo e ámbolos dous sobre una caveira; a súa cabeza con coroa de espiñas, está inclinada sobre o lado esquerdo e , no seu lado dereito, atópase a imaxe dun santo sen cabeza que porta una cruz. No reverso, Piedade coas pernas mutiladas. Segundo testemuñas dos vecinos do lugar este cru-ceiro fora mandado colocar por dona María Juana Cabana en lembranza do seu marido. A data de colo-cación polas súas características é do primeiro tercio do seculo XX.Este cruceiro figura no inventario de cruces dentro do Proxecto Carboeira e noutra Catalogación Histórica-Artística.


Cruz da fronte da IgrexaLugar: A IgrexaSeguramente esta cruz tivo unha situación anterior di-ferente á actual pois non se corresponde o tipo de cruz coa situación. É unha cruz de tipo Santiago aínda que con moitas di-ferenzas xa que o autor ao mellor o que pretendía era facer unha cruz moi semellante e o que consegue é unha variante que se pode considerar como innovación. Ao seu carón, como presidindo o conxunto, atopamos un pío bautismal.

Cruz do teito da IgrexaLugar: A IgrexaTrátase dunha cruz de tipo florenzado que está coloca-da sobre unha base piramidal truncada con rebaixes en caveto e moldurado.

Cristo do testeiro da IgrexaLugar: A IgrexaEste Cristo está incrustado no fronte da igrexa de Santa María de Outeiro e concretamente nunha fies-tra. O Cristo nunha cruz latina ten a cabeza caída cara o lado dereito e o pé dereito sobre o esquerdo e un perizoma bastante pronunciado. Sobre a cabeza hai unha coroa de espiñas e cartela. Este cristo é moi semellante a tódolos da terra Cha pois seguramente o canteiro puido ser da zona de Román. O que chama a atención é o feito de que a súa situación sexa nunha fiestra e non ao carón da igrexa no chan.

Cruceiro de HonestoLugar: A PonteEste cruceiro é particular e está situado ao carón da casa de Honesto lindando coa estrada de Vilalba a Mei-ra. Foi colocado, segundo testemuñas, por decoración.Ten un baseamento de tres chanzos e enriba unha base de forma cúbica e un varal con unha imaxe de san An-drés de Teixido colocada posteriormente.O capitel, formado por cinco plataformas de menor a maior, semella unha pirámide invertida.A cruz latina, ten un cristo “sui géneris” de dimensións pouco comúns.Este cruceiro foi feito e colocado polos donos da casa de Honesto e non está en ningún inventario, mais será catalogado dentro da Ruta de Cruceiros pola súa sin-gularidade.

Cruceiro de VillamelLugar: Villamel

Está situado nun cruzamento de camiños, na senda da antiga esola, sendo de propiedade pública e atópase en bo estado de conservación. O baseamento de cachotería ten forma troncopirami-dal e a base, da mesma forma, ten na cara sur una inscrición na que se le: ...Po de Mondoñedo/50 dias de indulgencia.../ e na parte inferior aparece en relevo algunas escenas da paixón:Cara sur: Prendemento.Cara oeste: Xesús coa cruz a costas.Cara norte: Caída de Xesús baixo a cruz. No fuste monolítico, de sección cuadrangular nos ex-tremos e coas arestas rebaixadas no resto. A parte su-perior do fuste está decorada por unas rosetas, agás na cara sur onde aparece o número 67. Os relevos da paixón están nesta cara son os seguintes: tres cravos, martelo, tenaces, escaleira de oito banzos e lanza. Na súa parte inferior aparece a data de construcción do cruceiro: “AÑO/DE/1907/”. Hai restos de policromía de cor azul. O capitel moldurado con volutas nos vértices superiores e una cabeza de querubín en cada una das súas caras. A cruz latina, de sección cuadrangular nos extremos e coas arestas rebaixadas no resto. Os extremos dos brazos e da cabeceira son do tipo de cruz florenzada. No anverso, Cristo co pé dereito sobre o esquerdo e ámbolos dous sobre unha caveira. Ten dous santiños ao carón e no anverso una efixie da virxe Dolorosa.Este cruceiro forma parte do Patrimonio do Concello de Castro de Rei e no Inventario Histórico-Artístico e Ca-talogación dos Cruceiros dentro do Proxecto Carboeira figurando no libro de Cruceiros, Cristos, Cruces e Petos de Ánimas.



Concello de Guitiriz

Concello de Cospeito

O Pasado sábado 6 de Novembro o Concello de Guitiriz organizou unha viaxe aos Anca-res. Esta viaxe xordeu dentro das activida-des da Aula da Natureza de Guitiriz, e ten por obxectivo coñecer a Reserva da Biosfera dos Ancares. Tratase de dar coñecer o que implica ser Reserva da Biosfera, tendo en conta a grande riqueza da provincia de Lugo neste aspecto.A viaxe foron 50 persoas de idades com-prendidas entre os 13 e os 80 anos.Visitaron aos seguintes lugares:A primeira parada foi no “Souto da Augueira” en Becerreá, máis coñecida como “A Cidade encantada”, lugar onde se grabou en 1970

“El Bosque del Lobo” película protagonizada por José Luis López Vázquez. Neste bosque destacan os grandes castaños, os grobos, a riqueza do seu musgo, en definitiva a súa riqueza natural.A segunda parada xa foi nos Ancares en Doirás, onde se visitou a Torre de Doiras e lugar onde se parou a Xantar.Xa pola tarde, subiuse ao Albergue dos An-cares, onde está situada a Aula da Nature-za, a viaxe continuou en San Román de Cer-vantes, onde visitamos unha das Pallozas habilitadas como museo etnográfico.Finalmente, acudiuse a un magosto popular en San Román de Cervantes.

Excursión aos ancares

Lugares a visitarAntenasNas localidades de Arneiro e Momán (Cospeito) existen unhas ruinas militares de gran atractivo turístico. Trátase de 3 altas antenas entre as que media a mesma distancia. Xunto á antena central (Arneiro) atópase a estación de control e edificios que se adicaban á vivenda.

GastronomíaNo Concello de Cospeito, ó igual que no resto dos Concellos chairegos existe unha variada e rica gastronomía, contando cuns platos típicos galegos elaborados de forma exquisita polos distintos restaurantes e casas de comidas da nosa localidade.Promovidas dende o propio concello, contamos con diversas degustacións de productos típicos, como sucede coa degustación na época da ma-tanza, de productos do porco, coincidindo coa fa-mosa feira do porco da ceba. Pero tamén temos a degustación da filloa na festa da Filloa de Muimen-ta, ou a posiblidade de saborear o pulpo á feira en calquera das feiras que se celebran en Cospeito.Estas exquisiteces para o paladar pódense de-gustar nos restaurantes da comarca.

RutasNunha visita ó Concello de Cospeito pódense elexir numerosas rutas para gozar das súas

magníficas fermosuras, entre estas rutas des-tacan:Visita á Lagoa de Cospeito: Entorno a este maravilloso humedal existe unha ruta de sen-deirismo que tanto se pode realizar a pé ou en bicicleta, e na que se poden facer diversas paradas para observar as aves da Lagoa nos miradores que se atopan ó seu arredor. No caso de querer interesarse en información so-bre estas aves pódece facer unha parada no Centro de Interpretación no que o concello ten un guía municipal especializado nesta informa-ción. Se a ruta se quere facer de forma máis longa pódese partir dende a Feira do Monte por un camiño empedreado que nos leva directa-mente ata o Centro de Interpretación. Visita ás maravillas arquitectónicas do noso Concello: Pódese partir dende a Torre de Caldaloba, sita na parroquia de Pino, parte conservada dunha

antiga fortaleza medieval. Accédese a ela por unha ruta de sendeirismo a pé.Tras observar este castelo, a poucos metros temos enfrente o Pazo de Caldaloba, un pazo espectacular cunha capela fundada en 1685 por D. Rodrigo Montenegro, actualmente en propiedade particular. Estas dúas construccións distan moi poucos metros da estrada que une Rábade con Vilalba. Nesta visita arquitectónica cómpre facer un alto ante o Pazo de Sistallo, construído polo arqui-tecto Salero Meizo, por encargo de Fernando Verdes de Montenegro, fillo do Cabaleiro Irlan-dés O ´Shea.Ten uns xardíns cunha beleza im-presionante, está na estrada de Cospeito a Vi-lalba, a uns 3 quilómetro do Pazo de Caldaloba. Pero neste recorrido tamén se poden visitar outros pazos existentes no noso Concello e de gran importancia como son os pazos de Barrei-ra e Pumares.Observase polo tanto como nun espazo de pou-cos quilómetros temos unha gran variedade de xoias arquitectónicas para visitar.Visita á arquitectura relixiosa: En tódalas parro-quias do noso Concello se conta cunhas igrexas que datan dunha época pasada, cunhas estruc-turas espectaculares.Así pódese facer un percorrido polas distintas igrexas que datan de séculos como o s. XV, XI, XII, así como as grandiosas cruces feitas en

cantería que locen nalgúns cemiterios como por exemplo o de Seixas. Visita ós muiños: En Cospeito atopamos unha serie de muiños ó longo de tódalas parroquias. Así en parroquias como Pino existen unha gran variedade de mui-ños, algúns deles nun estado de conservación moi bo. Pois ben unha ruta interesante e bonita para facer en bici pode ser un percorrido polos distintos muiños a través dos sendeiros que le-van a eles.

Ruta do Río Támoga: Esta ruta ten unha lonxitude aproximada duns 17 quilómetros, e parte dun entorno natural excepcional como é a Lagoa de Cospeito, discurrindo por camiños existentes próximos ós marxes do río, que forman parte da rede de camiños do Concello de Cospeito. Esta ruta atópa-se en fase de recuperación, para facilitar o tránsito peatonal, para o que xa existen obras adxudicadas. Esta ruta pasará polo núcleo de Támoga e introdúcese no conce-llo de Begonte por camiños existentes no marxe dereito dos ríos Támoga e Miño, ata chegar á illa de San Roque onde concluiría a actuación de recuperación. Ó longo desta ruta pódese observar a beleza de gran can-tidade de caneiros, muiños e fontes; ruta que remata na desembocadura do Támoga no Miño, uníndose á Ruta do Miño.

Coñece Cospeito


Sábado 20 de novembro

“Curso de condución segura” no circuíto da Pastoriza.• Haberá dous quendas, unha de mañá de 09:00 h a

14:00 h e outro de 16:00 a 20:00h. • O obxectivo do mesmo e aprender a conducir en si-

tuacións de risco.

mercoreS 24 de novembro

“Conferencia sobre saúde mental” • na Casa Habanera ás 17:00h. • A conferencia constará de dúas partes, a primeira que

trata sobre o papel do psicologo e o terapéuta fami-liar, e unha segunda que falará sobre a inestabilidade emocional.

venreS 26 de novembro

Charla Micolóxica • na aula da natureza situada na Casa Barxa, ás 17:00h. • o Poñente será Don Julián Alonso, experto en micoloxía

e membro da asociación micolóxica LUCUS e Licen-ciado en veterianaria e doutor en ciencias biolóxicas.

O pasado xoves 4 de novembro o concello de Guitiriz recibiu a visita da Escola Infantil de Vilalba. Un total de 60 nenos de idades comprendidas entre os tres e os catro anos acu-diron a visitar varios sitios do muni-cipio.

O programa da visita foi o seguinte:10:30 h. Recepción na praza a cargo

da alcaldesa Regina Polín. Tres monitores ensináron-lles a Praza. Como o grupo era moi grande dividiuse en tres subgrupos de 20 e rotaronse para ver: o re-loxo de sol, o liquidambar (arbore da praza prantado e apadriñado por nenos de

Guitiriz o día da arbore) e o recuncho da infancia.

11:30h. Visitaron o Pantano e a Depu-radora, o obxectivo e amosar o Ciclo da Auga e conciencialos do bo uso da mesma. Cha-moulles moito a atención na Depuradora cómo a auga en-traba toda sucia e saía limpa.

12:00h. Temtempié de media mañá na Parroquia de Becín, na es-cola rehabilitada desta Parro-quia, logo visitaron o núcleo zoolóxico alí situado. Despois realizaron xogos populares.

13:30h. Fin da visita.

Próximas actividades

Visita da escola infantil de Vilalba


Concello de Vilalba

Este Nadal volve, un ano máis, a Feira do Capón de Vilalba, que nesta ocasión se cele-brará o domingo 19 de decembro.Nesta tradicional feira cóntase cuns 1.300 exemplares dos 1800 animais censados, xa que é habitual a comercialización de varias unidades antes da feira. Un total de 63 cria-dores/as de todo o Concello de Vilalba pre-sentarán os seus capóns, que na súa maior parte son da raza label semipesada, a ex-cepción dun deles que cría a raza autóctona de Mos.Instalarase unha gran carpa na praza da Constitución para albergar a estas aves chegadas en cestas de vimbio dende as dis-tintas parroquias do Concello, para, dende aquí, viaxar a varios puntos da xeografía es-pañola en busca do cociñeiro/a que lles dea ese toque final, que fai do noso capón un maxar para os padais máis exquisitos. O domingo 19 de Nadal a hostalería vilal-besa colabora coa preparación de tapas a

base de capón. Máis de trinta locais partici-pan na súa preparación.Ademais, haberá produtos típicos da co-marca, como o roscón de Vilalba, o queixo de San Simón da Costa, e outros moitos de gran calidade que, sen dúbida, serán do seu agrado, e cos que poderá, incluso, facer un agasallo este Nadal. Polo que este día é apropiado para achegar-se a Vilalba, lugar onde se pode probar un exquisito manxar, ter a oportunidade única de ver máis de mil capóns reunidos nun só recinto, e aproveitar para mercar un par deste orixinal produto, que, posteriomente, poderá gozar na festas do Nadal xunto aos seres queridos. Toda a xornada estará amenizada por grupos folklóricos locais.Por outra banda, no stand do Concello de Vi-lalba estará á venda un libro de gastronomía do capón cunha ampla colección de receitas para elaborar tan distinguido produto.

Feira do Capón / domingo 19

A data de domesticación do galo descoñécese. Se sabe que todas as razas de galos que hai hoxe proceden dun, o Galo de Bankiva, proce-dente do sudeste asiático. Podía terse produ-cido no ano 3.200 a.C., pero parece ser que ocorreu na India 2.000 anos a.C. Había galos domésticos en China no 1.400 a.C. e chegaron ó sur de Europa uns 700 anos a.C. A evidencia de restos arqueolóxicos tales como cerámicas, figuriñas, moedas e mosaicos suxiren que es-tas aves se gardaban con fines relixiosos e para

sacrificios, aínda que tamén se usaban para pelexas de galos. Máis tarde foron valoradas pola súa capacidade para poñer ovos; segundo Aristófanes, cada ateniense, incluso os máis pobres, coidaban galiñas para ter ovos. Parece ser que foron os gregos os que inventaron o capón ou galo castrado, para cebalo, pero a ali-mentación a base de polos non se desenvolveu economicamente ata o século XIX.En civilizacións primitivas, os galos eran sím-bolos mitolóxicos pola súa capacidade de es-tablecer unha organización xerárquica. As gali-ñas eran un símbolo de fecundidade, pola súa facultade de poñer ovos. Por outra banda, os galos eran símbolo de erotismo e saúde, polo seu característico e peculiar cortexo.A palabra capón deriva do grego kapón e o dicionario de lingua española defíneo como “ hombre o animal castrado, pollo que se castra cuando es pequeño y se ceba para comerlo, al capón de leche y al cebado en caponera ”.A tradición do capón é antiquísima, aínda que por diversas causas, hai xeracións de consu-midores e de avicultores que non a coñeceron. Os amantes da gastronomía da antigüidade, xa coñecían as características da carne de capón, segundo se desprende da que parece ser a máis remota mención deste, a que figura no Penta-teuco, o máis vello texto da colección bíblica que se coñece. E Aristóteles, gran pensador, filósofo e estudioso das ciencias naturais, xa escribía na súa Historia Animalum sobre a arte da prepara-ción do capón e a exquisitez da súa carne.

Temos referencias históricas ó capón en libros como El libro de Buen Amor de Juan Ruíz, Ar-cipreste de Hita (século XIV); El ingenioso hi-dalgo don Quijote de la Mancha de Miguel de Cervantes, (ano 1615); La historia del Buscón llamado don Pablos de Francisco de Queve-do... Na literatura galega tamén podemos ato-par referencias, así temos El Eco de Vilalba de Manuel Mato Vizoso, 1908; Cocina Gallega de Álvaro Cunqueiro, 1987... por citar os máis im-portantes.En tempos pasados o capón era moeda de cur-so legal. O seu uso máis estendido era o de pago de favores. Na actualidade aínda é posible atopar zonas onde o pago de rendas con ca-póns segue vivo.A lexislación comunitaria dinos que se entende por capón: “polo macho castrado cirurxica-mente antes de ter acadado a madurez sexual e sacrificado a unha idade mínima de 150 días; unha vez castrados, os capóns deberán pasar un período mínimo de engorde de 77 días” (Regulamento CE nº 1000/96 da comi-sión do 4 de xuño). Segundo esta definición, todo exemplar que se queira etiquetar baixo a denominación de capón ten que pasar por unha castración cirúrxica e exclusivamente po-los métodos autorizados polo órgano de con-trol. Para este punto designarase un persoal autorizado e só el será quen poida levar a cabo a castración dos exemplares que se etiqueten baixo o nome de Capón de Vilalba.

O Capón de Vilalba ten fama e renome dentro e fóra de Galicia, sobre todo Madrid, Barcelona, Bilbao e incluso viaxa a Alemaña, Bélxica, Fran-cia, Reino Unido,...As referencias históricas remontan a existencia da Feira do Capón case ós 200 anos de antigüi-dade, xa que nos libros do concello aparecen anotacións do ano 1835.


Recentemente acondicionada polo Conce-llo de Xermade, que realizou unha limpeza das marxes do “rego de Folgoso” e se ins-talaron varios pasos e pontes para poder facilitar o camiño e cruzar os diferentes re-gos que nos atopamos no percorrido. Esta ruta tamén está incluída na Rede Natura 2000, LIC Serra do Xistral e transcorre ao longo do “rego de Folgoso”, en Lousada,

no que se poden apreciar diferentes ele-mentos etnográficos de hai uns anos para aproveitar ese recurso renovable e “casi inagotable” que é a auga. Nesta ruta, de 3 km., podemos ver, en maior ou menor estado de conservación, batáns, muíños e plantas de luz, que noutros tempos tiveron unha grande importancia para a vida diaria dos habitantes da zona.

Concello de Xermade

O pasado mes de setembro tivo lugar en Xermade o X Encontro de Torneiros en Galicia. A xefa territorial, Raquel Arias, a xerente da Fundación Centro Galego da artesanía e o Deseño, Elena Fabeiro Cas-tro, o alcalde de Xermade, Tomás Rodrí-guez e o concelleiro de Cultura e Deportes, Constantino Fernández, forn os encar-gados de inagurar este Encontro que xa está consolidado no panorama nacional e internacional, contando coa presenza de destacados profesionais de prestixio e un amplo programa de actividades. Unha delegación do Colexio Oficial de Ar-quitectos de Galicia (COAG) no transcurso das xornadas certifica a intención de es-

tablecer un protocolo de traballo conxunto que permita realizar proxectos de colabo-ración entre artesanía e arquitectura.A Xunta considera que a aplicación dos diferentes oficios artesáns a outras disci-plinas artísticas é clave para o desenvolve-mento e consolidación do sector artesanal galego. Neste senso, entende que a co-laboración co Colexio de Arquitectos de Galicia pode dar excelentes resultados a través da aplicación do torneado artesanal da madeira á arquitectura.Dende a organización xa se está prepa-rando o que sería o XI Encontro de Tor-neiros en Galicia para o mes de setem-bro do 2011.

Recuperación de rutas de senderismo

X Encontro de Torneiros en Galicia

Ruta do Batán de Folgoso (3 km., dificultade baixa)

Ruta do Trimaz (2,5 km, dificultade baixa)

Veciños do concello de Xermade realizando por 1ª vez as rutas Lousada e Cabreiros, rutas guiadas e explicadas, que se levaron a cabo no marco dunhas xornadas de “Xestión inte-gral da auga”, que ao longo dunha semana tiveron lugar en varios puntos do concello.Unha vez limpado a beira do río e acondi-cionado a zona con pontes e pasarelas para salvar os regatos que verten as súas augas

no Trimaz, temos unha bonita ruta desde a praia fluvial de Cabreiros, “praia da acea”, pasando polo “muíño das Cernadas”, res-taurado fai algúns anos, ponte do Camiño da Madeira, “presa do muíño” e voltando pola canle Esta ruta, de 2,5 km., transcorre ao longo do río Trimaz, un espazo que está incluído na Rede Natura 2000, LIC Parga-Ladra-Támoga.

Terra Cha 35

Documents

Transcript of Terra Cha 35