Download - Estudio Sobre Psicopatías en Niños y Adolescentes

Transcript
  • 111

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    PS

    ICO

    PAT

    A IN

    FAN

    TO

    -JU

    VE

    NIL

    : AV

    AN

    CE

    S E

    N C

    ON

    CE

    PT

    UA

    LIZ

    AC

    IN

    , EV

    AL

    UA

    CI

    N E

    INT

    ER

    VE

    NC

    IN

    real

    izar

    se s

    i en la

    pro

    pia

    defi

    nic

    in s

    e in

    cluyen

    las

    conduct

    as

    anti

    soci

    ales

    qu

    e se

    in

    ten

    tan

    exp

    lica

    r o

    co

    mp

    ren

    der

    .

    Rac

    es y

    evo

    luci

    n d

    e la

    conce

    ptu

    ali

    zaci

    n d

    e la

    psi

    cop

    at

    a i

    nfa

    nto

    -juve

    nil

    La p

    sico

    pat

    a i

    nfa

    nto

    -ju

    ven

    il e

    s u

    n c

    on

    stru

    cto

    qu

    e

    cad

    a v

    ez m

    s r

    ecla

    ma

    la a

    ten

    ci

    n d

    e lo

    s in

    ves

    tig

    adore

    s

    en p

    sico

    log

    a d

    el d

    esar

    roll

    o,

    psi

    cop

    ato

    log

    a y

    psi

    colo

    ga

    jur

    dic

    a co

    mo

    un

    ele

    men

    to i

    mp

    ort

    ante

    par

    a ca

    ract

    eriz

    ar

    a n

    io

    s y

    j

    ven

    es c

    on

    pro

    ble

    mas

    de

    des

    adap

    taci

    n

    so

    cial

    ,

    pre

    dec

    ir s

    u t

    ray

    ecto

    ria

    del

    incu

    enci

    al y

    defi

    nir

    est

    rate

    gia

    s

    de

    inte

    rven

    ci

    n o

    tra

    tam

    ien

    to (

    Par

    din

    i &

    Lo

    eber

    , 2

    00

    7).

    A l

    a v

    ez,

    es u

    n c

    on

    cep

    to q

    ue

    pro

    du

    ce r

    ech

    azo

    pu

    es t

    ien

    e

    un

    hal

    o f

    atal

    ista

    vin

    cula

    do

    a l

    a in

    mo

    difi

    cab

    ilid

    ad d

    e la

    s

    cara

    cter

    sti

    cas

    inv

    olu

    crad

    as e

    n s

    u d

    efin

    ici

    n.

    Par

    a ex

    amin

    ar e

    l su

    rgim

    iento

    de

    este

    const

    ruct

    o h

    ay q

    ue

    reca

    bar

    info

    rmac

    in a

    par

    tir

    de

    la d

    cad

    a de

    1940,

    donde

    Cle

    ckle

    y (

    1941),

    en s

    u m

    onogra

    fa

    The

    Mas

    k o

    f S

    anit

    y,

    reco

    noc

    a que

    la p

    sico

    pat

    a p

    robab

    lem

    ente

    tena

    sus

    rac

    es e

    n

    la n

    iez

    o e

    n l

    a ad

    ole

    scen

    cia.

    Un p

    oco

    ms

    tar

    de,

    Kar

    pm

    an

    (1949, 1

    950) dir

    igi

    dos

    mes

    as red

    ondas

    conse

    cuti

    vas

    donde

    se d

    iscu

    ti la

    apli

    cabil

    idad

    del

    const

    ruct

    o d

    e psi

    copat

    a a

    los

    ni

    os;

    en e

    stas

    ses

    iones

    se

    dis

    cuti

    eron m

    uch

    os

    de

    los

    tpic

    os

    vig

    ente

    s en

    el es

    tudio

    act

    ual

    del

    const

    ruct

    o c

    om

    o, p

    or

    ejem

    -

    plo

    , lo

    s el

    emen

    tos

    que

    defi

    nen

    la

    psi

    copat

    a,

    su e

    tiolo

    ga

    y

    posi

    bil

    idad

    de

    trat

    amie

    nto

    . U

    na

    dc

    ada

    ms

    tar

    de,

    McC

    ord

    y M

    cCord

    en s

    u e

    nsa

    yo

    The

    Psy

    chopat

    h: A

    n E

    ssay

    on t

    he

    Cri

    min

    al M

    ind,

    enfa

    tiza

    ban

    la

    import

    anci

    a de

    iden

    tifi

    car

    y

    trat

    ar l

    a psi

    copat

    a e

    n p

    obla

    cin j

    uven

    il c

    om

    o u

    n t

    rast

    orn

    o

    espec

    fico

    y d

    ifer

    ente

    de

    otr

    os

    pro

    ble

    mas

    de

    conduct

    a. E

    stos

    auto

    res

    seal

    aban

    que

    slo

    el

    14%

    de

    los

    jven

    es c

    on p

    ro-

    ble

    mas

    de

    conduct

    a cu

    mpl

    an c

    on l

    as c

    arac

    ter

    stic

    as d

    e un

    tras

    torn

    o p

    sico

    pt

    ico d

    e la

    per

    sonal

    idad

    ; adem

    s d

    esta

    caban

    la im

    port

    anci

    a de

    inte

    rven

    ciones

    tem

    pra

    nas

    y d

    e pro

    vee

    r un

    trat

    amie

    nto

    adec

    uad

    o a

    los

    jven

    es c

    on p

    roble

    mas

    de

    conduc-

    ta q

    ue

    most

    raban

    ras

    gos

    psi

    copt

    icos

    (McC

    ord

    & M

    cCord

    ,

    1959/1

    964, c

    itad

    o e

    n S

    alek

    in &

    Fri

    ck, 2

    005).

    Cas

    i al

    mis

    mo

    tiem

    po,

    Quay

    , una

    figura

    cla

    ve

    en l

    a in

    ves

    tigac

    in s

    obre

    la

    clas

    ifica

    cin d

    e la

    psi

    copat

    olo

    ga

    infa

    nti

    l, p

    lante

    aba

    que

    una

    clas

    ifica

    cin p

    reci

    sa d

    e su

    bca

    tegor

    as h

    om

    ogn

    eas

    de

    jven

    es

    anti

    soci

    ales

    en

    tre

    las

    cual

    es e

    stab

    a la

    psi

    copat

    a p

    erm

    itir

    a

    una

    mej

    or

    apro

    xim

    aci

    n a

    las

    alt

    ernat

    ivas

    de

    trat

    amie

    nto

    par

    a es

    tos

    jven

    es (

    Sal

    ekin

    & F

    rick

    , 2005).

    Ms

    tard

    e, Q

    uay

    (1986, c

    itad

    o e

    n S

    alek

    in y

    Fri

    ck, 2

    005) se

    refi

    ere

    a lo

    s j

    ven

    es

    psi

    cpat

    as c

    om

    o

    infr

    asoci

    aliz

    ados

    agre

    sivos

    en u

    n in

    tento

    de

    pro

    vee

    r una

    etiq

    uet

    a dia

    gnst

    ica

    men

    os

    pey

    ora

    tiva.

    Dia

    gnst

    ico d

    e la

    psi

    cop

    at

    a i

    nfa

    nto

    -juve

    nil

    Par

    a es

    tab

    lece

    r el

    dia

    gn

    st

    ico

    de

    psi

    cop

    ata

    in

    fan

    to

    juv

    enil

    la

    lite

    ratu

    ra s

    e fo

    cali

    za e

    n e

    l Tra

    sto

    rno

    de

    Co

    nd

    uct

    a

    (TC

    ), c

    ateg

    or

    a dia

    gnst

    ica

    que

    el D

    SM

    conte

    mpla

    com

    o u

    n

    requis

    ito p

    ara

    el d

    iagnst

    ico d

    e T

    AP.

    El T

    C d

    esig

    na

    pat

    rones

    de

    com

    po

    rtam

    ien

    to a

    nti

    soci

    al p

    ersi

    sten

    tes

    y e

    xtr

    emo

    s p

    ara

    el n

    ivel

    ev

    olu

    tivo

    del

    ni

    o, q

    ue

    entr

    an e

    n c

    on

    flic

    to c

    on

    las

    no

    rmas

    y lo

    s d

    erec

    ho

    s o

    nec

    esid

    ades

    de

    los

    dem

    s; se

    tra

    ta

    de

    una

    cate

    gor

    a het

    erogn

    ea q

    ue

    agru

    pa

    m

    ltip

    les

    tip

    os

    de

    con

    du

    cta,

    tra

    yec

    tori

    as y

    eti

    olo

    ga

    s (R

    om

    ero

    , 2

    00

    1).

    El

    TC

    , co

    mo

    cate

    go

    ra d

    iag

    n

    stic

    a,

    ha c

    am

    bia

    do

    a

    trav

    s

    de l

    as

    sucesi

    vas

    vers

    ion

    es

    del

    DS

    M.

    As

    , en

    el

    DS

    M-I

    II s

    e co

    nte

    mp

    lab

    an c

    uat

    ro tip

    os

    qu

    e re

    sult

    aban

    de

    la

    com

    bin

    aci

    n d

    e d

    os

    crit

    erio

    s: s

    oci

    aliz

    aci

    n y

    ag

    resi

    n

    ; el

    tip

    o I

    nfr

    aso

    cial

    izad

    o A

    gre

    siv

    o, p

    rop

    ues

    to p

    or

    Qu

    ay (

    19

    86

    ,

    cita

    do

    en

    Sal

    ekin

    y F

    rick

    , 2

    00

    5)

    reco

    ge

    imp

    lci

    tam

    ente

    al-

    gu

    nas

    de

    las

    cara

    cter

    sti

    cas

    de

    la p

    sico

    pat

    a a

    l ca

    ract

    eriz

    ar

    a n

    io

    s co

    n d

    ificu

    ltad

    es p

    ara

    esta

    ble

    cer

    vn

    culo

    s af

    ecti

    vo

    s,

    esca

    sa c

    apac

    idad

    par

    a em

    pat

    izar

    , eg

    oce

    ntr

    ism

    o,

    falt

    a d

    e

    rem

    ord

    imie

    nto

    , conduct

    a ag

    resi

    va

    y a

    rrie

    sgad

    a; a

    dif

    eren

    cia

    de

    ste

    , el

    tip

    o S

    oci

    aliz

    ado

    Ag

    resi

    vo

    ag

    rup

    ara

    a n

    io

    s q

    ue

    des

    arro

    llan

    conduct

    as a

    nti

    soci

    ales

    en p

    andil

    las,

    com

    o p

    arte

    de

    un

    a su

    bcu

    ltu

    ra e

    n l

    a q

    ue

    exis

    ten

    im

    po

    rtan

    tes

    vn

    culo

    s

    gru

    pal

    es; e

    stos

    ni

    os

    y j

    ven

    es n

    o a

    mer

    itar

    an e

    l dia

    gnst

    ico

    de

    psi

    cp

    atas

    .

    En

    el

    DS

    M-I

    II-R

    , d

    ebid

    o a

    difi

    cult

    ades

    par

    a cl

    asifi

    car

    obje

    tivam

    ente

    seg

    n lo inte

    rper

    sonal

    -afe

    ctiv

    o, l

    os

    subti

    pos

    del

    TC

    se

    defi

    nen

    en

    fu

    nci

    n

    de

    si l

    os

    acto

    s an

    tiso

    cial

    es s

    e

    com

    eten

    en g

    rupo o

    en s

    oli

    tari

    o; pues

    to q

    ue

    los

    anti

    soci

    ales

    so

    lita

    rio

    s t

    end

    an

    a t

    ener

    alt

    os

    niv

    eles

    de

    agre

    siv

    idad

    se

    reti

    enen

    do

    s ti

    po

    s: e

    l S

    oli

    tari

    o A

    gre

    siv

    o y

    el

    Gru

    pal

    . A

    s,

    de

    mo

    do

    sim

    ilar

    a lo

    ocu

    rrid

    o e

    n e

    l T

    AP,

    se

    van

    eli

    min

    and

    o

    las

    refe

    ren

    cias

    a c

    arac

    ter

    stic

    as p

    erso

    nal

    es o

    ras

    go

    s, m

    s

    dif

    cil

    es

    de o

    bje

    tiv

    ar,

    pri

    vil

    eg

    ian

    do

    desc

    rip

    cio

    nes

    ms

    con

    du

    ctu

    ales

    (R

    om

    ero

    , 2

    00

    1).

    En

    el

    DS

    M-I

    V, el

    cri

    teri

    o p

    ara

    dis

    tin

    gu

    ir s

    ub

    gru

    po

    s d

    e

    ni

    os

    con T

    C e

    s la

    edad

    de

    inic

    io, d

    isti

    ngui

    ndose

    un ti

    po d

    e

    inic

    io in

    fanti

    l y u

    n ti

    po d

    e in

    icio

    adole

    scen

    te; e

    sta

    dis

    tinci

    n

    esta

    av

    alad

    a p

    or

    el t

    rab

    ajo

    de

    Mo

    ffitt

    (1

    99

    3)

    qu

    e re

    vis

    a e

    inte

    gra

    la

    info

    rmac

    in

    ob

    ten

    ida

    has

    ta e

    sa f

    ech

    a y

    pro

    po

    ne

    un m

    odel

    o s

    obre

    la

    conduct

    a an

    tiso

    cial

    juven

    il. D

    e ac

    uer

    do

    a M

    offi

    tt (

    1993),

    los

    ni

    os

    en los

    cual

    es la

    conduct

    a pro

    ble

    -

    mt

    ica

    apar

    ece

    tem

    pra

    no

    tie

    nen

    un

    a tr

    ayec

    tori

    a ev

    olu

    tiv

    a

    ms

    per

    sist

    ente

    y m

    ayor

    ries

    go d

    e co

    nso

    lidar

    una

    psi

    copat

    a

    en l

    a ad

    ult

    ez;

    po

    r su

    par

    te, la

    co

    nd

    uct

    a an

    tiso

    cial

    de

    inic

    io

    ado

    lesc

    ente

    ser

    a u

    na

    form

    a tr

    ansi

    tori

    a d

    e en

    fren

    tar

    las

    dem

    and

    as m

    adu

    rati

    vas

    de

    la e

    tap

    a ad

    ole

    scen

    te.

    Est

    a dis

    cusi

    n r

    espec

    to d

    el d

    iagnst

    ico n

    o e

    st

    acab

    ada

    pu

    es d

    a a

    da

    ap

    arec

    en n

    uev

    os

    estu

    dio

    s q

    ue

    rela

    tiv

    izan

    o

    refu

    erza

    n d

    eter

    min

    ados

    aspec

    tos;

    tal e

    s el

    cas

    o, p

    or

    ejem

    plo

    ,

    de

    Sal

    tari

    s (2

    00

    2)

    qu

    ien

    po

    ne

    el

    nfa

    sis

    en l

    as n

    oci

    on

    es

    de

    tem

    per

    amen

    to y

    ap

    ego

    en

    la

    tem

    pra

    na

    infa

    nci

    a co

    mo

    pre

    curs

    ore

    s es

    pec

    fico

    s d

    e la

    ori

    enta

    ci

    n a

    par

    ente

    men

    te

    amo

    ral,

    des

    afec

    tad

    a y

    au

    toce

    ntr

    ada

    qu

    e lo

    s j

    ven

    es p

    sic

    -

    pat

    as d

    esp

    lieg

    an e

    n s

    u v

    incu

    laci

    n

    in

    terp

    erso

    nal

    .

    Conce

    ptu

    ali

    zaci

    ones

    act

    uale

    s

    Act

    ual

    men

    te e

    n l

    a p

    sico

    pat

    a i

    nfa

    nto

    -ju

    ven

    il c

    oex

    iste

    n

    do

    s ap

    rox

    imac

    ion

    es q

    ue

    se a

    cerc

    an d

    e m

    od

    o d

    ifer

    ente

    al

    11

    2

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    EU

    GE

    NIA

    V. V

    INE

    T

    TC

    . L

    a p

    rim

    era

    imp

    lica

    un

    sub

    tip

    o d

    e T

    C b

    asad

    o e

    n s

    u c

    o-

    morb

    ilid

    ad c

    on la

    hip

    erac

    tivid

    ad y

    la

    impuls

    ivid

    ad (

    Lynam

    ,

    19

    96

    , 1

    99

    7);

    est

    a ap

    rox

    imac

    in

    pla

    nte

    a q

    ue

    los

    ni

    os

    con

    co

    mp

    ort

    am

    ien

    to i

    mp

    uls

    ivo

    /hip

    era

    cti

    vo

    y p

    rob

    lem

    as

    de

    conduct

    a ti

    enden

    a p

    rese

    nta

    r m

    ayor

    ries

    go d

    e co

    nduct

    as a

    n-

    tiso

    cial

    es s

    ever

    as y

    per

    sist

    ente

    s que

    aquel

    los

    ni

    os

    que

    slo

    pre

    senta

    n u

    na

    de

    las

    dos

    condic

    iones

    . La

    segunda

    apro

    xim

    a-

    ci

    n,

    ms

    res

    tric

    tiv

    a, p

    riv

    ileg

    ia c

    arac

    ter

    stic

    as e

    spec

    fica

    s

    aso

    ciad

    as a

    lo

    s ra

    sgo

    s d

    e cr

    uel

    dad

    y f

    rial

    dad

    em

    oci

    on

    al o

    inse

    nsi

    bil

    idad

    qu

    e se

    pre

    sen

    tan

    en

    un

    sub

    gru

    po

    peq

    ue

    o

    de

    ni

    os

    con

    tra

    sto

    rno

    s d

    e co

    nd

    uct

    a e

    imp

    uls

    ivid

    ad/h

    ipe-

    ract

    ivid

    ad (

    Fri

    ck, B

    arry

    & B

    od

    in, 2

    00

    0, ci

    tad

    o e

    n G

    aco

    no

    ,

    20

    00

    ). E

    stas

    car

    acte

    rst

    icas

    se

    asem

    ejan

    a l

    as d

    escr

    itas

    en

    la p

    sico

    pat

    a a

    du

    lta

    a tr

    avs

    del

    co

    mp

    on

    ente

    afe

    ctiv

    o d

    e la

    s

    con

    cep

    tual

    izac

    ion

    es d

    e H

    are

    (20

    03

    ) y

    de

    Co

    ok

    e y

    Mic

    hie

    (20

    01

    ) y

    ser

    an

    las

    res

    po

    nsa

    ble

    s d

    e u

    n t

    rast

    orn

    o a

    nti

    soci

    al

    cr

    nic

    o y

    sev

    ero

    en

    ni

    os

    y a

    do

    lesc

    ente

    s.

    Est

    as

    co

    ncep

    tuali

    zacio

    nes

    tien

    en

    or

    gen

    es

    te

    rico

    s

    dif

    eren

    tes.

    La

    de

    Ly

    nam

    (1

    99

    6,

    19

    97

    ), c

    on

    oci

    da

    com

    o

    la

    hip

    erac

    tiv

    idad

    en

    el p

    sic

    pat

    a in

    cip

    ien

    te,

    par

    te d

    e ca

    teg

    o-

    ras

    dia

    gn

    st

    icas

    bie

    n i

    den

    tifi

    cadas

    tr

    asto

    rno

    de

    con

    du

    cta

    y tra

    sto

    rno

    po

    r h

    iper

    acti

    vid

    ad

    y b

    usc

    a p

    reci

    sar

    cm

    o e

    llas

    se a

    pro

    xim

    an a

    l co

    nst

    ruct

    o d

    e p

    sico

    pat

    a a

    du

    lta

    (Ro

    mer

    o,

    20

    01

    ). L

    yn

    am (

    19

    96

    ), a

    par

    tir

    de

    ob

    serv

    acio

    nes

    em

    pr

    icas

    en l

    as q

    ue

    se c

    om

    par

    an g

    rup

    os

    de

    ni

    os

    con

    dif

    eren

    tes

    con

    dic

    ion

    es (

    hip

    erac

    tiv

    idad

    so

    lo,

    tras

    torn

    o d

    e co

    nd

    uct

    a

    solo

    e h

    iper

    acti

    vid

    ad+

    tras

    torn

    o d

    e co

    nduct

    a), p

    lante

    a que

    la

    co-o

    curr

    enci

    a de

    esta

    s dos

    condic

    iones

    per

    mit

    e id

    enti

    fica

    r a

    ni

    os

    qu

    e p

    rese

    nta

    n p

    atro

    nes

    de

    con

    du

    cta

    anti

    soci

    al s

    ever

    a

    y q

    ue

    se c

    arac

    teri

    zan

    , ad

    ems

    , p

    or

    un

    a ed

    ad d

    e in

    icio

    ms

    tem

    pra

    na,

    may

    or

    frec

    uen

    cia,

    sev

    erid

    ad y

    var

    ied

    ad e

    n l

    a

    conduct

    a an

    tiso

    cial

    , y m

    anif

    esta

    ciones

    anti

    soci

    ales

    en d

    ife-

    ren

    tes

    con

    tex

    tos

    (ho

    gar

    y e

    scu

    ela)

    . L

    a h

    ip

    tesi

    s d

    e L

    yn

    am

    (19

    96

    ) es

    qu

    e es

    te g

    rup

    o e

    spec

    ial d

    e n

    io

    s co

    n tra

    sto

    rno

    de

    con

    du

    cta

    e h

    iper

    acti

    vid

    ad p

    rese

    nta

    un

    dfi

    cit d

    e in

    hib

    ici

    n

    aso

    ciad

    o a

    l si

    stem

    a se

    roto

    nr

    gic

    o e

    l cu

    al s

    era

    res

    po

    nsa

    ble

    de

    los

    sn

    tom

    as p

    rop

    ios

    del

    TD

    AH

    co

    mo

    la

    inq

    uie

    tud

    mo-

    tora

    y l

    a h

    iper

    acti

    vid

    ad, la

    fal

    ta d

    e at

    enci

    n

    en

    act

    ivid

    ades

    qu

    e b

    usc

    an r

    eco

    mp

    ensa

    y l

    as c

    on

    du

    ctas

    im

    pu

    lsiv

    as y

    , ad

    e-

    ms

    , se

    ra

    resp

    on

    sab

    le d

    el

    cho

    qu

    e c

    on

    las

    no

    rmas

    . E

    ste

    choque

    con la

    s norm

    as, a

    soci

    ado a

    los

    dfi

    cits

    de

    inhib

    ici

    n,

    dar

    a l

    ug

    ar a

    co

    nd

    uct

    as d

    esafi

    ante

    s te

    mp

    ran

    as q

    ue,

    un

    idas

    a u

    na

    esp

    iral

    de

    con

    secu

    enci

    as a

    dv

    ersa

    s (e

    nd

    ure

    cim

    ien

    to o

    ambig

    ed

    ad e

    n la

    dis

    cipli

    na

    par

    enta

    l, m

    ala

    adap

    taci

    n e

    n e

    l

    cole

    gio

    , co

    nfl

    icto

    s co

    n l

    os

    par

    es),

    co

    nd

    uci

    ran

    al

    tras

    torn

    o

    de

    con

    du

    cta

    con

    car

    acte

    rst

    icas

    psi

    cop

    tic

    as.

    As

    , se

    g

    n

    Ly

    nam

    (1

    99

    6),

    la

    psi

    cop

    ata

    in

    fan

    to-j

    uv

    enil

    est

    ara

    lo

    cali

    -

    zad

    a, e

    n l

    as t

    axo

    no

    ma

    s d

    e u

    so c

    om

    n

    , en

    el

    sub

    gru

    po

    de

    ni

    os

    qu

    e p

    rese

    nta

    co

    nju

    nta

    men

    te t

    rast

    orn

    o d

    e co

    nd

    uct

    a e

    hip

    erac

    tiv

    idad

    .

    Fri

    ck y

    Ell

    is (

    19

    99

    ) re

    aliz

    an d

    os

    ob

    serv

    acio

    nes

    sob

    re e

    l

    trab

    ajo d

    e L

    ynam

    (1996, 1

    997).

    Por

    un la

    do, o

    bse

    rvan

    que

    la

    co-o

    curr

    enci

    a en

    tre

    TD

    AH

    y T

    C e

    s m

    uy

    alt

    a (e

    ntr

    e el

    65

    %

    y e

    l 9

    0%

    en

    mu

    estr

    as c

    ln

    icas

    co

    n T

    C)

    y n

    o c

    om

    pat

    ible

    co

    n

    el n

    m

    ero

    no

    tab

    lem

    ente

    in

    feri

    or

    de

    adu

    lto

    s d

    iag

    no

    stic

    ado

    s

    con

    psi

    cop

    ata

    (al

    red

    edo

    r d

    el 1

    5%

    ); p

    or

    otr

    o l

    ado

    , se

    al

    an

    qu

    e la

    pro

    pu

    esta

    de

    Ly

    nam

    , b

    asad

    a en

    la

    com

    bin

    aci

    n d

    e

    pob

    re c

    on

    tro

    l d

    e im

    pu

    lso

    s y

    co

    nd

    uct

    a an

    tiso

    cial

    , n

    o r

    eflej

    a

    cier

    tas

    cara

    cter

    sti

    cas

    cr

    tica

    s d

    e la

    psi

    cop

    ata

    co

    mo

    la

    inse

    nsi

    bil

    idad

    em

    oci

    onal

    y la

    fal

    ta d

    e re

    mord

    imie

    nto

    s (F

    rick

    & E

    llis

    , 1

    99

    9).

    El t

    rabaj

    o d

    e F

    rick

    (F

    rick

    , Bodin

    & B

    arry

    , 2000; F

    rick

    &

    Ell

    is, 1

    99

    9)

    par

    te d

    irec

    tam

    ente

    del

    co

    nce

    pto

    de

    psi

    cop

    ata

    adu

    lta

    e in

    ten

    ta c

    om

    pro

    bar

    si

    los

    rasg

    os

    cen

    tral

    es d

    e es

    te

    const

    ruct

    o p

    erm

    iten

    del

    imit

    ar a

    un g

    rupo e

    spec

    ial de

    ni

    os.

    Par

    a el

    lo d

    esar

    roll

    a d

    ifer

    ente

    s in

    stru

    men

    tos

    aco

    rdes

    co

    n e

    l

    mo

    del

    o d

    e H

    are

    qu

    e so

    n s

    om

    etid

    os

    a an

    lis

    is f

    acto

    rial

    . U

    n

    pri

    mer

    est

    ud

    io,

    real

    izad

    o c

    on

    el

    Psy

    cho

    pat

    hy

    Scr

    een

    ing

    Dev

    ice o

    PS

    D (

    Fri

    ck

    , O

    Bri

    en

    , W

    oo

    ton

    & M

    cB

    urn

    ett

    ,

    19

    94

    ), q

    ue

    uti

    liza

    co

    mo

    in

    form

    ante

    s a

    pad

    res

    y p

    rofe

    sore

    s

    de

    92 n

    ios

    con p

    roble

    mas

    cl

    nic

    os.

    El e

    studio

    rev

    ela

    una

    es-

    truct

    ura

    de

    dos

    fact

    ore

    s que

    son d

    enom

    inad

    os

    Impuls

    ivid

    ad/

    Pro

    ble

    mas

    de

    Co

    nd

    uct

    a (I

    /PC

    ) y

    Du

    reza

    /In

    sen

    sib

    ilid

    ad

    emo

    cio

    nal

    (D

    /I);

    est

    os

    do

    s fa

    cto

    res

    son

    mu

    y s

    emej

    ante

    s

    a lo

    s d

    os

    fact

    ore

    s q

    ue

    la l

    iter

    atura

    ha

    iden

    tifi

    cad

    o c

    on

    la

    psi

    co

    pat

    a e

    n m

    uest

    ras

    ad

    ult

    as,

    ab

    arc

    an

    do

    lo

    s asp

    ect

    os

    con

    du

    ctu

    ales

    y lo

    s as

    pec

    tos

    afec

    tiv

    o/i

    nte

    rper

    son

    ales

    . Fri

    ck

    et a

    l., (1

    99

    4),

    a p

    arti

    r d

    el a

    nl

    isis

    de

    div

    ersa

    s in

    tera

    ccio

    nes

    sig

    nifi

    cati

    vas

    en

    tre

    var

    iab

    les,

    su

    gie

    ren

    qu

    e el

    fac

    tor

    I/P

    C

    cap

    tura

    un

    co

    nst

    ruct

    o m

    uy

    sim

    ilar

    a l

    as d

    efin

    icio

    nes

    tra

    di-

    cional

    es d

    e pro

    ble

    mas

    de

    conduct

    a y q

    ue

    val

    ore

    s al

    tos

    en e

    l

    fact

    or

    D/I

    per

    mit

    en i

    den

    tifi

    car

    a u

    n s

    ub

    gru

    po

    de

    ni

    os

    con

    pro

    ble

    mas

    de

    conduct

    a que

    tien

    en c

    arac

    ter

    stic

    as e

    spec

    iale

    s

    rela

    cionad

    as c

    on f

    alta

    de

    senti

    mie

    nto

    s del

    culp

    a, e

    moci

    ones

    sup

    erfi

    cial

    es y

    fal

    ta d

    e em

    pat

    a.

    As

    , es

    te e

    stu

    dio

    par

    ece

    ser

    el p

    un

    to d

    e p

    arti

    da

    par

    a la

    in

    ves

    tig

    aci

    n y

    sis

    tem

    ati-

    zaci

    n

    , en

    ni

    os

    y a

    do

    lesc

    ente

    s, d

    e la

    dim

    ensi

    n

    Du

    reza

    /

    Inse

    nsi

    bil

    idad

    qu

    e re

    scat

    a lo

    s ra

    sgo

    s d

    e cr

    uel

    dad

    y f

    rial

    dad

    emo

    cio

    nal

    qu

    e ac

    tual

    men

    te s

    e as

    oci

    an a

    la

    con

    cep

    tual

    iza-

    ci

    n d

    e la

    psi

    cop

    ata

    in

    fan

    to-j

    uv

    enil

    ; es

    ta d

    imen

    si

    n e

    st

    sien

    do

    est

    ud

    iad

    a en

    ni

    os

    y a

    do

    lesc

    ente

    s ju

    dic

    iali

    zad

    os

    y

    de

    pob

    laci

    n

    gen

    eral

    .

    Un

    a re

    vis

    in

    de

    estu

    dio

    s d

    esar

    roll

    ado

    s en

    mu

    estr

    as j

    u-

    dic

    iali

    zad

    as (

    An

    der

    shed

    , Gu

    staf

    son

    , Ker

    r &

    Sta

    ttin

    , 20

    02

    ),

    info

    rma

    que

    los

    jven

    es q

    ue

    pre

    senta

    n las

    car

    acte

    rst

    icas

    de

    cruel

    dad

    , indif

    eren

    cia

    afec

    tiva

    y f

    rial

    dad

    em

    oci

    onal

    aso

    cia-

    das

    al fa

    ctor

    D/I

    , com

    eten

    ms

    del

    itos

    y d

    e m

    ayor

    gra

    ved

    ad

    qu

    e lo

    s ad

    ole

    scen

    tes

    tras

    gre

    sore

    s n

    o p

    sico

    pt

    ico

    s, c

    om

    ien-

    zan s

    us

    acti

    vid

    ades

    tras

    gre

    sora

    s a

    ms

    tem

    pra

    na

    edad

    y e

    stn

    ms

    in

    vo

    lucr

    ado

    s en

    vio

    len

    cia

    inst

    itu

    cio

    nal

    ; es

    tos

    auto

    res

    pla

    nte

    an q

    ue

    la d

    etec

    cin d

    e es

    tas

    cara

    cter

    sti

    cas

    per

    sonal

    es

    deb

    era

    rea

    liza

    rse

    ante

    s d

    e q

    ue

    los

    jv

    enes

    ten

    gan

    co

    nta

    cto

    con

    el

    sist

    ema

    jud

    icia

    l o

    nec

    esit

    en t

    rata

    mie

    nto

    cl

    nic

    o,

    es

    dec

    ir e

    n c

    on

    tex

    tos

    no

    ju

    dic

    iali

    zad

    os.

    En

    pob

    laci

    n

    gen

    eral

    , la

    in

    ves

    tigac

    in

    ha

    sid

    o m

    s r

    es-

    trin

    gid

    a y s

    e ha

    centr

    ado e

    n c

    m

    o c

    aptu

    rar

    las

    cara

    cter

    sti

    cas

    de

    la p

    sico

    pat

    a e

    n jven

    es q

    ue

    no h

    an s

    ido s

    eal

    ados

    com

    o

    anti

    soci

    ales

    po

    r lo

    s si

    stem

    as j

    ud

    icia

    les

    per

    o q

    ue

    est

    n e

    n

  • 11

    3

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    PS

    ICO

    PAT

    A IN

    FAN

    TO

    -JU

    VE

    NIL

    : AV

    AN

    CE

    S E

    N C

    ON

    CE

    PT

    UA

    LIZ

    AC

    IN

    , EV

    AL

    UA

    CI

    N E

    INT

    ER

    VE

    NC

    IN

    ries

    go

    de

    con

    du

    cta

    anti

    soci

    al y

    del

    incu

    enci

    a. E

    n m

    ues

    tras

    de

    esco

    lare

    s, E

    ssau

    et

    al.,

    (2

    00

    6)

    y F

    rick

    et

    al.

    (20

    00

    ) se

    -

    al

    an q

    ue

    los

    rasg

    os

    de

    cru

    eld

    ad,

    des

    afec

    ci

    n y

    fri

    ald

    ad

    emo

    cio

    nal

    , al

    co

    mb

    inar

    se c

    on

    pro

    ble

    mas

    de

    con

    du

    cta,

    so

    n

    los

    qu

    e m

    ejo

    r d

    etec

    tan

    la

    psi

    cop

    ata

    en

    ni

    os

    y j

    v

    enes

    de

    los

    do

    s se

    xo

    s. A

    dem

    s,

    esto

    s au

    tore

    s se

    al

    an,

    de

    com

    n

    acu

    erd

    o c

    on

    Dad

    ds,

    Fra

    ser,

    Fro

    st y

    Haw

    es (

    20

    05

    ), q

    ue

    aunque

    las

    dim

    ensi

    ones

    que

    emer

    gen

    en n

    ios

    y jven

    es d

    e

    pob

    laci

    n

    gen

    eral

    no

    so

    n tan

    cla

    ras

    com

    o las

    qu

    e su

    rgen

    en

    los

    adu

    lto

    s y

    j

    ven

    es j

    ud

    icia

    liza

    do

    s, l

    as c

    arac

    ter

    stic

    as d

    e

    care

    nci

    a d

    e cu

    lpa,

    rem

    ord

    imie

    nto

    , em

    oci

    on

    alid

    ad y

    em

    pa-

    ta,

    ju

    nto

    a u

    n u

    so m

    anip

    ula

    tiv

    o d

    e lo

    s o

    tro

    s en

    fu

    nci

    n

    del

    pro

    pio

    ben

    efici

    o, c

    onst

    ituyen

    el el

    emen

    to d

    ifer

    enci

    ador

    del

    sub

    gru

    po

    psi

    cop

    tic

    o e

    n p

    ob

    laci

    on

    es e

    sco

    lare

    s. E

    l d

    esaf

    o

    siguie

    nte

    es

    poder

    car

    acte

    riza

    r es

    tos

    aspec

    tos

    asoci

    ados

    a la

    psi

    copat

    a d

    e m

    odo tal

    que

    pued

    a se

    r pes

    quis

    ada

    y e

    val

    uad

    a

    tem

    pra

    nam

    ente

    .

    Med

    ici

    n d

    e la

    psi

    cop

    at

    a i

    nfa

    nto

    -juve

    nil

    Psy

    chop

    athy C

    hec

    kli

    st:Y

    outh

    Ver

    sion.

    Una

    revis

    in d

    e la

    s pri

    nci

    pal

    es h

    erra

    mie

    nta

    s par

    a m

    edir

    y e

    val

    uar

    la

    psi

    cop

    ata

    en

    la

    ni

    ez y

    ad

    ole

    scen

    cia

    mu

    estr

    a

    qu

    e el

    in

    stru

    men

    to p

    er s

    e, e

    s la

    Psy

    cho

    pat

    hy

    Ch

    eck

    list

    :

    Yo

    uth

    Ver

    sio

    n o

    PC

    L:Y

    V (

    Fo

    rth

    , K

    oss

    on

    , &

    Har

    e, 2

    00

    3).

    La

    PC

    L:Y

    V e

    s u

    na

    adap

    taci

    n

    de

    la P

    CL

    -R d

    e ad

    ult

    os

    (Har

    e, 2

    00

    3)

    y b

    usc

    a ev

    alu

    ar r

    asg

    os

    psi

    cop

    tic

    os

    en a

    do-

    lesc

    ente

    s en

    tre

    12

    y 1

    8 a

    o

    s. A

    l ig

    ual

    qu

    e la

    PC

    L-R

    co

    nst

    a

    de

    20

    te

    ms

    ori

    enta

    do

    s a

    eval

    uar

    ras

    go

    s co

    nd

    uct

    ual

    es q

    ue

    se p

    un

    tan

    seg

    n

    su

    pre

    sen

    cia

    o a

    use

    nci

    a en

    un

    a es

    cala

    de

    tres

    pu

    nto

    s, u

    tili

    zan

    do

    la

    info

    rmac

    in

    ob

    ten

    ida

    en u

    na

    ex-

    hau

    stiv

    a en

    trev

    ista

    cl

    nic

    a se

    mi-

    estr

    uct

    ura

    da

    e in

    form

    aci

    n

    pro

    ceden

    te d

    e re

    gis

    tros

    exte

    rnos.

    Se

    trat

    a de

    un inst

    rum

    ento

    com

    ple

    jo q

    ue

    deb

    e se

    r ap

    lica

    do

    po

    r p

    rofe

    sio

    nal

    es c

    ln

    ico

    s

    esp

    ecia

    lmen

    te c

    ap

    acit

    ad

    os

    inv

    olu

    cra

    nd

    o u

    n t

    iem

    po

    de

    apli

    caci

    n

    cer

    can

    o a

    do

    s h

    ora

    s. S

    u i

    nfo

    rmac

    in

    , al

    ig

    ual

    que

    la p

    roporc

    ionad

    a por

    PC

    L-R

    , ha

    sido o

    rgan

    izad

    a en

    dos

    gra

    nd

    es f

    acto

    res

    sub

    div

    idid

    os

    en c

    uat

    ro f

    acet

    as:

    afec

    tiv

    o,

    inte

    rper

    sonal

    , conduct

    a im

    puls

    iva

    y a

    nti

    soci

    al. A

    dif

    eren

    cia

    de

    la e

    scal

    a d

    e ad

    ult

    os,

    la

    PC

    L:Y

    V n

    o p

    ose

    e u

    n p

    un

    taje

    de

    cort

    e cl

    asifi

    cato

    rio

    .

    En

    tre

    sus

    cara

    cter

    sti

    cas

    psi

    com

    tri

    cas

    se s

    eal

    a q

    ue,

    lueg

    o d

    el i

    nte

    nso

    en

    tren

    amie

    nto

    req

    uer

    ido

    par

    a su

    ap

    lica

    -

    ci

    n,

    la P

    CL

    :YV

    po

    see

    un

    n

    dic

    e d

    e ac

    uer

    do

    in

    ter-

    juec

    es

    entr

    e .9

    0 y

    .9

    6 y

    un

    a co

    nsi

    sten

    cia

    inte

    rna

    entr

    e .8

    5 y

    .9

    4

    (Fort

    h e

    t al.

    , 2003).

    Rober

    ts y

    Ben

    der

    (2006)

    seal

    an q

    ue,

    en

    div

    erso

    s es

    tudio

    s, s

    e han

    enco

    ntr

    ado c

    orr

    elac

    iones

    moder

    a-

    das

    con in

    form

    es d

    e del

    incu

    enci

    a, s

    nto

    mas

    exte

    rnal

    izad

    os

    y

    agre

    sin; ta

    mbi

    n p

    lante

    an q

    ue

    la P

    CL

    :YV

    es

    capaz

    de

    pre

    -

    dec

    ir s

    ignifi

    cati

    vam

    ente

    tanto

    rei

    nci

    den

    cia

    vio

    lenta

    com

    o n

    o

    vio

    len

    ta y

    tra

    sgre

    sio

    nes

    dis

    cip

    linar

    ias.

    Sin

    em

    bar

    go

    , no

    to-

    do

    s lo

    s re

    po

    rtes

    so

    n p

    osi

    tiv

    os;

    po

    r ej

    emp

    lo, s

    e h

    a fr

    acas

    ado

    en e

    nco

    ntr

    ar e

    vid

    enci

    a d

    e la

    rel

    aci

    n e

    ntr

    e la

    PC

    L:Y

    V y

    el

    pro

    gre

    so e

    n e

    l tr

    atam

    iento

    de

    jven

    es ju

    dic

    iali

    zados

    (Spai

    n,

    Do

    ug

    las,

    Po

    yth

    ress

    , &

    Ep

    stei

    n, 2

    00

    4).

    A n

    ivel

    nac

    ion

    al, es

    imp

    ort

    ante

    se

    alar

    qu

    e la

    PC

    L:Y

    V c

    uen

    ta c

    on

    un

    est

    ud

    io

    psi

    co

    mtr

    ico

    pre

    lim

    inar

    reali

    zad

    o c

    on

    30

    ad

    ole

    scen

    tes

    var

    on

    es j

    ud

    icia

    liza

    do

    s, d

    e en

    tre

    13

    y 1

    7 a

    o

    s, q

    ue

    se

    ala

    un

    a ad

    ecu

    ada

    con

    fiab

    ilid

    ad e

    n

    dic

    es p

    osi

    tiv

    os

    de

    val

    idez

    con

    curr

    ente

    co

    n l

    as e

    scal

    as d

    el I

    nv

    enta

    rio

    Cl

    nic

    o p

    ara

    Ad

    ole

    scen

    tes

    de

    Mil

    lon

    (M

    AC

    I),

    Mil

    lon

    , 1

    99

    3)

    qu

    e es

    tn

    aso

    ciad

    as a

    co

    nd

    uct

    a an

    tiso

    cial

    (Z

    iga,

    20

    09

    ).

    Inst

    rum

    ento

    s alt

    ernati

    vos

    Consi

    der

    ando la

    gra

    n in

    ver

    sin e

    n r

    ecurs

    os

    hum

    anos

    ca-

    lifi

    cados,

    entr

    enam

    iento

    , y ti

    empo d

    e ap

    lica

    cin q

    ue

    requie

    -

    re l

    a P

    CL

    -YV

    , se

    han

    bu

    scad

    o i

    nst

    rum

    ento

    s al

    tern

    ativ

    os.

    Entr

    e el

    los

    sobre

    sale

    la A

    nti

    soci

    al P

    roce

    ss S

    cree

    nin

    g D

    evic

    e

    o A

    PS

    D (

    Fri

    ck &

    Har

    e, 2

    001),

    la

    cual

    es

    una

    refo

    rmula

    cin

    del

    PS

    D (

    Fri

    ck e

    t al

    ., 1

    99

    4).

    La

    AP

    SD

    bu

    sca

    eval

    uar

    lo

    s

    rasg

    os

    pre

    curs

    ore

    s de

    la p

    sico

    pat

    a s

    egn e

    l model

    o d

    e H

    are

    y, a

    un

    qu

    e es

    t o

    rien

    tad

    a p

    refe

    ren

    tem

    ente

    a n

    io

    s en

    tre

    6 a

    13

    a

    os,

    es

    uti

    liza

    da

    exte

    nsa

    men

    te c

    on

    ad

    ole

    scen

    tes.

    Su

    s

    20

    te

    ms,

    an

    lo

    go

    s a

    los

    del

    PC

    L-R

    , se

    pu

    nt

    an e

    n u

    na

    esca

    la d

    e tr

    es p

    un

    tos

    qu

    e ap

    ort

    an a

    un

    pu

    nta

    je to

    tal y

    a tre

    s

    dim

    ensi

    ones

    de

    com

    port

    amie

    nto

    : inse

    nsi

    bil

    idad

    em

    oci

    onal

    ,

    nar

    cisi

    smo

    e i

    mp

    uls

    ivid

    ad. L

    a es

    cala

    deb

    e se

    r co

    mp

    leta

    da

    pre

    fere

    nte

    men

    te p

    or

    adu

    lto

    s p

    rx

    imo

    s al

    ni

    o c

    om

    o p

    adre

    s

    y/o

    pro

    feso

    res;

    sin

    em

    bar

    go

    , ta

    mb

    in

    ex

    iste

    un

    a v

    ersi

    n

    auto

    info

    rmad

    a p

    ara

    ado

    lesc

    ente

    s. A

    mb

    as v

    ersi

    on

    es h

    an

    mo

    stra

    do

    bu

    enas

    car

    acte

    rst

    icas

    psi

    com

    tri

    cas

    (Fri

    ck &

    Har

    e, 2

    00

    1;

    Mu

    o

    z &

    Fri

    ck,

    20

    07

    ).

    Desd

    e u

    n a

    pro

    xim

    aci

    n b

    asa

    da e

    n e

    l au

    torr

    ep

    ort

    e

    del

    ad

    ole

    scen

    te c

    om

    o f

    uen

    te d

    e in

    form

    aci

    n,

    se h

    an d

    e-

    sarr

    oll

    ado

    el

    Yo

    uth

    Psy

    chop

    ath

    ic T

    rait

    s In

    ven

    tory

    o Y

    PI

    (An

    der

    shed

    , K

    err,

    Sta

    ttin

    , &

    Lev

    and

    er,

    20

    02

    , ci

    tad

    o e

    n

    Bla

    uu

    w y

    Sh

    erid

    an,

    20

    02

    ), y

    do

    s es

    cala

    s d

    eriv

    adas

    del

    Inv

    enta

    rio

    Cl

    nic

    o p

    ara

    Ad

    ole

    scen

    tes

    de

    Mil

    lon

    o M

    AC

    I

    (Mil

    lon

    , 1

    99

    3).

    El Y

    PI

    es u

    n a

    uto

    report

    e de

    50 te

    ms

    dis

    ead

    o e

    spec

    ial-

    men

    te p

    ara

    eval

    uar

    psi

    cop

    ata

    en

    ad

    ole

    scen

    tes

    sup

    eran

    do

    las

    difi

    cult

    ades

    de

    med

    ir r

    asg

    os

    psi

    cop

    tic

    os

    a tr

    avs

    de

    au

    tore

    po

    rte e

    n l

    os

    jv

    en

    es.

    Co

    nse

    cu

    en

    tem

    en

    te,

    el

    YP

    I

    pre

    sen

    ta l

    os

    rasg

    os

    psi

    cop

    tic

    os

    com

    o h

    abil

    idad

    es c

    on

    el

    ob

    jeto

    de

    min

    imiz

    ar p

    rob

    lem

    as d

    e d

    isto

    rsi

    n d

    e re

    spu

    esta

    y d

    esea

    bil

    idad

    so

    cial

    (e.

    g.,

    un

    o d

    e su

    s t

    ems

    dic

    e:

    So

    y

    bu

    eno

    par

    a h

    acer

    qu

    e la

    gen

    te c

    rea

    en m

    i cu

    and

    o y

    o h

    ago

    alg

    o)

    . E

    l Y

    PI

    est

    ori

    enta

    do

    a j

    v

    enes

    en

    tre

    12

    y 1

    8 a

    o

    s

    y e

    ntr

    ega

    pu

    nta

    jes

    par

    a la

    esc

    ala

    tota

    l, t

    res

    dim

    ensi

    on

    es

    fact

    ori

    ales

    y 1

    0 s

    ub

    esca

    las;

    po

    see

    estu

    dio

    s q

    ue

    aval

    an s

    u

    ido

    nei

    dad

    par

    a tr

    abaj

    ar c

    on

    j

    ven

    es d

    e p

    ob

    laci

    n

    gen

    e-

    ral,

    co

    n p

    rob

    lem

    as j

    ud

    icia

    les

    y b

    uen

    as r

    elac

    ion

    es c

    on

    la

    PC

    L:Y

    V (

    Gre

    en,

    20

    05

    ).

    Des

    de

    una

    per

    spec

    tiva

    ms

    gen

    eral

    , se

    han

    des

    arro

    llad

    o

    do

    s es

    cala

    s d

    eriv

    adas

    del

    MA

    CI:

    la

    Esc

    ala

    de

    Co

    nte

    nid

    o

    Psi

    cop

    tic

    o o

    PC

    S (

    Mu

    rrie

    & C

    orn

    ell,

    20

    00

    ) y

    la

    Esc

    ala

    Psi

    cop

    tic

    a d

    e 1

    6-

    tem

    s o

    P-1

    6 (

    Sal

    ekin

    , Z

    ieg

    ler,

    Lar

    rea,

    Anth

    ony &

    Ben

    net

    t, 2

    003).

    Ell

    as m

    erec

    en e

    spec

    ial a

    tenci

    n

    11

    4

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    EU

    GE

    NIA

    V. V

    INE

    T

    deb

    ido

    al am

    pli

    o u

    so q

    ue

    el M

    AC

    I es

    t ten

    ien

    do

    en

    nu

    estr

    o

    pa

    s, e

    spec

    ialm

    ente

    en

    el

    rea

    de

    la d

    esad

    apta

    ci

    n s

    oci

    al y

    del

    incu

    enci

    a ju

    ven

    il (

    Ala

    rc

    n e

    t al

    ., 2

    00

    5; A

    larc

    n

    , V

    inet

    ,

    Sal

    vo

    & P

    erez

    -Lu

    co,

    20

    09

    ).

    La

    PC

    S (

    Mu

    rrie

    & C

    orn

    ell,

    20

    00

    ) es

    t in

    teg

    rad

    a p

    or

    20

    tem

    s d

    el M

    AC

    I q

    ue

    se r

    elac

    ion

    an c

    on

    cep

    tual

    men

    te c

    on

    el

    con

    stru

    cto

    bid

    imen

    sio

    nal

    de

    psi

    cop

    ata

    de

    Har

    e (1

    99

    1),

    ha

    pre

    sen

    tad

    o b

    uen

    as c

    orr

    elac

    ion

    es c

    on

    am

    bo

    s fa

    cto

    res

    y u

    na

    cap

    acid

    ad d

    e d

    iscr

    imin

    aci

    n d

    el 8

    3%

    (se

    nsi

    bil

    idad

    = .

    85

    ,

    esp

    ecifi

    cid

    ad =

    .8

    1)

    con

    res

    pec

    to a

    alt

    a y

    baj

    a p

    sico

    pat

    a

    clas

    ifica

    da

    seg

    n

    la

    PC

    L-R

    . L

    a P

    -16

    (S

    alek

    in e

    t al

    ., 2

    00

    3)

    fue

    des

    arro

    llad

    a co

    nce

    ptu

    alm

    ente

    ten

    ien

    do

    en

    cu

    enta

    las

    pro

    pu

    esta

    s d

    e H

    are

    (19

    91

    , 2

    00

    3)

    y l

    os

    pla

    nte

    amie

    nto

    s d

    e

    Co

    ok

    e y

    Mic

    hie

    (2

    00

    1);

    qu

    ed

    co

    nfo

    rmad

    a p

    or

    tres

    sub

    es-

    cala

    s cu

    yos

    tem

    s re

    flej

    an las

    dim

    ensi

    ones

    de

    dure

    za/i

    nse

    n-

    sib

    ilid

    ad,

    ego

    cen

    tris

    mo

    y c

    on

    du

    cta

    anti

    soci

    al.

    Su

    est

    ud

    io

    inic

    ial (

    Sal

    ekin

    et a

    l., 2

    003) docu

    men

    ta u

    na

    buen

    a ca

    pac

    idad

    par

    a p

    red

    ecir

    rei

    nci

    den

    cia

    gen

    eral

    y r

    ein

    cid

    enci

    a v

    iole

    nta

    com

    o e

    scal

    a to

    tal y

    seg

    n

    su

    s fa

    ceta

    s d

    ure

    za/i

    nse

    nsi

    bil

    idad

    y c

    on

    du

    cta

    anti

    soci

    al.

    En

    Ch

    ile,

    las

    do

    s es

    cala

    s h

    an s

    ido

    uti

    liza

    das

    explo

    rato

    riam

    ente

    y h

    an r

    esult

    ado e

    spec

    ialm

    ente

    atra

    ctiv

    as p

    ues

    bri

    nd

    an u

    na

    eval

    uac

    in

    rp

    ida

    y s

    enci

    lla

    de

    un

    co

    nst

    ruct

    o q

    ue

    clar

    amen

    te e

    st

    aso

    ciad

    o a

    la

    tras

    gre

    si

    n

    soci

    al j

    uv

    enil

    (A

    larc

    n

    et

    al.,

    20

    09

    ; Z

    iga,

    20

    09

    ).

    Un

    lt

    imo

    in

    stru

    men

    to a

    des

    crib

    ir e

    s u

    na

    esca

    la d

    i-

    se

    ada

    po

    r F

    rick

    (2

    00

    3)

    par

    a ev

    alu

    ar e

    spec

    fica

    men

    te l

    a

    dim

    ensi

    n

    Du

    reza

    /In

    sen

    sib

    ilid

    ad e

    n a

    do

    lesc

    ente

    s; s

    e tr

    ata

    del

    In

    ven

    tory

    of

    Cal

    lou

    s-U

    nem

    oti

    on

    al T

    rait

    s o

    IC

    U (

    Fri

    ck,

    20

    03

    ; E

    ssau

    et al

    ., 2

    00

    6).

    Est

    a es

    un

    a es

    cala

    de

    auto

    rep

    ort

    e

    qu

    e co

    nst

    a d

    e 2

    4

    tem

    s q

    ue

    se e

    stru

    ctu

    ran

    en

    tre

    s fa

    cto

    res:

    Du

    reza

    (ca

    llo

    usn

    ess;

    dim

    ensi

    n d

    el c

    om

    po

    rtam

    ien

    to q

    ue

    inclu

    ye c

    are

    ncia

    de e

    mp

    at

    a,

    cu

    lpa y

    rem

    ord

    imie

    nto

    ),

    Des

    cuid

    o i

    nte

    rper

    son

    al (

    un

    cari

    ng

    ; d

    imen

    si

    n q

    ue

    incl

    uy

    e

    con

    du

    ctas

    rel

    acio

    nad

    as c

    on

    la

    ause

    nci

    a d

    e cu

    idad

    o p

    or

    el

    pro

    pio

    des

    emp

    eo

    y p

    or

    los

    sen

    tim

    ien

    tos

    de

    los

    dem

    s)

    y

    Fri

    aldad

    em

    oci

    onal

    (unem

    oti

    onal;

    foca

    liza

    da

    en la

    ause

    nci

    a

    de

    exp

    resi

    n

    em

    oci

    on

    al).

    El

    estu

    dio

    del

    IC

    U a

    tra

    vs

    de

    anl

    isis

    fac

    tori

    al c

    onfi

    rmat

    ori

    o, e

    l ex

    amen

    de

    los

    efec

    tos

    de

    gen

    ero

    y e

    dad

    , su

    aso

    ciac

    in

    co

    n p

    rob

    lem

    as p

    sico

    soci

    ales

    ,

    psi

    cop

    ato

    log

    a y

    per

    son

    alid

    ad y

    su

    po

    der

    de

    pre

    dic

    ci

    n d

    e

    la c

    on

    du

    cta

    anti

    soci

    al, h

    an c

    on

    trib

    uid

    o a

    max

    imiz

    ar e

    l co

    -

    no

    cim

    ien

    to d

    e la

    dim

    ensi

    n

    D/I

    co

    n r

    esp

    ecto

    a las

    po

    sib

    les

    tray

    ecto

    rias

    de

    des

    arro

    llo d

    e es

    tos

    rasg

    os,

    su a

    soci

    aci

    n c

    on

    rasg

    os

    tem

    per

    amen

    tale

    s de

    la p

    erso

    nal

    idad

    com

    o la

    bsq

    ue-

    da

    de

    sensa

    ciones

    y la

    car

    enci

    a de

    inhib

    icio

    nes

    conduct

    ual

    es

    y a

    dem

    s, l

    a as

    oci

    aci

    n n

    egat

    iva

    de

    los

    rasg

    os

    psi

    copt

    icos

    con

    la

    ansi

    edad

    (E

    ssau

    et

    al.,

    20

    06

    ).

    Ap

    ort

    es d

    e lo

    s in

    stru

    men

    tos

    de

    evalu

    aci

    n

    El e

    studio

    de

    las

    pro

    pie

    dad

    es p

    sico

    mt

    rica

    s de

    los

    inst

    ru-

    men

    tos

    des

    crit

    os

    ha

    aport

    ado a

    una

    mej

    or

    com

    pre

    nsi

    n d

    e la

    psi

    copat

    a in

    fanto

    -juven

    il s

    eal

    ando a

    lgunas

    dif

    eren

    cias

    con

    resp

    ecto

    a la

    psi

    copat

    a e

    n a

    dult

    os.

    Por

    ejem

    plo

    , se

    ha

    obse

    r-

    vad

    o q

    ue

    la e

    stru

    ctura

    de

    dos

    fact

    ore

    s de

    Har

    e (1

    991, 2

    003),

    qu

    e re

    flej

    a la

    psi

    cop

    ata

    en

    ad

    ult

    os,

    es

    la m

    s f

    recu

    ente

    en

    los

    estu

    dio

    s co

    n a

    do

    lesc

    ente

    s ju

    dic

    iali

    zad

    os;

    sin

    em

    bar

    go

    ,

    ella

    no

    ob

    tien

    e el

    mis

    mo

    aju

    ste

    en m

    ues

    tras

    cl

    nic

    as y

    co-

    munit

    aria

    s donde

    los

    dos

    fact

    ore

    s no a

    par

    ecen

    con la

    mis

    ma

    clar

    idad

    ; ad

    ems

    , en

    mu

    estr

    as j

    uv

    enil

    es n

    o j

    ud

    icia

    liza

    das

    los

    tem

    s q

    ue

    eval

    an

    nar

    cisi

    smo

    su

    elen

    pes

    ar d

    e m

    od

    o

    imp

    ort

    ante

    en

    la

    dim

    ensi

    n

    Im

    pu

    lsiv

    idad

    /Pro

    ble

    mas

    de

    Co

    nd

    uct

    a d

    el A

    PS

    D y

    no

    en

    Du

    reza

    /In

    sen

    sib

    ilid

    ad c

    om

    o

    ocu

    rre

    en m

    ues

    tras

    ad

    ult

    as (

    Fri

    ck,

    et a

    l.,

    20

    00

    , ci

    tad

    o e

    n

    Gac

    on

    o,

    20

    00

    ). E

    n o

    tro

    eje

    mp

    lo,

    al c

    om

    par

    ar l

    a v

    alid

    ez

    pre

    dic

    tiv

    a d

    e la

    s d

    os

    dim

    ensi

    on

    es d

    e H

    are

    (19

    91

    , 2

    00

    3)

    y

    las

    tres

    de

    Co

    ok

    e y

    Mic

    hie

    (2

    00

    1)

    sob

    re la

    rein

    cid

    enci

    a, s

    e

    ha

    enco

    ntr

    ado

    qu

    e el

    mo

    del

    o d

    e H

    are

    es e

    l q

    ue

    mej

    or

    la

    pre

    dic

    e, p

    osi

    ble

    men

    te p

    orq

    ue

    incl

    uye

    la m

    edid

    a ta

    uto

    lgic

    a

    de

    con

    du

    cta

    anti

    soci

    al; d

    e la

    s tr

    es d

    imen

    sio

    nes

    de

    Co

    ok

    e y

    Mic

    hie

    (2001),

    la

    dim

    ensi

    n c

    onduct

    ual

    es

    tilo

    conduct

    ual

    imp

    uls

    ivo

    e i

    rres

    po

    nsa

    ble

    e

    s el

    mej

    or

    pre

    dic

    tor

    de

    rein

    ci-

    den

    cia

    (Corr

    ado, V

    ince

    nt,

    Har

    t & C

    ohen

    , 2004).

    Por

    lt

    imo,

    es n

    eces

    ario

    des

    taca

    r lo

    s d

    iver

    sos

    estu

    dio

    s o

    rien

    tad

    os

    a

    eval

    uar

    co

    rrec

    tam

    ente

    la

    dim

    ensi

    n

    Du

    reza

    /In

    sen

    sib

    ilid

    ad

    com

    o p

    red

    icto

    r d

    e la

    sev

    erid

    ad y

    est

    abil

    idad

    de

    pro

    ble

    mas

    de

    conduct

    a y d

    elin

    cuen

    cia

    y e

    n e

    l des

    arro

    llo d

    e tr

    ayec

    tori

    as

    de

    pro

    ble

    mas

    co

    nd

    uct

    ual

    es s

    ever

    os.

    Fact

    ore

    s de

    ries

    go,

    pre

    venci

    n y

    tra

    tam

    iento

    El

    abo

    rdaj

    e d

    e es

    te a

    par

    tad

    o e

    s tr

    iple

    . P

    or

    un

    lad

    o,

    inte

    resa

    an

    aliz

    ar c

    ul

    es s

    on

    lo

    s fa

    cto

    res

    de

    ries

    go

    par

    a la

    psi

    cop

    ata

    en

    la

    infa

    nci

    a y

    la

    ado

    lesc

    enci

    a; p

    or

    otr

    o l

    ado

    ,

    inte

    resa

    ev

    alu

    ar e

    l lu

    gar

    qu

    e o

    cup

    a la

    psi

    cop

    ata

    in

    fan

    to-

    juv

    enil

    co

    mo

    fac

    tor

    de

    ries

    go

    par

    a la

    del

    incu

    enci

    a en

    j-

    ven

    es y

    ad

    ult

    os;

    en

    ter

    cer

    lug

    ar,

    inte

    resa

    des

    crib

    ir c

    ual

    es

    el e

    stad

    o d

    el a

    rte

    con

    res

    pec

    to a

    pre

    ven

    ci

    n y

    tra

    tam

    ien

    to.

    Lo

    s as

    pec

    tos

    qu

    e v

    incu

    lan

    est

    as d

    ifer

    enci

    acio

    nes

    se

    rela

    -

    cio

    nan

    co

    n l

    os

    pla

    nte

    amie

    nto

    s so

    bre

    un

    mo

    del

    o e

    vo

    luti

    vo

    de

    la p

    sico

    pat

    a i

    nfa

    nto

    -ju

    ven

    il,

    qu

    e p

    lan

    tea

    tray

    ecto

    rias

    de

    des

    arro

    llo

    dif

    eren

    ciad

    as y

    ab

    ord

    ajes

    de

    pre

    ven

    ci

    n y

    trat

    amie

    nto

    dif

    eren

    ciad

    os.

    Fact

    ore

    s de

    ries

    go p

    ara

    la p

    sico

    pat

    a

    Seg

    n

    Far

    rin

    gto

    n (

    20

    05

    ), e

    l n

    fasi

    s h

    ist

    rico

    sob

    re l

    os

    fact

    ore

    s d

    e ri

    esg

    o q

    ue

    en l

    a n

    iez

    tem

    pra

    na

    pu

    eden

    pre

    -

    dec

    ir,

    infl

    uir

    o c

    ausa

    r p

    sico

    pat

    a h

    a es

    tad

    o c

    entr

    ado

    en

    lo

    s

    corr

    elat

    os

    bio

    lg

    ico

    s d

    e la

    psi

    cop

    ata

    ad

    ult

    a ex

    isti

    end

    o u

    n

    nfa

    sis

    men

    or

    en l

    os

    fact

    ore

    s fa

    mil

    iare

    s q

    ue

    pu

    eden

    afe

    c-

    tar

    a n

    io

    s y

    j

    ven

    es.

    Un

    a re

    vis

    in

    de

    fact

    ore

    s b

    iol

    gic

    os

    aso

    ciad

    os

    a la

    psi

    cop

    ata

    , re

    aliz

    ada

    po

    r P

    ars

    (2

    00

    3, ci

    tad

    o

    en M

    illo

    n, S

    imo

    nse

    n, B

    irk

    et, S

    mit

    h y

    Dav

    is, 2

    00

    3),

    se

    ala

    cara

    cter

    sti

    cas

    neu

    rop

    sico

    lg

    icas

    esp

    ecfi

    cas

    com

    o l

    a d

    ifi-

    cult

    ad p

    ara

    des

    arro

    llar

    res

    pues

    tas

    condic

    ionad

    as a

    est

    mulo

    s

    rela

    cio

    nad

    as c

    on

    el

    mie

    do

    y u

    na

    var

    iaci

    n

    tem

    per

    amen

    tal

    den

    om

    inad

    a t

    emp

    eram

    ento

    des

    inh

    ibid

    o,

    ad

    ems

    des

    taca

    la c

    om

    orb

    ilid

    ad q

    ue

    se e

    stab

    lece

    con e

    l TD

    AH

    y q

    ue

    la g

    ran

  • 11

    5

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    PS

    ICO

    PAT

    A IN

    FAN

    TO

    -JU

    VE

    NIL

    : AV

    AN

    CE

    S E

    N C

    ON

    CE

    PT

    UA

    LIZ

    AC

    IN

    , EV

    AL

    UA

    CI

    N E

    INT

    ER

    VE

    NC

    IN

    dif

    eren

    ciac

    in

    de

    gn

    ero

    en

    la

    pre

    val

    enci

    a d

    e la

    psi

    cop

    ata

    po

    dr

    a es

    tar

    rela

    cio

    nad

    a a

    fact

    ore

    s g

    ent

    ico

    s.

    En

    tre

    los

    fact

    ore

    s p

    sico

    lg

    ico

    s se

    des

    taca

    n l

    os

    fact

    ore

    s

    fam

    ilia

    res.

    Au

    tore

    s d

    e la

    dc

    ada

    de

    19

    50

    co

    mo

    Bo

    wlb

    y

    y M

    cC

    ord

    y M

    cC

    ord

    se

    ala

    ban

    tem

    pra

    nam

    en

    te l

    a i

    n-

    flu

    enci

    a d

    e la

    fam

    ilia

    co

    mo

    an

    tece

    den

    te p

    ara

    la p

    sico

    pat

    a

    (Far

    rin

    ton

    , 2

    00

    5).

    De

    acu

    erd

    o a

    Bo

    wlb

    y, s

    i u

    n n

    io

    su

    fra

    un p

    rolo

    ngad

    o p

    ero

    do d

    e dep

    rivac

    in m

    ater

    nal

    dura

    nte

    los

    pri

    mer

    os

    cin

    co a

    o

    s d

    e v

    ida

    ten

    dr

    a ef

    ecto

    s n

    egat

    ivo

    s ir

    re-

    ver

    sib

    les

    qu

    e in

    clu

    an

    lle

    gar

    a d

    esar

    roll

    ar u

    n c

    arc

    ter

    fr

    o

    no a

    fect

    uoso

    y d

    elin

    cuen

    cia;

    seg

    n M

    cCord

    s y M

    cCord

    , el

    rech

    azo

    par

    enta

    l, u

    n p

    adre

    an

    tiso

    cial

    , la

    dis

    cip

    lin

    a er

    rti

    ca

    y l

    a su

    per

    vis

    in

    par

    enta

    l p

    ob

    re i

    nfl

    ua

    n e

    n e

    l d

    esar

    roll

    o d

    e

    la p

    sico

    pat

    a (

    Far

    rin

    gto

    n,

    20

    05

    ). E

    stu

    dio

    s m

    s r

    ecie

    nte

    s

    refu

    erza

    n l

    a id

    ea d

    el r

    ol

    de

    la i

    nfl

    uen

    cia

    par

    enta

    l (c

    on

    du

    c-

    ta a

    nti

    soci

    al e

    n l

    os

    pad

    res,

    alc

    oh

    oli

    smo

    par

    enta

    l, f

    raca

    so

    par

    enta

    l en

    la

    dis

    cip

    lin

    a y

    sup

    erv

    isi

    n d

    e lo

    s n

    io

    s) e

    n l

    os

    or

    gen

    es d

    e la

    psi

    copat

    a (

    Par

    is, 2

    003; e

    n M

    illo

    n, S

    imonse

    n,

    Bir

    ket

    .Sm

    ith

    y D

    avis

    , 2

    00

    3).

    La

    inv

    esti

    gac

    in a

    ctu

    al e

    st

    inte

    gra

    da

    pre

    fere

    nte

    men

    te

    po

    r es

    tud

    ios

    retr

    osp

    ecti

    vo

    s co

    n p

    oca

    pre

    sen

    cia

    de

    estu

    dio

    s

    longit

    udin

    ales

    . Los

    pri

    mer

    os

    mues

    tran

    , por

    ejem

    plo

    , que

    al

    com

    par

    ar d

    elin

    cuen

    tes

    con

    pu

    ntu

    acio

    nes

    alt

    as y

    baj

    as e

    n e

    l

    PC

    L-Y

    V, l

    os

    pri

    mer

    os

    hab

    an s

    ufr

    ido c

    on m

    ayor

    frec

    uen

    cia

    abu

    so f

    sic

    o y

    sep

    arac

    in

    de

    los

    pad

    res

    qu

    e lo

    s d

    elin

    cuen

    -

    tes

    no

    psi

    cop

    tic

    os

    (Cam

    pb

    ell,

    Po

    rter

    & S

    anto

    r, 2

    00

    4);

    en

    otr

    o e

    jem

    plo

    , al

    co

    mp

    arar

    pri

    sio

    ner

    os

    psi

    cop

    tic

    os

    y n

    o

    psi

    cop

    tic

    os

    usa

    nd

    o e

    l P

    CL

    -R, se

    rep

    ort

    a q

    ue

    los

    pri

    mer

    os

    hab

    an

    exp

    erim

    enta

    do

    in

    dif

    eren

    cia

    par

    enta

    l o

    neg

    lig

    enci

    a,

    sup

    erv

    isi

    n p

    are

    nta

    l p

    ob

    re y

    dis

    cip

    lin

    a p

    are

    nta

    l p

    ob

    re

    (Mar

    shal

    l &

    Co

    ok

    e, 1

    99

    9);

    otr

    os

    rep

    ort

    es s

    eal

    an q

    ue

    la

    per

    tenen

    cia

    a hogar

    es d

    esin

    tegra

    dos,

    fam

    ilia

    s unip

    aren

    tale

    s

    y e

    xp

    erie

    nci

    as d

    e ab

    uso

    in

    fan

    til,

    ser

    an

    fac

    tore

    s d

    e ri

    esg

    o

    par

    a el

    des

    arro

    llo

    de

    cara

    cter

    sti

    cas

    psi

    cop

    tic

    as (

    par

    a u

    na

    rev

    isi

    n v

    er F

    ort

    h &

    Bu

    rke,

    19

    98

    ci

    tad

    o e

    n C

    oo

    ke,

    Fo

    rth

    y H

    are,

    19

    98

    ).

    Lo

    s p

    oco

    s es

    tud

    ios

    lon

    git

    ud

    inal

    es e

    nco

    ntr

    ado

    s (L

    ang

    ,

    Kli

    nte

    ber

    g &

    Alm

    , 2

    00

    2; W

    eile

    r &

    Wid

    om

    , 1

    99

    6;)

    in

    dic

    an

    qu

    e el

    ab

    uso

    in

    fan

    til

    y l

    a n

    egli

    gen

    cia

    par

    enta

    l so

    n f

    acto

    res

    que

    inci

    den

    en p

    untu

    acio

    nes

    alt

    as e

    n la

    PC

    L-R

    en la

    adult

    ez.

    Aunque

    esto

    s es

    tudio

    s des

    taca

    n lo

    s co

    mponen

    tes

    fam

    ilia

    res

    com

    o f

    acto

    r d

    e ri

    esg

    o p

    ara

    la p

    sico

    pat

    a,

    hay

    div

    erso

    s au

    -

    tore

    s in

    dic

    an q

    ue

    el f

    oco

    co

    rrec

    to d

    e es

    tud

    io d

    eber

    a e

    star

    ,

    no

    en

    fac

    tore

    s ai

    slad

    os,

    sin

    o q

    ue

    en l

    a in

    tera

    cci

    n e

    ntr

    e

    var

    iable

    s bio

    lgic

    as y

    psi

    coso

    cial

    es e

    n e

    l se

    no d

    e la

    fam

    ilia

    (Far

    rin

    gto

    n,

    20

    05

    ).

    Psi

    cop

    at

    a i

    nfa

    nto

    -juve

    nil

    com

    o f

    act

    or

    de

    ries

    go

    La

    psi

    copat

    a in

    fanto

    -juven

    il c

    om

    o f

    acto

    r de

    ries

    go p

    ara

    la d

    elin

    cuen

    cia

    es e

    studia

    da

    gen

    eral

    men

    te a

    trav

    s d

    e la

    s ca

    -

    ract

    ers

    tica

    s co

    nd

    uct

    ual

    es y

    lo

    s ra

    sgo

    s d

    e p

    erso

    nal

    idad

    qu

    e

    est

    n i

    ncl

    uid

    os

    en l

    a co

    nce

    ptu

    aliz

    aci

    n d

    e p

    sico

    pat

    a.

    En

    este

    co

    nte

    xto

    un

    o d

    e lo

    s fa

    cto

    res

    de

    ries

    go

    ms

    est

    ud

    iad

    os

    en m

    ues

    tras

    infa

    nti

    les

    y juven

    iles

    ha

    sido la

    pre

    senci

    a de

    los

    rasg

    os

    agru

    pad

    os

    en l

    a d

    imen

    si

    n D

    ure

    za /

    Inse

    nsi

    bil

    idad

    de

    la p

    sico

    pat

    a.

    En

    est

    e m

    bit

    o,

    des

    taca

    un

    est

    ud

    io l

    on

    git

    ud

    inal

    del

    equ

    ipo

    de

    Fri

    ck (

    Fri

    ck,

    Co

    rnel

    l, B

    arry

    , B

    od

    in &

    Dan

    e,

    20

    03

    ; F

    rick

    , C

    orn

    ell,

    Bo

    din

    , D

    ane,

    Bar

    ry &

    Lo

    ney

    , 2

    00

    3;

    Fri

    ck, K

    imo

    nis

    , Dan

    dre

    aux

    & F

    arre

    ll, 2

    00

    3; F

    rick

    , Sti

    ckle

    ,

    Dan

    dre

    aux, F

    arel

    l & K

    imonis

    , 2005) que

    dim

    ensi

    on la

    pre

    -

    senci

    a de

    pro

    ble

    mas

    de

    conduct

    a y d

    e lo

    s ra

    sgos

    de

    Dure

    za/

    Inse

    nsi

    bil

    idad

    en

    ni

    os

    y a

    do

    lesc

    ente

    s d

    e u

    na

    mu

    estr

    a co

    -

    mu

    nit

    aria

    qu

    e fu

    e ev

    alu

    ada

    anu

    alm

    ente

    a lo

    lar

    go

    de

    cuat

    ro

    ao

    s. L

    os

    hal

    lazg

    os

    de

    este

    gru

    po

    de

    estu

    dio

    s so

    n c

    on

    tun-

    den

    tes

    en v

    ario

    s as

    pec

    tos:

    (1)

    Se

    enco

    ntr

    q

    ue

    los

    ni

    os

    con

    rasg

    os

    de

    D/I

    y p

    rob

    lem

    as c

    on

    du

    ctu

    ales

    tu

    vie

    ron

    , d

    esd

    e el

    pri

    mer

    seg

    uim

    ien

    to,

    un

    may

    or

    n

    mer

    o y

    may

    or

    var

    ied

    ad

    de

    pro

    ble

    mas

    co

    nd

    uct

    ual

    es q

    ue

    los

    ni

    os

    qu

    e in

    icia

    lmen

    te

    slo

    ten

    an

    alt

    os

    niv

    eles

    de

    pro

    ble

    mas

    de

    con

    du

    cta;

    est

    os

    ni

    os

    tam

    bi

    n m

    ost

    raro

    n n

    ivel

    es m

    s e

    levad

    os

    de

    agre

    sin,

    esp

    ecia

    lmen

    te a

    gre

    si

    n i

    nst

    rum

    enta

    l, m

    ayo

    r au

    tore

    po

    rte

    de

    del

    incu

    enci

    a y,

    ad

    ems

    , p

    rese

    nta

    ron

    un

    a m

    ayo

    r ta

    sa

    acu

    mu

    lati

    va

    de

    con

    tact

    os

    con

    la

    po

    lic

    a q

    ue

    los

    ni

    os

    con

    pro

    ble

    mas

    co

    nd

    uct

    ual

    es p

    ero

    sin

    ras

    go

    s d

    e D

    /I (

    Fri

    ck e

    t

    al.,

    20

    05

    ). (

    2)

    Se

    enco

    ntr

    q

    ue

    la e

    stab

    ilid

    ad d

    e lo

    s ra

    sgo

    s

    psi

    cop

    tic

    os

    est

    rel

    acio

    nad

    a co

    n e

    l co

    nte

    xto

    psi

    coso

    cial

    del

    ni

    o, es

    pec

    fica

    men

    te c

    on

    el

    esta

    tus

    soci

    oec

    on

    m

    ico

    y

    la c

    alid

    ad d

    e la

    s es

    trat

    egia

    s p

    aren

    tale

    s d

    e cu

    idad

    o,

    sien

    do

    imp

    ort

    ante

    el cu

    idad

    o p

    aren

    tal en

    el d

    esar

    roll

    o d

    e la

    cu

    lpa,

    la e

    mp

    ata

    y o

    tro

    s as

    pec

    tos

    de

    la c

    on

    scie

    nci

    a (F

    rick

    , et

    al.

    ,

    2003).

    (3) S

    e obse

    rv q

    ue

    los

    niv

    eles

    ms

    alt

    os

    de

    pro

    ble

    mas

    conduct

    ual

    es e

    n e

    l ni

    o s

    e as

    oci

    an c

    on n

    ivel

    es m

    s e

    stab

    les

    de

    rasg

    os

    psi

    cop

    tic

    os;

    al re

    spec

    to s

    e p

    lan

    tea

    qu

    e es

    pro

    ba-

    ble

    qu

    e el

    in

    vo

    lucr

    amie

    nto

    cr

    nic

    o e

    n c

    on

    du

    cta

    anti

    soci

    al,

    agre

    siv

    a y

    cri

    min

    al a

    tra

    vs

    del

    tie

    mp

    o d

    esen

    sib

    ilic

    e a

    los

    jven

    es s

    obre

    las

    conse

    cuen

    cias

    de

    su c

    onduct

    a en

    ell

    os

    mis

    -

    mo

    s y

    en

    lo

    s o

    tro

    s, p

    osi

    bil

    itan

    do q

    ue

    sus

    rasg

    os

    de

    du

    reza

    per

    son

    al s

    ean

    ms

    est

    able

    s (F

    rick

    , et

    al.

    , 2

    00

    3).

    Fin

    alm

    ente

    , lo

    s au

    tore

    s se

    al

    an q

    ue

    aun

    qu

    e es

    te g

    rup

    o

    de

    estu

    dio

    s cu

    enta

    co

    n a

    bu

    nd

    ante

    s li

    mit

    acio

    nes

    , d

    ebid

    as

    pri

    nci

    pal

    men

    te a

    l p

    equ

    eo

    tam

    ao

    de

    los

    gru

    po

    s en

    lo

    s q

    ue

    se e

    fect

    uar

    on los

    seguim

    iento

    s, s

    us

    resu

    ltad

    os

    sugie

    ren q

    ue

    los

    rasg

    os

    de

    D/I

    per

    mit

    en iden

    tifi

    car

    a un g

    rupo d

    e j

    ven

    es

    en a

    lto

    rie

    sgo

    de

    man

    ten

    er c

    on

    du

    ctas

    an

    tiso

    cial

    es e

    n s

    u

    des

    arro

    llo

    hac

    ia l

    a ad

    ult

    ez. S

    in e

    mb

    arg

    o, lo

    s re

    sult

    ado

    s n

    o

    entr

    egan

    un

    a es

    tim

    aci

    n d

    e cu

    nto

    s d

    e es

    tos

    jv

    enes

    reu

    ni-

    rn los

    crit

    erio

    s dia

    gnst

    icos

    esta

    ble

    cidos

    par

    a la

    psi

    copat

    a

    en l

    a ad

    ult

    ez (

    Fri

    ck, et

    al.

    , 2

    00

    3;

    Fri

    ck e

    t al

    ., 2

    00

    5);

    lo

    qu

    e

    s e

    s cl

    aro

    , es

    qu

    e es

    tos

    jv

    enes

    am

    erit

    an r

    ecib

    ir e

    stra

    teg

    ias

    de

    inte

    rven

    ci

    n d

    ifer

    enci

    adas

    co

    n r

    esp

    ecto

    a l

    as r

    ecib

    idas

    po

    r lo

    s o

    tro

    s j

    ven

    es c

    on

    pro

    ble

    mas

    co

    nd

    uct

    ual

    es (

    Fri

    ck

    et a

    l.,

    20

    05

    ).

    Pre

    venci

    n y

    tra

    tam

    iento

    El m

    ayor

    deb

    ate

    y c

    ontr

    over

    sia

    que

    ha

    susc

    itad

    o e

    l est

    u-

    dio

    de

    la p

    sico

    pat

    a in

    fanto

    -juven

    il s

    e deb

    e, p

    rinci

    pal

    men

    te,

    a la

    vis

    in f

    atal

    ista

    del

    conce

    pto

    que

    asum

    e la

    imposi

    bil

    idad

    11

    6

    TE

    RA

    PIA

    PS

    ICO

    L

    GIC

    A 2

    010,

    Vol

    . 28,

    N1

    , 109

    -118

    EU

    GE

    NIA

    V. V

    INE

    T

    de

    inte

    rven

    ci

    n.

    Sin

    em

    bar

    go

    , la

    id

    ea d

    e q

    ue

    la p

    sico

    pat

    a

    infa

    nto

    -ju

    ven

    il e

    s u

    na

    con

    dic

    in i

    ntr

    atab

    le e

    s cu

    esti

    on

    ada

    po

    r la

    pra

    cti

    ca c

    ln

    ica d

    e p

    sic

    log

    os

    infa

    nto

    -ju

    ven

    iles

    qu

    e re

    po

    rtan

    qu

    e n

    io

    s y

    ad

    ole

    scen

    tes

    con

    car

    acte

    rst

    icas

    aso

    cia

    das

    a p

    sico

    pat

    a p

    rese

    nta

    n g

    an

    an

    cia

    s m