2009/09 98. alea

www.zestoaautoak.com

z u r e i r a g a r k i a j a r t z e k o

d e i t u9 4 3 1 4 7 1 2 3 t e l e f o n o r a

UU DD AA ZZ KK EE NN EE KK OO AA TT AA RR II AA NNHemen gatoz berriro abuztuko oporraldiaren ondoren, udazken usaia duen danbolin alehonekin. Udako soro zoro aldiaren ondoren, duguna txukundu, atondu eta neguko hotzeiaurre egin beharko diogu beste behin ere. Baina udazkenak ere badu bere grazia eta orain-dik azken fruituak jazotzeko ditugu: babak, masustak, perretxikoak eta nola ez gaztainak.Udazkeneko gaztainak txinpartetan erretzeko hemen duzue danbolina prest. Udara nola joan zaigun kontatuz hemen dituzue oporraldietako argazkiak, oporraldiak ho-rretarako baitira, prestaketatan gozatzeko, oporraldian bertan gozatzeko eta nola ez etorriondoren, pasadizoak oroituz gozatzeko, eta asko eta askok bestei gure gorabeherak azaltzenere makina bat gozatzen dugu. Uda besteak beste aisialdiaz gain kirola egiteko aproposa dugu eta forma ere luzitu dezaketehainbat herritarrek udazkenean topagune bihurtu den Akoako biran. Laugarrena egin berridute jada eta lehenengotik hona alaia etaarrakastatsua izaten jarraitzen duelaikus genezake. Garai bateko udaberriko kontu benetaninteresgarriak ere irakur ditzakegu alehonetan. Zestoako hoteletan BigarrenMundu Gerran, Espainia eta Frantzia ar-teko muga zeharkatzen harrapatu zituz-ten hainbat iheslarik ostatu hartu zuten.René Dupéren biografia idatzi berri duteeta berak Zestoan egin zuen egonaldiaagertzen zaigu hemen, 1943ko udabe-rriko kontuak kanpotar baten ikuspegi-tik.Udazkenaren aurretik zestoarrentzatudako azken trakaren irudiak ere bildueta agertzen zaizkizue bertan. “Herrikofestak izaten dira gazte guztientzat goza-mena” kantuak dion moduan jan etaedanean inguruan adiskidetasun etaamodioz borbor erein, bildu eta ospatze-ko egunak izaten dira. Hor doaz irudihauek ere.Horra bada, zestoar gehienentzat ezeza-gunak diren garai batetako udaberriko kontuak ezagutaraziz datorkizue danbolin eta bidebatez oso urrunak egiten zitzaizkigun kontuak gerturatuz. Bestalde udako kontuen errepa-soa egiten da eta bakoitzak jakingo du udan zehar txingurri edo kilker izan den eta udan ze-har kantari gozatzen pasa duen edo haziak biltzen igaro duen. Guk prest dugu danbolinaudazkeneko gaztainak erretzeko. On egin!

arg i tara tza i l ea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze zk.g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943 147 123 h.el.: danbolin@topagunea.com

danbo l in : Jone Bergara, Urko Canseco, Janire Diaz, Margari Eizagirre, Naiara Exposito, Joxeba Larrañaga eta Nerea Odriozola

kolabora tza i l e/zuzen tza i l e ta ldea : Lierni Arrieta, Jon Artano, Fernando Arzallus, Onintza Irureta , Mireia Orbegozo eta Nora Palmitano

d ise inua e ta maketaz ioa : Eneko Aristii npr imateg ia : Gertu (Oñati). l ege gorda i lua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429

dd aa nn bb oo ll ii nn E K E Z D U B E R E G A I N H A R T Z E N A L D I Z K A R I A N A D I E R A Z I TA KO E S A N E N E TA I R I T Z I E N E R A N T Z U K I Z U N A

Liern i arr ie ta

34 6 9 10 11 12 16 II NN KK EE SS TT AA EE NN BB II DD OO AA KK

FF EE SS TT AA KK

AA II ZZ AA RR NN AA KK OOAA MM AA BB II RR JJ II NN AA KK

DDAANNBBOOLLIINN ZZUULLOO

IIHHEESSLLAARRIIAAKK,, FFRRAANNCCOO.. .. ..EETTAA ZZEESSTTOOAA

diruz lagundutakoa

AA KK UU AA KK OO BB II RR AA

OOPPOORRRREETTAANN PPOORRAAII

enb idoa I .

P A L A Z I O A , Z E R H I N T Z E N E T A N O L A H A G O .

Denbora dexente neraman Lili aldetik joan gabe; eta penaz bueltatu nin-tzen etxera.

Bidean ez ohiko jendea topatu nuen. Turistak, alegia. Inguruari so eta poltsikokoargazki kamaretan, gordetzea merezi izango duten Zestoako inguruak betikotzen.Ateratako argazki guztiak, ziur aski.Argazki kamerak jo eta ke lanean, Zubi Zaharra, Lau Iturri, Palazio eta Lilibeko as-toa; bideko zaintzailea, zur eta lur jendearen joan-etorriarekin.Sastarraingo bidean Ekainberriko erromesak. “Kaixo, egunon” esan eta “buenosdías” erantzuna jaso. Turismoaren ondorioa, hizkuntzarena, zer egingo dugu, bada;

eta, gaitzerdi hizkuntzarena, turismoak herriarionurak ekartzen badizkio.Dagoeneko, ez nago ziur, bi urte gutxi gorabe-hera pasa dira, Foru Aldundiak Lili Jauregian, Pa-lazion, aurrehistoria museoa egiteko plangintzabertan behera utzi zuela; Ekaingo proiektua he-rren utzita. Eraikina zaharberritzeko, Europatik etorritakodiru laguntza ere izoztuta geratuko zen une har-tan, edo beste nonbaiten xahutuko zuten, he-rriak jakin gabe. Eta orain, zer? Noiz arte, jasanbehar dugu Palazioaren zabarkeria? Zer argazkiaterako dizkiote turistek Palazioari? Leiho pus-katuenak, alegia?Lehen Palazioaren inguruak, zainduak agertzenziren, garbiak, Palazioko sagastia bista ederrare-kin, adibidez; eta egun, Foru Aldundiak guztiz

abandonaturik ditu inguru horiek, begi bistan dago. Noiz arte? Inork ez da egongobazter horiek txukuntzeko asmoarekin, edota Palazioko leihoak konpontzeko, urasartu ez dadin? Zin dagizuet, Amama Roxariok etxeko ataria ez zuen horrela edu-kiko.

Oharra: idatzi hau egin eta argitaratu bitartean dirudienez zenbait lan egiten hasidira atarian, teilatua konpontzen edo… noizko bukatuko ote dute?

Pittin bat baibaina beno, es-pero zenera arri-matu ere ez, ezdut uste gaineragehiagorakoemango duenik,filtroa txikia dueta, 30 lagunekotaldeak sartzendira. Eta osoederra da, nikikusi det bainaez dut uste sal-torik joko due-nik, jaitsi egingoda nere ustez,behin ikusten daeta kitto, hori ezda errezatzeabezela.

Manuel Altuna Anardi

69 urte

Ez ez duguezer nabaritu,ikusi det jendeezaguna he-mendik pasa-tzen baina he-rrian ez. Ama-ren etxetik etaikusi izan detjendea pasatzenbaina herrianez. Zuzeneanjoaten da jen-dea, aparkatueta zuzeneanhara ta handikaparkalekura.

Mariaxun Elorza

57 urte

U r t e b e t e p a s a d aE k a i n b e r r i i r e k iz e n e t i k , a n t z e m a n a ld u z u j e n d e t z a r i k ?

M ikel I rañe ta

Pi n t a d a .Beñat Etxabe eta herriko beste gazte guztiei erantzuna: Ekaineko zenbakian, Zestoako Beñat Etxabek berta-ko gazteen egoera azaldu zuen; astebururo kalean asperturik egoten direla, autobus geltokian, gozokidendaren aurrean…Udaleko Gazteria Sailak herritarrei jakinarazi nahi die, Gipuzkoako Foru Aldundiko bulego teknikoakherriko gazteen errealitatearen azterketa bat burutu zuela herriko gazteen beharrak zehaztuz. Beharhauei erantzun bat emateko 2007an, Haur eta Gazteria dinamizatzaile bat kontratatu zen eta herrikohaur eta gazteen inguruan mugitzen zirenekin elkartu zen. Informazio guztia bildu ondoren, gazte-leku bat egitearen aldeko apustua egin zen. 2008an Kultur Etxeko gela batean gaztelekua egitekoobra proiektua egin zen. Proiektu hau onartu ondoren, lokalaren egokitze lanak ere dagoeneko buru-tuta daude. Baina honez gain, gure herriko gazteak ondo hezteko, hezitzaileak behar dira eta gauregun hezitzaileak kontratatzeko oinarriak bukatzen ari gara. Hauek kontratatutakoan gaztelekuamartxan izango dugu, hainbat ekintza burutzeko asmoz. Proiektu hau denen gustokoa izango denitxaropenez…

ZZ ee ss tt oo aa kk oo HH aa uu rr ee tt aa GG aa zz tt ee rr ii aa SS aa ii ll aa

DAZKENAheldu eta zahartzen ari ote naizen galdetzen hasi naiz. Festa ondorengo asteazkenean izan duguikasturtearen aurkezpena. Han, ikasleek ea beste irakasleak gazteak al diren galdetu didate, etanik baietz, neure adinekoak direla. Ikasle batek erantzun dit, neure adinekoak baldin badira de-nak, ez direla horren gazteak...Irailean hasten da urtea niretzat. Festak ere, zahartu eta joan egin zaizkigu; plaza burusoil utziz.Zerotik hasteko garaia berriro, egun ilunagoak, hotzagoak... Baina zahartzearekin batera, horre-kin gutxiago goibeltzen ikasi dut, agian zahartzeak moderazioa dakarrenez, goibeldu goibeltzennaiz, baina moderazioz...Aurten ere zahartu diren festa hauetan, zezenketen arazoa agertu da, baina moderaziorik gabe.Diario Vascok herri-galdeketarako sinadurak eta zezenketarako sarreren kopuruak konparatzenditu artikulu batean, festetan zezenketak defendatzeko. Oiloak arrautzekin konparatzea bezalada hori nire ustez, bestela zer beldur dute galdeketa egiteko? Zergatik erabiltzen ditu aitzakiakbakarrik, adibidez EAk, galdeketa ez egiteko? Gehiago oraindik, ez al luke bere barnean bestegaldeketa egin beharko? Edo zuzenenean H1ek erabakitzen du? Edo zein beste talde izan da N1,zezenen gripe hiltzailea (H1N1 birusa) formatuz?Nire ustetan, zezenketetan izaki bat krudelki torturatu eta erail egiten da. Horregatik, antzekoohitura eta ekintzekin amaitu egin behar dela iruditzen zait. Hala ere “taurinoei” arrazoia eman behar diet gauza batean: “zezenak ez desagertzea lortzen du-te zezenketek”. Hori egia da, Erroma zaharreko Koliseoan “kristauketak” izaten ziren, eta ordu-tik ikusi zenbat ugaritu den kristau herria munduan zehar. Horrela ikusirik, laster denok zezen izango gaituk. Tortura bidez eta publikoan elkar akabatu be-harko dugu euskaldunok, euskara munduan zehar zabaltzeko. Oraindik zezenen komunikatua agertuko da Hitzan, Zestoako zezenzaleei eskerrak emanaz,agertu duten beraienganako begiruneagatik, ondo torturatuak izan direlako eta sufrituz hil dire-lako, zezenen goi mailako aspirazioa den bezala. Komunikatuaren sinadura: Beste mundutik,behi mordo baten artean, zestoan toreatutako zezen taldea.Nik garbi daukat: zezenketa gehiago ez Zestoan! Festak berritzeko, gaztetzeko...

5Ez, ez, ez,

ez, ez da nabaribatere, hemenez. Kalean agianzerbait bai baiedo tabernetaneta again antze-mango zuten, ezdakit, hori beraieigaldetu behar

Joxe Mari Elorza

58 urte

Zerbait igarrida, asko ere ezbaina, zerbaitbai, asteburutaneta familiak ume-ekin eta horixebaina asko ereez, espero zenabaino gutxiago

Iñaki Izeta

36 urte

E nbido 2 . I s m a e l O l a i z o l a

Hasiera ba-ten eta baziru-dien baietz bai-na orain batereez, hemendikpasatzen diraderrigorra dute-lako pasatzea,baina bestelabatere ez.

Mariaxun Ugarte

44 urte

Ez, Bainue-txeko jendeaeta bai, betikojendea, urtero-koa etorri dabaina erreplika-gatik eta ez, ezdugu igarri ezereta momentuanez du ematenigarriko denik,ikusi egin behar.

Maite Eizagirre

56 urte UZA H A R R A K G A Z T E T Z E N:

7

9Vell Mari itsasontzia ikustera Zumaiara

Aizarnako elkarteak konponbiderik gabe jarraitzen du oraindik

Gipuzkoari buelta osoa emateko 4 etapafalta zaizkie

a l e / b a l e

K A L E . EZ DAGO HERRI OSO-AN KOMUN PUBLIKORIK ETA JENDEAK

EDOZEIN LEKUTAN EGITEN DITU BERE BE-HARRAK.

K A L E . KULTUR ETXEAN AS-KOTAN ARGIAK PIZTUTA EGOTEN DIRA

ALFER ALFERRIK DENBORA LUZEZ, BADA

SENSOREAK JARTZEKO ORDUA

kTxiki Ag irre “Ke ixe ta” margo lar iaren erakusketa ikusgai izango da urriaren 11 artegoizeko 12:00etatik 21:00etara. Azken 20 urte-etan egindako lanez gain, aurtengo udan Zesto-ako bainuetxean egindako hainbat lan ere era-kutsiko ditu bertan. Erakusketa hiru eremutanbanatzen da. Batean, hastapeneko lanak era-kusten dira, zeramika eta eskultura lanak hainzuzen; lan klase horretatik hurbildu zen pintu-raren mundura eta harrezkero margolanean na-barmendu da gehienbat. Lan berriena eta ta-maina handikoena, berriz, Izarraitz galerianerakutsiko da. Azkenik, kafetegi inguruan ta-maina ertaineko lanak ikusi ahal izango dira. Material berriak bilatu eta horiekin esperimen-tatzeak izaera eta nortasuna ematen dio Keixe-taren lanari. Inguruak ere zeresan handia dubere lanaren konposaketan eta, ondorioz, az-ken hilabeteotan bainuetxean margotu izanakeragina du orain erakutsiko diren margoetan.

danbolinzulo

Aizarnako Amab ir j inakBeste urte bat igaro dugu sistema neoli-beral honek sortu duen krisiaren mamuagainean dugula eta elkartearen arazoakonpondu ezinik, baina arazoak arazo,urte askotako usadioari jarraituz Ama-birjinak iristean, herri osoa buru-belarrimurgiltzen da ospatzen ditugun jaihauetan.Jaiak antolatzeko bileretara beti jendegutxi agertzen dela esaten dute herrikogazteek, baina urtea joan eta urtea etorriez dugu ekintza faltarik izaten. Txikie-nek, gaztetxoek, gazteek eta edadetuek

denek izaten dute ekin-tzaren batekin gozatze-ko aukera.Ekintzak antolatu eta gainera bertan parte hartzen duten herri-tarren kopurua igotzen ari da. Bai afaria prestatzen, pilota txa-pelketan, dantzarako ere prestatzen den jendea bada, eta oilas-ko biltzean zer esanik ez. Herri kiroletan ez ditugu ikusi aurten,baina ez da kirolaririk ez dugulako, agenda izango zen berazarazoa. Hau dena gainera biztanle kopuru txikia duen herriaizanik.Parte hartzen ez dutenak beti bezala ikusmiran, eta hauek erebehar dira noski, herrikoez gain kanpotik ere jende dezentehurbildu baitzaigu aurtengoan ere. Ikusmiran egoteko Aizarnan ez dugu harmailarik ez, baina lasai, Zestoan zezenke-tak kolokan direnez iritsiko da eta eguna!

Txantxak alde batera utzi eta herritar guztion esker beroa merezi dute antolake-tan jardun diren guztiek eta jarrai dezatela horrelaxe. Aizarna ez dute jaiek egi-ten, jaiak Aizarnak egiten ditu, baina hauek ez badira antolatzen sosoa izangolitzateke abuztua Aizarnan.Beste urte luze bat dago, aipatutako arazoak konpondu eta hobekuntzak bidera-tzeko, hasi jaien antolaketatik eta herritarren hartu-emanekin amaitzeko.

J on Eg iguren

Akuako IV. b i raIrailen 13an izan zen urtetik urtera nabarmen indar handiagoa hartzen ari denAkuako IV. bira. Lasterketa izango da agian jai honen bueltan gehien aipatzendena, baina urtero gehigarriren bat izaten du festak. Aurtengoan “Pastillas” be-horra eta astoaren arteko proba apustua. Eta ezin dira aipatu gabe utzi aurrekogauez txekorra erreta egiten duten auzo afaria, asto karrera (ikusi egin beharzen Txapei txapelduna, zaldi gainean zihoala ematen zuen!), igande arratsalde-ko oilasko biltzea… Aurtengo IV.Akuako birak aldaketatxo bat izan du, Zubigoena baserritik ere pa-sa zedin ibilbidea pixka bat aldatu da, gainontzean partaide kopurua betikoa,120, jakin nahiko genuke libre utziko balute zenbat apuntatuko liratekeen! sa-riak ere ia partehartzaile guztientzat! eta hamaiketakoa? ez dakigu partehartzai-leek indarrak berreskuratzen dituzten baina batere meritu gabeko ikusleek tripaondo betetzen dutela bai! ez zen giro! zenbat akoar zerbitzatze lanetan eta de-nak behar!

11

Bigarren Mundu Gerra garaian eta, zehatzago esa-teko, 1943ko udaberrian, Frantzia aldetik ihesi ze-tozen ehunka atzerritar egon ziren preso— edozaintzapean— Zestoako hoteletan. Bizimodu arrun-ta eginez baina “Guardia Zibilaren begi zorrotzenzaintzapean”, geroxeago irakurriko dugun bezala.

Inor gutxik dakizki, ordea, kontu horiek herrian. Juan Gelman poetaargentinarrak salatzen duena gertatzen ote da, ba? “Desaparecen losdictadores de la escena y aparecen inmediatamente los organizadores del ol-vido” (Desagertzen dira diktadoreak eta segituan agertzen dira ahanz-turaren antolatzaileak). Alferrik begiratuko dugu udaletxeko papere-tan, herriko kronikatan… Ez dugu ezer aurkituko. Baina BigarrenMundu Gerrako garai izugarri haietan Frantzia, Belgika, Italia, Polo-nia, Estonia… leku horietatik milaka ki-lometro ihes egin eta Zestoako hotele-tan Guardia Zibilen zaintzapean egonzirenek, haiek bai! Haiek historia per-tsonal asko gordetzen dituzte nahiz eta,lastima, gutxi batzuk besterik ez direniritsi gure eskuetara.

Aurtengo otsailaren erdi aldera, Jac-ques Dupé-k, Zestoako Udaleko web-gunearen bidez, informazioa eskatu zi-gun: “Nire aita René Dupé-ren biografiaidazten ari naiz. Ihes egin zuen Fran-

Iheslariak, Franco...eta Zestoa

RENÉ ETA JACQUES DUPÉ-RI, ESKERRONEZ

tziatik eta Zestoan egon zen 1943komartxoaren 30etik maiatzaren 25eraarte. Egonaldi atsegina izan zen, or-duko egoera gogorra izan arren. Ga-rai hartako argazki bila nabil”.

Horrelaxe hasi genuen e-mail bi-dezko informazio trukaketa laburbaina mamitsua eta, hala, uztailaren23an bidali zidan Jacques-ek biogra-fia-liburua: Itinéraire d’un Évadé deFrance. René Dupé (Frantziako ihesla-ri baten ibilbidea. René Dupé). Gus-tura ikusiko nituzkeen Dupé aita-se-meak Zestoan, baina momentuz ezdugu aurrez aurre hitz egiteko auke-rarik izan. Biak ere ez dira hemen-dik urruti bizi (semea Pau aldean, ai-ta Landatako Sain Vincent de Tyros-sen, Zestoatik ehun bat kilometrora)baina aitak, 88 urterekin, handik as-ko mugitzeko gogorik ez! Oso bizi-

3Zestoa kartzela bihurtuta

1943an milaka lagunek Gipuzkoa edo Nafarroa aldetik zeharkatu zutenmuga. Atzeman bezain pronto, Guardia Zibilek Irungo Muga-Komandan-tziara eramaten zituzten deklaratzera. Eta handik, kartzelara edo kostaldekoherrietara: Debara, Zarautzera, Zumaiara… Eta, batez ere, Zestoara. Ia hotel

denak erabili ziren iheslariei ostatu emateko: Alkorta, Artetxe, Asuntzion,Blasa, Errasti, Estazio, Irure, Kerejeta, Kristina, Lizaso, Oiartzabal, Urola…Denera erraz egongo ziren 300-400 iheslari herrian. Normalean, herrialdebakoitzeko enbaxadak edo Gurutze Gorriak ordaintzen zituen iheslarien os-tatua eta otorduak. Haien bizimodua nahiko lasaia zen. Noizean behin,Guardia Zibilaren edo/eta beren lurraldeetako enbaxadatako ordezkarien bi-sitak izaten zituzten baina gainontzean nahiko bizimodu atsegina egitenomen zuten, garai gogorrak izan arren.

Ezin izan zituzten, ordea, luzaroan eduki iheslari atzerritarrak hoteletan:urzaleak laster etorriko zirela-eta, 1943ko maiatzean denak Miranda Ebroko(Burgos) kontzentrazio-eremura eraman zituzten. Han baldintza gogorrago-tan bizi beharko zuten baina, zorionez, ez denbora askoan, gerra erabakitze-ar zegoen-eta.

René Dupé: Frantziako iheslari baten testigantza

René Dupé –22 urteko mekanikaria– eta bere lagun bat Mont-de-Marsa-netik (Frantzia) abiatzen dira 1943ko martxoaren 16an eta martxoaren 20anpasatzen dute Dantxarineako muga (Nafarroa). Hurrengo egunean atzemanegiten dituzte eta Irungo Komandantziara eraman. Handik Zestoara bidal-tzen dituzte. Martxoaren 30etik maiatzaren 25era arte, Zestoako Lizaso ho-telean egongo da zaintzapean René. Maiatzaren 26an, Miranda Ebroko kon-tzentrazio-eremuan sartuko dute. Ekainaren 26an, libre geldituko da eta Sé-tubal-era (Portugal) eramango dute. Handik Afrikara eta han ejertzitoansartuko da. 1944ko abuztuan, Frantziara itzuliko da, baina soldadu segitukodu. 1945eko irailean bukatutzat ematen da Bigarren Mundu Gerra. 1945ekoazaroaren 17an desmobilizatu egingo dute.

pen eta apunte ederrak utzi dizkigu-te eta ez dut hemen itzulpen librebat egiteko aukera galdu nahi izan.Baina azkenerako utziko dugu hori.

Bigarren Mundu Gerra etaiheslariak

1939 eta 1944ra bitartean, milakalagunek zeharkatu zuten Pirineokomuga Espainiar Estaturantz. Gehie-nak frantsesak ziren. 35.000 bat mi-la lagunek lortu omen zuten penin-tsulan barrena Afrikara iristea. Ge-rraren hasieran, Frantzia bi puskaeginda zegoen: Atlantiko aldea na-ziek hartuta zuten eta gainontzeko-an –Frantzia librea deitutakoan–Vichy-ko gobernua zegoen agintean.Vichy-ko gobernua nazien menpezegoen erabat. 1942an, berriz, na-ziek Frantzia librea okupatu egin zu-ten eta, orduan, Frantzia osoa na-zien kontrolpean geratu zen. Urtehaietan Service du Travail Obligatoire(Derrigorrezko Lan Zerbitzua) ezarrizen eta soldaduskako edadea zutenfrantses askok alemaniarren gerraindustriatan lan egin behar zuten.Egoera hartan, jende frankok ihesegin eta erresistentziara pasatzeaerabaki zuen. Londreseko BBC irra-tiak gauero errepikatzen omen zuenDe Gaulle jeneralaren deia, frantse-sei bere ejertzitoan parte hartzekoeskatuz; De Gaullek erresistentziakoejertzitoa eratu zuen Ipar Afrikakokoloniatan eta horregatik hartu zu-ten askok Iberiar Penintsula zehar-katu eta hara joateko erabakia.

1943an 23.000 iheslari inguruatzeman ziren Pirinioetako muga-tan. Estatuko presondegiak eta kon-tzentrazio-eremuak jendez gainezkazeuden. Iheslari mordo hura gober-naezina bihurtu zitzaion Francorenerregimenari. Gainera, atzerriko en-baxadek eta Nazioarteko GurutzeGorriak (CRI) presio handia egitenzuten, iheslari haiek baldintza ego-kietan egon zitezen eta lehenbaile-hen askatuak izan zitezen. Arazohorri irtenbidea emateko, aukera be-rriak aztertu ziren: besteak beste,jendea hoteletan biltzen hasi ziren.Orduantxe hartu zuen protagonis-moa Zestoak. ···

1

Lizaso eta Artetxehotelak. Apirilaren25ean, arratsaldeko 6akaldera, Belgikar batibaira erori zen Artetxehotelaren inguruan.Jeunian Adelson zuenizena, 42 urtekoa.Alarguna (Maria Geerts)eta alaba ( Jeanini) utzizituen. Istripuz edozorabiatuta –ezin jakin–matrail-hezurra hautsitahil zen. Zestoakokanposantuan lurperatuzuten. Belgikakokontsula hemen izanomen zen hiletan.Argazkiak ere ba omendira. Auskalo…

···Ibilbide hori guztia Itinéraire d’un

Évadé de France. René Dupé (Frantzia-ko iheslari baten ibilbidea. René Du-pé) liburuan kontatzen da. Zestoakopasarteen itzulpen librea da segida-koa.

Martxoak 30, asteartea. Espainiako agintariek esan digute Irun utzi etaZestoara joan behar dugula. 9:00etan atera gara tren elektrikoan. Donostian biordu eta erdiko geraldia egin dugu [...]. Eguerdian Zumaiarako trena hartu du-gu. 13:30ean iritsi gara Zestoara. Talde mordoskatan banatu gaituzte. Topoegin dut berriro Armand Vignes, Henri eta Georges-ekin. Lizaso hotelean jarrigaituzte. Berrogeita hamarren bat bagara: asko Donibane Lohizuneko euskal-dunak, belgikarrak eta estoniarrak. Lotura edo harreman naturala sortzen daFrantziako eta Espainiako euskaldunen artean, eta horrek guri ere lagundu egi-ten digu integratzen. Era berean, gure hizketaldiak entzutera gugana hurbil-tzen diren “txibato frankistak” berehala ezagutzen ditugu.

Martxoak 31, asteazkena. Herrixkari bisita: Zestoa herri txiki termal batda, bailara batean dago; iparraldetik, mendebaldetik eta hegoaldetik Urolaibaiak inguratua; kanpoaldean, berriz, hotel ederrak. Dozena bat auzok osa-tzen dute herria. Udaletxea XVII. mendekoa da. Bestalde, ikatz mina bat erebadago, fundizioa eta tailer mekaniko bat.

[…]Gure egunak honela pasatzen dira: arrantzuan (Urola ibaian), mendi bueltak

egiten euskaldunekin (Azpeitia mendia 1.330m), abereen feria ikusten, euskalpilota txapelketetan eta hitzaldietan (itsas armada, abiazioa, artilleria, Tunisia,Konstantina, Aljeria, eta abar). Mina ere bisitatu dugu, baita fundizioa ere, etatailer mekanikoa ere bai; azken horrek alemaniarrentzako egiten du lan batikbat. Langileak lan-baldintza kaskarretan jarduten dira, XIX. mendekoen antzera.

Ingeleseko ikastaro batean eman dut izena.

Apirilak 7, asteazkena. Bilera Urola hotelean: Hego Ameriketako enbaxa-dako kide baten bisita. Ez dugu gauza handirik jakin gure etorkizunaz.

Sinestezina: 35 pezeta eman dizkit Gurutze Gorriak “oporrak” pasatzeko!

Apirilak 10, larunbata. Tortilla bat bazkaldu dugu Iraetan (Zestoako au-zoetariko bat, estoniarrak eraman dituzte hara).

Apirilak 18, igandea. Meza nagusia 10:00etan. Ondoren, aperitiboa hartudugu espainiarrekin. Arratsaldea kantuan pasa dugu.

Apirilak 20, asteartea. Konstantina [Aljeria] departamentuari buruzko hi-tzaldia, Flourac sarjentu-buruak eskainia. Hiru belgikar iritsi dira MirandaEbrotik.

Apirilak 22, osteguna. Aste Santua dela-eta, prozesio handia herriko ka-leetan zehar. Ematen du herri guztiak hartzen duela parte... Guardia Zibilarenbegi zorrotzen zaintzapean.

René Dupé, Ipar Afrikansoldadu. “Uztailak 23, ostirala.

Azkenean uniforme amerikarradaukagu: zakua, zorroa,

ontziteria guztia, kantinplora,alkandora, galtzak, soldadu-

txapela (…) Uniformezoragarria dut”

Prozesioa Zestoako plazan. Bi kolorekobandera kale eta erakunde guztietan,

nonahi. Festa garaietan, gainera,derrigorrezkoa zen etxeetako balkoi eta

leihoetan jartzea bandera nazionala; bestelamulta pagatu behar…!

F ernando Arza l lus

Apirilak 24, larunbata. 57 pe-zeta eman dizkidate.

Apirilak 25, igandea (Pazkoeguna). Bazkalondoan, sukarra dau-kat, ohera sartu naiz.

Ibai bazterretik erorita belgikarbat hil dela jakin dut, eta Zestoakokanposantuan lurperatuko dutela.

Apirilak 29, ostirala. Pisatuegin naiz: 70 kilo. Uste dut inoiz eznaizela iritsi pisu horretara. Ezer ereegin gabe egoteagatik akaso?

Maiatzak 3, astelehena. A! Az-kenean lan pixka bat: gure hotelekonagusiak 6 zilindroko Fiat bat utzidit konpontzeko [mekanikaria dagure protagonista].

Maiatzak 5, asteazkena. Fiata-ren motorraren garbiketa Donostia-ra bidaltzeko. Neure mundutxoannago!

[…]

Maiatzak 10, astelehena. Bileraorokorra. Demaserac ordezkari mili-tarrak hurrengo irteeraren berrieman digu. Nora? Hasiera batean,Afrikara, Portugaletik barrena. Aldi-ro-aldiro, egunerokotasuna apurtze-ko, Guardia Zibilek Udaletxera dei-tzen digute, kontaketa egiteko.

Maiatzak 16, igandea. Meza9:00etan eta sermoia frantsesez, je-suita batek emanda. Hoteleko nagu-siak 100 pezeta eman dizkit Fiat au-tomobila konpontzeagatik.

Maiatzak 18, asteartea. Pilotapartida. Finala. Asuntzion hotela Li-zaso hotelaren kontra. Txapeldunak,Lizaso hotela. Bikotea: Mendi, 23urte, eta Lataillade, 17 urte.

Maiatzak 20, osteguna. Hogeita sei belgikar Portugal aldera abiatu dira.

Maiatzak 23, igandea. Hoteleko nagusiaren alabaren komunioko mezasolemnea 8:30ean. Denon artean opari bat egin diogu.

Eguerdian aperitiboa eta gero bazkaria: patata eta olibak entsaladan, arro-za piper gorriekin, arkume errea entsaladarekin eta bi hostopil bakoitzaren-tzat, bi baso eta erdi ardo, kafe ederra, armagnak botila bostentzako eta pu-ru bana. Nik Sous le Pont des Soupirs abestu dut [Suspirioen zubipean] eta ge-ro denok batera kantatu dugu. Arratsaldera arte ez gara jaiki mahaitik. Gero,1:30ak arte dantzan jardun gara. Guardia Zibilek geure logelatara joateko,esan digute adeitasunez.

Maiatzak 24, astelehena. 10:00etan, gosaltzen geundela, ordezkari mili-tarrak bildu egin gaitu eta esan digu guztiok, belgikarrak barne, geure hotele-tatik mugitu gabe egon beharra daukagula. Guardia Zibilek, armaturik, erre-pidea zaintzen dute. Horren guztiaren zergatia ez dakigun arren, prest egonbeharra daukagu berehala herria uzteko. Handik gutxira jakin dugu frantses-euskaldun mordoska batek (Donibane Lohizunekoek) ihes egin dutela. Egu-na gorabeherarik gabe pasa da. Lotara 2:00etan.

Maiatzak 25, asteartea. Demaserac kapitainak eta Guardia Zibilarenburuak bildu egin gaituzte denok kafetegi batean, 18:00etan: egun batzukbarru herritik alde egin beharko dugula adierazi digute. 21:00etan kapitainakesan digu berehala irten beharko dugula. Ordubete geroago, hurrengo goize-an abiatuko garela baieztatu digu.

Kantuak eta dantzak: azkenean Afrika! Lotara 1:30ean.

Goldwitzerjenerala eta bestenazi batzukLoiolako basilikabisitatzen (1941).Oilo-ipurdiajartzen du nazihauek gureherritik pasazirela jakiteak.1942ra arte,nahiko sarriibiltzen zirennaziakGipuzkoakoherrietan, batezere Donostiaaldean etakostaldekoherrietan. [Argazkiarenjatorria:Bundesarchiv –Koblenz. RamonBarearenGipuzkoa 1940liburuan ere ikusdaiteke].

51

“EZ DAGO URRUTIRAJOAN BEHARRIK ONDOPASATZEKO”

OOiihhaannee,, JJuunnee eettaaAArrooaa.. ZZaarraauuttzz

“GREZIA OSO POLITA DA, ASKO GUSTATU ZAIT, BAINA BERTAKO BIZILAGUNAK OSOZARATATSUAK ETA ZIKINAK DIRA. ETXE ETA ERAIKIN OSO POLITAK DITUZTE BAINAZABOR ASKO IKUSI DUGU INGURUETAN”.

EEnneerriittzz eettaa AAiinnhhooaa ((GGrreezziiaa))

BIDAIATZEKO LEKU OSO POLITA DA,AUTENTIKOA! EUSKAL HERRIAN EZDITUGUN GAUZAK DAUDE BERTAN,BENETAKO BASOAK IKUSI DITUGU. UKITUGABEKO, ESPLOTATU GABEKO LEKUAKDAUDE! BERTAKO JENDEA OSO ONA DA ETAOSO UMILA. HEMENDIK URTE BATZUETARATURISMO GEHIAGO EGONGO DA ETA EZ DAHAIN AUTENTIKOA IZANGO”

IInnaaxxiioo,, RRoommaann,, AAmmaannee eettaa JJuuaannttxxoo((BBuullggaarriiaa bbiizziikklleettaann))

Oporretanporai

"ETXETIK GERTU EGONARREN, LEKU IKUSGARRIAKDAUDE ASTURIASEN,ARGAZKIKOA ADIBIDEZ,LLANESEKO HONDARTZABATEAN ATERA GENUEN.MENDIA ETA ITXASOA GERTUDAUDE, ETA ASKO GUSTATZENZAIGU PICOS DE EUROPARAJOAN ETA BERTAN EGUNPASAKEGITEA. HORREGATIK AZKENHIRU UDATAN BERTAN IZANGARA OPORRETAN." JJoonnee,, PPaattxxii eettaa LLoouurrddeess((AAssttuurriiaass))

AAllaaiittzz,, MMaaiiddeerr eettaa AAnnee ((aarrggaazzkkiillaarrii)).. IIbbiizzaa

"KORSIKAKO HONDARTZAKZORAGARRIAK DIRA! HONDAR ARGIA

ETA UR GARDENA DUTE. ASKOGUSTATU ZAIT BETAURREKOAK JANTZIETA ARRAIN TXIKIEN ARTEAN IGERIANIBILTZEA, HORRETARAKO EGOKIA DA.ZEIN EDERRA DEN OPORRETARA JOAN

ETA LEKU BERRIAK EZAGUTZEA; ZEINEDERRA DEN ETXERA ITZULI ETA ZEIN

TOKI EDERREAN BIZI GARENBALORATZEA".

LLoorreeaa ((KKoorrssiikkaa))

71IImmaannooll.. IIzzaasskkuunn,, UUrrttzzii,,

IIrraattii eettaa MMiikkeell.. PPoorrttuuggaall

irAAIILLAA

25 OOSSTTIIRRAALLAA

Katamarrua naturtaldeak antolatuta haurren-tzako zine emanaldia palo-mita eta guzti Kultur Etxe-an, 17:00etan

26 LLAARRUUNNBBAATTAA

Gurutzean 10:00etanelkartuta autokonpostajeanola egiten den erakutsikodu Joxe Alberdi Aittolak.16:30ean Gurutzetik ateratatxango txiki bat egingo daUrola ibaiko arrainei buruz-ko informazioa daukatenpanelak inauguratuz.18:30ean Kultur Etxean “Ho-me” pelikula eskainikoda.•• Gudari eguna. XabinEtxaideren erailketaren XIX.urteurrena. Ertxiña mendira9:00etan; 13:00etan, kalejiraeta omenaldia geltokiko monolito aurrean.

27 IIGGAANNDDEEAA

Zestoatik Lasaorako gorputz bidea egingo da. Trukuman eta Igar-tzatik izango da buelta Zestoara. Galtza luzeak eta oinetako egokiak erama-tea gomendatzen da

29 AASSTTEEAARRTTEEAA

Altxorraren bila Zestoako kaleetan zehar. Herriko eskoletan 3., 4., 5.eta 6.mailan dabiltzan gaztetxoentzako jolasa. Eguerdiko 14:30ean herrikoplazan. Izena emateko azken eguna: irailak 25.

urRRIIAA

03 IILLAARRUUNNBBAATTAA

Arratsaldeko 17:30ean kiroldegian Euskal Herriko Bertsolari Txa-pelketako lehen saioa. Uztapideren jaiotzaren 100 urteurren ospakizuneibukaera emateko hiru txapel irabazi zituen Manuel Olaizola Uztapideriomenalditxo bat egingo zaio saioaren hasieran eta ondoren Iñaki Gurrutxa-ga, Jone Uria, Miren Artetxe, Oihana Bartra, Uxue Alberdi eta Odei Barrosobertsolariak arituko dira Inazio Usarralde aurkezlearen esanetara. Sarrera: 9euro izango da, 16 urtetik beherakoentzat 4 euro eta bazkideek 6 euro or-daindu behako dute. Txapelketako finala abenduaren 13an izango da Bara-kaldon BECen goizeko 11:00etan lehen zatia eta 16:00etan arratsaldekoa. Sa-rrerak internetez hartzeko www.bertsosarrerak.eu webgunean.

18 IIGGAANNDDEEAA

Nafarroa OinezEtxarri Aranatzen izangoda aurten. Autobusa anto-latuko da. Azken urtetanere antolatu da baina ez daosatu. Ea bada aurtengoan!

••Oleo ikastaroa. Guru-tze jubilatu eta pen-

tsiodunen etxeak oinarriz-ko oleo marrazki ikastaroaantolatu du. Urrian eta aza-roan zehar izango da. Inte-resatuek jubilatu etxeaneman beharko dute izenairailaren 30a baino lehenastelehen eta ostiraletangoizeko 10:30etatik 12:00akbitartean deitu edo bertara-tuta.

••Yoga ikastaroa urriaren5ean hasiko da. Aste-

lehena eta asteazkenetanizango da arratsaldeko17:30etatik 19:00etara prin-tzipioz, Kultur Etxean.Mertxe Urreta irakasleakjakinarazi du adin mugarikez dagoela: gazteentzat,helduentzat, haurrentzat,haurdun daudenentzat...da egokia. Informazio

gehiago nahi duenak 943147875 telefo-nora deitu dezala.

••Euskara ikastaroak AEK eta Zestoa-ko Udalaren eskutik. Aurtengo le-

loa; "...garena ikasteko". Euskalduntzekomaila guztiak, EGA eta alfabetatzea etaautoikaskuntzako ikastaroak. Izena ema-teko epea zabalik. Informazio gehiagonahi duenak dei dezala: udaleko euskarazerbitzura 943 147 010 (Nora).

••Hizkuntza eskubideen buzoiak ja-rri ditu Udalak, herritarren euska-

raren gaineko kexak, proposamenak etazalantzak jaso eta bideratzeko. UEMAre-kin eta Behatokiarekin elkarlanean bide-ratutako kanpaina da. Buzoiak, EuskaraZerbitzuan, Liburutegian eta Kiroldegiandaude.

a g e n -d a

2009ko uztailaren 23an Udal Batzarrak buruturiko ezohikosaioan aho batez hartutako erabakiak

••ZESTOAKO KALE IZENDEGI BERRIA BEHINBETIKOZ ONARTZEA.

Ikermap Ibaeta, S.L enpresa arduratu da Zestoako udalerrikomapa toponimikoaren zerbitzuari buruzko asistentzi teknikoaz.Bi ataletan banatu da lan hori; alde batetik azterketa toponimi-koa dago, eta bestetik, kale-izendegiaren antolaketa berria.Zestoako kale izendegi berria eta Zestoako leku izenei dagoz-kien proposamenak onartuta daude dagoeneko. Toponimiakoatalari buruzko erabakia irailean hartuko da. Herritarrek eginbeharreko gauza bakarra atari edo portaleko zenbakia aldatzeaeta harpidetza eta helbideratze guztieo aldaketaren berri ema-

tea izango da. Bestalde, egokitze prozesua egin bitartean, gure-tzat ez den eskutitzen bat jasotzen badugu, postetxera erama-tea izango da egokiena.

••AGOTE AREA ETA ALBOKO LUR EZ URBANI-ZAGARRIAN ALDAKETAK

Agoteko industrialdea egun indarrean daudenhirigintza-prozesuetatik kanpo sortutakoa da. Eremu honetanez da plangintzarik izan, ez hirigintza-prozesurik egon... Koka-pen ona du ordea, Arroabeko erdigunetik gertu dago eta A-8autopista ere ondoan du.Behar bezalako industrigunea lortzeko eta hainbat jarduera eraegokian garatzeko lurrak sailkatu eta kalifikatuko dira, egungoindustrialdeko jabeen eskubide eta betebeharrak finkatuko di-ra, egungo eraikinak kontsolidatu eta eraikin berriak egitekobaldintzak finkatuko dira… Gai honen inguruan bi hitzarmenonartu ziren ekainean lurzoruen jabeen eta Udalaren artean.

u d a l e k o b e r r i a k

••BABES OFIZIALEKO 35 ETXEBIZI-TZA ARROABEAN.

2006an Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza eta Gizar-te Gaietako Saileko eta Zestoako Udaleko ordukoordezkariek lankidetza hitzarmen bat sinatu zutenArrobean, Rezolako lurretan, babestutako etxebi-zitzak egiteko. Gipuzkoako Foru Aldundiak, behinbetikoz onartu zuen Arroabeko eremuari zego-kion aldaketa puntuala, ordura arteko planeamen-duak Rezola zementu fabrika zaharreko instala-zioen eremuari ezarritako industri erabileren or-dez etxebizitza erabilera ahalbidetuz.1320 m2ko azalera du lur zati honek eta 35 etxe-bizitza eraikitzea ahalbidetzen da. Behe solairuaeta lau goi-solairuko profila izango dute etxeeketa sotoan bi solairu ere izango ditu garajeetarako.

91

wwwwww..zzeessttooaa..nneett