Cármina Burana versión completa 2012

35
CÁRMINA BURANA CANTIONES PRAFANAE EX SAECULIS XIXIII p.C. Regnabo; regno; regnavi; sum sine regno. EDITADAS PARA EJERCITAR LATÍN EN CCH VALLEJO POR EL PROFR. ALEJANDRO FLORES BARRÓN SIGUIENDO LA SELECCIÓN DE CARL ORFF Y CON ADICIÓN DE OTROS POEMAS Y FRAGMENTOS DE LA COLECCIÓN MEDIEVAL COMPUESTOS EN ALEMANIA, ITALIA, FRANCIA Y ESPAÑA ANNO MMVII

Transcript of Cármina Burana versión completa 2012

Page 1: Cármina Burana versión completa 2012

CÁRMINA BURANA

CANTIONES PRAFANAE

EX SAECULIS XI­XIII p.C.

Regnabo; regno; regnavi; sum sine regno.

EDITADAS PARA EJERCITAR LATÍN EN CCH VALLEJO POR

EL PROFR. ALEJANDRO FLORES BARRÓN SIGUIENDO LA SELECCIÓN

DE CARL ORFF Y

CON ADICIÓN DE OTROS POEMAS Y FRAGMENTOS DE LA COLECCIÓN

MEDIEVAL COMPUESTOS EN ALEMANIA, ITALIA, FRANCIA Y ESPAÑA

ANNO MMVII

Page 2: Cármina Burana versión completa 2012

1

INDEX TOTVS Alejandro Flores B CARMINVM BVRANVM

CARMINA MORALIA ET SATIRICA De avaritia (1­26), De correctione hominum (27­29), De conversione hominum (30­33), De ammonitione prelatorum (34­44), Carmen rebelle (45­48), De cruce signatis (49­62).

CARMINA AMATORIA Amatoria I (63­79), Amatoria II (80­96), Amatoria III (97­113),

Amatoria IV (114­131), Amatoria V (132­154), Amatoria VI (155­186).

CARMINA POTATORIA Potatoria I (187­200), Potatoria II (201­226).

CARMINA LVDI Ludi I (227), Ludi II (228).

Carmina Burana, summa poetica medii aevi latini, collecta sunt circa annum 1230, fortasse in aula episcopi de Seckau (Austria). Vsque ad annum 1806 manuscriptum in possessionem habuit monasterium Benediktbeuren (Bavaria), nunc bibliotheca Monacensis (Bayerische

Staatsbibliothek München, clm 4660/4660a)

INDEX SELECTIONIS CAROLI ORFFIS

FORTVNA IMPERATRIX MVNDI 1. O Fortuna, 2. Fortunae plango vulnera

SCENA I PRIMO VERE

3. Veris laeta facies, 4. Omnia sol temperat, 5. Ecce gratum UF DEM ANGER (En el Jardín)

6. Tanz, 7. Floret silva nobilis, 8, 9 y 10. SCENA II

IN TABERNA 11. Aestuans interius, 12. Olim lacus colueram, 13. Ego sum Abbas, 14. In taberna quando sumus.

SCENA III COUR D’ AMOURS

15. Amor volat undique, 16. Dies, nox et omnia, 17. stetit puella, 18. Circa mea pectora, 19. Si puer cum puellula, 20. Veni, veni, venias, 21. In trutina, 22. Tempus est iucundum

23. Dulcissime SCENA IV

BLANZIFLOR ET HELENA 24. Ave formisissima

FORTVNA IMPERATRIX MVNDI 1. O Fortuna

Page 3: Cármina Burana versión completa 2012

2

CÁRMINA BURANA 1. FORTVNA IMPERATRIX MVNDI CARMINA MORALIA ET SATIRICA De avaritia PROF. ALEJANDRO FLORES B

I O Fortuna,

Velut (como) luna Statu variabilis. Semper crescis Aut decrescis Vita detestabilis.

II Nunc (ahora) obdurat (ataca) Et tunc (después) curat (cuida)

Ludo (juego) mentis (mente) aciem (agudeza). Egestatem (pobreza), Potestatem (riqueza)

Disolvit ut (como) glaciem (glaciar). III

Sors (Suerte) immanis (cruel, inhumana) Et innanis (vacía),

Rota tu volubilis. Status malus

Vana salus (salud, salvación) Semper dissolubilis (disuelta).

IV Obumbrata (en la sombra) Et velata (con un velo)

Mihi (para mí) quoque niteris (brillas, eres clara). Nunc per ludum (tu juego)

Dorsum (espalda) nudum (desnuda) Fero (llevo) [a causa] tui (de tu) sceleris (crimen, maldad).

V Sors salutis Et virtutis (virtud)

Mihi nunc contraria. Est (hay) affectus

Et deffectus (desafecto) Semper in angaria (tu servicio).

VI Hac (esta) in hora Sine mora (demora)

Corde (del corazón) pulsum tangite (toquen) ! Quod (por que) per Sortem

Sternit (fue derribado) fortem (valiente) Mecum (conmigo) omnes (todos) plangite (duélanse, deploren)!

Page 4: Cármina Burana versión completa 2012

3

O FORTUNA LEVIS (ligera)! PROF. ALEJANDRO FLORES B

O FORTUNA LEVIS!

CUI (a quien) VIS (quieres) DAS MUNERA (obsequios) QUAE (que) VIS

ET CUI QUAE (las cosas que) VIS

AUFERES (quitarás) HORA BREVIS.

PASCIBUS (pasos) AMBIGUIS FORTUNA

VOLUBILIS ERRAT (vaga).

ET MANET (permanece) IN NULLO

CERTA (segura) TENAXQUE (firme) LOCO (lugar);

SED MODO (unas veces) LAETA (alegre) MANET,

MODO (otras veces) VULTUS (rostros) SUMIT (asume) ACERBOS (ásperos)

ET TANTUM (tan sólo) CONSTANS

IN LEVITATE (inestabilidad) MANET.

DAT FORTUNA BONUM (buen),

SED NON DURABILE DONUM (regalo);

ATTOLIT (levanta) PRONUM (fácilmente),

FACIENS (haciendo) DE (de) REGE COLONUM (campesino).

QUOS (a los que) VULT (quiere) SORS (Fortuna; Suerte) DITAT (enriquece),

QUOS NON VULT SUB PEDE (pie) TRITAT (tritura).

QUI (el que) PETIT (busca; desea) ALTA (cosas altas) NIMIS (en exceso),

RETRO (de vuelta) LAPTUS (lanzado) PONITUR IMIS (en lo más bajo).

Page 5: Cármina Burana versión completa 2012

4

2. CÁRMINA BURANA PROF. ALEJANDRO FLORES B

I Fortunae plango vulnera (heridas )

Stillantibus (destilantes ) ocellis [oculis]

Quod ( porque) sua mihi munera (regalos; obsequios)

Subtrahit rebelis (rebelde; desafiante).

Verum (verdad) est quod (lo que) legitur (se lee )

«fronte capillata (poblada)

Sed plerumque (generalmente) sequitur (sigue; viene)

Occasio (momento) calvata».

II In Fortunae solio (trono)

Sederam (me había sentado) elatus (elevado)

Prosperitatis vario (cambio; abundancia)

Flore coronatus.

Quisquis (como cualquiera) tamen (con todo eso) florui (florecí; sobresalí )

Felix et beatus (dichoso),

Nunc a (de) summo (lo más alto) corrui (me derrumbé; me arruiné)

Gloria privatus.

III Fortunae rota volvitur (gira)

Et descendo minoratus (reducido).

Alter (otro) in (hacia) altum tollitur (es llevado)

Nimis (demasiado) exaltatus.

Rex sedet in vertice (cima; cúspide )

Caveat (cuídese de) ruinam

Nam (pues) sub axe (eje) legimus:

«Hecubam [esse] reginam».

Page 6: Cármina Burana versión completa 2012

5

11. IN TERRA SUMMUS REX EST NUMMUS (En la tierra el más alto rey es la moneda / el dinero)

Prof. Alejandro Flores B. In terra summus rex est hoc (en este) temporeNummus.

Nummum mirantur (admiran) reges et ei (a él) famulantur(sirven)

Nummo venalis (sobornable) Favet (favorece) ordo (grupo) pontificalis.

Nummus in abbatum (de los abades) cameris (bóvedas) retinet dominatum.(el poder)

Nummum nigrorum (de negro) veneratur (venera) turba priorum (de los más importantes)

Nummus magnorum (de los grandes) Fit (llega a ser) iudex conciliorum (concilios). Nummus bella (guerras) gerit (engendra),

nec si vult (quiere) pax sibi (sus intereses) deerit (descuidará). Nummus agit (provoca) lites (litigios),

Quia vult deponere (poner en el suelo) dites (a los ricos). Erigit (levanta) ad plenum (hacia lo abundante) de stercore Nummus egenum (al pobre).

Omnia Nummus emit (compra) venditque, dat et data (las cosas dadas) demit (recobra).

Nummus adulatur (adula), Nummus post blanda (las blanduras) minatur (amenaza).

Nummus mentitur raro (rara vez) verax (veraz) reperitur (es hallado).

Nummus perjuros (desleales / perjuros) Miseros (a los pobres) facit (hace) et perituros (moribundos).

Nummus avarorum deus est et spes (esperanza) cupidorum (ambiciosos).

Nummus in (hacia) errorem Mulierum ducit amorem

Nummus venales (que se venden) dominas facit imperiales. Nummus raptores (ladrones)

facit ipsos (mismos) nobiliores (más aristócratas). Nummus habet pluses (mucho más)

Quam (que) celum sidera (estrellas) fures (ladrones). Si Nummus loquitur (habla),

pauper tacet (calla); hoc (esto) bene scitur (se sabe). In Nummi mensa

sunt splendida fercula (viandas) densa (abundantes). Nummus laudatos (renombrados)

pisces comedit (come) piperatos (condimentados). Francorum (franceses) vinum

Nummus bibit atque (y) marinum (del mar). Nummus famosas (vistosas)

Vestes (ropas) gerit (lleva) et pretiosas. (costosas) Nummo splendorem

dant vestes exteriorem. Nummus adoratur (es adorado), quia virtutes operatur (oculta) .

Nullus (nadie) honoratur (es estimado) sine Nummo, nullus amatur (es amado).

Quem (a quien) genus (su origen) infamat (desacredita), Nummus: “Probus (decente) est homo!”(hombre) clamat.

Page 7: Cármina Burana versión completa 2012

6

20. FAS ET NEFAS Gualterius de Castillione (ca. 1135 ­ ca. 1179) Alejandro Flores B

1. Fas (lo justo) et nefas (lo injusto) ambulant passu fere (casi) pari (igual); 1

prodigus (gastador) non redimit (rescata) vitium (vicio) avari (tacaño); virtus temperantia (moderación) quadam (cierta) singulari (particular)

debet medium ad utrumque (entre ambos) vitium caute (prudentemente) contemplari (contemplar).

2. Si legisse (haber leído) memoras (recuerdas) Ethicam (la Ética) Catonis (Catón) 2 , in qua (en la cual) scriptum legitur (se lee): «ambula cum bonis (buenos)», cum (cuando) ad dandi (para dar) gloriam animum (tu ánimo) disponis, supra (sobre) cetera (las demás cosas) primum hoc (esto) considera,

quis (quién) sit (sea) dignus donis (dádivas).

3. Vultu (rostro) licet (aunque) hilari (sonriente), verbo (palabra) licet blando (alagadora) sis (seas) aequalis (equitativo) omnibus; unum (una cosa) tamen (sin embargo) mando:

si vis (quieres) recte (justamente) gloriam promereri (ganar) dando, primum videas (mira) granum inter paleas (pajas),

cui (a quién) des et quando.

4. Dare non ut (como) convenit non est a (por) virtute, bonum est secundum quid (según las circunstancias), sed non absolute (en todas);

digne (dignamente) dare poteris (podrás) et mereri (ganar) tute (con seguridad) famam muneris (servicio), si me prius (antes) noveris (conocieras)

intus (interiormente) et cute (exteriormente).

5. Si prudenter (sabiamente) triticum (trigo) paleis emundas (limpias), famam emis (compras) muneris; sed caveto (cuidado), dum (cuando) das,

largitatis (generosidad) oleum (aceite) male non effundas (viertas). In te (ti) glorior (me alegro): quia Codro Codrior (más Codro que...), 3

omnibus (todas las cosas) habundas (estás provisto de).

1 Otra lectura del verso: paene passu pari 2 Catón, senador romano muy estricto y conocido por corregir a todos en su forma de escribir, de hablar y de comportarse. 3 Otra lectura del verso: cum sis Codro Codrior. Codrus, i, Codro, fué un rey de Atenas que se vió mezclado con el oráculo de Delfos. Éste había prometido a los peloponesios que tomarían la ciudad de Atenas si respetaban la vida de su rey en la guerra que sostenían Atenienses y Espartanos. Pues bien, Codro se enteró del vaticinio y sacrificó su vida por su ciudad: se vistió de mendigo y salió de Atenas, tropezándose con dos enemigos con los que entró en combate. Murió en la reyerta y los Peloponesios tuvieron, entonces, que regresar a su país.

Page 8: Cármina Burana versión completa 2012

7

Profr.: Alejandro Flores B CARMEN REBELLE

Initium* sancti evangelii secundum (según) marcas argenti (plata) 45

In illo (aquel) tempore: dixit* papa Romanis: «Cum (cuando) venerit* filius hominis ad sedem* maiestatis (soberanía) nostrae, primum dicite (digan): <Amice, ad quid venisti*?> At (mas) ille si

perseveraverit (fuera más allá) pulsans (golpeando), nil (nada) dans (dando) vobis (a ustedes), eicite (arrojen) eum (lo) in (hacia) tenebras* exteriores.»

Factum est (sucedió) autem (sin embargo), ut (que como) quidam (un) pauper* clericus* veniret* ad curiam (senado) domini papae, et exclamavit dicens (diciendo): «Miseremini (apiádense) mei (de mi) saltem (por lo menos) vos, hostiarii (porteros) papae, quia manus paupertatis* tetigit (tocó) me.

Ego vero egenus (indigente) et pauper sum*, ideo (por esto) peto*, ut (para que) subveniatis (pongan remedio) calamitati* et miseriae (desgracia) meae.»

Illi autem audientes (escuchando) indignati sunt (se indignaron) valde (mucho) et dixerunt: «Amice, paupertas tua tecum* sit* in perditione*. Vade retro (retírate), satanas, quia non sapis* ea (aquellas cosas), quae (que) sapiunt nummi (las monedas). Amen, amen, dico* tibi (a ti): non

intrabis in gaudium* domini tui (tuyo), donec (hasta que) dederis (hayas dado) novissimum (muy conocida) quadrantem (moneda).»

Pauper vero abiit (se fue) et vendidit (vendió) pallium (capa) et tunicam et universa(todo) quae (lo que) habuit (tuvo) et dedit (dio) cardinalibus et hostiariis (porteros) et camerariis(recamareros).

At illi (aquellos) dixerunt: «Et hoc (esto) quid est inter tantos?» Et eiecerunt (arrojaron) eum ante fores (puertas), et egressus (sacado) foras (afuera) flevit (lloró) amare (amargamente) et non habens

consolationem*.

Postea (después) venit ad curiam quidam clericus dives (rico), incrassatus (engordado), impinguatus (abundante), dilatatus*, qui propter (a causa de) seditionem* fecerat (había cometido) homicidium*. Hic (Éste) primo (en primer lugar) dedit hostiario, secundo camerario, tertio cardinalibus. At illi arbitrati sunt (juzgaron) inter eos (ellos), quod (que) essent plus (más)

accepturi (aceptarían).

Audiens autem dominus papa cardinales et ministros plurima (muchísimos) dona (regalos) a clerico accepisse (que aceptarían), infirmatus est (enfermó) usque ad (hasta la) mortem*. Dives vero misit (envía) sibi (para él) electuarium* (preparado) aureum* et argenteum, et statim (al

instante) sanatus est (sanó).

Tunc (entonces) dominus papa ad se (hacia sí) vocavit cardinales et ministros et dixit eis (les): «Fratres, videte, ne aliquis (que ninguno) vos seducat (seduzca) inanibus (vanas) verbis. Exemplum enim (por tanto) do vobis, ut (para que), quemadmodum (del modo que ) ego capio (recibo), ita (así)

et (también) vos capiatis.»

Participio latino –ans, –ens equivale al gerundio –ando, ­iendo.

Imperativos latinos: (singular) ­a, ­e, ­i; (plural) ­ate, ­ete, ­ite

Formas Verbales Compuestas con est o sunt.

Page 9: Cármina Burana versión completa 2012

8

Escena primera Cármina Burana Alejandro Flores B

3. PRIMO VERE (en la primavera)

Veris laeta (alegre) facies (rostro) mundo propinatur (se presenta; se ofrece)

hiemalis (invernal) acies (ejército) victa (vencido) iam fugatur (se retira; huye)

In vestitu vario (variado; multicolor) Flora principatur (reina; gobierna)

nemorum (bosques) dulcisono quae (la cual) cantu (canto) celebratur (es celebrada)

Florae fusus (extendido) gremio (regazo) Phebus novo more (modo)

risum (sonrisa) dat, hoc vario (en este multicolor [vestido]) iam stipatus (revestido, tapizado) flore

Zephyrus nectareo (con agradable) spirans (soplando) it (va) odore (aroma)

Certatim (con empeño) pro bravio (premio) curramus in amore

Litteratos convocat decus (la belleza) virginale;

laicorum (laicos, ignorantes) execrat (rechaza; execra) pectus bestiale (indómito, inculto).

Cunctos (a todos) Amor incitat (estimula, incita) per (a través del) iubar (resplandor) aestivale (veraniego, estival);

Venus se communicat (se da a todos, se comparte) numen (diosa, voluntad) generale.

Citharizat (toca la cítara) cantico (una canción) dulcis Philomena (Ruiseñor)

flore rident vario prata (los prados) iam serena;

turba (la bandada) salit (salta) avium (aves) silvae (bosque) per amoena (lugares agradables);

chorus (una coreografía) promit (expresa, revela) virginum (muchachas) iam gaudia (gozos) millena (en número de mil).

Page 10: Cármina Burana versión completa 2012

9

4. SOL SUBTILIS Cármina Burana Alejandro Flores B

Omnia (todas las cosas; todo) sol temperat (templa; calienta) purus et subtilis (sutil), novo mundo reserat (muestra; revela; abre) faciem Aprilis (Abril); ad amorem properat (se apresura) animus (espíritu) herilis (varonil), et iucundis (los alegres) imperat deus puerilis (infantil).

Rerum (cosas) tanta (tal) novitas (la renovación) in solemni vere (primavera) et veris auctoritas (la autoridad) iubet (ordena) nos gaudere (gozar); vias praebet (presenta) solitas (habituales), et in tuo vere fides (fe) est et probitas (honradez, probidad) tuum (al tuyo) retinere (para retener).

Ama me fideliter (fielmente), fidem (fidelidad) meam nota (conoce) de corde (corazón) totaliter (totalmente) et ex mente tota. Sum praesentialiter (presente) absens (ausente) in remota (para los bienes materiales); quisquis (cualquiera que) amat taliter (de tal manera) volvitur (da vuelta) in rota (rueda).

LAS FORMAS DE LA PALABRA VER, VERIS, primavera

primavera / singular ESCRIBE SU TRADUCCIÓN Nominativo Ver Acusativo Ver Genitivo Veris Ablativo Vere Dativo Veri

Page 11: Cármina Burana versión completa 2012

10

TEXTO DE LOS CARMINA BURANA NO INCLUIDO EN LA OBRA DE CARL ORFF Alejandro Flores B

«Ver (primavera) redit (vuelve) optatum (esperada) cum gaudio*, flore decoratum purpureo (púrpura).

Aves edunt (producen) cantus quam (¡Cuán) dulciter (dulcemente)! Revirescit (reverdece) nemus (bosque). Campus est amoenus (agradable)

totaliter.»

Iuvenes ut (para que) flores accipiant (recogan),

et se per odores (olores, aromas) reficiant (recreen),

virgines assumant (comprométanse) alacriter (con fervor),

et eant (vayan) in (a) prata* floribus ornata (adornados) communiter (juntamente).

IULIANA CUM SORORE (hermana) VERIS DULCIS IN TEMPORE Veris (primavera) dulcis in tempore

florenti (floreciente) stat (está) sub arbore Iuliana cum sorore.

Dulcis amor!

Qui te (de ti) caret (carece) hoc (este) tempore fit (resulta) vilior (menos capaz).

Ecce (he aquí) florescunt arbores, lascive (sensualmente) canunt (cantan) volucres (pájaros); inde (por ello) tepescunt (se avivan / arden) virgines.

Dulcis amor!

Ecce florescunt lilia (lirios), et virginum dant agmina (los grupos)

summo (al más alto) deorum (dioses) carmina. Dulcis amor!

Si tenerem (tuviera) quarn capio (deseo) in nemore (bosque) sub folio (follaje), oscularer (la besaría) cum gaudio.

Dulcis amor!

Page 12: Cármina Burana versión completa 2012

11

5. VER GRATUM Alejandro Flores B

Ecce gratum (grata) et optatum (esperada) ver reducit (regresa) gaudia:(los gozos) purpuratum (púrpura) floret(florece) pratum sol serenat(aclara) omnia.(todas las cosas) Iamiam (¡Ya, ya!) cedant(se marchan) tristia!(las tristezas) Aestas(el verano, el estío) redit.(regresa) Nunc recedit (se aleja) hiemis(del invierno) saevitia.(la crueldad)

Iam liquescit (se funde) et decrescit grando (granizo), nix(nieve) et caetera;(y las demás cosas) bruma(el invierno) fugit(huye) et iam sugit(chupa) ver [aestatis]*(del verano) ubera;(las ubres; la fertilidad) illi(de aquel) mens(la mente) est misera,(triste) qui(el que) nec (ni) vivit nec lascivit (se goza; retoza; juega) sub(sub) aetatis dextera.(diestra)

Gloriantur (Se enorgullecen) et laetantur (se alegran) in melle (la miel) dulcedinis,(de este dulzor) qui(los que) conantur,(intentan) ut utantur,(como es costumbre) praemio Cupidinis.(de Cupido) Simus(Seamos) iussu (por mandato) Cypridis (de Cipris; de Venus) gloriantes (los que se gozan) et laetantes (y se alegran) pares(semejantes) esse(seamos) Paridis!(de Paris)

CÁRMINA BURANA

6. DANZA (SOLO DE ORQUESTA)

Page 13: Cármina Burana versión completa 2012

12

TEXTO NO SELECCIONADO EN LA OBRA DE CARL ORFF (VI) Alejandro Flores B

LINGUA MENDAX ET DOLOSA

Lingua mendax et dolosa (engañosa) lingua procax (desvergonzada), venenosa, lingua digna detruncari (de ser cortada) et in igne (fuego) concremari (ser quemada),

Quae me dicit deceptorem (engañador) et non fidum (fiel) amatorem (enamorado), quam (a la que) amabam, dimisisse (he dejado) et ad alteram (hacia otra) transisse (he transitado)!

Sciat (sépalo) deus, sciant (sépanlo) dei (los dioses): non sum reus huius(de este) rei (delito)! sciant dei, sciat deus: huius rei non sum reus!

Unde (por lo que) iuro Musas novem, Quod (lo que) et maius (más) est, per Iovem (Júpiter), qui pro Danae sumpsit (tomó forma) auri (de oro), in Europa formam tauri (de toro);

Iuro Phebum (por Febo), iuro Martem (por Marte), qui amoris (del amor) sciant artem; iuro quoque te (por tí), Cupido, arcum cuius (cuyo) reformido (temo);

Arcum (por el arco) iuro cum sagitis (saetas, flechas), quas (las cuales) frecuenter in me (hacia mí) mittis (lanzas): sine fraude, sine dolo foedus hoc (este pacto) servare volo (quiero)!

Volo foedus observare! et ad haec (para esto) dicemus (diremos), quare (porqué) inter choros puellarum (de muchachas) nihil (nada) vidi (vi) tam preclarum (preclaro, hermoso).

Inter quas (las cuales) appares (apareces) ita (así) ut (como) in auro (en el oro) margarita (perla) Humeri (tus hombros), pectus et venter sunt formata tam decenter (hermosamente)

Page 14: Cármina Burana versión completa 2012

13

Alejandro Flores B Frons et gula (garganta), labra(labios), mentum (barbilla) dant amoris (del amor) alimentum crines (cabellos) eius (de ella) adamavi (he amado) quoniam (porque) fuere flavi.

Ergo (por eso) dum (cuando) nox erit (será) dies (día), et dum labor erit quies (descanso), et dum aqua erit ignis, et dum silva sine lignis, (leños, árboles)

Et dum mare (mar) sine velis,(velas) et dum Parthus (Parto) sine telis,(flechas) cara (querida) mihi semper eris (serás) nisi (si no) fallar (soy engañado), non falleris! (serás engañada)

Page 15: Cármina Burana versión completa 2012

14

CANTICVM CANTICORVM Ale jandro Flores B

CAPVT 6 [Amigas:] 1 Quo (a dónde) abiit (se alejó) dilectus (amado) tuus,

o pulcherrima mulierum?

Quo declinavit (se apartó) d ilectus tuus

et quaeremus (buscaremos) eum (lo) tecum (contigo)?

[Novia:] 2 Dilectus meus descend it

in (hacia) hortum suum

ad areolam (círculo) aromatis

ut (para) pascatur (deambular) in hortis

et lilia (lirios) colligat (co lectar).

3 Ego d ilecto meo

et d ilectus meus mihi

qui pascitur (deambula) inter lilia.

[Novio] 4 Pulchra es (eres) amica mea

suavis et d ecora (elegante, bien d ispuesta),

CÁRMINA BURANA 7. UF DEM ANGER (“EN EL JARDÍN”)

CHORUS: Floret silva (bosque) nobilis Floribus et foliis (hojas).

SEMICHORUS: Ubi est antiquus meus amicus?

Hinc (desde aquí) equitavit [ter] (tres veces) Eia! Quis (quién) me amabit?

CHORUS: Floret silva undique (por doquier); Nah mime gesellen ist mir we (que mi amado aquí estuviera)

[LAS PARTES 8, CHARMER, GIP DIE VARWE MIR 9 REIE; SWAZ HIE GAT UMBE y 10 WERE DIU WERLT ALLE MIN QUE CONFORMAN ESTA ESCENA ESTÁN EN ALEMÁN ANTIGUO]

Page 16: Cármina Burana versión completa 2012

15 ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA (Germana) Alejandro Flores B

III.­ UF DEM ANGER 6. Tanz. 7. Floret Silva Nobilis Floret silva undique, nach mime gesellen ist mir we.

Gruonet der walt allenthalben wa ist min geselle alse lange? Der ist geriten hinnen, o wi, wer sol mich minnen?

8. Chramer, Gip Die Varwe Mir Chramer, gip die varwe mir, die min wengel roete, damit ich die jungen man an ir dank der minnenliebe noete. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!

Minnet, tugentliche man, minnecliche frouwen! minne tuot iu hoch gemuot unde lat iuch in hohlen eren schouwen. Seht mich an jungen man! lat mich iu gevallen!

Wol dir, werit, das du bist also freuden riche! ich wil dir sin undertan durch din liebe immer sicherliche. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!

9. Reie. Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!

Chume, chum geselle min, ih enbite harte din, ih enbite harte din, chume, chum geselle min.

Suzer rosenvarwer munt, chum unde mache mich gesunt, chum unde mache mich gesunt, suzer rosenvarwer munt.

Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!

10. Were Diu Werlt Alle Min Were div werlt alle min von dem mere unze an den Rin des volt ih mih darben, daz diu chünegin von Engellant lege an minen armen.

III.­ EN EL JARDÍN 6. Danza 7. El noble bosque florece El bosque florece por doquier y yo añoro a mi amante.

Si el bosque está verde por doquier, ¿por qué mi amante está tan lejos? Él se ha ido de aquí, ¡ay! ¿quién me amará?

8. El tendero me da color El tendero, me da el color para ruborizar mis mejillas, así puedo cazar a los muchachos, gracias a ti, por cortejarme. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!

¡Haced el amor muchachos y muchachas adorables! El amor os hace intrépidos y os permite ser muy honorables. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!

¡Bienvenido, mundo, tú que estás tan lleno de alegrías! Yo seré tu esclava, siempre segura en tu amor. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!

9. Danza circular. Ellas van de aquí para allá todas son doncellas. Ellas no han tenido un hombre en todo este largo verano.

Ven, ven mi señora te imploro lastimoso, te imploro lastimoso, ven, ven mi señora.

Dulce boca de color rosado, ven y haz que me sienta bien, ven y haz que me sienta bien, dulce boca de color rosado.

Ellas van de aquí para allá todas son doncellas, ellas no han tenido un hombre en todo este verano.

10. Si el mundo fuera mío Si el mundo fuera mío, desde el mar hasta el Rhin, gustoso lo entregaría porque la reina de Inglaterra yaciera entre mis brazos.

Page 17: Cármina Burana versión completa 2012

16

Suscipe, flos Alejandro Flores B

1. Suscipe (recibe), flos (flor), florem, quia (por que) flos d esignat (simboliza) amorem!

Illo d e (por aquella) flore nimio (extraord inariamente) sum captus (fue cautivado) amore;

hunc (a esta) florem, Flora dulcissima, semper odora (perfuma)!

Nam velut aurora fiet (se formará) tua forma decora (hermosa).

florem, Flora, vide! Quem (a la cual) dum (mientras) videas, mihi rid e (sonríe)!

flori fare (háblale) bene! Tua vox cantum philomenae (ruiseñor).

Oscula (besos) des flori! Rubeo (roja) flos convenit (se acomoda) ori (boca).

2. Flos in pictura non est flos, immo (por el contrario) figura;

Qui pingit (pinta) florem, non pingit floris odorem (aroma).

CAPUT 1

14 Ecce! tu pulchra es, amica mea. Ecce! tu pulchra, oculi tui columbarum.

15 Ecce! tu pulcher es, dilecte mi, et decorus lectulus noster floridus.

CAPUT 5

1 veniat dilectus meus in hortum suum et comedat fructum pomorum suorum.

veni in hortum meum soror mea sponsa messui murram meam cum aromatibus meis comed i

favum cum melle meo bibi vinum meum cum lacte meo comed ite amici bibite et inebriamini

carissimi.

2 Ego dormio et cor meum vigilat vox d ilecti mei pulsantis aperi mihi soror mea amica mea

columba mea inmaculata mea quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis

noctium.

3 Expoliavi me tunica mea quomodo induar illa lavi pedes meos quomodo inquinabo illos.

4 Dilectus meus misit manum suam per foramen et venter meus intremuit ad tactum eius.

5 Surrexi ut aperirem d ilecto meo manus meae stillaverunt murra d igiti mei pleni murra

probatissima.

6 Pessulum ostii aperui d ilecto meo at ille d eclinaverat atque transierat anima mea liquefacta

est ut locutus est quaesivi et non inveni illum vocavi et non respond it mihi.

Page 18: Cármina Burana versión completa 2012

17

ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA Alejandro Flores B

TEXTOS SUBYACENTES EN LA CONFESIÓN GOLIARDA 24. Omnis ergo (por tanto) qui (el que) audit verba mea haec (estas) et facit ea (las), assimilabitur (será comparado) viro (varón) sapienti, qui aedificavit domum (casa) suam supra petram, 25. et descendit pluvia, et venerunt flumina, (ríos) et flaverunt (soplaron) venti, et irruerunt (invadieron) in domum illam, et non cecidit: (cayó) fundata enim erat super petram. 26. et omnis qui audit verba mea haec, et non facit ea, similis (semejante) erit viro stulto, (necio) qui aedificavit domum suam super arenam: 27. et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius (de ella) magna. (Mat, 7).

13. Intrate per angustam portam: quia lata (ancha) porta, et spatiosa via est, quae ducit ad perditionem et multi sunt qui intrant per eam. 14. Quam (cuán) angusta porta et arcta (estrecha) via est, quae ducit ad vitam: et pauci sunt qui inveniunt (encuentran) eam! (Mat 7).

27. Audistis quia dictum est (fue dicho) antiquis: (antiguos) Non moechaberis. 28. Ego autem dico vobis, (ustedes) quia omnis, qui viderit (viere) mulierem ad concupiscendum (para desear) eam,(ella) iam moechatus est (adulteró con) eam in corde (corazón) suo (Mat, 5).

IN TABERNA

1 11. Estuans (ardiendo) interius (interiormente) ira vehementi (violenta)

in amaritudine (amargura) loquor (hablo) meae menti: factus (hecho) de materia, cinis (ceniza) elementi,

similis sum folio, (hoja) de quo (con que) ludunt (jugar) venti. 2

Cum (como) sit (sea) enim proprium viro sapienti supra petram ponere sedem (base) fundamenti,

stultus ego comparor (soy comparado) fluvio labenti, (errante) sub eodem (misma) tramite (corriente) numquam permanenti.

3 Feror (soy llevado) ego veluti (como) sine nauta (piloto) navis, ut (como) per vias aeris vaga (vagabunda) fertur (es llevada) avis;

Non me tenent (retienen) vincula, (lazos) non me tenet clavis, (llave) quaero (busco) mei similes et adiungor (me uno) pravis. (depravados)

4 Mihi (a mí) cordis (corazón) gravitas (seriedad) res videtur (parece) gravis; (seria)

iocus (juego) est amabilis (agradable) dulciorque favis; (ceniza) quidquid (lo que) Venus imperat, labor est suavis, (ligero)

Quae (La cual) numquam in cordibus (corazones) habitat ignavis. (cobardes)

Page 19: Cármina Burana versión completa 2012

18

5 Alejandro Flores B Via lata gradior (camino por) more (costumbre) iuventutis,

implicor (me enredo) in vitiis (vicios) immemor (me olvido) virtutis, voluptatis (placer) avidus (deseoso) magis (más) quam (que) salutis, (salvación)

mortuus in anima curam (cuidado) gero (ejerzo) cutis. (de la piel) 6

Praesul (Prelado) discretissime, veniam (perdón) te precor: (ruego) Morte bona morior, (muero) dulci nece necor; (agonizo)

Meum pectus sauciat (hiere) puellarum (muchachas) decor, (encanto) Et quas (a las que) tactu (tocar) nequeo, (no puedo) saltem (al menos) corde moechor. (poseo)

7 Res est arduissima (dificilícima) vincere naturam;

In aspectu (presencia) virginis mentem esse (tener) puram; Iuvenes non possumus (podemos) legem sequi (seguir) duram

Leviumque (y de sus delicados) corporum non habere curam. (interés) 8

Quis (quién) in igne (fuego) positus (puesto) igne non uratur(se quema)? Quis Papiae (en Pavia) demorans (quedándose) castus habeatur, (se mantiene)

ubi Venus digito (dedo) iuvenes venatur, (atrapa) oculis illaqueat (seduce) facie praedatur (cautiva)?

9 Si ponas (pones) Hippolytum 4 hodie Papiae, Non erit Hippolytus in sequenti (siguiente) die.

Veneris ad thalamos (cama) omnes currunt (conducen) viae, non est in (entre) tot (tantas) turribus (torres) turris Ariciae. (Aricia) 5

10 Secundo redarguor (me culpo) etiam de ludo, (juego)

sed cum (cuando) ludus corpore me dimittit (deja) nudo, frigidus (frío) exterius (exteriormente) mentis aestu (calor) sudo,

tunc (entonces) versus et carmina meliora (los mejores) cudo. (forjo) 11

Tertio capitulo (asunto) memoro (recuerdo) tabernam: Illam (a ella) nullo tempore sprevi (desprecié) neque spernam, (despreciaré) Donec (hasta que) sanctos angelos venientes (que vienen) cernam, (distinga)

cantantes pro mortuis “requiem (reposo) aeternam”. 12

Meum est propositum in taberna mori, (morir) ut (para que) sit (estén) vina (vinos) proxima morientis ori, (boca) tunc cantabunt laetius (más alegremente) angelorum chori: (coros)

“sit (sea) Deus propitius (favorable) potatori.” (bebedor)

4 Hipólito hijo de Teseo, su madrastra Fedra lo intentó seducir sin lograr su propósito. 5 Aricia, bosque escarpado del Lacio, Italia, donde la diosa Ártemis llevó los restos de Hipólito.

Page 20: Cármina Burana versión completa 2012

19

Alejandro Flores B

12. CIGNUS (cisne) USTUS (asado) CANTAT:

1

Olim (alguna vez) lacus colueram, (habitar)

Olim pulcher extiteram, (erguir)

Dum (mientras) cignus ego fueram.

Chorus Miser, miser! (pobre)

Modo (cuán) niger

Et ustus fortiter! (fuertemente)

2

Eram nive candidior , (blanco)

Quavis (que qualquier) ave formosior , (hermoso)

Modo sum corvo nigrior .

3

Girat, regirat garcifer; (garfio)

Me rogus (fuego) urit (quema) fortiter:

Propinat (brindar) me nunc dapifer. (cocinero)

4

Mallem (preferiría) in aquis vivere,

Nudo (desnudo) semper sub aere,

Quam (que) in hoc mergi (ser sumergido) pipere. (pimienta)

5

Nunc in scutella (escudilla) iaceo,

et volitare (volar) nequeo, (no puedo)

dentes frementes (resonantes) video:

Page 21: Cármina Burana versión completa 2012

20

Alejandro Flores B

13. EGO SUM ABBAS

Ego sum abbas (abad) Cucaniensis 6 (de la vara alta; de la artimaña),

Et consilium meum est cum bibulis (bebedorcillos), Et in secta Decii (Decio 7 ) voluntas mea est.

Et qui mane (en la mañana) me quaesierit (buscare) in taberna,

Post vesperem (tarde) nudus egredietur (será arrojado), Et sic (así) denudatus veste (de su ropa) clamabit:

Wafna (bruto)! wafna! Quid fecisti Sors turpissima (muy desvergonzada)?

[chorus: Wafna! Wafna! Wafna!]

Nostrae vitae gaudia

Abstulisti (quitaste) omnia!

[chorus: Wafna! Wafna! Wafna!]

Haha!

1. Res dare pro rebus, pro verbis verba solemus.

2. Pro nudis verbis montanis (silvestres) utimur (usamos) herbis (hierbas), Pro caris (costosas) rebus pigmentis (tintes) et speciebus (imitaciones).

SI QUIS (alguno) DECIORVM (de los de Decio)

Si quis Deciorum dives (rico) officio

gaudes (alégrate) in vagorum esse (al estar) consortio (compañía), vina (los vinos) numquam spernas (desprecies)

diligas (ama) tabernas.

6 Cucaniensis, hace burla de la orden de los de Cluny, que serían los cluniacenses; orden benedictina que intentó hacer reformas religiosas y volver a la sencillez y al ideal cristiano de ora et labora, pero fracasó y se convirtió en una orden influyente y rica en Europa en el siglo X. 7 Decio, santo patrono de los goliardos en los juegos de mesa y de azar.

Page 22: Cármina Burana versión completa 2012

21

Alejandro Flores B

14. IN TABERNA QUANDO SUMUS (estamos) Chorus potatorum:

In taberna quando sumus, non curamus (cuidamos) quid (qué) sit (sea) humus (tumba),

sed ad ludum properamus (nos apresuramos), cui (para el cual) semper insudamus (sudamos),

quid agatur (se haga) in taberna ubi nummus (moneda) est pincerna (la que sirve),

hoc (esto) est opus (útil) ut (para que) quaeratur (se indague) si quid (lo que) loquar (diga), audiatur (será escuchado).

Quidam (unos) ludunt (juegan), quidam bibunt, Quidam indiscrete (indiscretamente) vivunt.

Sed in ludo qui morantur (se pican) Ex his (de éstos) quidam denudantur,

Quidam ibi (allí) vestiuntur (son engalanados), Quidam saccis induuntur (son tapados). Ibi nullus (ninguno) timet (teme) mortem,

Sed pro Baccho (Baco 8 ) mittunt (lanzan) sortem:

Primo (una vez) pro nummata (monedas) vini Ex hac (de ésta) bibunt libertini (libertinos); semel (segunda vez) bibunt pro captivis,

post haec (después de ésta) bibunt ter (tres veces) pro vivis, quatter (cuatro veces) pro christianis cunctis (reunidos), quinquies (cinco veces) pro fidelibus defunctis, sexies (seis veces) pro sororibus (hermanas) vanis,

septies (siete veces) pro militibus (guardas) silvanis (bosques).

Octies (ocho veces) pro fratribus (hermanos) perversis, Nonies (nueve veces) pro monachis (monjes) dispersis,

Decies (diez veces) pro navegantibus, Undecies (once veces) pro discordantibus (herejes),

Duodecies (doce veces) pro penitentibus, Tredecies (trece veces) pro iter (viaje) agentibus (vagabundos).

Tam pro papa quam (como) pro rege (rey) Bibunt omnes sine lege (ley):

8 Baco, dios del vino, aquí su nombre significa el vino

Page 23: Cármina Burana versión completa 2012

22

Alejandro Flores B Bibit hera (amada), bibit herus (amado), Bibit miles (soldado), bibit clerus (clero), Bibit ille (aquél), bibit illa (aquélla),

Bibit servus cum ancilla, Bibit velox, bibit piger (lento), Bibit albus, bibit niger, Bibit constat, bibit vagus, Bibit rudis, bibit magus.

Bibit pauper et aegrotus (enfermo), Bibit exul (desterrado) et ignotus (desconocido),

Bibit puer (niño), bibit canus (anciano), Bibit praesul (prelado) et decanus (representante),

Bibit soror (hermana), bibit frater, Bibit anus (anciana), bibit mater,

Bibit ista (ésta), bibit ille, Bibit centum, bibunt mille.

Parum (poco) sexcentae (600) nummatae Durant, cum immoderate (inmoderadamente)

Bibunt omnes sine meta, Quamvis (aunque) bibant mente laeta (alegre), Sic nos rodunt (calumnian) omnes gentes Et sic erimus (estaremos) egentes (indigentes). Qui nos rodunt confundatur (sean confundidos)

Et cum iustis (justos) non scribantur (sean inscritos). Io io io io io io io io io! 9

Evangelium:

Sequentia falsi evangelii secundum marcam argenti. Fraus tibi Decie! Cum sero esset una gens lusorum, venit Decius in medio eorum et dixit: «Fraus vobis! Nolite cessare

ludere. Pro dolore enim vestro missus sum ad vos.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, non erat cum eis, quando venit Decius. Dixerunt autem alii discipuli:

«Vidimus Decium.» Qui dixit eis: «Nisi mittam os meum in locum peccarii, ut bibam, non credam.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, iactabat decem, alius duodecim, tertius vero quinque. Et qui quinque proiecerat, exhausit bursam et nudus ab aliis se

abscondit.

9 Io, io,… era el grito de las seguidoras de Baco en sus festividades.

Page 24: Cármina Burana versión completa 2012

23

Alejandro Flores B BACCHE 10 BENEVENIES

(Bienvenido, Baco)

Bacche, benevenies, gratus et optatus per quem (quien) noster animus fit (resulta) laetificatus (alegrado)

Istud (este) vinum, bonum vinum, vinum generosum reddit (vuelve) virum (varón) curialem (social), probum, animosum.

Haec (estos) sunt vasa (vasos) regia (reales) quibus (de los cuales) spoliatur (es despojada) Ierusalem et regalis (la real) Babylon ditatur (se enriquece)

Bacchus fortis superans (venciendo) pectora (corazones) viror um in amorem concitat (incita) animos eorum (de ellos).

Bacchus saepe (a menudo) visitans mulier um genus (género) facit eas subditas tibi (para ti), o tu Venus.

Bacchus venas penetrans calido liquore facit eas (a éstas) igneas (ardientes) Vener is ardore.

Bacchus lenis (suave) leniens curas (preocupaciones) et dolores confert (los convierte) iocum (juego), gaudia, risus et amores.

Bacchus mentem feminae solet (acostubra) hic (aquí) lenire (suavizar) cogit (empuja) eam (a ésta) citius (más rápido) viro consentire.

Aqua prorsus (del todo) coitum nequit (no puede) impetrare (alcanzar), Bacchus illam (a ella) facile solet expugnare (derrotar).

Bacchus numen (inspiración) faciens hominem iocundum (festivo), reddit (vuelve) eum (a éste) pariter (por igual) doctum et facundum (elocuente).

Bacchus, deus inclite (ilustre), omnes hic astantes (parados) laeti (alegres) sumus munera (dones) tua praelibantes (probando).

Omnes tibi canimus (cantamos) maxima praeconia (elogios), te laudantes (alabando) merito (con razón) tempora per omnia.

10 Bacche, vocativo de Bacchus, dios griego del vino, en este texto Baco equivale a vino y a los distintos tipos de vinos.

Page 25: Cármina Burana versión completa 2012

24

Philippus Cancellarius Alejandro Flores B

(ca. 1170 ­ 1236)

1. Dic (habla), Christi veritas (verdad),

dic, cara raritas (escasez), dic, rara Caritas (amor): ubi nunc habitas?

aut in Valle Visionis? aut in throno Pharaonis? aut in alto cum Nerone?

aut in antro (cueva) cum Theone? vel in fiscella (cestilla) scirpea (de juncos) cum Moyse plorante (suplicante)?

vel in domo (casa) Romuela (de Rómulo) cum Bulla 11 fulminante (que fulmina)?

2. Respondit Caritas (caridad):

«homo, quid (por qué) dubitas? quid (por qué) me sollicitas?

non sum, quo (como) mussitas (murmuras), nec in euro 12 nec in austro 13 ,

nec in foro (plaza pública) nec in claustro, nec in bysso (lino fino) vel cuculla (capucha),

nec in bello nec in bulla: de Iericho sum veniens (viniendo), ploro cum sauciato (herido),

quem (al que) duplex (un par) Levi (de sacerdotes) transiens (pasando) non astitit (asiste) grabato (camilla).»

3. O vox prophetica, O Nathan, predica: culpa Davitica

patet non modica! dicit Nathan: «non clamabo»,

«neque» David «planctum dabo», cum sit Christi rupta vestis,

contra Christum Christus testis. ve, ve vobis, hypocrite, qui culicem colatis!

que Cesaris sunt, reddite, ut Christo serviatis!

11 Carta papal que concedía privilegios o prohibía acciones o excomulgaba a grupos o personas de la Iglesia. 12 Eurus, Euro, viento del oriente. 13 Auster, Austro, viento del sur.

Page 26: Cármina Burana versión completa 2012

25

Alejandro Flores B

ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA COUR D’ AMOUR

15. Pueri

Amor volat undique (doquiera);

captus est libidine (ansia / lujuria). Iuvenes, iuvenculae (jovencitas)

coniunguntur (se unen) merito (merecidamente). Soprano:

Siqua (si alguna) sine socio (compañero), caret omni gaudio;

tenet noctis (noche) infima (la peor)

sub intimo (lo más recóndito) cordis in custodia:

Pueri:

Fit (sucede) res amarissima (muy amarga).

Descripción de Cupido

Est Amor alatus puer et levis, est pharetratus (provisto de aljaba). Etas (la vida) amentem probat et ratione carentem;

vulnificus (el que hiere) pharetra (aljaba) signatur (se distingue), mobilis ala; nudus formatur (se representa), quia nil (nada) est, quo teneatur (detenerlo).

Insipiens (insensato), fugitans (fugitivo), temeraria (irreflexivas) tela (flechas) cruentans (lanzando). Mittit (arroja) pentagonas nervo (cuerda) stridente (rezumbante) sagittas (saetas),

quod (porque) sunt quinque 14 (cinco) modi, quibus associamur Amori: visus (vista); colloquium (plática); tactus (contacto); compar (unión) labior um

nectaris alterni (de uno a otro) permixtio (mezcla), commoda (obtención) fini (fin);

in lecto (cama) quintum (en quinto lugar) tacite Venus exprimit (representa) actum* (amoroso)

14 Grados y Etapas del Amor: tímido­visus, suplicante­alloquium, tolerado­contactus, amante­basia, aceptado­factum.

Page 27: Cármina Burana versión completa 2012

26

Alejandro Flores B

16. COLLOQUIA Cármina Burana

Dies, nox (noche) et omnia (todas las cosas) mihi (a mí) sunt contraria,

virginum (muchachas) coloquia (las conversaciones) me fay (causan) planzer,(placer)

oy suavenz (a menudo) suspirier (suspiré), plu (mucho) me fay (hace) temer.

O sodales (compañeros), ludite, (gócense) vos (ustedes) qui scitis (saben) dicite, (díganlo) mihi maesto (tristeza) parcite (perdónen),

grand ey (tengo) dolur, attamen (sin embargo) consolite (respondan)

per voster (su) honur.

Doleo (me lamento), quod (porque) nimium (desmedido) patior (padezco) exilium.

pereat (muera) hoc (este) studium (afán), si m'en iré (me distrae),

si non reddit (regresa) gaudium, cui (que) tant (tanto) abé (tuve)!

Tua pulchra facies (rostro) me fay (causa) planzer (placeres) millies,

pectus habet glacies (hielos). A remender (dame salud), statim vivus fierem (estaré)

per un baser (beso).

***********************************************************************************

Amor tenet (somete) omnia, mutat (cambia) cordis intima,

quaerit Amor devia (desatinadas). Amor melle (que la miel) dulcior, felle (hiel) fit amarior (más amargo). Amor cecus (ciego), caret pudicitia;

frigidus et calidus (fogoso) et tepidus (tibio),

Amor audax, pavidus (miedoso), est fidus (fiel) atque perfidus (infiel).

Page 28: Cármina Burana versión completa 2012

27

Alejandro Flores B 17. RUFA TUNICA

Stetit (estaba) puella (doncella) rufa (roja) tunica;

si quis (alguno) eam (la) tetigit (tocaba), tunica crepuit (tintineaba),

eia!

Stetit puella Tamquam (como) rosula (botón de rosa);

facies splenduit (resplandecía) os (boca) eius floruit.

eia!

18. SUSPIRIA

O mi dilectissima (amadísima) vultu (rostro) sereníssima

et mente legis (lees) sedula (atenta) ut (que) mea refert (relata) littera (carta).

Vultus tuus indicat quanta sit (existe) nobilitas (nobleza),

quae in tuo pectore lac (leche) miscet (mezcla) cum sanguine.

Circa (alrededor) mea pectora multa sunt (hay) suspiria

de (por) tua pulchritudine (belleza), quae me laedunt (hieren) misere (cruelmente). Ah!

Chorus: Mandaliet (canción de la alegría), mandaliet,

mîn (mi) geselle (amado) chûmet (se lamenta) niet (no).

Tui lucent (brillan) oculi sicut (como) solis radii (rayos),

sicut splendor (resplandor) fulguris (relámpago) lucem (luz) donat (obsequia) tenebris. Ah!

Vellet (quiera) deus, vellent dii (dioses), quod mente proposui (me propuse): ut (que) eius (sus) virginea (virginales)

reserassem (cortara) vincula (ataduras). Ah!

Page 29: Cármina Burana versión completa 2012

28

Alejandro Flores B 19. AMORES

sex viri Si puer (joven) cum puellula (doncella)

moraretur (se queda) in cellula (habitación),

felix coniunctio (unión).

Amore subcrescente (creciente),

periter (más hábilmente) e (de) medio

propulso (arrojo) procul (lejos) taedio,

fit (acontece) ludus ineffabilis (indescriptible)

membris, lacertis (brazos), labiis.

20. DUPLEX CHORUS Veni (ven), veni, venias (ojalá vengas) ne (y no) me mori (morir) facias,

hyrca (chiva), hyrce (chivo), nazaza (aléjense), trillirivos (al triple arroyo)!

Pulchra tibi (tu) facies, oculorum acies (disposición), capillor um series (trenzado),

o quam clara species (imagen, aspecto)!

Rosa rubicundior (más roja que), lilio (lirio) candidior (más blanca que) omnibus formosior (la más hermosa) semper in te glorior (tengo alegría)!

21. FLUCTUATIONES

In trutina (balanza) mentis dubia (dudas) fluctuant (oscilan) contraria

lascivus (erótico) amor et pudicitia (pudor; recato).

Sed eligo (elijo) quod video, collum iugo (yugo) prendeo (apreso)

ad iugum tamen (sin embargo) suave transeo (transito; voy).

Page 30: Cármina Burana versión completa 2012

29

Alejandro Flores B

22. NOVUS AMOR

Tempus est iocundum (alegre), O virgines!

modo (sólo) congaudete (alegrénse), vos (ustedes) iuvenes!

Chorus O! O! O!

Totus floreo (florece en mi)! Iam amore virginali

totus ardeo (estoy ardiendo); novus, novus, novus amor

est, quo (por el que) pereo (perezco)!

[Cantat philomena (ruiseñor) sic (así) dulciter,

et modulans (cantando) auditur; intus (en mi interior) caleo (me quemo) [suaviter].

Flos (flor) est puellar um, quam diligo (amo), et rosa rosarum,

quam saepe (a menudo) video.]

Feminarum chorus Mea (mi) me confortat (consuela)

promissio (promesa), mea me deportat (aleja)

negatio (negativa).

[Sile (calla), philomena, pro tempore (momento)!

Surge (brota), cantilena (melodía), de (desde) pectore!]

Virilis chorus Tempore brumali (invernal)

vir patiens (pasivo), animo vernali (primaveral) lasciviens (voluptuoso).

Page 31: Cármina Burana versión completa 2012

30

Alejandro Flores B Feminarum chorus

Mea mecum (conmigo) ludit (juega) virginitas,

Mea me detrudit (precipita) simplicitas (naturaleza).

Chorus: Veni, domicella (doncella)

cum gaudio. Veni, veni, pulchra

Iam pereo.

23. DULCISSIME Dulcissime (dulcísimo / queridísimo), totam tibi (a tí) subdo (entrego) me.

[ Eis (por) aiona (la eternidad), tui (tuyo) sum (soy) CATULI CARMINA ]

ESCENA QVARTA 24. BANZIFLOR ET HELENA

[Cum (como) vidissem (viera) itaque (por tanto) quod semper optavi (deseé),

tunc (entonces) ineffabiliter (inefablemente) mecum exultavi (me alegré),

surgens (levantándome) velociter ad (hacia) hanc (ella) properavi (me apresuré), hisque retro (y después de esto) poplite (rodilla)

flexo (doblando) salutiavi.]

CHORUS: Ave (ten salud) formosissima,

gemma (joya) pretiosa, ave decus (belleza/ encanto) virginum,

virgo gloriosa.

Ave, mundi luminar (luminaria), [lumen (luz) luminum] ave, mundi rosa

Banziflor et Helena 15 Venus generosa!

15 Blancaflor y Helena son dos mujeres casadas que escapando con sus amantes provocaron guerras y su fama en el amor.

Page 32: Cármina Burana versión completa 2012

31

Alejandro Flores B AMOR CUNCTA SUPERAT

Amor cuncta (todas las cosas) superat, Amor dura (las cosas duras) terebrat (taladra).

Differentem omnibus (a todas) amo differenter (de modo diferente).

Novus ignis (fuego) in me furit (arde), et adurit (abrasa / quema) indeficienter (sin fin).

Nulla (ninguna) magis (más) nobilis, habilis (flexible),

pulchra vel (o) amabilis, nulla minus mobilis (voluble),

instabilis (inestable), infronta (descarada) reperitur (se encuentra), vel fide (de confianza) mutabilis (mudable).

AD AMICAM

Dulcis amica mei, valeas (que estés bien) per saecula multa:

sis (que seas) semper felix, dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, superat tua forma (figura) puellas (doncellas),

luna velut (como) stellas, Dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, nimiis (demasiados) fervoribus (ardores) angor (soy atormentado):

igne (fuego) tui tangor (soy herido), Dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, pro te nimis (en exceso) angor amore:

me tuus ardet (quema) amor, Dulcis amica mei,

Dulcis amica mei, moriar (moriré), mihi (me) crede dolore,

ni (si no) mihi des (das) vitam, Dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, vitam mihi si dare velles (quisieras),

quod (lo que) volo (quiero) tu velles, Dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, si quaeris (buscas) quid (qué) volo, vellem (quisiera)

tactum (tocar) non factum (hacer), Dulcis amica mei.

Dulcis amica mei, satis (suficiente) est tractare (tocarte) papillam (pezón)

oscula (besos) iungendo (sumando), Dulcis amica mei.

Page 33: Cármina Burana versión completa 2012

32

SIC MEA FATA Alejandro Flores B 1.

Sic (así) mea fata (destino) canendo (cantando) solor (consuelo), ut (como) nece (agonía) proxima facit olor (cisne).

Roseus (rojizo) effugit (huye) ore color. blandus inest (está dentro) meo corde dolor.

Cura (preocupación) crescente, labore (fatiga) vigente,

vigore (fuerza) labente (tambaleante) miser morior (muero).

[tam male pectora (mi pecho) multat (castiga) amor.] Hei (ay) morior, hei morior, hei morior,

ut (mientras) quod (que) amem (a amar) cogor (estoy forzado) et non amor (soy amado)!

2. Si me dignetur (apreciara), quam desidero (deseo),

felicitate Iovem (Júpiter) supero (superaría). Nocte (en la noche) cum illa si dormiero (durmiera),

si sua labra (labios) semel (una vez) suxero (suxionara). mortem subire (soportar), placenter obire (morir) vitamque finire (acabar)

libens (palideciendo) potero (podría), [tanta si gaudia (gozos) non rupero (hiciera pedazos).]

Hei potero, hei potero, hei potero, tanta (tantos) si gaudia recepero (recibiera)!

3 Ubera (sus pechos) cum (como) animadverterem (advirtiera),

optavi (deseé) manus ut (para) involverem (envolverlos), simplicibus (naturales) mammis (senos) ut alluderem (jugar).

Sic cogitando (pensando) sensi (sentí) Venerem. Sedit (se posa) in ore

rosa cum pudore (recato), pulsatus (impulsado) amore

quod (por lo cual) os lamberem (lamería / lenguaría). [Tam bene (bien) placitum (satisfacción) me gauderem (alegraría)]

Hei (ay) lamberem, hei lamberem, hei lamberem luxuriando (ardiendo) per characterem (aspecto).

Page 34: Cármina Burana versión completa 2012

33

Alejandro Flores B Amor simplex, callidus;

rufus (enrojecido) Amor, pallidus; truculens in omnibus,

Amor est placabilis (aplacable), constans et instabilis.

Amor artis regitur (es gobernado) imperio (poder). ludit Amor lectulo (cama) iam clanculo (a escodidas)

noctis in silentio: fit captus (atrapado) Amor laqueo (trampa / engaño).

25. FORTUNA IMPERATRIX MUNDI I

O Fortuna, Velut luna

Statu variabilis. Semper crescis Aut decrescis Vita detestabilis.

II Nunc obdurat Et tunc curat

Ludo mentis aciem. Egestatem, Potestatem

Disolvit ut glaciem. III

Sors immanis Et innanis,

Rota tu volubilis. Status malus Vana salus

Semper dissolubilis. IV

Obumbrata Et velata

Mihi quoque niteris. Nunc per ludum Dorsum nudum

Fero tui sceleris. V

Sors salutis Et virtutis

Mihi nunc contraria.

Page 35: Cármina Burana versión completa 2012

34

Alejandro Flores B Est affectus Et deffectus

Semper in angaria. VI

Hac in hora Sine mora

Corde pulsum tangite ! Quod per Sortem Sternit fortem

Mecum omnes plangite!

Miniatura tomada de Amatoria I