ArgitaratzaileaKarenka komunikazio elkartea

Barrenkale,12 behea - 20830 Mutriku.

Telefonoa

635 748 393

e-maila

kalaputxi@topagunea.com

kalaputxi2001@gmail.com

Bloga

kalaputxi.blogspot.com

Laguntzailea

Mutrikuko Udala

Kolaboratzaileak

Iñigo Andonegi, Josu Ituarte

Tirada

2.200 ale

Lege Gordailua

SS-787/01

ISSN

1579-4792

Inprimategia

EUSKALINPRI. Deba

Banaketa

Kalaputxi

Informaziua 4

Zeuk esan 5

Puri-purixan 6

Bi hitzetan 8

Lapazorrikeixak 10

Bertsuak 11

Karenka 12

Lan giruan 14

Kulturia 16

Gazterixa 18

Zorion agurrak 20

Argazki zaharrak 21

Agenda 22

aurkibidia

3

Kultura SailaHizkuntza Politikarako Sailordetza

Mutrikuko UdalekoKultura eta Euskara Batzordea

Gipuzkoako ForuAldundia

Krisia vs. KulturaMutrikuko kultur elkarteak bildu ginen Udaletxean Kultur Taldeko

udal ordezkariekin. Gaia: 2011ko memoriak eta kontuak entregatzea

eta 2012. urterako talde bakoitzaren planak, aurrekontuak eta urte

honetan kulturan inbertitzeko dagoen diruaren banaketa egiteko

irizpide berrien proposamena.

Neure buruarekin hasteko, debereak egin gabe joan nintzen bilera-

ra, iazko memoria entregatu gabe eta aurtengo plana eta aurrekon-

tuak egin gabe, baina badirudi ez nintzela ni bakarrik debereak egin

gabe joandakoa.

Bilera nonbaitetik hasi behar eta 2012rako kulturan inbertitzeko

dagoen diru kopurua zenbatekoa izango den azaldu zen. Iazko kopu-

ru berdina izango zela entzuteak, lasaitu zuen apur bat jendea, baina

asaldatuz joan ginen dirua banatzeko ordenantza berriko puntuak

banan-banan entzun ahala. Bakoitzak bere kontuak ateratzen ditu

eta, kezkak sortzen hasten zaizkigu, posible izango ote dugu iaz egin

genituen ekintza guztiak egitea, gastuak osorik ordaintzeko dirua

Udalak ematen ez badigu? Gastuen zati bat talde bakoitzak berak

autofinantziatu behar badu, nola egin behar dugu hori gure talde-

an? Kamisetak salduta? Rifak antolatuta?Tabernariei dirua eskatuta?

Emanaldiak beste herri batzuetan eginda? Kezka eta beldurra! Bel-

durra eta kezka! (Ahopean kezkarik eta beldurrik gabe: guk errifak

salduta eta taberna jarrita egiten ditugu Kalbaixoko festak! Hurbile-

koei bakarrik iritsi zitzaigun mezu hau) Eta Madalenetan txozna

jarri eta txandaka turnoak eginda ateratzen dugun dirua banatuz

autofinantziatzea? Gazteak beti ekintzaile, beti aurrerakoi. Baina,

neuregandik hasita, kontserbadore asko gaude kultur taldeetan. Kri-

sia krisi, ezer aldatu gabe jarraitzea gustatuko litzaiguke. Izan ere,

kultur elkartekoek nahiko lan egiten dugu entsaioak, ekintzak anto-

latu eta aurrera eramaten horrek daukan kostuaren zama ere geure

bizkar hartu behar izateko (eta ez dezala inork pentsa, hor kultur

lanetan gabiltzanok geure lanagatik zentimorik ere irabazten dugu-

nik, gehienez ere txaloak eta askotan hori ere ez, hantxe egon zen

akats txiki haren azpimarra berezia izaten dugu eskerra, hurrengo-

an horrelako akatsik egin ez dezagun).

Krisiak gauzak birplanteatzeko garai egokia izaten dira eta lehenera

begira hausnarketa egiteko ere bai. Lehen, kultur elkarteek udaletik

ez zuten dirurik jasotzen, (lehen Francorekin bizi ginenean, alegia)

ekintza guztiak (Udal bandaren konturik ez dakit) autofinantziatu

egiten ziren, askotan, ekintza aurrera eramaten zutenen poltsikotik.

2012rako planak hor daude, paperean, buruan, aidean, … Ziriako

Andonegi jaio zela 100 urte betetzen dira aurten eta Aitorren hiz-

kuntz zarra, nahi degu zabaldu…Gure Ametsakoak prest daude,

Goizeko Izarrakoak ere bai, trikitixak eta akordeoiak ere begi onez

ikusi dute, baita rok taldekoek ere, Zineforunekoek,… eta ziur nago

han falta ziren beste batzuek ere parte hartuko dutela, nahiz eta

diruaren gainean ezer adostu gabe egon.

Galderatxo bat eta baieztapen bat bukatzeko. Kultur ekintzak egiteko

(kontzertuak, antzerkiak, zine emanaldiak, erromeriak, erakusketak,

…) udalak diru kopurua ziurtatzeko zain egon behar al dugu? Diru

banaketa egiten denean, ordea, ez nuke nahi, tontoaren klasera, bat-

zuek udaleko diruarekin finantziatzen diren bitartean, gu geure

poltsako dirutik autofinantziatzea.

Arantza Ugarte Lopetegi

iritzixa

Kalaputxik ez du bere gain hartzen aldizkarian

adierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Autobusak

Info

rmazi

ua

Larrialdiak ...................................................943 46 11 11

Anbulatorioa ..................................................943 60 43 00

DYA zentrala ..................................................943 46 46 22

Mendaroko ospitala........................................943 03 28 00

Zaintzako botikak:

Otxagabia (Mutriku) .......................................689 58 57 59

Apraiz (Mutriku)..............................................630 05 50 97

Zalduegi (Deba) ............................................669 26 22 02

Burgoa (Deba) ..............................................667 33 88 90

Etxeberria (Elgoibar) ......................................943 74 01 40

Garitaonaindia (Elgoibar) ...............................943 74 11 77

Yudego (Elgoibar) ..........................................943 74 12 93

Barrenetxea-Etxeberria (Elgoibar) .................943 74 12 77

Medikuak, anbulantziak, botikak

telefonoak

Udala, zerbitzuak.. .

Udaletxea.......................................................943 60 32 44Udaltzaingoa ..................................................943 60 70 48 .......................................................................679 16 25 00

Gizarte Ongizatea ..........................................943 19 50 81

Zaharren Egoitza ...........................................943 60 38 71Itsas etxea......................................................943 60 34 00Turismo bulegoa ............................................943 60 33 78Bake Epaitegia...............................................943 60 70 49Alde Zaharra eraberritzeko zerbitzua ............943 60 34 18Kiroldegia .......................................................943 60 31 75

Liburutegia .....................................................943 60 41 82

Miruaitz Frontoia ............................................688 64 31 80Ur partzuergoa ...............................................902 30 22 22Zakarrak eta traste zaharrak..........................943 70 07 99

Anai Arte .......................................................943 60 34 10

Irakaskuntza

Goizeko Izarra ikastola ..................................943 60 36 75San Miguel ikastetxea....................................943 60 31 95Mutrikuko Institutua........................................943 60 36 27Udal euskaltegia ............................................943 60 30 94Musika eskola ................................................943 60 37 80Haur eskola publikoa .....................................943 60 41 19

Garraio zerbitzuak

Ansola Taxia .................................................638 672 383 Anton Taxia ...................................................666 221 999Xabi Taxia .....................................................656 289 026Pesa autobusak .............................................902 10 12 10Eusko Trenbideak ..........................................902 54 32 10Loiuko aireportua ...........................................905 50 50 05

Iberdrola ........................................................901 20 20 20Kofradia .........................................................943 60 32 00Posta zerbitzua ..............................................943 60 30 44

Gasolindegia ..................................................943 60 32 10

Bestelakoak

ordutegiak

Trenak

Orduro ateratzen dira adierazitako ordu tartean.

DEBA DONOSTIA DEBA

Debatik 6:44 – 7:44 - ...- 21:44

Donostiatik 5:47 – 6:47 - ...- 20:47

Jai egunetan 8:44etan lehenengoa.

DEBA BILBO DEBA

DEBA EIBAR DEBA

Debatik 6:43 – 7:43 - ...- 20:43

Bilbotik 6:00 – 7:00 - ...- 20:00

Jai egunetan 8:43etan lehenengoa.

4

MUTRIKUTIK DONOSTIARA

MUTRIKURA

MUTRIKURA

Astegunak 7:00 / 10:00 / 13:30 / 19:30

Zapatuak 10:00 / 16:30

Jai egunak 10:00 / 19:30

Astegunak 8:00 / 11:30 / 14:30 / 20:30

Zapatuak 11:30 / 19:30

Jai egunak 11:30 / 20:30

DONOSTIATIK

MUTRIKUTIK BILBORA

BILBOTIK

MUTRIKUTIK DEBA - MALLABIA

Astegunetan: 7:15etik 21:15era orduro.

Jai egunetan: 8:15etik 21:15era orduro.

MUTRIKUTIK ONDARROARA

Astegunetan: 6:55etik 20:55era, orduro.

Jai egunetan: 7:55etik 20:55era orduro.

ASTEGUNETAN GOIKO ERROTONDATIK

06:25 / 07:25 / 15:25

14:10 / 18:10 / 20:10

Debatik 6:43 - 7:43 - … - 21:43 Jai egunetan, 8:43etan hasiko da

Eibartik 6:13 - 7:13 - ... - 21:13 Jai egunetan, 8:13etan hasiko date

lefonoak eguneratuta - telefonoak eguneratuta - telefonoak eguneratuta- telefonoak eguneratuta

Zeu

k E

san

5

gutunakSUBELTZEK MUTRIKUARROI ETA UDALETXEARI

Lehenik eta behin, eskerrik asko Subeltzen terrazarenerabilpenaren alde sinatu duzuen herritar, bezero etaauzokide guztioi. Subeltzetik irten gabe 400 sinadurabatu ditugu (bada zerbait, ez??). Eskerrik asko!!!! Gure aldetik berriz, barkamena eskatu nahi genukeegunkariaren aldeko manifa baten muntaia gure kartelaegiteko erabili eta minduak sentitu diren guztiei. Badakigu kalean gauza asko entzun direla gai honiburuz, beraz gauzak argitze aldera, hona hemen gureargibideak:1- Subeltzen orubea (solar) pribatua da.2- Gure nahia ez da auzokideak izorratzea, Subeltzibizia ematea baino, denok ezagutzen dugu gaur egungoegoera.3- Udaletxean lehen aldia da baimena eskatu dugula,beti ere ordutegi baten barruan. Terrazara, pasabideataberna barrutik duenez, beste tabernetan ez bezala,izan ere, hauen kasuan jendea terrazan gera daiteke,gure esku geratzen da ordutegia errespetatzea.4- Udaletxearen orubearen erabilera ukatzeko erabilita-ko argumentu bakarra honako hau da: Orubea eraikiga-rria denez (edificable), ez da aurreikusten ostalaritzaterraza bezela. Dakigunez, mundo osoko plan urbanizti-koetan ez da aurreikusten lur pribatuan ze aktibitateburutu litezkeen eta zeintzuk ez. . Ez dago legerik lur pri-batu eraikigarri baten ezin dela osteleritzako terraza batipini jartzen duenik. Beraz udaletxearen erabaki arbitra-rioak erabakiko du al den edo ez.5- Bestalde, Mutrikun ez dago terrazen erabilera erregu-latzen duen ordenantzarik, beraz, beste soluzio batizango litzateke, herriko ostalariokin batera, ordenantzabat adostea, eta Subeltzen kasua bertan jasotzea. Horiere posiblea da.6- Mutrikuko udalean ez dugu iñolako laguntzarik topa-tu, adituak bertan egonda, nola da posible? Ez daudelaguntzeko? Badirudi udaletxe honetako lan taldea osozabala denez, batzuen interes pertsonalek, Subeltz izo-rratzeko asmoarekin, pisua dutela hauen erabakietan.Penagarria benetan.7- Ostalaritza bultzatzeko batzarrak egin dira udaletxe-an. Batzar horietan gaiari buruzko aipamena egiterakoorduan, hori ez zela lekua jaso behar izan genuen eran-tzun gisa. Herriko osteleritza bultzatzea nahi badu uda-lak, paperean hitz eder gutxiago idatzi (lanpostuak,lehiakortasuna, azpiegiturak,….) , eta gaur egun daude-nei gehiago lagundu eta kasu konkretutan gainera.Bukatzeko, udaletxeak 400 sinadura jaso ditu Subeltzenterrazaren erabilera publikoa eskatzen. Beraz esan dai-teke herriak nahi duela. Eta ez ahaztu herria errepre-sentatzeko zaudetela, eta ez gutxi batzuen interes per-tsonalak. Batzutan agintera iritsi eta puntu hau ahaztu

egiten zaizue eta. pentsatu hontaz. Guk gutxienez,herritarren erreprezentazio zabala lortu dugu.. Sei hila-bete behar izatea Subeltzeko terrazaren erabilerarenerabakia hartzeko ere ez dugu ulertzen. Terrazaren era-bilera ukatzen duen legerik balego honezkero lege horigure esku egongo litzateke. Tristeena da, udala terraza-ren erabilera ukatzeko lege edo zerbaiten bila ibiltzea,erabilera bultzatzeko ibili beharrean. Bejondeizuela!!!!Oraindikan zain gaude hau erabakiko den batzordeanparte hartzeko. Batzorde horretan hartuko den erabakiaaldekoa izango delakoan gaude, ea horrela den!!!!Horrela izan ezean injuztizia baten erantzule zeuekizango zarete. Aukera bat ematea ez da hainbesteeskatzea.

Subeltz Taberna

PROZESU DEMOKRATIKOA

ETA EMAKUMEON HITZA, HAN ETA HEMEN

Munduan eta historian zehar gertatu eta gertatzen direngatazka politiko eta armatuetan emakumeek era bateanedo bestean parte hartu dute: batzuek, politikagintzanarituz edo armak eskuetan hartuz; gehienek gizonezkopolitikariei ala soldadu edo borrokalariei sostengu eko-nomikoa, psikologikoa eta afektiboa emanez. Bainagatazka horietan guztietan badago parte hartzeko eragordinago bat: biktima zibilarena; “zeharkako” kalteenzerrendako kidea izatea eta gainera indarkeria espezifi-ko baten, alegia, mota desberdinetako sexu indarkeria-ren biktima izanik.Herrialde desberdinetan, gatazka politiko armatua kon-pontze aldera eginiko prozesuak edota ondorengojarraibideak, eraikuntza prozesuak ere desberdinak izandira, Leitzan egingo ditugun Topaketa Feministetan,beste herrialde batzuetako esperientziak izango dituguentzungai eta ondoren Euskal Herrira itzuli, eta hemenegoera nola dagoen eta aurrera begira feminista etaabertzale gisa landu beharreko bidea definitzeari ekingodiogu.Euskal Herrian abiatu berri den prozesuari so egin, etagaldera mordoxka datozkigu burura:- Nola ikusten dugu egun emakumeok dugun parte har-tze politikoa?- Ados al gaude gure parte-hartzea murritzagoa delaesaten denean? Zergatik dela uste dugu?-  Zer egin dezakegu emakumeok prozesu honetan sub-jektua aktibo bihurtzeko?…..Galdera hauei eta gehiagori erantzuteko tartea izangodugu martxoaren 2an, arratsaldean, Leitzan. Animatu eta parte-hartu izena ematen!Informazio gehiago:http://2012topaketafeministak.wordpress.com

Euskal Herriko Bilgune Feminista

6

Pu

ri -

pu

rix

an

Duela gutxi heldu da gure ezagupenera Mutri-kuko kaiaren sarbidea hobetuko duen azkenproiektua, hau da, kanpoko dikearen bukaerakoproiektua. Irakurri dugunaren lerro nagusiakazaltzera gatozkizue.

Historia2002an idatzitako proiektuaren arabera hasi ziren2005ean kanpoko dikearen eraikitze lanak. Ezpondaerako dike horrek 440 metroko luzera du, eta 2metroko sakoneratik hasi eta 17 metroko sakonerai-no doa, +16,50 metroko garaiera duen manposte-riaz jantzitako bizkarraldearekin (itsasbeheraren “0”kota erreferentziatzat hartuta), eta ertz bakoitzeanmutur biribilez bukatua. 2006an proiektu hori aldatuegin zen olatuen energia aprobetxatzeko zentralaeraikitzeko.

Kantauri kostan 2007ko abenduaren ondoren gerta-tutako denboraleak zirela-eta egiaztatu zen orduraarte itsas eraikuntzetarako erabiltzen ziren olatu-era-ginen datuak aldatu beharra zegoela azken olatuenneurketen ondoren. Datu berri horiek kontutan iza-nik, Mutrikuko dikearen proiektua aldatu egin zuten,eta proiektu horrek era esanguratsuan aldatzen zue-nez kostua, %20tik gora, 2005ean egindako kontra-tua eteteko aukera ematen zion promotoreari. Auke-ra hori erabiliz, promotoreak utzi egin zuen eraikitze-lana 88 metroko luzera gehi puntako morru biribilaeraikitzeko zegoenean.

Eraikitze-lanak hiru urtetan geldirik egon ondoren,eta hondartza, igerilekua eta horien ingurua bukatu-ta zeudelarik, Portuen Zuzendaritzak Mutrikukoportu sarbidearen hobetzearen lanak bukatzekoproiektua idazten du 2011ko uztailean, kai barneankirol-itsasontzientzat jarri nahi diren pantalanetanolatuen eraginak arazorik sortu ez dezan.

Egungo egoeraEraikitze lanak eteteko asmoa ageria izan zenean,behin behineko negute murru bat eraiki zen 40 eta50 tonako harri-blokeekin eta +6 metrorainokogaraierarekin, itsasoaren erasoaldiak saihesteko. Bes-talde, dikearen bukaera izango den lekuraino, 1 eta3 tona arteko harri-blokez babestutako materialxehea isuri zen itsaspera, -5 eta -10 metroko sakone-raino. Bada, gainera, dikearen barne aldeko zatibatean, itsas erasoak zabaldutako eta bildu beharre-ko zenbait harri. Dikearen jarraipenari heltzeko,behin behineko murrua kentzetik hasi behar da.

Proiektuaren azalpenakDikearen luzeran zehar hiru sekzio nabaritzen dira.Lehena, olatuen zentralaren albokoa, non bertansortzen diren zurrunbiloen eragina deuseztatzeko,55 tonako harri blokeen kapa bat ezarri beharkoden. Bigarren sekzioak, orain dagoen negutemurruen parekoak, 45 tonako bi kapa izango dituazalean 5 metroko lodiera hartuko dutenak, -10 eta+11 metro bitartekoak. Azpiko aldean, 1 eta 3 tonaarteko harri-blokeak izango ditu sostengarri, triange-lu eran kokatuta hondoko haitz gainean. Hirugarrensekzioa murruarena da, non 55 tonatik gorako biharri-bloke kapa ezarriko diren, 6,25 metroko lodie-rarekin eta -10 eta +11,80 metrorainoko garaierabitartean. Euskarri, horien guztien azpian, 1 eta 3tona arteko harri-blokeak ezarriko dira, goi aldean 4metroko lodiera duen aulki luze baten forma ema-nez.

Olatuek ez gainditzeko, orain eraikita dagoenarenantzeko bizkarraldea izango du. Hormigoi armatua-rekin eraikia eta albo bietan metro erdiko manpos-teriaz estalia. Bizkarralde horrek 10,25 metrokolodiera izango du +4 eta +6 metro arteko garaieran;+6 eta +12 metro arterainokoan, 8 metrokoa; eta 5

PORTUKO SARBIDEA

BUKATZEAR???Kalean da proiektua

7

metrokoa handik eta +15,50 metroko garaiera arte.Bizkarralde hori bere luzera guztian +16,50 metrorai-no iritsiko da, metrobete garai eta metro eta erdizabal izango den petrilarekin. Dikearen ertzeko biri-bilgunean zabalagoa izango da bizkarralde hori.

EntseguakSimulazio lanak ur-putzu handi batean egiten dira,non Mutrikuko kaiaren inguru guztia eraikitzen den,eskala txikiagoan, urpeko orografia eta guzti; tarte-an, jakina, dike berria bere ezaugarri guztiekin. Ur-putzu horretan, olatuak sortzeko sistema batenbidez, itsasoaren joaldiak simulatzen dira. Azkenen-go entseguetan, Bizkaia buian 2007/12/10,2008/03/04 eta 2008/03/11 datetan erregistratutakoolatuen neurriak erabili izan dira, hiru eratako datuakkontuan izanik: olatuen nondik norakoa, eurengaraiera, eta iraunkortasuna edo eraginaren denbo-ra. Entsegu bakoitzaren ondoren, dikean gertatutakokalteak zuzentzen dira emaitza egokiak lortu arte.

Eta orain zer?Eraikuntza-lanen iraupena 12 hilabetekoa da proiek-tuan, eta bere kostua 12.194.289,75 €koa. Proiek-tua laster enkantera ateratzekotan dira. Baina zergertatuko da ez bada azaltzen proiektu hori aurreraeramango duen promotorerik? Zalantza hori erreali-tatetik hurbil ote dagoen beldur dira gure udaletxe-an. Horrela gertatzen bada, joango ote da aurrerabehin eta berriz entzuna dugun “olatuak gainez egi-ten duen” dikea? Laster izango dugu erantzuna.

Pu

ri - pu

rixan

Bi

hit

zeta

n

8

KOMIK IXA Josu Ituarte “Pitxame”ren eskutik

URTEBETEREN ONDOREN, XIRI GOGOANXiri Andonegi herriko artista ezaguna hil zela urtebete pasa denean, herri-tarrek ez zuten data hori besterik gabe pasatzen utzi nahi. Hark sortutakoerraldoien konpartsak kalejira berezia egin zuen: buruhandiek, behingoa-gatik, puxikak suziriengatik aldatu zituzten, eta konpartsakideek ohikoibilbiderik ere ez zuten osatu. Baina Xirik nahiko lukeena errespetatuta,kalejira alaia izan zen. Asko izan ziren batu zitzaizkien herritarrak, harenoroimena bizi-bizi dela erakutsiz. Xiri gunean bilduta, krabelin gorriakbota zituzten bertako urmaelean, eta kalejira bukatu aurrean, Xirik haingogokoa zuen Erraldoien Bobo dantza egin zioten bere etxearen aurrekoaldean. “Xiri ez dela urtebete pasa da, baina, herritarren artean hark hu-tsitako hutsuneak nabarmena izaten jarraitzen du”, zioten han bildutako-ek.

MOTZ-MOTZIAN FILM LABUR LEHIAKE-TA MARTXAN HASTERA DOAFilm laburren bigarren lehiaketa martxan jarriko dulaster Zine Forum Taldeak. Blogean (motz-motzian.blogspot.com) lehen sarrera egina dute, etalehen bideotxoa ere sartu dute, deialdia eginez. Las-ter kaleratuko dituzte lehiaketan parte hartzeko bal-dintza eta oinarriak. Iazko arrakastaren ondoren,aurten ere, herritarrak parte hartzera animatu nahidituzte. Haiekin harremanetan jartzeko blog-a eze-zik, facebook-ean ere erabili daiteke edotamotz.motzian@gmail.com helbidera idatzi.

BATZORDETAN PARTE HARTZEA AUKERA DUTE HERRITARREKUdalak batzordeetan parte hartzeko deialdia egin dieherritarrei. «Mutrikuko herriaren garapenean herritarguztiek zer esana eta zer egina» dutela uste dute eta.Euskara, gobernazioa, hirigintza, ingurumena, jen-dartea, kirola, kultura, ogasuna, sozioekonomia etagazteriak izango dira beste batzuen artean, herrita-rrek parte hartu ahal izango dutenak. Informaziogehiago nahi izanez gero, udaletxera joan ahal daedo udaletxeko telefono zenbakira deitu: 943-60 32 44.

KRAUSK TALDEAREN MAKETA LASTER KALEANKrausk taldea bere lehenengo maketa kaleratzekotan da. Laupabostabesti sartuko dituzte bertan. Maketaren aurrerapena interneten ikusdaiteke, ondoko helbidean: http://bit.ly/z2XuQc. Taldeko kideak: Aitzol(bateria), Beñat (ahotsa), Aritz eta Ibon (gitarrak) eta Antxus (baxua) dira.2009an Mutrikun, Mutrikuko Rock Kolektiboan, sortutako metal taldegaztea da Krausk, eta eurena “zarata” egitea dela diote: “Oholtza gai-nean transmititzen dugun indarra da ikus-entzuleak geureganatzeko era-biltzen dugun arma”.

Bi h

itzetan

9

SANTA ESKEAK EZ DU HUTSIK EGINOhitura zaharrak berrituz Santa Eskean atera dira hainbat herritar lau taldetan banatuta. Bertso eskolak urtero egin ohiduen deialdiari erantzun diote guztiek, eta hotzari ere aurre eginez olez egitera atera ziren otsailaren 4an, ohitura zaha-rrari eutsiz. Luardo etxetik bi talde atera ziren: lehen taldeko koplariak Beñat Ugartetxea eta Orlando Arreitunandia ziren.Goizean herrian eta atsaldean, Astigarribia, Olabarrieta eta Larangan ibili ziren. Bigarren taldean, berriz, Mikel Mendi-zabal eta Laxaro Astigarraga izan ziren koplariak eta hauek Olatz eta Ibiri bailaretan aritu ziren. Mijoa auzokoek ere ohi-turari eutsi eta Iñaki Apalategi eta Xabi Astigarraga koplari dituztela, goizean, Galdua auzoa egin zuten eta arratsalde-an, euren auzoko baserriak bisitatu zituzten. Iluntzean, Gaztetxeko taldea atera zen, Beñat Iguaran, Adur Gorostidi etaIñigo Arrizabalagarekin. Egunari amaiera emateko, talde denak elkarrekin afaldu zuten Erbitxo baserrian.

EMAKUMEEI ZUZENDUTAKOSAIOAK Emakumeak ahalduntzea helburu duenikastaroa egiten ari dira dozena bat herri-tar. Debegesa eta Udalaren artean antola-tutako ekimena da. Identitatea, generoa,norbere pertzeptzioa eta erlazioak bezala-ko gaiak jorratuko dituzte. Ikastaroa ema-kume ekintzaileei zuzenduta dago, etaEmakumeen eta Gizonen Berdintasunera-ko I. Planaren baitako ekimena da. Haus-narketarako zein emakumeen prestakun-tzarako espazio berri bat eratzeko ahale-ginaren parte dira hiru egun iraun dutensaioak.

HERRIGUNEAN MOTORRENTZAT ORDUTEGIAJARRI DUTE Herrigunean ezin da ibilgailurik ibili14:00etatik aurrera. Hori da araua.Baina, batez ere, motorrek betetzen ezdutela ikusita, Udalak aurrerantzeanneurriak hartuko ditu. Udaltzainek etaertzainek zirkulazio araua zorrotz bete-ko dute. Zirkulazio araua ez betetzea-rren 100 euroko isuna jarriko da etazarata-ordenantza ez betetzearren 50eurokoa. “Motorrek udalean dagoenzarata-ordenantza bete beharko dute.Hori kontrolatu ahal izateko, udaltzai-nek dezibelio makina erabiliko dute”,azaldu dute udal ordezkariek. Herrigu-nean motorra ez erabiltzeko seinaleakjarriak daude, bai eta motorra aparka-tzeko tokiak ere.

OIHANA KORTAZARSALOMONEKIN ARIKO DA“Poza, motibazioa eta ilusioaeman dit Salomon taldearekin fi-txatzeak”. Horrela azaldu zuenDesnivel aldizkarian Oihana Korta-zarrek nola sentitzen zen trail run-ning-eko talderik oneneko kideizatera pasatzean. Salomon Santi-veri Outdoor Team. Mutrikun biziden elgetarrak Espainaiko kopa etatxapelketa ditu buruan. Skygames-ak ere egingo ditu, eta MundukoKoparako puntuagarriak diren zen-bait proba ere. Kortazarrek Desni-veli eskaini dio taldez aldatu etageroko lehen elkarrizketa. Osorikondoko helbidean irakur daiteke:http://bit.ly/AbagTc.

10

Lap

azo

rrik

eix

ak Lehengo umiak errezago billurtzen ziran?

Ez dakitx pedagogikua ete dan, baiña lehen, oraingoaldian, modu asko zozen etxeko umiak billurtzeko.

Guztiok entzun degu iñoiz kontuz ibilli biharra zaualailluntzian, gantz(a)-kentzailliakin. Zein zan baiña,mutrikuar gehixenok gantza-gantzaillia esaten giñonhori? Gizon bat ei zan, umiak harrapatu eta gantzakateratzen zixuezena. Gantz horretatik oso olixo fiñaateratzen ei zeuen, eta bada Donostian prezio altuansaltzen zala entzun doanik. Bitxiena da euskal herrigehixetan Sakamantekas esaten zakola pertsonajebillurgarri horri. Espaiñian ere hala esaten zixuen.Mutrikun ostera, euskerazko izen dotoria ibiltzen zan.Gure herrixan batzuk gantzerua ere esaten zixuen. Exis-titxu al da iñoiz gantz(a)-kentzaillerik ? Itxura danez, batbaiño gehixo egon izan da historixan. Burutik oso ondoez zabiltzen pertsonak ei ziran gantzeruok. Guk ereeuki gendun Euskal Herrixan “Sacamantecas” ezizenahartzen zoan gizon bat: Juan Diaz de Garaio (1821-1881). Serieko hiltzaille hau Arabako Egilatz herrikuazan. “Jack el destripador” hiltzailliaren euskal bertsiua.

Gure txikixei billurra eragitxen zixuen eskaliak eurakere gantza-kentzailetzat hartzen ziran sasoi baten.Mutrikura etorri eta eskian ibiltzen ziranetako batzukaitxatziarren: Ermere eta Petronilla. Azken hori Samie-la inguruan ibiltzen zan eta hareaitxio gaztetxuek urtehasieran hola esaten zeuen: Urte berri urte zahar,Petronilla galtza zahar.

Portu aldeko ume eta gaztetxuei gurasuek esatenzixuen garaiz etxeratu ezian illatergixak sariak bota,harrapau eta berakin eruango zitxuala. Hori dala-ta,komenduko kanpaiak joten zeuenian –iluntzeko anjelu-sa–, portuko ume guztiak saltaka juaten ziran beurenetxietara.

Aitxa Barandiaranek 1928. urtian Mutrikun batu zoa-nez, baserrixetako ganbaran Erramon maketua bizi eizan. Umiak haren billurrez bizi ziran.

Olazko Zelaieta baserriko jabiak Barandiarani esan zio-nez, San Isidro ermitxatik hurre, Kobaldeko zuluan,sasoi baten irensugia (herensugea) bizi zan. Segurutik, inguruko umiek ez zeuen eukiko hurreratze-ko gogo haundirik. Kobazuluak eta leiziak, toki arris-kutsutzat hartzen ziran, jentillak eta sorgiñak bertanbizi ei ziran-eta.Anjelusa jotakuan, purgatoixoko animak batera etabestera ibiltzen zirala ere esaten zakuen umiei.

Esan leike leheno, billurrak aidian bizi zirala gure herri-ko ume eta gaztetxuak. Zer dala-ta eragiñ billurra? Billu-rra berez ez zalako txartzat jotzen. Billurrak bere fun-tziua zakan: pixka bat ikaste prozesuan lagungarrixa

izan zeiken, baiña neurriz kanpokuak blokeau egitxen zoan pertsonia.

Sasoi baten, ze funtzio betetzen zeuen gantz(a)-ken-tzailliak, illatergixak, Erramonek, sorgiñek eta animek ?Gizarte-ohitxuerak antolatzeko bidia ematen zeuenizaki billurgarrixok:1.-Kontuz gabaz! Eleizari –moralagaitxik–, agintari poli-tikuei –segurtasunagaitxik– eta gurasuei –umiak garaizetxeratzeko–, danei interesatzen zakuen gaba errespe-tuz hartzia. Zeozeitxio botatzen zakon illentixa gaberditxik aurreraitxurrixan hartutako urari…2.-Kontuz ezezagunekin! Eskaliak, ezezagunak ez ziranfidatzekuak umientzat. Geurian gurasuek esatenziguen ateko zulotik begiratu eta “baezpakuak” ikusiezkero ez irikitzeko. Kontuz ibiltzeko badaezpadakue-kin.3.-Txintxo ibilli, goizo luak hartu! “Haurtxo polita” lo-kanta ezagunak ere ematen digu billur baten berri:

Haurtxo polita sehaskan dago zapi zuritan txit bero [...]Txakur handia etorriko daZuk ez badezu egiten lo.

4.-Ez ibilli toki arriskutsuetan! Kobazuluak-eta arrisku-tsuak dira, illun-illun doz eta ez da komeni bakarrik jua-tia.

Gaur egun, zein izaki billurgarri ezagutzen deue gureumiek? El coco, La bruja piruja… Paradojia bada ere,gure umiei billurraren kontzeptu hori izkutatu dixeu-nian, eurei iñoiz baiño gehixo gustatzen zakuez billu-rrezko pelikulak, liburuak, upiñak...

Josu Larrañaga Arrieta

Arabako"Sakamantekas"

11

EDERTASUNADoinua: “Begira nago jarria beraz”Egilea: Jone Alberdi

xxvii. OKELAR ANAIAK bertsopaper SARIKETA

Bertsu

ak

GAZTEEN mailan txapelduna

1)Egun beroak pasatu dirata udazkena heldu da,bainu jantziak sartu ditugujada armairu barrura,dieta egunak madarikatuzgogorra izan da uda,a zer nolako ardura, (bis)gorputz ederra izatea zenmundu guztiaren muga,gaur egun oso garrantzitsuabaita daukagun itxura.(bis)

2)Lehen pausoa, gimnasioraizerdia botatzera,kirolarekin, kostata bainagorputz polit bat lortzera,bizikletaren gainean jarrigero zintaren gainera,eta ezin jo atzera,(bis)hondartzan izan nahi dugu denokmodelo baten tankera,gona jantzita lotsarik gabeirten gaitezen kalera.(bis)

3)Liluragarri egon nahi badaneurriz jatea onena,eta niretzat hau izaten dapausorikan gogorrena,jarraitu behar izaten baitadieta zail baten ordena,ta hori da okerrena,(bis)txokolatea baztertzea daegin behar den lehena,alde batera utzi beharkogehien gizentzen duena.(bis)

4)Makilajea eskuan hartuzmargotuaz aurpegia,dotore jarri nahian gabiltzamasailak eta begia,txukun ta polit ipintzen geraedertuaz irudia,ez da ez tontakeria,(bis)ilea ere nork zaintzen duenoso gauza nabaria,horrela dabil mundu guztikoheldu eta gazteria.(bis)

5)Esaten dute garrantzitsuadela gai hontan arropa,ta zaharkiturik dagoen denaegin beharko da bota,disimuluaz ondokoaribegiratuaz alboka,ibiltzen gera mokoka,(bis)takoi luze(e)nak dauzkan lagunakirabazten du borroka,irribarre bat botatzen dugunahiz neska hori gorrota.(bis)

6)Berdin zainduko gera apirilurtarril edo urrian,garrantzi asko baitauka zenbatkilo dituzun gerrian,urtero legez turroia ezinprobatu eguberrian,jarraituz lehengo neurrian,(bis)udazkenean hasten baikera,pentsatuz udaberrianeta segidan udara dator,berriro Euskal Herrian.(bis)

MUTRIKUKO GAUZAK ORA PRO NOBIS

OFIZIALKI BABESTUTANeurria: Zortziko handiaEgilea: Naiara Uranga Lasarte

1

Hau da zortea, hauxe da poza,tokatu baizait tokatu,Mutrikun babes ofizialekoetxea neri suertatu.Eduki dedan txoiloarekinbizitza soluzionatu,etxea_eukitxa mutil eder batbaietz seitxuan topatu.(bis)

2

Pasatu dira urte ta pikoauzoa do amaitxuta,orain diru_eske bankura noapaper piloa hartuta.Lasai ailatu naiz ni bankura“babes ofizialduta”ez nekiena bankua dolaofizialki babestuta.(bis)

3

Bankuan zera esan didate;gauza ez dago erreza,guztiok gabiz krisiak jotada momentu aldrebesa.Zuk nahi baduzu dirua_uzteaegin behar dezu promesa,zure aita_ama ta aitonarennomina hemen ingresa.(bis)

4

Hainbeste buelta eman osteannik mailegua lortu nun,baina hala_ere ez nago poziksentitzen naiz kopetilun.Ai heriotzak banandu artezorra izango det lagun!gehixo irauten baitu_hipotekakezkontzak baino gaur egun

12

H istoria apur bat. 1967ko abenduaren3an, Hegoafrikar Errepublikako Lurmu-tur Hirian (Ciudad del Cabo), Christian

Barnard zirujauak bihotz-transplantea egin ziongizon bati. Hartzaileak 54 urte zituen, eta, bihotze-ko gaixotasun larri bat zuela-eta, fase terminaleanzegoen. Emailea, berriz, 23 urteko neska bat. Autobatek harrapatu zuen, eta, ospitalera iritsi zenera-ko, ezin zen ezer egin haren alde. Aitak, etsita, ala-baren bihotza transplantatzeko baimena emanzuen.Baina ebakuntza egin eta 18. egunean, hil eginzen. Errefusarik ez gertatzeko hartzen zituen boti-kek gizonaren sistema immunea erabat ezgaituzuten; ondorioz, pneumonia harrapatu zuen, etahorren kausaz hil egin zen. Beraz, arrakasta ezzen erabatekoa izan.1971rako, bihotza transplan-tatu zieten 170 pazientetatik, 146 hilik zeuden. Horiikusita, bihotzeko transplante gehiago ez egiteaerabaki zuten sendagileek, baita Barnardek ere.1974an, Norvegiako ikertzaile batek ziklosporinaizeneko substantzia aurkitu zuen onddo batean.Ziklosporina transplanteetan erabiltzeko aproposazela ikusi zuten: organo arrotza errefusatzeasaihesten zuen, baina, aldi berean, hartzailearensistema immuneak infekzioen aurrean erantzutekogaitasuna gordetzen zuen. Gerora, beste immuno-supresore batzuk ere aurkitu dira, eta transplanteguztietan erabiltzen dira.Gaur egun arazo nagusia ez da errefusari aurreegitea, baizik eta behar diren baino organo gutxia-go daudela transplantatzeko.

Eskerrik asko,

bihotz-bihotzezGuk Iosu Furundarena “Txoixa”rengana jo dugu,bere bihotz berriarekin zer moduz dabilen galde-tu eta transplantearen inguruko bizipenak kontadiezazkigun.

13

Noiz egin zizuten transplantea?

2010eko abenduaren 31an egin zidaten, SantanderkoValdecilla ospitalean. Hantxe egiten dituzte bihotzatransplantatzeko ebakuntzak. Hemen, Euskal Auto-nomia Erkidegoan egiten ez denez, Osakidetzakordaintzen ditu hango dieta eta gastu guztiak.

Noiz jakin zenuen bihotzeko arazoren bat zenuela?

Eskaileretan behera erori nintzen 1997. urte ingu-ruan, eta bularezurra eta hiru saihets apurtu nituen.Hori zela-eta espezialista batengana joan nintzen, etaesan zidan oso bihotz handia neukala eta hori ondoaztertu beharra zegoela. Tratamenduan jarri nindu-ten, eta Basurtora joaten hasi nintzen. Han bizpahiruurte ibili ondoren, Lagun Aroko mediku aldaketa zela-eta, Poliklinikara pasatu nintzen.

Gogorra, ezta?

Bueno, mintsua ez da izan. Nik ez dut seku-la eduki bihotzeko anginarik. Nik eduki

dudana izan da bihotza oso nekatua,biguna eta handia. Egunean 15/16 boti-

ka hartzen nituen, eta gorputzahorretara jarrita neukan. Pare bat

aldiz egon nintzen hilzorian,potasio-maila gehiegi altxatuta.Gorputza gelditzen hasi zitzai-dan poliki-poliki: hankak,

eskuak… Eskerrak semeari!Arrastaka sartu ninduten

Donostia Ospitalean! Zor-tziren bat egun zainketaberezietan eduki ondo-ren, Valdecillara eramanninduten anbulantzian.Beste batean ere,Mendarotik Donos-tiara eraman nindu-ten hilko nintzelako-an; hari batetik zin-tzilik egon nintzelaesan zidan medi-kuak orduan ere.

Luzaroan egon

zinen itxaron-

zerrendan, bihotza-

ren zain?

Hilabete justu. Ingre-

satuta egon nintzenetik, azaroaren azkenetik aben-duaren azkenera. Azaroaren 15ean, Donostian ingre-satuta nengoela, Valdesillako medikuak etorri zitzaiz-kidan bisitan. Eta handik hiruzpalau egunetara, era-man egin ninduten anbulantzian bertara. Orduan jarrininduten itxaron-zerrendan. Nik banekien oso gaizkinengoela: urdin-urdin, horrelako lila kolorea, ezinnintzen ibili ere egin… Eta loteria tokatu zitzaidan!!!

Eta eguna iritsi zen!

Gabon Zahar bezperan, handi-handi eginda gelditunintzen, eta semeak dena emanda Donostia Ospitale-ra eraman ninduen gaueko hamarrak aldera. Hurren-go goizean hobeto nengoen eta etxera bidali nindu-ten. Eta kasualidadea, Valdecillatik deitu eta esanzidaten: “Etorri hona, zuretzako bezalako bihotzadaukagu-eta. Hemen egon ordu bi eta erdietarako!”Bakar-bakarrik nengoen etxean, semea, Ondarroakomendi-lasterketan… Deitu nion, etorri eta 180km/hipini kotxea eta joan ginen. Lehenengo, ertzainei, eta,gero Laredon, guardia zibilei aditzen eman genien,eta anbulantziari deitzeko ere astirik gabe joan ginenSantanderrera. Ordu biak eta hogeita bosterako iritsiginen, eta lauretarako kirofanoan nengoen. Sei orduinguruko ebakuntza izan zen.

Ez zenuen beldurrik pasatu?

Poza! Ez naiz inor baino balienteagoa, baina opera-tzera eramaterakoan: poza! Nik esaten nion aitari:“Ea ailegatzen naizen kirofanora. Lagungu neri,lagundu neri!”

Ba al dakizu norena zen bihotza?

Medikuak esan zidan, konfidantzan, emailea nongoazen eta zenbat urte zituen, baina, gehiago galdetutaere, ez dut uste besterik esango lidakeenik. Eta ez dutjakin ere egin nahi. Baina informazio hori neuretzatgordeko dut.

Aldatu al zaitu egoera latz horretatik pasatu izanak?

Aldatu, ez dut uste hainbeste aldatu naizenik, bainagehiago konturatzen naiz bihotza emateak eta gunt-zurruna emateak-eta zer balio daukan. Norberak ezbadu balio, zerk balio ote duen pentsatzen dut.Lehen ere uste dut organo-emailea nintzela, haubaino lehenagotik ere. Eta kontzientzia handiagoahartzen duzu; seguru asko, zeuri eman dizutelako erebai. Pribilegiatu bat sentitzen naiz. Nire esker onaadierazi nahi diet lagundu didaten guztiei.

Karen

ka

14

Azken urteetan elikagaien ekoizpen eta kontsumoereduak aldatzen joan dira, eta gaur egun gehienokjaten ditugun elikagaiak jada ez datoz gure ingurukobaserri eta baratzetatik, urrutiko esplotazio industria-letatik baizik. Horrekin batera, elikagaien banaketaeta salmenta ere aldatzen joan da: merkatal gunehandiak heldu ziren gure herrietara eta, horiekinbatera, azokaren eta denda txikien gainbehera.Baina lehen sektorearen gainbeherak eta kontsumo-eredu berrien etorrerak bestelako ondorioak ere eka-rri ditu: herriko hainbat kale eta txokotako giroamakalduz joan da nabarmen azken urteetan. Ikuspe-gi horrek garrantzi berezia ematen dio kale-giroanegiten den azokaren aktibitate horri, eta herria bizimantentzen eta hobetzen lagun dezakeela erakustendu.

Kontsumo-ohiturak aldatzen joan direnez, kontsu-mitzaileen bizimolde berrietara egokitu beharradago. Bada mugimendu bat indarra hartzen doana:gaur egun kontsumitzaileok geroz eta arduratsuago-ak gara eta garrantzi handiagoa ematen diogu kon-

tsumitzen ditugun produktuen kalitate, jatorri, ekoiz-teko modu eta, nola ez, ingurugiroaren zaintza etaosasunari. Bertako produktuak kontsumituaz eskae-ra horiek guztiak asetzen dira.

Azoka Berezi horien bidez, Udalak eta Debemen-ekekoizleak eta zuzeneko salmenta, biak, bultzatu nahiditu. Helburua kontsumitzailea produktu horiekduten balio erantsiaz jabetu eta bertako ekonomiaribultzada bat ematea da. Baserrietan ekoizten direnproduktuak kontsumitzea denon onerako da, bertanbizi eta lan egiten dutenentzako eta landa-eremukopaisaiaz, ondareaz, eta produktuez gozatzen dugunherritar ororentzat.

Horretarako, badaukagu Mutrikun aukera paregabeamerkatu plazan, zenbait denda txikitan eta, martxo-tik azarora, hileko bigarren larunbateko Azoka Bere-zietan.

Anima gaitezen eta kontsumitu ditzagun baserrikoproduktuak, merezi du eta.

KONTSUMITU BASERRIKO PRODUKTUAK!!Martxotik azarora bitartean, hileko bigarren larunbatean eta goizeko 9etatik ordu 2etara, AzokaBerezia ospatuko da Beheko Plazan. Aukera paregabea baserriko produktuak eskuratzeko.Pasa den urtean Mutrikuko Udalak, Debemenek eta baserritar talde batek martxan ipinitako eki-mena da hau.

Lan

gir

uan

15

Mutrikuko Ibiri baserrikoa dugu Mari Carmen

Ansorregi Egaña (1955). Orain dela 36 urte

hasi zen plaza-merkatura joaten, eta gaur

egun DEBEMEN-ek aurkeztu digun proiektu

horren partaide dugu. Berarengana zuzendu

gara iritzi eske.

Nola hasi zineten?

DEBEMEN-etik etorri zen proposamena. Ordu-rako, Debako herrian proiektua martxan zegoe-la, eta Mutrikun ere jarri nahi zuten martxan.Udaletxearen oniritziarekin eta Debemenenlaguntzarekin aurrera egitea erabaki zen, etaoso pozik gaude.Zeren falta nabaritzen zenuten eta duzue?

Jendearen falta nabaritzen dugu. Nik badakit eta

ulertzen dut goizez kanpoan lanean ari den jen-deak ez daukala merkatura hurbiltzeko errazta-sunik. Hori dela eta, zapatu goizetan gure pro-duktuak plazara ekartzea erabaki genuen, eta,betiko lekuan izan beharrean, merkatu plazarengainaldera (Beheko plazara) irtetea erabaki zen.

Eta nolako erantzuna jaso duzue?

Jaso dugun erantzunarekin oso pozik gaude.Luzarora begira nola ikusten duzu etorkizuna?Ez dakit, ba, orain momentuan plaza-merkatukoegoera tristea da, eta, luzarora begira, plazarageneroa eramateko baserrian lan egin behar da,eta gaurko gazteak ez badira hortara jartzen,ba…

Zer eskatuko zenieke herritarrei?

Herriko edo bertako produktuak kontsumitzeko.

Martxoak 10Apirilak 14Maiatzak 12Ekainak 9Uztailak 14

Abuztuak 11Irailak 8Urriak 13Azaroak 10

AZOKA BEREZIAK 2012

http://www.baserrikoa.com

Lan

giru

an

16

Ziriako Andonegi Andonegi(1.912 – 1.981)

Aurten beteko dira ehun urte Ziriako Andonegi “Kuireka” euskaltzalea jaio zela etabere familiarengana hurbildu gara bere berri jakitekotan.

Hamaika kontu, gertaera, pasadizo… Bi ataletan eskainiak.Ziriako bera eta berak egindako lana hobeto ezagutzeko balioko duelakoan.

Ku

ltu

ria

Ku

lturia

G ure aittak, Narciso Andonegi Alberdi zuen

aita, arrantzalia. Ama, Mari “Ixidro”, (aita Ixi-

drogatik ) Andonegi Olariaga, tabernaria. Eta

ahizpa Maritxu Andonegi Andonegi, jostuna.

Gaztetako kontuen gainean ez dakigu asko: Urtebete

pasa zuela Seminarioan. Jostun laguntzaile hasi zela

Eliodoro Rodriguez (Sastrilloren aitta) sastrearekin

eta Bartzelonan soldaduzka denbora Sastre Titulua

ateratzeko baliatu zuela.

Izaera aldetik, jaso duguna da gaztetatik izan zela

konprometitua. Idazten hasia zen 36a baino lehen.

Hogei urte zituela, Batzokiko lehendakari izan zen.

Eta anekdota bezala hona hemen orduko errepresa-

lia bat: herriko hormetan Espainiaren aurkako idatzi

batzuk agertu ziren goiz batean, hori dala eta 500

pezetako zigorra jarri omen zioten.

Harrapatu zuen gerrak 24 urte zituela , orduan fren-

te abertzalera boluntario joan eta Euskal Herriaren

askatasunaren aldeko hainbeste herritarrekin batera

mobilizatu egin zen.

Handik aurrera, erabaki handiagoz erresistentzian

jardun zuten belaunaldia da.

Euskeraz bizitzeko erabakia hartuta, euskerareki-

ko maitasuna barru barrutik ateratzen zitzaion.

Horrela, ezinbestean, lanetik aparteko zaletasuna eta

konpromisoa bihurtu zitzaion idaztearena. Gainera

komunikatu beharra zeukaten herritarron artean,

beste herrien artean... hori zela eta, bera bezala

herritar gizon emakume gehiagok jardun zuten lan-

gintza horretan Aberri, Kaialde, Arkotxa anaiak,

Maritxu Lekonde, Itxas aurre, Andoni, Elordi...asko!

(batzuk gerra aurretik, besteak ondorengoak ) auto-

didaktak ziren orokorrean, irakurriz ikasten zuten,

landuz eta praktikatuz, horrela euskaraz idazteko

orduko euskera literarioa erabiltzen zuten, orduko

ortografia eta guzti.

Bere idazlanak izan ziran:

-Bertsoak eta kantuak.

-Kronikak eta berriak.

-Bakarrizketa, elkarrizketa eta antzerki batzuk.

Gaiak berriz, egunerokotasunarekin, euskerarekin

eta sinismen kontuarekin dute zer ikusia, gainera

denborapasa, umore eta txantxarako elementuak ere

asko ziren lanen artean. Herrira begirako enfokea

dute gai gehienek, nahiz eta aldizkari batzuk muga

hori gainditzen zuten.

Herriko gaiak. ”Auxe da Mutriku”, “Mutrikuko kalba-

rioa”, “Arnoko gurutzea” “Gora Mutriku” “Arrantza-

leak” “Etxekalteko ehiztariak” “Urreistitar Migeli”

“Pello Jaunari” “Jon Jaunari” ...

Euskeraren gainean: “Euskera” “Euskaldun erdal-

dun” “Aitorren izkuntz zarra” ...

Gai erlijioso pila bat eta kronikak

Gerra aurretik: Donostiako ARGIAN, EL DIAKO Eus-

kal Atalean, Bilboko EUZKADIN eta EGUNAN lankide

izan zan, Kuireka sinadurarekin; Gerra ondoren:

EUZKO GOGOA, EUSKO, HERRI LAN, KARMEL, 01

OLERTI, ZERUKO ARGIA ...

“AITORREN IZKUNTZ ZARRA” BERTSOAK OSO EZA-

GUNAK EGIN ZIRAN, kantu mitikoa izan da, oso

zabaldua eta asko kantatua gerra ondorengo 50-60-

70 hamarkadetan.

Sasoi hartako adierazle argi bat, hiru errealitateren

sintesia zala esan dezakegu: Bata euskera erabiltzea-

ren debekuaren aurrean erreakzioa eta beraren

defentsa. Bestea abertzaletasunarentzat euskera

garrantzitsua zela adiera nahi izatea. Eta azkenik,

sinistun bezala eman nahi zioten Jainkozko mezu

espiritual horren ukitua.

Esan izan zigun aittak, azken bertsoa ez dela buka-

tzen GORA TA GORA EUSKALDUNAk eta GURE EUS-

KERA normalean kantatzen zan bezala, baizik eta

GORA TA GORA EUSKALDUNAK, EUSKADI ETA EUS-

KERA hori zentzuragatik aldatu beharra eduki zute-

la.

Jendeak beharra edukiko zuen-edo... polboria bezala

zabaldu zan, Ondarruan asko kantatzen omen zuten,

han arrantzaleen artean Nartzizo Txikik zabaldu eta

kantatu omen zituen. Eta holaxe... Ondarruatik mun-

dura zabaldu...! Atzetik omen zebiltzan guardia zibi-

lak zeinenak ziren jakin nahian baina alperrik,

berandu arte ez zen izena jakin. Zeruko Argian

1957an argitaratu zan, arrakastak asko iraun zuen,

zer adibide bat jartzekotan,

hona aldizkari bateko erre-

ferentzia: “HIT PARADE:

COMPUTO DEL PRIMER

TRIMESTRE 1969”Can-

ción ganadora: Aitorren

hizkuntza zaharra. (La

vieja lengua de Aitor)

Interpretes: Urretxin-

dorrak de Bergara.

(Vasconia Express,

nº 11)”

Gazt

erix

a

Ander EsnalEuskal HerritikKaliforniaraAtzerrian ikastearen inguruan mito asko daude.Sinistu itzazue guztiak. Egia da ingelesa ez menpe-ratzeak arazoak ematen dizkizula momentu asko-tan, egia da inoiz baino txerrikeria gehiago jangodituzula, irakasleek tratu ezberdina eskainikodizutela, gurasoei dirua eskatzen amaituko duzulaeta parrandaz-parranda ibiliko zarela, nahiz etahurrengo egunean azterketaren bat izan. Hala eta guztiz ere, etxera itzulitakoan, ezin izangoduzu ikasitako guztia mila orritan ere azaldu.

Ia 24 orduko bidaiaren oste-an iritsi nintzen San Fran-ciscoko aireportura. Nireetxea eta unibertsitatea,ordea, Santa Claran zeu-den, hiritik 40 minutura.

Heldu bezain pronto, bi gal-dera egin nizkion neureburuari. Lehenengoa: ez al dainor oinez ibiltzen hemen?

Autoa etxe alboko supermerkatu-ra joateko ere erabiltzen dute kali-

forniarrek. Gero mundua kutsa-tuta dagoela esan.

Bigarrena: ez aldago tabernarik?Bakarra! Eta aste-artetan soilikegon ohi zenzabalik. Halaxeb u k a t z e ngenuen betiikasle ameri-karren etxe-etan parran-dan. Izanere, “houseparty” edota

etxeetako festak ohikoak dira han. Jende mordoa etxetxiki batean: zoramena, pelikuletan bezala, baina esa-jeratu gabe. Edari txar eta janari txarragoarekin, ezdakit nola bueltatu garen osasun arazorik gabe. Bainagaitzerdi, han zerbait gertatuz gero dirutza ordaindubeharko genioke eta medikuari. Osasun pribatu mada-rikatua.

Lehenengo egunak “tonto aurpegien” egunak izatendira. Janaria erostera joan, eta zer esaten dizuten uler-tzen ez. Mugikorra erostera joan, eta saltzailea zer esa-ten ari zaizun ulertzen ez. Nazioarteko bulegora joanpaperak betetzera, eta zer egin behar duzun ideaiarikere ez. Eta zeure buruari galdetzen diozu: ingles tituluaateratzeko zertarako gastatu dut hainbeste diru? Denaden, “tonto aurpegien” egunek badute amaierarik, etalasai, inglesa menderatuta itzuliko zara eta etxera.

Californian way of lifeLagun berriak egitea ez zen zaila izan. Frantsesak, sue-diarrak, australiarrak... amerikar ez ginen guztiok ghet-to antzekoa osatu genuen. Elkarrekin, toki ezezagunakezagun bilakatzen pasa genuen denbora, Santa Clara“home sweet home” bilakatzen, San Francisco esplo-ratzen, “Californian way of life” famatura ohitzen. Etalehen hilabeteak unibertsitateko igerilekuan, eguzki-pean pasa ostean –izan ere itsasora joateko autoabehar genuen– iritsi zitzaigun negua Santa Clarara. 18gradu, haize fresko pixkat eta zeru eguzkitsua. Horixeda negua Kalifornia iparraldean. Eta Amerikar haiek,gainera, kexaka, arratsaldeko seiretarako iluntzenzuela eta. Etor daitezela ba Euskal Herrira euri zaparra-da horizontala eta zuhaitzak okertzen dituen haizeaezagutzera.

Hilabete batzuk Estatu Batuetan pasa ostean, zeureburuari galdetzen diozu: Amerikartuta ote nago iada?Halloween ospatu genuen, urrian, mozorrotuta. BaitaThanksgiving (gaztelerazko Día de Accion de Gracias)ere. Lagunartean, indioilarraren inguruan batzekoaukera izan genuen. Tradizio amerikarragorik! “Eske-rrak Jaungoikoari...” –ekin zioten etxekoek. Mahaiabedeinkatu, eta eraso indioilarrari. Gezurrik ez dutesango: lehorra zegoen. Baina giro aparta izan zenetxean. Nik ere eskerrak eman nizkion dena delakoari:egindako lagun bikainengatik, ingelesa hobetu duda-lako (hainbeste mexikarren artean bada ere), GranCanyonen behera erori ez nintzelako, Las Vegasekocasinoan 30 dollar baino gehiago gastatu ez nituelakoeta 4 hilabete 4 egun bailiran pasatu zitzaizkidalako.

Iparraldetik hegoaldera, mendebaldetik ekialderaEta azterketekin amaitu eta zorionez edo mirariz denagainditu ostean, zer egiten dute nazioarteko ikasleek?Bidaiatu. Horrela ba, auto bat alokatu, The Eagles tal-dearen Hotel California abestia jarri, eta kostaldeko

bidea hartu genuen Los Angelesera. Abendu erdianhondartzan galtza motzetan ibili ostean, lasai esandezaket Kalifornia maite dudala. Gogor samarra izanzen lurraldeari agur esatea. Baita bertan egindakofamiliari ere. Adiós, good bye, au revoir, adjö... Hitzbera hamaika hizkuntzatan, eta negar malko ugariizan ziren. Behar bezala ospatu genuen bederen. Etajakina, 3 ordu lo eginda eta biharamuna gorputzean,New Yorkerako hegazkina hartzea ez zen xamurra izan.Ezta jet lagari aurre egitea ere. Noiz ikasiko ote dugu...

New Yorken inguruko lehen inpresioak: jendetza kale-an, eguraldi kaskarra, zarata, zikintasuna... Eta hala etaguztiz ere, nork esango zidan hainbeste gustatuko zi-tzaidala hiri hau? Las Vegaseko argiak itzalpean geldi-tzan dira Broadwaykoekin alderatuta.Hori bai, Manhattaneko prezio-ak askoz ilunagoak dira... Aholkubat: ez hartu taxirik, ezta graziaegiteko bada ere, kasu horretangrazia zuen aurpegiek emangodute eta, taxi gidariak prezioa esa-ten dizuenean.

Egia esango dizuet. Pobre bueltatunaiz Ameriketatik. Baina hori, han ira-bazitako guztia ezin saldu dezakeda-lako da, ez baitu preziorik.

Goian Santa Clara UniversityErdian nazioarteko ikasleak

Behean Gran Canyon

MAIALENZorionak Maialenzure zortzigarrenurte betetzean.Muxu haundi batetxekoen partez.

BENITAZorionak zuretzakoamona! Baina bene-tan zoriontsuak gugera, zu gure arteanegotearren. Maitezaitxugu.

ASIERBadator zazpiga-rrena! matxohaundi bat atxa,ama eta zure arre-ba sorginarenpartez.

ARANTXAZorionak izeko!Leire, Eneko, Lur-des, Asier etaItziar akordatugara eta txokola-tea guretzat!Zuretzat zoriononenak!

ZORIONAGURRAKZORIONAGURRAKZORIONAGURRAK

ENAITZGure etxeko bitxitoalaiari zorionak,otsailaren 8an urte-bete egingo duela-ko. Txokolatezkomuxuak etxekodanon partez, batezere Naroaren par-tez.

20

AROAZorionak bedera-tzigarren urtebe-tetzean. Preparaubelarrixak!

HIRUKOTEZorionak otsaileko elur maluta ederroi.Matxo haundi bat familiko guztionpartetik.

AMAIAZorionak etxekoprintzesari otsaila-ren 14an 8 urtebetetzen dituzulako.Muxu handi batetxeko denon par-tez eta bereziki Ain-hoaren partez.

PEPITAUrte berriarekinbatera betezenituelako 93urte, zorionakama, amona etaberramona!

ODILE, LIDE, MAIALEN eta JUGATXZorionak laukote zuen 8. urtebetetze-an. Lagunen partez

JULENZorionak mutilhaundi! Bost urtepotolo bete ditu-zulako.

EDURNEZorionak lagun! Bat, bi, hiru ta lauEuskal Herrikoirrien kluba dahau!

EMAKUME Asko dago egiteko,egunez egun eindaigun! berdintasu-nerantz.

21

Arg

az

ki Z

ah

arra

1959ko ekainean Arantzazun

Neska talde honetan mutrikuarrak daude, identifikatu ditugunak haue-xek; goitik behera eta ezkerretik eskuminera:Goiko ilaran bigarrena Itziar Basterretxea “Txino”, bigarren ilaran lehe-na Esther Elezgarai, ondoan Encarna Goenaga “Txaparro”, ondoanMª Carmen Lete, zortzigarrena Mª Jose Urreisti, hirugarren ilaranlehena Jesusa Lekunberri, ondoan Ana Mari Barruetabeña “SantaElena”, seigarrena Maribel Azkue eta eserita laugarrena Aurora Man-terola, ondoan Begoña Urreisti “Txato”, zazpigarrena Marta Elezgarai.

22

Ag

en

da

martxoak 4ataun ingu-ruan ibilaldia etaondoren sagardo-tegian bazkaria

martxoak 11gaztetxoen ibilaldineurtua

MENDI IRTEERAK

MARTXOA: Gaueko 10ak arte.

OTSAILA: Gaueko 10ak arte.

1ean Otxagabia (Mutriku)2tik 4ra Apraiz (Mutriku)5etik 8ra Burgoa (Deba)9tik 11ra Zalduegi (Deba)(zapatu goizean Otxagabia)12tik 15era Apraiz (Mutriku)16tik 18ra Otxagabia (Mutriku)19tik 22ra Zalduegi (Deba)23tik 25era Burgoa (Deba)(zapatu goizean Apraiz)26tik 29ra Otxagabia (Mutriku)27tik 29ra Burgoa (Deba)30 eta 31n Apraiz (Mutriku)

ZAINTZAKO BOTIKAK

ZIRIAKO ANDONEGIren 100. urteburuan orduko andre-gizonei omenaldia

17tik 19ra Otxagabia (Mutriku)20tik 23ra Zalduegi (Deba)24tik 26ra Burgoa (Deba)(zapatu goizean Apraiz)17tik 29ra Otxagabia (Mutriku)

Martxoak 15, arratsaldeko 7etan Zabielen

“Errepublika garaia herritarrek kontatua”

Martxoak 22, arratsaldeko 7etan Zabielen

“Aitorren mitoa eta gerra aurreko zerzeladak”

Hizlaria: Iñaki Egaña (historialaria)

INAUTERIAK 2012

Otsailak 17, barixakua,

16:00etan Banda Txikiak kalejira Piko-melatosekin.17:00 Jokoak eta esku-lanak ZabielKultur Etxean.

Otsailak 18, zapatua

11:00etatik 13:00etara Aurpegi margo-tzea, mozorroak eta ondoren kalejiraZabiel plazan (Euria egiten badu fron-toian izango da) Antol.: Txantxangorri. 13:30 Gure Ametsa dantza taldearenkalejira.18:00 Playback-a Miruaitz frontoianAntol.: Gazteleku19:30.Bandaren eta Pikomelatosenkalejira herriko kaleetan zehar.22:30 Joxe Mendizabal-en erromeriaBeheko plazan.

MUTRIKUKO VII.

KAMARA MUSIKA ZIKLOA

Sta Katalina komentuan,19:00etan, sarrera doan

Otsailak 25, zapatua

Soprano eta gitarra kontzertua.Paula Fernández Lueje, sopranoaCarlos Mauricio Lizcano, gitarraThomas Heimstad, gitarra

Martxoak 3, zapatua

ADSAX Saxofoi laukotea.Marcos Mtz. Moreno (Saxo sopranoa)Javier Blasco Alemany (Saxo altoa)M. Ángel Gcía. Mezcua (Saxo tenorra)Oriol Parés Mariné (Saxo baritonoa)

Marxoak 10, zapatua, iluntzean

Pasaiako EIRA taldea Zabiel plazan(euria eginez gero Zabiel barruan)Antol.: Musika Eskola.

Martxoak 11, 19:00etan

Ama pasota antzezlana Goizeko Iza-rra antzerki taldearen eskutik ZabielKultur Etxean.

Gaueko 10etatik aurrera ELGOIBARREN

ikus 4. orrialdea