SEGUNDA REPÚBLICA

Proclamación de repúblicaAmplo apoio político

Sectores liberais contrarios a ditadura que ven imposible o manteñemento da monarquía

Republicanos de dereitas, centro e esquerda Socialistas

Ven nunha república democrática un sistema que permite avanzar cara os seus obxectivos

Posición ambigua de CNT. Mellor república que ditadura. Exisencia de rápidas reformas. Maior liberdade permite gañar máis apoio e prepara a

revolución

Proclamación de repúblicaAmplo apoio social Clases medias cansadas da ditadura e que rexeitan a

volta a monarquía. Esperan unha democratización da vida política e

unha reformas económicas e sociais que permitan a modernización do país

Clases populares Esperan da república reformas profundas ou a

revolución que melloren a súa condición de vida Obreiros: reformas laborais Xornaleiros: a reforma agraria que lles permita

dispor de terras (grandes esperanzas) Intelectuais e estudiantes:

Laicismo, modernización

Oposición á RepúblicaOligarquía. Teme perder a súa posición dominante. De feito perde o poder

político e teme perder o control social e económico. Non acepta o modelo democrático porque non garantiza que

o poder siga nas súas mans. Teme as reformas sociais e económicas (temor confirmado

polas primeiras medidas do goberno provisional). Pretende que se identifique república con revolución.

Sectores das clases medias. Influencia da Igrexa. Desconfianza ante as reformas. Medo á revolución acrecentado por certos feitos (folgas, queima

igrexas, etc), polo vocabulario de sectores da esquerda e sobre todo pola propaganda da dereita antirrepublicana)

Oposición á RepúblicaSectores do exército. Fidelidade á monarquía:non aceptan ben o xuramento de

fidelidade á República. Rexeita a reforma militar. Rexeita a posibilidade de autonomía para Cataluña Rexeita as reformas sociaisA Igrexa. Teme perder influencia social Rexeita o laicismo, a reforma educativa, divorcio, etc.

Sigue a ser unha institución con moita influencia social. Os argumentos da igrexa serán moi importantes para os

que se opoñen a república

Goberno provisional: Primeiras medidas

Cortes Constituíntes para elaborar uha nova constitución Convocatoria por sufraxio

universal masculino

Inicio do debate territorial e das autonomías.

Acordo para recoñecer a autonomía a Cataluña

Arranque da Reforma Agraria. Mellorar as condicións dos

xornaleiros Decreto de laboreo

forzoso Lei de termos municipais

Reforma educativa Creación de escolas Coeducación Ensino laico (a relixión deixa

de ser obrigatoria) Reforma do exército

Reducción número de oficiais

Supresión academia militar de Zaragoza

Xuramento fidelidade á República

Supresión lei de xurisdiccións

Creación da Garda de Asalto

CONSTITUCIÓN DE 1931

Cortes Unicamerais Elexidas por sufraxio universal Exercen o poder lexislativo Ratifican ou rexeitan ó xefe de

goberno proposto polo presidente de república

Poden destituir o xefe de goberno

Elixen ó presidente da república e o poden destituir

Goberno Presidente de goberno

nomeado polo presidente da República e ratificado polas Cortes

Exerce o poder executivoPresidente de República Elexido polas Cortes Promulga as leis Pode disolver ás cortes e

convocar eleccións en circustancias especiais

Nomea e destitue ó presidente de goberno

Constitución democrática: recolle todos os elementos para considerala democrática: clara separación de poderes, ampla declaración de dereitos, sufraxio universal, etc

CONSTITUCIÓN DE 1931 Dereitos e liberdades:

Igualdade home-muller Voto femenino DivorcioDereitos sociais e laborais Salario digno, sanidade, vacacións, educación, etcDereitos culturais Lingua propia Patrimonio culturalCuestión da propiedade Recoñece a propiedade privada como un dereito

Pero queda limitado polo interés xeral Establece a posilidade de expropiación sen indemnización e de

colectivización da propiedade

Amplia declaración de dereito con moitas novidades

Pretende impulsar a reforma social

CONSTITUCIÓN DE 1931Cuestión relixiosa Liberdade de cutos Separación igrexa-estado Estado laico Nega calquer preferencia ou privilexio para a Igrexa

católica (nin sequera a nomea) Elimina a financiación pública da Igrexa Divorcio Matrimonio civilOrganización territorial Establece a posibiliade de formación de comunidades

autónomas Non estado federal

DOC 1: Igualdade home-mullerArtículo 36 Los ciudadanos de uno y otro sexo, mayores de

veintitrés años, tendrán los mismos derechos electorales conforme determinen las leyes.

Todos los españoles, sin distinción de sexo, son admisibles a los empleos y cargos públicos según su mérito y capacidad, salvo las incompatibilidades que las leyes señalen.

Artículo 43 La familia está bajo la salvaguardia especial del Estado.

El matrimonio se funda en la igualdad de derechos para ambos sexos, y podrá disolverse por mutuo disenso o a petición de cualquiera de los cónyuges, con alegación en este caso de justa causa.

DOC 2: Dereitos sociais e laborais El trabajo, en sus diversas formas, es una obligación

social, y gozará de la protección de las leyes. La República asegurará a todo trabajador las

condiciones necesarias de una existencia digna. Su legislación social regulará los casos de seguro de enfermedad, accidentes, paro forzoso, vejez, invalidez y muerte; el trabajo de las mujeres y de los jóvenes y especialmente la protección a la maternidad; la jornada de trabajo y el salario mínimo y familiar; las vacaciones anuales remuneradas; (..); la participación de los obreros en la dirección, la administración y los beneficios de las empresas, y todo cuanto afecte a la defensa de los trabajadores.

DOC 3: Dereitos culturaisArtículo 4 El castellano es el idioma oficial de la República. Todo español tiene obligación de saberlo y derecho de

usarlo, sin perjuicio de los derechos que las leyes del Estado reconozcan a las lenguas de las provincias o regiones.

Artículo 45 Toda la riqueza artística e histórica del país, sea quien fuere

su dueño, constituye tesoro cultural de la Nación y estará bajo la salvaguardia del Estado, que podrá prohibir su exportación y enajenación y decretar las expropiaciones legales que estimare oportunas para su defensa. El Estado organizará un registro de la riqueza artística e histórica, asegurará su celosa custodia y atenderá a su perfecta conservación.

El Estado protegerá también los lugares notables por su belleza natural o por su reconocido valor artístico o histórico.

DOC 4: A educación na constitución El servicio de la cultura es atribución esencial del

Estado, y lo prestará mediante instituciones educativas enlazadas por el sistema de la escuela unificada.

La enseñanza primaria será gratuita y obligatoria. Los maestros, profesores y catedráticos de la

enseñanza oficial son funcionarios públicos. La libertad de cátedra queda reconocida y garantizada.

La República legislará en el sentido de facilitar a los españoles económicamente necesitados el acceso a todos los grados de enseñanza, a fin de que no se halle condicionado más que por la aptitud y la vocación.

La enseñanza será laica, hará del trabajo el eje de su actividad metodológica y se inspirará en ideales de solidaridad humana.

Se reconoce a las Iglesias el derecho, sujeto a inspección del Estado, de enseñar sus respectivas doctrinas en sus propios establecimientos.

DOC 5: Cuestión da propiedadeArtículo 44 Toda la riqueza del país, sea quien fuere su dueño, está

subordinada a los intereses de la economía nacional y afecta al sostenimiento de las cargas públicas, con arreglo a la Constitución y a las leyes.

La propiedad de toda clase de bienes podrá ser objeto de expropiación forzosa por causa de utilidad social mediante adecuada indemnización, a menos que disponga otra cosa una ley aprobada por los votos de la mayoría absoluta de las Cortes.

Con los mismos requisitos la propiedad podrá ser socializada. Los servicios públicos y las explotaciones que afecten al interés

común pueden ser nacionalizados en los casos en que la necesidad social así lo exija.

El Estado podrá intervenir por ley la explotación y coordinación de industrias y empresas cuando así lo exigieran la racionalización de la producción y los intereses de la economía nacional.

DOC 6: Relixión na constituciónArtículo 26 Todas las confesiones religiosas serán consideradas como

Asociaciones sometidas a una ley especial. El Estado(…), no mantendrán, favorecerán, ni auxiliarán

económicamente a las Iglesias, Asociaciones e Instituciones religiosas.

Una ley especial regulará la total extinción, en un plazo máximo de dos años, del presupuesto del Clero.

Artículo 27 La libertad de conciencia y el derecho de profesar y practicar

libremente cualquier religión quedan garantizados en el territorio español(…)

Los cementerios estarán sometidos exclusivamente a la jurisdicción civil. No podrá haber en ellos separación de recintos por motivos religiosos.

Todas las confesiones podrán ejercer sus cultos privadamente. Las manifestaciones públicas del culto habrán de ser, en cada caso, autorizadas por el Gobierno.

BIENIO REFORMISTA 1931-33 Goberno formado por republicanos de esquerdas e socialistas. Política de reformas moderadas Dificultades económicas

Poucos recursos económicas para levalas adiante Crise económica que xenera moita conflictividade social

Dificultades políticas Para a dereita, a igexa a oligarquía as reformas son excesivas e

inaceptables Maís que reformas as consideran unha autentica revolución Farán todo o posible por entorpecelas e frealas, incluso recurrir ó

pronunciamento.(Sanjurjo) Para un sector da esquerda especialmente para a CNT e algúns sectores

da UGT as reformas son insuficentes nos seus obxectivos e aínda máis na súa aplicación

Recurriran a movilización, a folgas ocupacións de terras, etc para presionar e acelerar os cambios

Goberno de coalición Non hai unha unidade de criterio clara entre republicanos e socialista en canto a

profundidade e ritmo das reformas Socialistas presionados polas suas bases piden medidas mís radicais

REFORMAS: Política relixiosa

Obxectivo: reducir a influencia da igrexa na sociedade Separación igrexa e estado Liberdade de cultos Fin da financiación da igrexa polo estado (non se chegou a

aplicar) Pohibición de exercer o ensino ás congregacións relixiosas Lei de divorcio Secularización dos cemiterios

Provoca a oposición radical e activa da igrexa que moviliza todos os seus recursos contra o goberno

A “persecución” convértese no arguemento central da oposición, pois é o que pode unir a xentes de diferentes condicións sociais, pero católicos fieis

REFORMAS A Reforma educativa

Obxectivo: Lograr unha educación laica, de calidade e que chegase a todos. Aumento do presuposto

dedicado o ensino Creación de escolas e

institutos Cambios nos programas

de estudios Melloras na formación do

profesorado Misións pedagóxicas

Foi unha das reformas nas que se puso máis empeño e das que tivo mellores resultados.

Oposición da Igrexa. Privada dun instrumento

fundamental para influir na sociedade.

Medo a difusión de novas ideas e costumes contrarios as ensinazas da igrexa

Oposición da Oligarquía. Medo a difusión do

saber e a instrucción e a cultura entre as clases populares

REFORMAS Reformas laborais Obxectivo:

Mellorar as condicións de traballo da clase obreira e campesiña

Reducir a conflictividades social Convenios colectivos (Lei de contratos de

Traballo forzaba a negociación das condicións entre patróns e sindicatos), xurados mixtos, legalización de sindicatos. Lei de termos municipais no campo, etc

Forte oposición da patronal Para a CNT e sectores da UGT insuficientes. O ministro era Largo Caballero, lider da UGT.

REFORMAS Estatutos de Autonomía

Resolver o problema das integración de Cataluña e o Pais Vasco

Cataluña Elaboración do Estatuto de Nuria Aprobabado con moitos reortes polas Cortes en setembro de

1932 Non satisface plenamente as demandas do nacionalismo

catalán Pais Vasco

Non se chega a aprovar nesta lexislatura Rexeitado en Navarra Rexeitado pola esquerda polo seu carácter conservador e

católico Galicia

Nesta etapa anon se chega nin a elaborar un proxecto de estatuto

A REFORMA AGRARIA

Problemas do campo: o latifundismo Porblema económico

Atraso técnico: grandes propietarios contan cunha man de obra barata e non invisten en novas técnicas

Agricultura de baixos rendementos Moitas terras mal explotadas Non xenera demanda de productos industriais:

Xornaleiros pobres que non teñen capacidade de consumo Non hai demanda de maquinarias, material para regadío,

transporte, etc

Problema social Masa de labregos sen terras e con escasos medios

de vida. Novel de vida miserable Fonte continua de tensións sociais

A REFORMA AGRARIA

Obxectivos Redistribuir terras dos grandes propietarios entre

campesiños sen terras Mellorar o nivel de vida dos xornaleiros Diminuir a tensión social e os conflictos no campo Favorecer as innovacións técnicas, a

modernización da agricultura Incrementar a demanda de productos industriais

dende o campo (mellorando o nivel de vida e a capacidade de consumo dos labregos)

A REFORMA AGRARIALei de reforma Agraria Expropiación de terras

Expropiación con indemnización de terras dos grandes propietarios (non todas)

Despois do golpe de Sanjurjo se expropian sen indemnización as terras dos Grandes de España

Distribución das terras Propiedade estatal Entregarasne ós campesiños que decidirán como as

explotan De xeito colectivo (proposta socialista) Reparto para a súa explotación individual (proposta

republicanos)

A REFORMA AGRARIAResultados moi pobres, So se repartiron terras para unhas 12.000

familiasDificultades de aplicación Lei complexa, con moitos trámites burocráticos Escaso presuposto Oposición radical dos grande propietarios que

van poñer todas as trvas posibles para relentizar o proceso

División entre socialistas e republicanos e escaso convencemento destes últimos

Aplicación moi lenta

A REFORMA AGRARIAConsecuencias Radicalización dos grandes

propietarios que ven na república unha ameaza inmediata Favorecera a unificación da

dereita para paralizar esta e as demais reformas

Radicalización de sindicatos labregos de CNT e a UGT (FETT) que ven a reforma lenta e insuficientee Incremento dos conflictos no

campo: folgas, insurreccións O goberno perde apoios entre

os xornaleiros

A conflictividade socialCausas Para un sector do

movemento obreiro as reformas, sobre todo a reforma agraia son insuficientes e lentas

Incremento dos conflictos sobre todo no campo impulsados pola CNT e pola FETT (UGT) Insurreccións, ocupacións de

terras Frecuentes enfrontamentos

coa Garda Civi: Castilblanco, Arnedo

Dura represión por parte do goberno Casas Viejas

Consecuencias Fustración entre as clases

populares O goberno perde apoio

entre xornaleiros e obreiros División entre republicanos

e socialistas O goberno con ministros

socialista e da UGT reprime con extrema dureza a xornaleiros de UGT)

No PSOE gaña peso a idea de romper a coalición

Reorganización da dereitaFormación da CEDA Obxectivos:

Paralizar e dar marcha atrás as reformas

Non deixa claro se acepta ou non o sistema republicano: reformar a constitución

Aglutinantes principais Política relixiosa: defensa

do catolicismo, do papel tradicional de Igrexa

A reforma agraria: defensa da propiedade privada

Apoios sociais: masas católicas de diferente clase social, propietarios rurais, clases medias urbanas, terrateneintes. A Igrexa

Formación da extrema dereita

Claramente antirepublicana e antidemocrática

Carlistas: Comunión Tradicionalista

Monarquicos alfonsinos de tendencias fascistas: Renovación Española

Fascistas: Falanxe Española

Golpe de estado Fracaso do golpe de Sanjurjo: Apoiado por sectores da extrema

dereitsa e a oligarquía

BIENIO DE DEREITAS: Circustancias que favorecen o triunfo electoral de dereita

Partidos da dereita non republicana (CEDA, Renovación española, carlistas, etc.) presentan candidaturas conxutas

Socialistas e republicanos preséntanse por separado Campaña a prol da abstención da CNT Desencanto de sectores das clases populares

(xornaleiros sobre todo) coa actuación do gobeno republicano-socialista: aumenta a abstención

Rexeitamento das clases medias á conflictividade social do primenra etapa da república favorece ás posturas da dererita

Forte movilización da Igrexa a prol das candidaturas da dereita

Voto femenino?

BIENIO DE DERITAS: Política de Contrarreformas

Política Relixiosa Mantense o presuposto do clero Non se aplica a Lei de congregacións: continúan

exercendo o ensino Preténdese a reforma dos artigos da constitución que

abordan a cuestión relixiosaReformas militares Amnistía para os implicados na intentona de Sanjurjo Promociónase a mandos de dubidosa fidelidade á

República

Ata outubro de 1934 goberno formado por Radicais con apoio parlamentario da CEDAEn outubro de 1934 entra no goberno a CEDA. A pertir dese momento acelérase a política de desmantelamento das reformas do Bienio Rermista

Política de Contrarreformas

Autonomías Paralízase a proposta de estatuto Vasco Conflictos coa Generalitat de Cataluña

Contrareformas sociais e laborais Paralízase a reforma agraia Suprímense os xurados mixtos Réstase capacidade de actuación ós sindicatos A lei de Termos Municipais queda sen

aplicación práctica

Reaccións sociaisReación dos propietarios. Agora, amparados polo goberno, endurecen as

condicións de traballo, baixan salarios, etc. Sobre todo no campo

Despois da derrota da folga xeral de outubro de 1934 esta reacción será aínda mais radical

Reacción movemento obreiro Movilización e folgas no campo impulsadas por CNT e

UGT (FETT) ó longo do ano 1934. Represión: detidos, mortos… sindicatos agraios debiitados.

Na UGT e na CNT gañan peso a postura revolucionaria radical.

Revolución de outubro de 1934Causas Política de contrarreformas

do goberno radical Endurecemento da posición

dos propietarios agrícolas e industriais

Radicalización da UGT. A entrada da CEDA no

goberno: actúa como detonante. Interpretada como un risco

para a existencia mesma da República

Medo un desmantelamento total das reformas

Fracaso en casi toda España Non participa CNT nin FETT moi

debilitadas polas folgas dos meses anteriores

Cataluña A Generalitat aproveita para

proclamar o estado Catalan: Non conta con apoio da CNT.Asturias Unidade entre UGT e CNT: Formaciónde comites que asumen

o poder, colectivizacións: revolución

Dura represión Garda Civil Tropas de Marrocos (lexión e

regulares) dirixidas por Franco Mil mortos entre os folgistas e

case 300 entre Garda civil e exército

Consecuencias

Prohibición de sindicatos, detención dos seus dirixentes… casi 30.000 presos

Esquerda debilitada: acabará buscando acordos para recuperar o poder nuha eleccións

Aceleración das contrarreformas:Desmantelamento reforma agrariaNomeamentos militares afíns á CEDA

Reacción dos propietarios: despidos, endurecemeto condicións de traballo

Formación da Fronte Popular Republicanos de esquerda, socialistas, PCE, POUM,

Partido Sindicalista. CNT no entra, pero tampouco fai campaña en contra,

(moitos dos presos nas cadeas son da CNT. ) Acordo electoral

Amnistía para os detidos dende decembro do 33 Continuar o programa de reformas do Bienio (rexeitanse

propostas mais redicais de nacionalización da Banca, etc que propón o sector mais radical do PSOE)

Goberno estará formado por republicanos de esquerdas. Socialistas rexeitan entrar no goberno

O acordo electoral non responde os obxectivos socialistas: moderado

Sector radical liderados por Largo Caballero quere ter as mans libre para actuar e a prol dunha maior radicalización das reformas

División da Dereita A CEDA

Posicións máis autoritarias Non acaba de aceptar abertamente o réxme republicano

Bloque Nacional Renovación Española e Tradicionalistas (Carlistas). Liderados por Calvo Sotelo. Autoritario e antidemocrático Cada vez máis cerca do fascismo Rexeita e república Acepta o uso da forza (golpe militar) para derrubala.

Conspiración Falanxe Española

Antidemocrática Fascista Acepta a violencia para derrubar a República e a

pronunciamento militar

O Goberno da Fronte Popular

Autonomías Restablécese a autonomía de Cataluña e se inicia a

tramitación do estatuto vasco e galegoLexislación social e laboral. Obrigase a readmitir ós obreiros despedidos, se

restablecen os convenios colectivos, xurados mixtos, etc

Reacción patronal nalguns casos: peche empresas, fuga capitais, etc

Política militar Militares pouco seguros son apartados de postos : Franco

desrtituido como xefe do Estado Maior e enviado a Canarias, Mola a Navarra, Goded a Baleares. Problemas, pois son mñáis difíciles de controlar

Retoma o programa de reformas do Bienio reformista

O Goberno da Fronte PopularNovo impulso a Reforma educativa Recuperación da lexislación en materia relixiosa do

BienioReforma agraria Retómase a reforma agraria e acelérase Casi 500.000 hectáreas nuns meses fronte as apenas

80.000 do Bienio Prohibición de expulsión de arrendatarios Agora o goberno vai aceptar a ocupación de terras

expropiables por parte dos campesiños, Acelerar a reforma ante a lentitude burocrática Manter o apoio das masas campesiñas e que non pase o

do Bienio

Conflictividade e crise da república.

Radicalización dun sector da esquerda:

CNT aposta por unha dinámica revolucionaria

UGT e o sector do PSOE liderado por Largo Caballero aposta polas posturas revolucionarias.

Linguaxe radical

Radicalización da dereita Triunfan as posturas

antidemocráticas e autoriatrias Crise da CEDA Crecemento do Bloque

Nacional. Aboga claramente pola

insurrección. Falanxe.

Gaña apoio entre a xuventude de dereitas

Usa a violencia e o terrorismo contra o goberno

Trata de crear un clima de inestabilidade e violencia que xustifique unha intervención militar

Incremento, sobre todo nos primeiros meses da conflictividade social•Folgas, ocupacións de terras•Atentados

Reaccións sociaisXornaleiros e obreiros industriais (parte deles) Hai que acelerar e radicalizar as reformas. Pasar das reformas a revoluciónClases Medias Móvense entre o apoio as reformas que

modernicen ó país e o temor a revolución Un sector, máis influído pola Igrexa e a prensa

de dereitas asume a idea de que se vai cara a revolución e acepta a idea de freala aínda a costa de acabar co sistema democrático

Outro sector confía en que se leven a adiante as reformas.

Reaccións sociais

Igrexa, a oligarquía, sectores do exército Estas medidas son inaceptables. Entenden que non se trata dunha simple

reforma senón do inicio dunha revolución Asumen a idea de que hai que frealas de

calqueira xeito. Non parecen dispostos a esperar a unha eleción

para facelo A República democrática non é para eles un

sistema válido, poi pode dar lugar de novo a situación con estas (cono xa pasara no Bienio Reformista)

A conspiración militar Conspiradores

Militares: Mola, Goded, Sanjurjo, Franco Falanxe Tradicionalistas (carlistas) Monarquicos de Bloque Nacionalapoio da oligarquía

Punto de acordo: acabar coas reformas do Frente Popular e instarurar un goberno autoritario Discrepancias en como e que debe formar ese goberno

Planteado como un pronunciamento simultaneo e varias provincias Apoio civil: milicias de Falanxe e Requetés

Ante unha previsible resistencia se usará unha extrema violencia

Instrucción reservada nº 1, firmada por Mola en Madrid el 25 de mayo de 1936 :

Se tendrá en cuenta que la acción ha de ser en extremo violenta para reducir lo antes posible al enemigo, que es fuerte y bien organizado. Desde luego, serán encarcelados todos los directivos de los partidos políticos, sociedades o sindicatos no afectos al movimiento, aplicándoles castigos ejemplares a dichos individuos para estrangular los movimientos de rebeldía o huelgas.

El 19 de julio de 1936, iniciado el golpe, decía también Mola:

Hay que sembrar el terror... hay que dejar la sensación de dominio eliminando sin escrúpulos ni vacilación a todos los que no piensen como nosotros.